Literatura:

M. Piwocki Budowa geologiczna Polski. Stratygrafia Kenozoiku. Paleogen i neogen., PIG, Warszawa, 2004

Stratygrafia paleogenu i neogenu: rozwój poglądów i aktualne podziały

• Chronostratygrafia

• Lito stratygrafia

• Biostratygrafia

Najważniejsze w stratygrafii paleogenu i neogenu są:

• Otwornice planktoniczne - paleogen i neogen podzielono na 17 zon; paleogen 10 zon (NPF1 - NPF10) i neogen 7 zon (NPF11 - NPF17),

• Otwornice bentoniczne - paleogen i neogen podzielono na 12 zon; paleogen 6 zon (B1 - B6) i neogen 6 zon (B7 - B12),

• Nanoplankton wapienny - są to najczęściej kokolity; paleogen NP1 - NP25 i neogen NN1 - NN5,

• Dinoflagelaty - jest to grupa morskich wiciowców zaliczana do roślin, podzielone na 20 zon; paleogen D1 - D15 i neogen D16 - D20,

• Spory i pyłki - tzw. Zona sporowo-pyłkowa; paleogen SP1 - SP8 i neogen I - XIV,

Otwornice planktoniczne i bentoniczne, nanoplankton i dinoflagelaty zaliczane są do osadów środowiska morskiego, natomiast spory i pyłki to osady lądowe.

Rozwój światowej stratygrafii:

Giovanni Arduino (1714 - 1795, Włochy, geolog) - „ojciec” światowej stratygrafii, podzielił skały na pierwszorzęd, drugorzęd, trzeciorzęd i czwartorzęd na podstawie badań w południowych Alpach.

• Pozbawione skamieniałości granity, bazalty itp. - pierwszorzęd,

• Bogate w skamieniałości wapienie, piaskowce, liliowce itp. (silnie zlityfikowane skały osadowe) - drugorzęd,

• Bogate w skamieniałości wapienie, piaskowce, liliowce itp. (słabo zlityfikowane skały osadowe) - trzeciorzęd,

• Aluwia, rzeczne osady równin podgórskich - czwartorzęd,

Charles Lyell (Szkocja, geolog) - badał basen paryski, wprowadził podział na pliocen, miocen i eocen

• Pliocen - 90% skamieniałych mięczaków żyje do dziś,

• Miocen - 18% skamieniałych mięczaków żyje do dziś,

• Eocen - 9,5% skamieniałych mięczaków żyje do dziś,

Eocen - erozja w basenie paryskim - dodane do schematu później.

Moritz Hörnes (Austria, paleontolog):

• 1853 - wprowadził nazwy paleogenu i neogenu,

• Na paleogen i neogen podzielił osady kenozoiczne w basenie wiedeńskim,

Ernst Beyrich

• 1854 - wprowadził nazwę oligocen,

• Nazwą oligocen określił warstwy między eocenem i miocenem,

• Badał odsłonięcia w Belgii i Niemczech,

Wilhelm Schimper (Francja, paleobotanik)

• 1874 - zaproponował nazwę paleocen na podstawie badań paleobotanicznych,

• Jako paleocen wyróżnił najstarsze osady kenozoiczne w basenie paryskim

Eratem / era	System / okres	Oddział / epoka
keno/zoik współczesny/życie	czwartorzęd	plejstocen
		neo/gen nowo/narodzony	plio/cen bardziej/współczesny
				mio/cen mniej/współczesny
			paleo/gen dawno/narodzony	oligo/cen mało/współczesny
				eo/cen jutrzenka/współczesny
				paleo/cen dawno/współczesny

Zmiany w tabeli stratygraficznej:

• w 2000 r. na kongresie w Rio de Janeiro zlikwidowano z tabeli stratygraficznej nazwę trzeciorzęd,

• w 2004 r. zaproponowano likwidację czwartorzędu z tabeli stratygraficznej, ponieważ nie występuje tam już pierwszorzęd, drugorzęd i trzeciorzęd,

• w 2010 r. po przetargach włączono ponownie czwartorzęd do tabeli, który obejmuje plejstocen i holocen, jednak zmieniła się granica z 1,87 na 2,58 mln lat BP i piętro gelas zaliczane jest do czwartorzędu

Global Stratotype Section and Point (GSSP)

“golden spike” (= złoty gwóźdź) - cecha wpływająca na precyzyjne określenie stropu i spągu epok; musi być dobrze zdefiniowana granica paleontologiczna, paleomagnetyczna i mineralogiczna (warstewka irydowa)

Spąg paleogenu - złoty gwóźdź znajduje się w El Kef w Tunezji, najlepiej zachowana granica między kredą i paleogenem [warstewka irydowa]

Spąg neogenu - złoty gwóźdź znajduje się w Lemme - Carrosio we Włoszech, zmiana polaryzacji paleomagnetycznej

Strop neogenu - złoty gwóźdź znajduje się w Monte San Nicola na Sycylii.

Etymologia międzynarodowego nazewnictwa pięter dla obszaru medyterańskiego:

Paleogen:

• dan - nazwa pochodzi od łacińskiej nazwy Danii,

• zeland - nazwa pochodzi od duńskiej wyspy Zelandii,

• tanet - nazwa pochodzi od Thanet, wyspy w hrabstwie Kent w Wielkiej Brytanii,

• iprez - nazwa pochodzi od miasta Yprez w Belgii,

• lutet - nazwa pochodzi od łacińskiej nazwy Paryża - Lutetia,

• barton - nazwa pochodzi od miejscowości Barton-on-Sea nad kanałem La Manche,

• priabon - nazwa pochodzi od miejscowości we Włoszech,

• rupel - nazwa pochodzi od rzeki Rupel w Belgii,

• Szat - nazwa pochodząca od germańskiego plemienia Szatów,

Neogen:

• akwitan - Akwitania - prowincja we Francji,

• burdygał - nazwa pochodzi od łacińskiej nazwy miasta Bordeaux [Burdygaria] we Francji,

• lang - nazwa pochodzi od miejscowości Langha we Włoszech,

• serrawal - nazwa pochodzi od miasta Serivial we Włoszech,

• torton - nazwa pochodzi od miasta Tortona na północy Włoch,

• messyn - nazwa pochodzi od miasta Messyna na Sycylii,

• zankl - rzymska nazwa Messyny - Zancla,

• placent - nazwa pochodzi od miejscowości Piacenca na północy Włoch,

BP - before present - system oznaczania lat w geologii, pomiar od 1950/1951 roku [Międzynarodowy kongres unii geologicznej w Amsterdamie]

---