POBIERANIE TREŚCI ŻOŁĄDKOWEJ DO BADANIA

CELE:

• ocena czynności wydzielniczej błony śluzowej żołądka

- oznaczenie stężenia kwasu solnego i glikoprotein

- oznaczenie ilości podstawowego i maksymalnego wydzielania soku żołądkowego

• ocena cytologiczna popłuczyn żołądkowych

• ocena popłuczyn żołądkowych na obecność prątków gruźlicy

• ocena czynnika powodującego zatrucie

Wskazania do pobierania treści żołądkowej do badania:

• choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

• ocena skuteczności wagotonii ( przecięcie nerwu błędnego)

• zatrucie

• podejrzenie raka żołądka

• patologiczne zaleganie trawienne

• niedokrwistość złośliwa ( choroba Addisona - Biermera)

• Zespół Zollingera - Ellisona

Przeciwwskazania do pobierania treści żołądkowej do badania:

• żylaki przełyku

• stany zapalne jamy nosowej, jamy ustnej, gardła

• oparzenia jamy ustnej, gardła, przełyku

• tętniak aorty piersiowej

• brak podniebienia twardego- w przypadku założenia zgłębnika przez usta

• skrzywienie przegrody nosa, polipy jamy nosa - w przypadku założenia zgłębnika przez nos

• zaburzenia rytmu serca

Powikłania w czasie pobierania treści żołądkowej

• aspiracja treści żołądkowej do dróg oddechowych

• uszkodzenie żylaków przełyku

• podrażnienie, krwawienie z błon śluzowych nosa, gardła, przełyku , żołądka

• przedostanie się zgłębnika do dróg oddechowych

• odruch wymiotny

• zakażenie

PŁUKANIE ŻOŁĄDKA

CEL : wprowadzenie płynu do żołądka i wyprowadzenie przez założony zgłębnik w celu usunięcia toksycznej zawartości żołądka

Zadania i kompetencje pielęgniarki:

• przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta

• przygotowanie sprzętu i płynu do płukania

• zabieg wykonuje lekarz, ewentualnie pielęgniarka

• w przypadku chorego nieprzytomnego zabieg, poprzedzony jest intubacją

Przygotowanie pacjenta :

• poinformowanie o celu , przebiegu zabiegu i konieczności współpracy

• uprzedzenie, że zabieg jest nieprzyjemny, ale konieczny

Przygotowanie sprzętu:

• jałowy gruby ( 0,5- 1,5 cm) i długi ( 70-85 cm ) zgłębnik

• preparat poślizgowy i znieczulający , np. 2% Lidokaina

• duży lejek dopasowany do zgłębnika

• dzbanek na płyn

• płyn do płukania np. w wiadrze

• szklanka wody

• naczynie na popłuczyny przeznaczone do badania laboratoryjnego( najlepiej jałowe)

• dwa fartuchy ochronne ( dla siebie i dla pacjenta)

• jałowe rękawiczki

• lignina

• miska nerkowata

• wiadro na popłuczyny

• narzędzie zaciskające

Sposób wykonania:

• sprawdź zlecenie

• umyj ręce

• przygotuj pacjenta

• przygotuj sprzęt

• nałóż rękawiczki

• zapewnij sobie pomoc drugiej osoby do podtrzymania pacjenta

• zabieg wykonaj w pokoju zabiegowym lub łazience

• osłoń fartuchem gumowym pacjenta

• zapewnij pacjentowi wygodna, siedzącą pozycję na krześle

• podaj pacjentowi miskę nerkowatą i ligninę w celu zabezpieczenia w przypadku występowania odruchów wymiotnych

• nałóż jałowe rękawiczki

• wyjmij jałowy zgłębnik z opakowania

• koniec zgłębnika pokryj środkiem poślizgowym , a drugi koniec zaciśnij kocherem

• określ na jaką długość należy wprowadzić zgłębnik- od nasady nosa do końca wyrostka mieczykowatego mostka ( ok. 45-55 cm)

• poleć pacjentowi szeroko otworzyć usta

• pod kontrolą wzroku załóż zgłębnik głęboko do gardła

• poproś pacjenta aby przytrzymał zgłębnik zębami i przygięcie głowy do klatki piersiowej. poinformuj o konieczności głębokiego oddychania przez nos w tej pozycji do momentu ustąpienia odruchów wymiotnych i krztuszenia się

• poproś pacjenta o uniesienie głowy do pionu i powoli wprowadzaj zgłębnik , jeżeli jest to możliwe , zgodnie z ruchami połykania. Obserwuj pacjenta , w przypadku duszności, kaszlu, sinienia, oporu w drogach oddechowych natychmiast wycofaj zgłębnik

