Andragogika, dr hab Jerzy Semków

Andragogika

Wykłady 2009/2010

Dr hab. Jerzy Semków

1. Geneza i treść pojęcia andragogiki

Andragogika-zajmuje się kształceniem dorosłych. Jest to nauka o prowadzeniu ludzi dorosłych.

Poprzedzający termin do andragogiki to pedagogika dorosłych. Było to jednak niestosowne, bo pedagogika to nauka o wychowaniu, a andragogika to nauka o ludziach starszych.

Dziedzina powstała w II połowie XX wieku. Początkowo stanowiła część składową pedagogiki ogólnej i filozofii wychowania. Andragogika jako jedna z dziedzin o wychowaniu jest nauką praktyczną o teologicznym toku postępowania badawczego(stara się wykrywać to, co jest użyteczne).

Andragogika uczy jak postępować w sytuacjach znanych jak i nowych.

Po raz pierwszy o andragogice mówił Artur Kapp w 1833 roku.

Przeważa pogląd, że andragogika jest nauką o edukacyjnym wspomaganiu rozwoju człowieka dorosłego.

Obecnie andragogika definiowana jest jako nauka o kształceniu i samokształceniu, wychowaniu i samowychowaniu dorosłych, kształtowanie osobowości, uczenie się, wprowadzenie człowieka dorosłego w życie społeczne.

Działy andragogiki:

Andragogika dorosłych (wprowadzenie do działów szczegółowych)
Teoria wychowania ludzi dorosłych (charakteryzuje się aktywnością ludzi dorosłych; co robić, aby zmieniać swoje poglądy)
Dydaktyka dorosłych (teoria nauczania ludzi dorosłych)
Historia andragogiki (pewne rzeczy są ponadczasowe, przekłada się je na grunt andragogiki, pewne się ulepsza)

Synonimii andragogiki: oświata dorosłych, edukacja dorosłych itp.

2. Andragogika, a pedagogika dorosłych

Andragogika podkreśla swoistość i odrębność edukacji dorosłych od edukacji szkolnej dzieci, dlatego odłącza od pedagogiki (odstąpienie od pojęcia pedagogiki dorosłych - pojęcie konserwatywne, wyraz stereotypu językowego, dowód na myślenie przez analogię.)

Andragogika jest nauką o edukacyjnym wspomaganiu rozwoju człowieka dorosłego.

- w tym pojęciu proces kształcenia dorosłych rozumiany jest NIE, jako oddziaływanie na dorosłych, lecz jako PROCES AUTOKREACJI (SAMOKSZTAŁCENIA I SAMOWYCHOWANIA)

MENTOR - NAUCZYCIEL CZŁOWIEKA DOROSŁEGO

Poglądy Heleny Radlińskiej (1947) w swojej pracy „ Oświata dorosłych” zadaniem andragogiki jest wykrywanie w teraźniejszości tych tendencji i procesów, które będą rzutowały na przyszłość. Poszerza przedmiot andragogiki do zakresu badań włącza teorię pracy społecznej. Ważnym zadaniem poznawczym andragogiki jest badanie twórczej działalności społecznej. Pojęcie pedagogiki dorosłych traci swoją rację bytu, gdyż nie w pełni akceptuje swoistość i odrębność edukacji i badań nad edukacją. Ponadto używanie andragogiki jest efektem swoistego konserwatyzmu językowego i trwałości stereotypu językowego, ale używanie terminu pedagogika dorosłych to dowód myślenia przez analogię między kształceniem dzieci i młodzieży a ludźmi dorosłymi

3. Cele i zadania edukacji dorosłych we współczesnym świecie.

Ruch społeczny na rzecz edukacji ludzi dorosłych zatacza coraz szersze kręgi na całym świecie. Stąd nikogo dziś nie dziwi, że dorosły człowiek chce się uczyć. Edukacja dorosłych najlepiej funkcjonuje w krajach wysokich technologii.

