EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOŁECZNY
Europejski Fundusz Społeczny (EFS) utworzono w 1957 roku, na podstawie artykułu 123 Traktatu o EWG, jako pierwszy fundusz strukturalny Wspólnot Europejskich. Po raz pierwszy zastosowano go w praktyce już w roku 1960.
EFS od lat 60-tych do dnia dzisiejszego ewoluował wielokrotnie w celu dostosowania się do szybko zmieniającej się sytuacji polityczno-gospodarczej Europy, jak i do nowych wyzwań polityki zatrudnia.
Początek: lata 1957-1971
Powstały w 1957 roku EFS miał za zadanie polepszyć szanse uzyskania pracy we Wspólnocie poprzez promowanie zatrudnienia i zwiększenie geograficznej i zawodowej mobilności pracowników. Początkowo EFS był zarządzany przez Komisję wspieraną przez Komitet Funduszu Społecznego, w skład którego wchodzili przedstawiciele rządów, związków zawodowych i pracodawców - ciało to zresztą funkcjonuje do dnia dzisiejszego.
EFS funkcjonował początkowo na zasadzie zwrotu połowy kosztów za szkolenia zawodowe poniesione przez organy publiczne państw członkowskich, jak i przyznawania grantów oraz zasiłków na przesiedlenie dla pracowników, których pensje zostały pomniejszone na czas restrukturyzacji przedsiębiorstw, w których pracowali. Innym celem było wspieranie robotników w przemieszczaniu się do innych regionów w celu poszukiwania pracy, jak i tych, którzy musieli podnosić swoje kwalifikacje, aby nadążyć za zmianami w formach pracy. Z pomocy jednak wyłączone były wtedy szkolenia dla sektora publicznego i przedsiębiorstw prywatnych.
W tym okresie przeszkolono ponad milion pracowników i wsparto 700 tysięcy tych, którzy zmienili miejsce zamieszkania w celu podjęcia nowej pracy. Głównymi beneficjantami były wtedy Włochy i Niemcy. Kwotowo, przyznawanie grantów wzrosło z 8,2 mln ECU w 1965 roku do 46,2 mln w roku 1970.
Reforma 1971 roku
Metody zwalczania bezrobocia z lat 60-tych okazały się niewystarczające w latach 70-tych, gdy pojawiły się nowe wyzwania i problemy takie jak ograniczenia w zatrudnieniu spowodowane czynnikami strukturalnymi. Dlatego w 1971 roku zreformowano Fundusz powiększając jego zasoby, a jego nowa struktura była swoistym kompromisem pomiędzy państwami członkowskimi, zwolennikami skoncentrowania się na bezrobociu strukturalnym w słabiej rozwiniętych regionach, a państwami zorientowanymi na pomoc określonym kategoriom pracowników. Oprócz finansowania przekwalifikowań i przemieszczania się siły roboczej, EFS rozszerzył swoją działalność o wspieranie sektora państwowego i prywatnego a także o dostosowanie infrastruktury i miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych i inwalidów, zaczęto finansować projekty a nie tylko pojedyncze osoby, jak również rozpoczęto finansowanie programów skierowanych na aktywizację zawodową młodzieży. Głównymi sektorami gospodarki, na wspieraniu których koncentrował się EFS w tym okresie było rolnictwo i branża tekstylno-odzieżowa.
Poprawki z roku 1977 i 1978
Dzięki tym poprawkom EFS zaczął finansować projekty pomagające w znalezieniu zatrudnienia także imigrantom i ich rodzinom, bezrobotnym kobietom, które skończyły 25 lat czy osobom chcącym powrócić do pracy po długim przebywaniu poza rynkiem pracy, jak i osobom poniżej 25 roku ze szczególnym uwzględnieniem poszukujących pracy po raz pierwszy. Rozpoczęto również wspieranie szkoleń zawodowych i mobilności pracowników.
