Język sportowy jako odmiana współczesnej polszczyzny
Sport jako składnik kultury ma swoistą obrzędowość, rytuał, który możemy obserwować zarówno na co dzień np. w czasie treningu, jak i od święta tj. przy okazji różnorodnych zawodów i igrzysk. Niekiedy ulega on szczególnemu rozbudowaniu np. w przypadku olimpiady
Język sportowy jako fenomen społeczny wiąże się z procesami komunikacji, te zaś społeczeństwo ludzkie realizuje przede wszystkim za pomocą języka. Uprawianie sportu stwarza różnorodne sytuacje komunikacyjne jak np. trening prowadzony przez osobę trzecią, zawody, trening zbiorowy, wypoczynek zawodników, rozmowy codzienne.
Na formę komunikatów sportowych maja wpływ czynniki:
-uwarunkowane sytuacyjnie role społeczne nadawców i odbiorców (zawodników, arbitrów, obserwatorów, osób prywatnych itp.)
-cechy osobiste nadawców i odbiorców (temperament, wiedza, zainteresowanie, stan zdrowia, typ uczuciowości)
na kształtowanie językowe wywiera również wpływ rodzaj kontaktu istniejącego między uczestnikami owego procesu:
pojedynczy nadawca i pojedynczy odbiorca - porozumiewający się bezpośrednio, twarzą w twarz np. indywidualna praca z trenerem, trening zbiorowy
jeden nadawca - instruktor, nauczyciel wych fiz, zbiorowy odbiorca (grupa, druzyna, klasa)
wielu nadawców, jeden odbiorca - polega na odwróceniu drugiego np. doping słowny pojedynczego sportowca przez grupę kibiców
zbiorowy nadawca i zbiorowy odbiorca - grupa kibiców stara się zagrzewać do gry ulubioną drużynę
istnieje też swoisty rodzaj kontaktu niebezpośredniego np. osoba ogladająca mecz w tv
czynniki wywierające wpływ na nabieranie swoistej odrębności przez język sportowy: czynności związane z uprawianiem sportu, ich wytwory, uzywane akcesoria, rodzaje więzi rozwijającej się pomiędzy partnerami
w rezultacie tworzy się jeszcze jedna środowiskowo-zawodowa odmiana polszczyzny, na którą składają się specyficzne terminy: np. falstart, junior, młodzik, handikap itp., nazwy poszczególnych dyscyplin jak tenis, bobsleje, rugby, boks; czynności np. drybling, kozłowanie, ślizg, rwanie; sprzętu np. koń, taran oraz miejsc np. bieżnia, tor, stadion
Różne jest również znaczenie słów w języku sportowym i potocznym jak np. `róg' kojarzony z tworem kostnym na głowie np. kozy oznacza w sporcie rzut rożny; `zamek' oznaczający babkę z piasku lub urzadzenie do zamykania drzwi w języku sportowym jest konfiguracją zawodników na boisku lub tafli uniemożliwiająca przeciwnikom przejęcie piłki lub krążka
Istotną komponentę słownictwa sportowego stanowią wyrazy obcego pochodzenia np. dres, trening, faul, start, finisz, surfing; miara ich zadomowienia jest spolszczanie poprzez dodawanie końcówek jak np. futbol-owiec
Osobliwości języka sportowego:
-wieksza niż w języku ogólnym skłonność do posługiwania się wyrazami pochodnymi powstałymi dzięki odrzuceniu części wyrazu podstawowego np. ślizg, chwyt, rzut (od rzucić)
-obecnośc słownictwa pierwotnie militarnego np. atak, ofensywa, obrona, napastnik
-swoista frazeologia np. sędzia kalosz, pułapka autsajdowa
-posługiwanie się konstrukcją krótką np. strat! Podaj! Ręka! Naprzód!
-częste tworzenie zdań rozkazujących i wykrzyknikowych
-natężenie głosu oraz ekspresywna intonacja
funkcje wypowiedzi językowych w komunikacji sportowej:
pragmatyczna/impresywna: dążenie do osiągniecia za pomocą języka określonego efektu - zmobilizowanie zawodnika np. szybciej! Wyżej! Oraz wykrzyknienia sygnalizujące emocje pozytywne i negatywne np. brawo! Dobrze! Nie! źle!
Ekspresywna: przejawia się w uzewnętrznianiu uczuć, stanów wewnętrznego napięcia, uzywanie wykrzyknień i epitetów nie zawsze pochlebnych np. palant! Ofiara! Gamoń!; stanowią ją również elementy pozajęzykowe np. mimika, gesty, nieartykułowane dźwięki
Laudyczna: zawiera elementy humoru mająca wywołać pozytywne emocje takie jak śmiech lub uśmiech, należa do niej - gry słów, zabawne przekręcenia, elementy gwarowe