Cele dotyczące kształcenia dorosłych:

- upowszechnienie wiedzy ogólnej w edukacji dorosłych, co daje człowiekowi elastyczność, poszerza horyzonty myślenia, łatwiejsze przystosowanie się do zmian

- umożliwianie dorosłym osobom przekwalifikowania się, zdobycia nowych wiadomości, nowych kompetencji zawodowych, rozwój zawodowy

Współczesności i zachodzących zmian społecznych

Podczas XIX Konferencji Generalnej UNESCO zdefiniowano szereg celów i zadań stawianych edukacji dorosłych. Główne zadania i cele to:

- szerzenie idei pokoju oraz działań prowadzących do rozwoju współpracy i zrozumienia międzynarodowego

- ułatwianie rozumienia istotnych problemów współczesnego świata

- rozwinięcie świadomego stosunku człowieka do otaczającego go fizycznego i kulturalnego środowiska, a także podjęcie działań doskonalenia tego środowiska, ochrony przyrody

- kształtowanie postawy poszanowania różnorodnych obyczajów i kultur w zakresie narodowym i międzynarodowym

- doskonalenie ludzi dorosłych w obranym zawodzie

- przekwalifikowanie

- zdobywanie nowych specjalności

- rozwijanie właściwego rozumienia problemów związanych z wychowaniem dzieci w warunkach współczesnego życia

- rozwijanie umiejętności spożytkowania środków masowej informacji, a zwłaszcza radia, telewizji, filmu

4. Przedmiot badań andragogiki

Przedmiotem badań są zjawiska związane z celowym oddziaływaniem ludzi dorosłych, ze wspomaganiem i samokształceniem.

Przedmiot zainteresowania tej nauki jest trójstopniowy:

Zajmuje się możliwościami rozwoju ludzi dorosłych, ich edukacją
Procesami, które składają się na edukację
Odpowiednie instytucje, w których ten proces zachodzi np. szkoła, przychodnia lekarska, biblioteka, czytelnia itp.

Treści kształcenia i wychowania człowieka dorosłego:

- badają funkcjonowanie świadomości osób dorosłych w zakresie nauk humanistycznych, przyrodniczych itp.

- precyzyjne kryteria doboru treści kształcenia dorosłych

- analizują wpływ treści kształcenia na przygotowanie dorosłych do nawiązywania różnych problemów osobistych, moralnych i społecznych

Metody i formy oddziaływania wychowawczego na dorosłych:

- muszą charakteryzować się jednością

- badają przydatność i skuteczność rozwojowych metod oddziaływania wychowawczego

Zasady kształcenia i wychowania osób dorosłych:

- podmiotowe traktowanie dorosłych uczniów

- uwzględnienie warunków życia i pracy osób dorosłych

- zespołowość i współpraca

- odwoływanie się do poczucia godności człowieka dorosłego

5. Poglądy Malcolma Knowlesa na edukacje dorosłych

Malcolm Knowles amerykański andragog uważa, że edukowanie człowieka dorosłego to jedna z najistotniejszych spraw we współczesnym świecie. Uważa, że rozwój edukacji dorosłych warunkuje przystosowanie się ludzi dorosłych i nadążanie za postępem, zmianami technicznymi, kulturowymi, politycznymi, społeczno obyczajowymi. Stwierdził, że należy opracować odrębną metodyką kształcenia dorosłych, gdyż pozwoli to uszanować samodzielność i niezależność człowieka dorosłego. Uważał, że dorosłego cechuje świadomość własnego „ja” - czego nie posiada dziecko. Chodzi tu nie tylko o wole, ale także refleksję nad własnym życiem.

Uwzględnienie tych poglądów umożliwia eliminację z kształcenia, edukacji ludzi dorosłych:

- tresury

- komendy

- nadmiernej kontroli

- anonimowości

Knowles podkreśla jeszcze jedną ważną cechę - samodiagnozowanie ( potrafi uświadomić swoje potrzeby umysłowe, ich zakres i hierarchię), potrafi stosować autodoping(potrafi się sam dopingować), jest zdolny do planowania swoich prac, zdolny jest do współdziałania z innymi w rozwiązywaniu problemów.

Te wszystkie cechy człowieka dorosłego były dla Knowlesa podstawą do określenia człowieka dorosłego.