• po wprowadzeniu zgłębnika skontroluj jego umiejscowienie . Obserwuj zachowanie pacjenta

• dołącz do końcówki zgłębnika lejek

• wypełnij lejek płynem do płukania

• zdejmij kocher ze zgłębnika

• wlewaj płyn, utrzymując jego stały poziom w lejku, jednorazowo wprowadza się ok.0,5 l płynu

• w momencie wprowadzania całości płynu ( wylot lejka musi być stale wypełniony) obniż lejek w dół do wiadra na popłuczyny

• pierwszej porcji popłuczyn pobierz ok. 150 ml do badania. W pierwszej porcji popłuczyn jest największe stężenie trucizny

• czynność powtarzaj do uzyskania klarownego płynu

• załóż kocher na zgłębnik

• poleć pacjentowi dokonanie głębokiego wdechu, a następnie powolnego, długo trwającego wydechu, w czasie którego najpierw powoli, a następnie szybko usuń zgłębnik

• podaj pacjentowi wodę do popłukania jamy ustnej

• zapewnij pacjentowi wygodę i odpoczynek

• obserwuj pacjenta ( stan psychiczny, szczególnie po próbach samobójczych, oraz stan ogólny , ponieważ może nastąpić jego pogorszenie w wyniku opóźnionego działania trucizn)

• zabezpiecz popłuczyny

• zabezpiecz zużyty sprzęt

• umyj i zdezynfekuj ręce

• udokumentuj wykonanie zabiegu

Obowiązujące zasady:

• używanie do zabiegu jałowego zgłębnika grubością dostosowanego do rodzaju zatrucia np. zatrucie grzybami - gruby; zatrucie lekami - cienki)

• wykonanie zabiegu możliwie szybko po stwierdzeniu zatrucia

• do płukania można użyć: wody, wody z węglem aktywowanym, 0,9% NaCl o temperaturze zbliżonej do temperatury błon śluzowych- ok. 37˚C

• przy wprowadzeniu zgłębnika i płukaniu obserwowanie występujących objawów i zachowania pacjenta

• wprowadzenie zgłębnika delikatnie i stopniowo

• pobranie materiału pierwszej porcji popłuczyn do badania

• zakończenie zabiegu w momencie uzyskania klarownych popłuczyn

• przy płukaniu utrzymywanie słupa wody w lejku i zgłębniku

Powikłania:

• hipotermia

• zachłyśnięcie

• zakrztuszenie

• zapaść

• mechaniczne uszkodzenie aż do przebicia włącznie ściany przewodu pokarmowego

• zatrucie wodne ( w przypadku obfitych płukań)

• nieuzyskanie popłuczyn

Płukanie żołądka u osób nieprzytomnych :

• przed wykonaniem płukania intubacja chorego

• założenie szczękorozwieracza

• ułożenie chorego w pozycji leżącej , bocznej

• po skończonym zabiegu oczyszczenie jamy ustnej przy użyciu ssaka ( niedopuszczenie do zachłyśnięcia)

KARMIENIE PRZEZ ZGŁĘBNIK

Definicja karmienia - jest to podawanie płynnego lub półpłynnego pokarmu za pomocą zgłębnika założonego do żołądka lub jelita cienkiego.

Cel karmienia - dostarczenie niezbędnych do zachowania procesów życiowych składników pokarmowych

Wskazania do karmienia przez zgłębnik:

- choroby psychiczne

- zaburzenia połykania występujące w wyniku np. zabiegów operacyjnych

- zaburzenia przytomności

- zaburzenia spowodowane chemio- i radioterapią ( brak apetytu, uporczywe wymioty)

- zmiany neurologiczne powstałe w wyniku choroby lub urazu

Przeciwwskazania do karmienia przez zgłębnik:

- skrzywienie przegrody nosa

- brak podniebienia twardego

- niedawno przebyta operacja przełyku lub żołądka

- brak odruchu gardłowego i odruchu połykania

Zgłębnik można założyć przez usta lub nos.

sonda może być wprowadzona do przewodu pokarmowego na czas karmienia albo pozostawiona na okres od 24 do 48 godzin.

Wskazania do założenia zgłębnika przez usta:

- życzenie pacjenta

- założenie zgłębnika na krótki okres

- rozmiar sondy jest zbyt duży w porównaniu ze światłem jamy nosowej

- skrzywienie przegrody nosowej lub inna przeszkoda uniemożliwiająca założenie zgłębnika

Powikłania karmienia przez zgłębnik :

• Powikłania mechaniczne ( związane z rodzajem, właściwościami oraz położeniem zgłębnika).