Okres 1983-1988
To czas znaczącego pogorszenia się sytuacji na rynku pracy, szczególnie dotknięte były osoby młode. W 1982 roku liczba bezrobotnych na terenie Wspólnoty wzrosła do 10,5 mln, w tym 42% stanowiły osoby poniżej 25 roku życia. Dlatego też zmiany EFS wprowadzone w 1983 roku dotyczyły głównie programów nakierowanych na pomoc ludziom młodym, dla których EFS miał finansować szkolenia zawodowe oraz praktyki, jak i tworzenie nowych miejsc pracy dla młodzieży w regionach szczególnie zagrożonych bezrobociem.
1989-1993 - fundamentalne zmiany
W 1988 roku Komisja przedłożyła propozycje daleko idącej reformy Funduszu, która pociągała za sobą dwukrotne zwiększenie środków jakimi Fundusz dotychczas dysponował, jak i nakazała wykorzystywanie tych środków w sposób bardziej skoncentrowany i zorientowany, aby promować spójność społeczną i gospodarczą we Wspólnocie. Również w celu poprawienia skuteczności EFS, jak i w obliczu uruchomienia jednolitego rynku wewnętrznego UE, EFS został włączony w całościową politykę strukturalną Wspólnoty Europejskiej.
EFS wyznaczone został cztery zasady, którymi miał się kierować:
Zasada koncentracji - wykorzystanie funduszy musi się koncentrować na ograniczonych, precyzyjnie określonych celach.
Zasada programowania - wszelkie działania muszą być oparte na wieloletnich, strategicznych programach rozwoju. Fundusze nie wspierają bezpośrednio konkretnych wskazanych projektów, lecz projekty ujęte w ramy długofalowych strategii. Programowanie i realizacja działań funduszy strukturalnych odbywa się w okresach siedmioletnich.
Zasada partnerstwa - realizacja projektów i ich monitorowanie obywa się przy ścisłej współpracy Komisji wraz z krajowymi, regionalnymi i lokalnymi władzami oraz partnerami społecznymi i gospodarczymi.
Zasada dodatkowości - środki funduszu mają uzupełniać środki przeznaczone na ten cel przez kraje członkowskie, a więc nie mogą zastępować w całości środków państwowych.
Czas przeglądu: 1993-1999
Okres ten jest uznawany za jeden z najbardziej aktywnych dla funduszu - było to związane ze znaczącym wzrostem stopy bezrobocia w krajach UE. Istotnie więc zwiększono środki na EFS do 47 mld ECU, które były głównie przeznaczone na rozwój najsłabiej rozwiniętych regionów.
Materiał pochodzi ze strony internetowej Krajowego Ośrodka Szkoleniowego Europejskiego Funduszu Społecznego
Budżet Europejskiego Funduszu Społecznego wynosi na lata 2000-2006 około 60 miliardów euro, co stanowi około 30 procent środków przeznaczonych dla Funduszy Strukturalnych przez Unię Europejską na lata 2000-2006 (jest to razem prawie 195 miliardów euro).
Szacuje się, iż w ramach funduszy strukturalnych, Polska otrzyma pomoc finansową w wysokości 8,274 mld euro w latach 2004-2006, w tym 1,910 mld euro z Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS).
Europejski Fundusz Społeczny - EFS (ang. European Social Fund - ESF) jest głównym instrumentem wspierającym działania podejmowane w ramach Europejskiej Strategii Zatrudnienia oraz rocznych wytycznych w sprawie zatrudnienia. Realizacji Europejskiej Strategii Zatrudnienia i wytycznych służy także współfinansowana z EFS Inicjatywa Wspólnotowa EQUAL. Inicjatywa ta jest poświęcona przeciwdziałaniu dyskryminacji i nierówności na rynku pracy.
Zadania Europejskiego Funduszu Społecznego precyzuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1784/1999/WE. Zgodnie z nim działania w ramach EFS powinny być zorientowane na zapobieganie i przeciwdziałanie bezrobociu oraz na rozwijanie potencjału kadrowego i integrację społeczną rynku pracy. Rozporządzenie 1784/99 określa również obszary wsparcia w ramach, których koncentruje się pomoc EFS oraz definiuje kryteria kwalifikujące do objęcia pomocą strukturalną.