6. Dorosłość jako kategoria psychologiczna

Dorosłość, jako kategoria psychologiczna związana jest z koncepcją wychowania rozumianą, jako intencjonalny proces kształtowania osobowości - można wnioskować, że wychowanie jest świadomie wykorzystywanym instrumentem osobowości w określonym kierunku.

Przedmiot badania:

- przesłanka główna: rozwój jest naturalna tendencja osobowości człowieka

- przesłanka pomocnicza: celem rozwoju osobowości ludzkiej jest dorosłość

Przedmiot poznania:

- wychowanie powinno być intencjonalnym kształtowaniem osobowości i przyspieszającym proces osiągania przez człowieka coraz wyższych stadiów dorosłości

7. Dorosłość jako kategoria socjologiczna

Wychowanie dorosłych jest procesem naturalnego uczestnictwa człowieka w życiu społecznym a jego efekty są wypadkowa oddziaływań i wpływów płynących ze strony.

Przedmiot badania:

- przesłanka główna: rozwój osobowości jest rezultatem interakcji człowieka ze światem

- przesłanka pomocnicza: dorosłość jest wynikiem osobowościowego rozwoju człowieka

Przedmiot poznania:

- należy tworzyć takie warunki istnienia człowieka w świecie społecznym, aby stymulowały one rozwój jego osobowości, przyczyniając się do osiągnięcia coraz wyższych stadiów dorosłości

Proces ten ma charakter naturalny, gdyż odbywa się w stosunkach społecznych i jest trudny do wyodrębnienia. Proces przybiera znaczenie socjalizacji - obejmuje całość wpływów osobowościowo-twórczych.

Wyróżnia się dwa rodzaje socjalizacji:

1)socjalizacja pierwotna - proces zaznajamiania człowieka poprzez znaczące osoby z naszego otoczenia z koncepcją świata, która obowiązuje w tym środowisku człowieka i uzyskuje określoną wizję świata.

2)socjalizacja wtórna - jest to kontynuowanie socjalizacji pierwotnej, oraz nabywanie wiedzy i umiejętności niezbędnych do pełnienia innych ról społecznych

Oba rodzaje socjalizacji są warunkiem koniecznym w uczestniczeniu człowieka w systemie społeczno - kulturowym, aby człowiek mógł się rozwijać. Pomyśle zakończenie socjalizacji wtórnej jest początkiem dorosłości. Wchodząc w dorosłe życie człowiek przybiera różne role, przyjmując różne normy społeczne. Kiedy nasze normy z okresu socjalizacji są pokryte z normami społecznymi kontynuujemy wtedy proces socjalizacji.

Kiedy wartości przyjęte z socjalizacji są różne od wartości społecznej wtedy wygaszeniu ulega socjalizacja.

8. Dorosłość jako kategoria pedagogiczna

Dorosłość jako kategoria pedagogiczna związana jest z koncepcją wychowania rozumianą jako proces wspomagania indywidualnego. Zwolennicy tej teorii uważają, że wychowanie powinno być procesem pedagogicznej mediacji w związku człowieka ze światem, w której wyniku rozwojowi osobowościowemu ludzi osiągających coraz wyższe stadia dorosłości towarzyszyć będą progresywne zmiany społecznych warunków ich egzystencji.

Proces rozwoju ludzi dorosłych w tej kategorii ma charakter naturalny, rozwija się w takim stopniu, w jakim człowiek jest aktywny, poznaje świat, dokonuje selekcji-nie przyjmuje wszystkiego. Proces ten nie może być przyjęty w instytucjonalnych formach rozwoju, bo wychowawca nie ma prawa narzucać swojej wizji świata, nie ma prawa do ustalania życiowych celów. Wychowawca musi przyjąć do siebie role mediatora, miedzy światem rzeczywistym a dorosłym-ma być pośrednikiem.

Dorosłość rozpatrywana w kategorii pedagogicznej związana jest również z samowychowanie, czyli samodzielnym kształtowaniem przez człowieka własnego intelektu, zdolności poznawczych i zdobywania wiedzy.

