J. Wittlin, Sól ziemi

PROLOG:

- świat prostych uczuć i naturalnych więzi

- uniwersalizm: narrator to każdy, każdy to narrator

- symbolem wojny jest orzeł, który rozpościera skrzydła i zaczernia wszystko wokół

- „spłoszony kogut” symbolika francuska, symbol męstwa, dominacji; spłoszony kogut - coś nieoczekiwanego, przerwanie ciągu życia (zapowiedź); kogut symbolizuje również witalizm, płodność

- kontrast: zderzenie świętości z przepychem („stare. rdzawe fotele”)

- narasta groza, zagęszcza się atmosfera

- cesarz Franciszek Józef:

* stary

* słaby

* niedołężny

* cesarz charakteryzuje stary, poukładany XIX-wieczny świat; porządek opierał się na dekretach cesarskich, na przykazaniach; teraz miejsce Boga zajmuje Bachmatiuk

- dwór cesarza jest tak samo niedołężny, jak on sam, bliżej im do śmierci

- zostaje zburzony mit dobrego cesarza

- scena podpisu kojarzy się z podpisaniem diabelskiego cyrografu, paktu z diabłem (wybuch wojny)

- druk jest kwintesencją zła; poprzez ogłoszenie w gazecie o wojnie zmienia się struktura i funkcjonowanie świata; druk jest po stronie nowoczesności

- tendencje katastroficzne

PIOTR NIEWIADOMSKI

- po stylu, w jakim się wypowiada, można wywnioskować, jakim jest człowiekiem

- wypowiada się mową pozornie zależną

- Piotr jest tragarzem, zamierzającym być tragarzem - marzy o czapce, ma ambicje

- jego świat jest hierarchicznie ustrukturyzowany; wpisuje się w mechanizm świata

- marzy o ładnym domu; o intymności

- Piotr odczuwa, jednak nie potrafi nazwać swoich uczuć; „wystarczy być” wystarczy być, by żyć - jest kwintesencją życia

- kuferek Piotra:

* fotografia matki - symbol opieki, miłości, bezpieczeństwa, życia

* pieniądze - narzędzie do realizacji marzeń

- następuje dehumanizacja Piotra (z huculskiej wioski do garnizonu)

RUDOLF BACHMATIUK

- rygor, porządek, dyscyplina

- wojna

- nieludzki świat

- siła mająca źródło w słabości i kompleksach

- regulaminowość

O POWIEŚCI:

- nie jest to powieść ekspresjonistyczna

- bohater typowy (Piotr Niewiadomski) - ekspresjonistyczny typ bohatera:

* Piotr - `skała'

* Niewiadomski - może to być każdy, Everyman

- styl powieści odbiega od ekspresjonizmu (brak poetyki krzyku, groteski, kontrastów)

- narrator opisuje świat, posługuje się ironią i dystansem wobec rzeczywistości.

- narrator nie jest ekspresjonistyczny

- ironia w utworze („szarfy koloru jajecznicy”)

* ironia tragiczna - bohater wybierając jedną wartość, przeciwstawia się drugiej

- tragizm

- komunizm - poczucie wspólnoty

- literatura jest głosem protestu wobec świata, literatura walczy ze złem

- opozycja kultury i natury

- katastrofizm:

* unde malum? 'skąd zło?'

* Cz. Miłosz: „Zło jest wpisane w tkankę świata” - zatem człowiek nie jest do końca odpowiedzialny za zło

* T. Różewicz: „Zło pochodzi z człowieka” - zło jest wewnątrz nas

- powieść mitograficzna - dobroć człowieka to mit, gdyż człowiek jest skażony złem; demaskacja współczesnych mitów

- Wittlin posługuje się stylizacjami, np. biblijnymi (przed komisją - Sąd Ostateczny), baśniowymi (arkadyjskość podszyta złem), mitologicznymi

- Sól ziemi jest parabolą człowieczego losu

1

---