Europejska Strategia Zatrudnienia
Zwiększenie zatrudnienia i wzrost udziału osób aktywnych zawodowo jest jednym z głównych celów Unii Europejskiej. W czerwcu 1997 roku podpisany został Traktat Amsterdamski, który wprowadził do Traktatu Rzymskiego nowy rozdział, dotyczący zatrudnienia. Są to podstawy prawne Europejskiej Strategii Zatrudnienia (European Employment Strategy). Zawarto tam postanowienie, że Kraje Członkowskie określając i realizując politykę zatrudnienia zmierzać będą do realizacji wspólnych celów określonych w Strategii Zatrudnienia. Rada Europejska zobowiązana jest, aby co roku dokonać oceny sytuacji w zatrudnieniu (na podstawie Wspólnego Raportu o Zatrudnieniu) i określić wytyczne w sprawie zatrudnienia (Employment Guidelines). Na podstawie tych Wytycznych każdy Kraj Członkowski jest zobowiązany opracować Narodowy Plan Działań na Rzecz Zatrudnienia (National Action Plan for Employment—NAP). Co roku każdy kraj winien złożyć raport z realizacji polityki zatrudnienia, co jest podstawą przygotowania przez Komisję Europejską kolejnego Wspólnego Raportu o Zatrudnieniu. Rada uzyskała uprawnienia do kierowania do krajów członkowskich zaleceń dotyczących realizowanej przez nie polityki.
Pierwsze Wytyczne w sprawie zatrudnienia przyjęte zostały podczas Szczytu Luksemburskiego w Sprawie Zatrudnienia (listopad 1997). Oparte zostały one na czterech tzw. filarach, które stanowią trzon Europejskiej Strategii Zatrudnienia:
1). Poprawa zdolności do uzyskiwania i utrzymania poprzez rozwój jakości zasobów
ludzkich,
2). Rozwój przedsiębiorczości,
3). Poprawa zdolności adaptacyjnych przedsiębiorstw i pracowników,
4). Wzmocnienie polityki równości szans na rynku pracy.
Rada Europejska wytyczyła strategiczne cele unijnej polityki zatrudnienia. Ustalono, że do roku 2010 osiągnięte zostanie w Unii pełne zatrudnienie, co wyrażać się ma osiągnięciem wskaźnika zatrudnienia na poziomie 70% (60% w przypadku kobiet). Zwrócono przy tym uwagę na szczególne znaczenie kwalifikacji zawodowych, mobilności i dostępu do szkolenia ustawicznego oraz na potrzebę wzmocnienia działań na rzecz umożliwienia kobietom łączenia funkcji zawodowych i rodzinnych.
W czerwcu 2003 roku zakomunikowano nowe wytyczne w sprawie Zatrudnienia. Ustalono następujące cele Europejskiej Strategii zatrudnienia na lata 2004 - 2010:
1). Pełne zatrudnienie,
2). Poprawa jakości i produktywności pracy,
3). Wzmocnienie spójności społecznej i integracji.
Państwa członkowskie powinny w swych politykach uwzględniać:
1). Aktywne i zapobiegawcze działania w stosunku do bezrobotnych i biernych zawodowo
2).Tworzenie miejsc pracy i przedsiębiorczość
3). Promocję adaptacyjności i mobilności na rynku pracy
4). Promocję rozwoju kapitału ludzkiego i uczenia się przez całe życie
5). Wzrost podaży pracy i promocja aktywnego starzenia się
6). Równość płci
7).Wspieranie integracji i zwalczanie dyskryminacji osób niepełnosprawnych na rynku pracy
8). Uczynienie pracy płatną
9). Przekształcanie nielegalnej pracy w regularne zatrudnienie
10). Zmniejszanie regionalnych zróżnicowań w zatrudnieniu
Sformułowano ponadto podstawowe zasady zarządzania Europejską Strategią Zatrudnienia:
włączenie parlamentów, partnerów społecznych i innych odpowiednich aktorów,
zapewnienie, by usługi były świadczone w sposób efektywny i skuteczny,
przeznaczenie adekwatnych środków finansowych.