1. wysychanie i pękanie błony śluzowej jamy nosowej, gardła i jamy ustnej

2. stany zapalne jamy nosowej, gardła, uszu

Oba te powikłania są efektem braku bodźca do wydzielania śliny, jakim jest przeżuwanie pokarmu oraz koniecznością oddychania przez usta

3. przerywanie ciągłości szwów operacyjnych w przełyku

4. uszkodzenie ściany naczyń krwionośnych

5. przedziurawienie przełyku

6. powstanie nadżerek, odleżyn wzdłuż przebiegu zgłębnika w jamie nosowej, gardle , przełyku

powikłania te powstają jako skutek użycia zbyt grubego zgłębnika w stosunku do światła przełyku lub zgłębnika mało elastycznego

7. ostre zapalenie zatok

8. zapalenie przełyku

9. zapętlenie zgłębnika

10. zatkanie zgłębnika

11. wprowadzenie zgłębnika do dróg oddechowych

12. przypadkowe usunięcie zgłębnika przez chorego

Powikłania metaboliczne (powstają z powodu nieprawidłowej ilości i jakości podawanego pokarmu, płynów, czy też istniejących już zaburzeń spowodowanych zwiększonym katabolizmem)

1. Przewodnienie

2. Odwodnienie

Powikłania te występują w wyniku nieprawidłowej podaży wody i sodu w pokarmie

3. Hipoglikemia

4. Zaburzenia w składzie składników mineralnych , witamin, niezbędnych kwasów tłuszczowych

5. Biegunki, bóle brzucha, wzdęcia i wymioty w wyniku nietolerancji podawanych posiłków

• Powikłania septyczne:

1. zakażenie pokarmu

2. zachłystowe zapalenie płuc

ZASADY OBOWIĄZUJĄCE PODCZAS KARMIENIA ZA POMOCĄ ZGŁĘBNIKA:

• Związane z pożywieniem i procesem odżywiania :

1. odżywianie przez zgłębnik w zakresie rodzaju, objętości i częstości podawania pożywienia odbywa się zgodnie ze zleceniami lekarza

2. wykonywanie pielęgnacji jamy ustnej zawsze przed karmieniem , co zmniejsza odruchy wymiotne

3. niepodawanie pokarmów o zmienionym wyglądzie

4. karmienie przez zgłębnik powinno odbywać się w tych samych godzinach, w których pacjent przyjmował normalnie posiłki

5. karmienie pacjenta 5-7 razy dziennie

6. podawanie jednorazowo 200-300 ml pokarmu

7. podawanie pokarmów i płynów o temperaturze około 30 ˚ C

8. zapisywanie w dokumentacji ilości pokarmu podanego pacjentowi

9. wprowadzenie zgłębnika do karmienia wymaga zapewnienia pacjentowi około 2-5 minut odpoczynku przed rozpoczęciem podawania posiłku

10. podawanie pokarmu może odbywać się za pomocą strzykawki ( 20ml, 50 ml, 100ml); lejka ( 50-100 ml) z szybkością 100ml/ 5-10minut; worka lub butli zawieszonego na statywie z szybkością 100 ml/ 10-15 minut; pompy odżywczej 100 ml/godzinę

11. obserwowanie podczas karmienia stanu świadomości pacjenta

12. ograniczenie do minimum możliwości dostania się powietrza do żołądka podczas karmienia, poprzez zamykanie światła zgłębnika

13. przepłukanie zgłębnika po podaniu posiłku ( jej objętość nie może być większa od objętości podanego pokarmu

• Związane z zakładaniem , usuwaniem zgłębnika:

1. zgłębnikowanie wykonuje osoba posiadająca kwalifikacje tj : pielęgniarka lub lekarz

2. wprowadzenie zgłębnika przez nos, jeżeli nie występują przeciwwskazania, ponieważ odruchy wymiotne są wtedy mniejsze niż w przypadku wprowadzenia przez usta

3. skontrolowanie przed rozpoczęciem karmienia objętości zalegającej treści żołądkowej poprzez odessanie (ponad 150 ml zalegającej treści świadczy o zaburzeniach w przechodzeniu pokarmu)

4. schłodzenie zgłębników gumowych przed użyciem poprzez umieszczenie ich około 10 minut w naczyniu z zimną wodą(powoduje to usztywnienie i ułatwia wprowadzenie do żołądka), nie stosujemy zimna w przypadku zgłębników plastikowych

5. zmierzenie orientacyjnej długości, na jaką ma być wprowadzony zgłębnik (od nasady nosa, poprzez płatek ucha, do wyrostka mieczykowatego mostka, plus 5-10 cm)

6. pojawienie się kaszlu, sinienia, oporu wymaga wycofania zgłębnika, a w przypadku wymiotów - przerwania na chwilę jego wprowadzania i polecenie wykonania pacjentowi kilku głębszych oddechów.