Obszary wsparcia EFS
Priorytety SPO RZL (Sektorowego Programu Operacyjnego - Rozwój Zasobów Ludzkich) realizowane są w ramach pięciu obszarów wsparcia, które określają zakres działań mogących otrzymać wsparcie ze strony EFS. Obejmują one:
Aktywną politykę rynku pracy mającą na celu przeciwdziałanie i zapobieganie bezrobociu, przeciwdziałanie zjawisku długotrwałego bezrobocia zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet, ułatwianie ponownej integracji długotrwale bezrobotnych z rynkiem pracy, a także wspieranie integracji zawodowej ludzi młodych oraz osób powracających na rynek pracy po okresie nieobecności na nim.
Przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego mające na celu ograniczenie zjawiska marginalizacji społecznej i przygotowanie osób narażonych na wykluczenie społeczne do wejścia na rynek pracy, utrzymania zatrudnienia lub powrotu do czynnego życia zawodowego. Skierowane jest ono do osób, które ze względu na trudną sytuację życiową nie potrafią samodzielnie odnaleźć się na rynku pracy, nie potrafią rozwiązać osobistych, społecznych i zawodowych problemów korzystając długotrwale w sposób bierny ze świadczeń pomocy społecznej.
Kształcenie ustawiczne mające na celu ułatwienie i polepszenie dostępu do rynku pracy oraz integrację z rynkiem pracy, podwyższenie i utrzymanie potencjału zatrudnieniowego osób oraz promowanie mobilności zawodowej, poprzez zwiększanie dostępu do szkoleń zawodowych, edukacji oraz doradztwa.
Doskonalenie kadr gospodarki (promocja potencjału adaptacyjnego) oraz rozwój przedsiębiorczości poprzez promocję wykwalifikowanej, przeszkolonej i zdolnej do adaptacji do zmiennych warunków rynku pracy kadry pracowniczej, popieranie innowacyjności i potencjału adaptacyjnego w zakresie organizacji pracy, rozwijanie przedsiębiorczości oraz warunków sprzyjających tworzeniu miejsc pracy i podwyższaniu kwalifikacji, rozwój potencjału ludzkiego w sferze badań, nauki i technologii.
Zwiększanie dostępu i uczestnictwa kobiet na rynku pracy, włącznie z możliwością rozwijania kariery zawodowej, zwiększeniem dostępu kobiet do nowych miejsc pracy, pomocą w uruchamianiu działalności gospodarczej, a także działania zakładające zmniejszenie dysproporcji których podstawą jest dyskryminacja ze względu na płeć zarówno w ramach pionowych, jak i poziomych struktur rynku pracy.
Ponadto, w ramach EFS wspierane są kwestie horyzontalne (wspólne dla całego obszaru Unii i jej poszczególnych członków) dotyczące rozwoju lokalnego, równości szans, rozwoju społeczeństwa informacyjnego oraz zrównoważonego rozwoju.
Podejmowane działania z zakresu rozwoju lokalnego mają przyczynić się, między innymi, do wzmocnienia więzi wewnętrznej wspólnot lokalnych, poprawy jakości życia społeczności oraz zwiększenia zaangażowania mieszkańców i władz lokalnych w rozwój społeczno-gospodarczy regionu poprzez realizację działań opartych na zasadzie partnerstwa.
Kwestia równości szans stanowi istotny element wszystkich realizowanych działań. Odnosi się ona w szczególności do promowania równych szans kobiet i mężczyzn na rynku pracy, do wyrównywania szans edukacyjnych i szans na rynku pracy osób narażonych na wykluczenie społeczne, osób zamieszkałych na terenach wiejskich i zaniedbanych oraz osób niepełnosprawnych.
Rozwój społeczeństwa informacyjnego oznacza działania skierowane na podwyższenie poziomu technologicznego poprzez podnoszenie umiejętności korzystania z nowoczesnych technik informacyjno-komunikacyjnych, aktualizowanie wiedzy o nowoczesnych formach zarządzania i organizacji pracy oraz podwyższanie poziomu wykształcenia społeczeństwa.
Zrównoważony rozwój oznacza rozwój społeczno-gospodarczy z poszanowaniem środowiska naturalnego.