Struktura czynności :

1. higieniczne mycie rąk

2. ocena stanu pacjenta

3. przygotowanie zestawu:

- ( serwetki, szkl. wody do przepłukania ust, strzykawka 50-100 ml lub lejek, strzykawka 50-100ml do aspiracji treści żołądkowej, zacisk, rękawiczki, miska nerkowata, gaziki, cerata, ręcznik , podkład płócienny i gumowy)

- zgłębniki żołądkowe ( dla dorosłych od nr 12 do 18)

- środek poślizgowy o działaniu przeciw bólowym (Xylocaina 2% żel, Lignocaina żel)

- środek znieczulający tylna ścianę gardła np. Xylocaina Spray 1%

- ręcznik jednorazowy

- papierek lakmusowy

- słuchawki lekarskie

-100ml strzykawka ( Janeta) i 20 ml strzykawka

- przylepiec

- miska nerkowata

- zatyczka do zgłębnika

4. sprawdzenie diety zaleconej pacjentowi

5. przygotowanie pożywienia ( rozpuszczenie zawartości puszki, zmiksowanie pożywienia zgodnie ze zleceniem producenta )

6. przygotowanie zaleconej objętości posiłku i ogrzanie go w pojemniku z ciepłą wodą do temperatury 30 ˚C ( powyżej 40 ˚C dochodzi do koagulacji białka)

7. zapewnienie pacjentowi intymności

8. poinformowanie pacjenta o sposobie podania posiłku

9. zapewnienie pacjentowi pozycji półwysokiej , a chorym nieprzytomnym na prawym boku

Jeśli pacjent ma założony zgłębnik to :

1. zakładamy rękawiczki

2. zabezpieczamy bieliznę osobistą i pościelową pacjenta

3. wykonanie u pacjenta toalety jamy ustnej

4. ułożenie pacjenta w pozycji półwysokiej lub chorego nieprzytomnego na prawym boku

5. zdjęcie zabezpieczenia końcówki zgłębnika i otworzenie zacisku lub zatyczki sondy

6. ocena umiejscowienia końcówki zgłębnika( zaaspirowanie treści żołądkowej i zmierzenie jej objętości, wstrzyknięcie ok. 10 ml powietrza i wysłuchanie charakterystycznych szmerów nad żołądkiem

7. zamknięcie zgłębnika zaciskiem

8. sprawdzenie temperatury pokarmu

9. napełnienie pokarmem strzykawki

10. otwarcie zgłębnika i podawanie posiłku z określoną szybkością

11. po podaniu porcji pokarmu zamknięcie zgłębnika, czynność powtórzyć

12. po zakończeniu karmienia przepłukanie żołądka wodą

13. zamknięcie zgłębnika z zatyczką , osłonięcie gazikiem i przymocowanie do koszuli pacjenta

14. pozostawienie pacjenta przez 30 min w pozycji półwysokiej, a pacjenta nieprzytomnego przez 30 min do 1 godziny w pozycji bocznej

POBIERANIE TREŚCI DWUNASTNICZEJ DO BADANIA

CELE:

• badanie makroskopowe (ocena koloru i przejrzystości poszczególnych frakcji żółci)

• badanie biochemiczne ( ocena odczynu pH)

• badania mikroskopowe

• badanie parazytologiczne ( obecność pasożytów lub ich jaj; najczęściej lamblii)

• badanie bakteriologiczne

Wskazania do pobierania treści dwunastniczej do badania:

• przewlekłe choroby dróg żółciowych i wątroby

• przewlekłe choroby trzustki

• zakażenie pierwotniakiem Lamblia intestinalis

Przeciwwskazania do pobierania treści dwunastniczej do badania

• znaczne wyniszczenie i osłabienie

• zaostrzenie procesu zapalnego dróg żółciowych i trzustki

• stan po napadzie kamicy żółciowej

• dusznica bolesna

• nadciśnienie tętnicze krwi

• tętniak aorty

• niewydolność krążenia

• brak podniebienia twardego, w przypadku gdy sonda zakładana jest przez usta

• skrzywienie przegrody nosa, polipy jamy nosa - w przypadku założenia sondy przez nos

• żylaki przełyku

Powikłania /zagrożenia pobierania treści dwunastniczej do badania

• aspiracja treści dwunastniczej do dróg oddechowych

• uszkodzenie żylaków przełyków

• podrażnienie, krwawienie z błon śluzowych gardła, przełyku, żołądka

• przedostanie się zgłębnika do dróg oddechowych

• odruch wymiotnych

• zakażenie

• nieuzyskanie żółci podczas badania




2

---