Rozróżniamy dwa procesy rozwoju osobowości:

Kształcenie - dotyczy sfery poznawczej i intelektualnej)
Wychowanie -

Celem rozwoju osobowości ludzkiej jest dorosłość. Jest ona wynikiem rozwoju osobowościowego. O człowieku jako dorosłym możemy mówić wtedy, gdy kwalifikuje się do trzech podstawowych kryteriów:

Kryteria wiekowe (lub biologiczne) - osoba dorosła to ta, która ukończyła 18 rok życia. Od tego momentu człowiek jest pełnoprawnym obywatelem.
Kryteria psychologiczne - cechuje go odpowiedzialność, krytycyzm myślenia
Kryteria społeczne - dojrzałość psychiczna przekłada się na społeczną. Wypełnia się role np. mąż, żona, przyjaciel

9. Możliwości edukacyjne ludzi dorosłych

Wiliam James twórca psychologii amerykańskiej uważał, że jeśli człowiek ok. 21 roku życia osiąga dojrzałość psychiczną i fizyczną, to też jest już dojrzały edukacyjnie. Pogląd taki dominował do XX wieku. James twierdził, że do 21 roku życia można się uczyć, jednak potem te możliwości maleją.

E. L. Torndike na podstawie badań nad możliwościami edukacyjnymi ludzi dorosłych uważał, że „nikt, kto nie przekroczył 45 lat nie powinien powstrzymywać przekonania o uczeniu się z przekonania, że jest za stary”. Torndike uważał, że sam wiek nie wywiera dużego wpływu na możliwości uczenia się ludzi dorosłych.

Możliwości uczenia się:

- wg Jamesa do 21 roku życia

- wg Torndike do 45 roku życia

Lata 70-te - Krakowski psycholog Wł. Szewczuk przeprowadził badania procesów poznawczych ludzi dorosłych:

- spostrzeganie

- uwaga badał te procesy w kontekście uczenia się

- pamięć

- myślenie

Rezultaty badawcze były pomyślne, ponieważ okazało się, że ludzie dorośli mogą się uczyć nawet do 70 roku życia.

Uczestnicy zajęć w uniwersytecie 3-go wieku, zaawansowani wiekowo, wiążą swoje życie z aktywnością intelektualną, towarzyską, psychiczną i społeczną. Bardzo ważna jest także aktywność fizyczna.

Na duże możliwości uczenia się ludzi dorosłych wskazują badania Stefana Szumana. Zwrócił on uwagę na plastyczność uczenia się polegającą na dostosowaniu się do nowych warunków, czyli uczenia się nowych rzeczy.

Józef Pieter - Krakowski psycholog pisał, że dorośli górują nad dziećmi przede wszystkim doświadczeniem, oraz krytycyzmem. Górują także wiedzą zdobytą w sposób przygodny, - czyli poprzez codzienne doświadczenia. Te właściwości wg Pietera wpływają na to, że ludzie szybciej nabywają wiedzę. Uważa, że możliwości uczenia się istnieją przez całe życie.

Istnieją rozbieżności, co do możliwości uczenia się ludzi dorosłych. Wyraźnie zarysowały się dwa stanowiska:

1) R. B. Lovell - dzieli życie człowieka na 5 faz(od wczesnej młodości do starości) i stwierdza, że w wieku ok. 40 lat wpływ procesu starzenia się na łatwość uczenia się jest bardziej widoczny.

Welford Brondley - wraz z innymi badaczami interpretując fazy rozwoju człowieka doszedł do deficytowego modelu starości. Polega on na tym, że w miarę upływu lat opadają wszystkie sprawności i następuje regres - wiek jest czynnikiem opadania sprawności.

2) przeciwstawne stanowisko Uli Lehr - jest to zwolenniczka dynamicznej koncepcji rozwoju osobowości - przez całe życie, także i starość Uli poddała krytyce model deficytowy zarzucając jej wypaczanie. Zarzuca też stosowanie błędnych testów. Do rosłych nie można porównywać do dzieci - jeżeli chodzi o tempo, ale w intelekcie dorośli mogą sobie poradzić.

Współczesne badania nad inteligencją A. B. Huberman nie kwestionują możliwości edukacyjnej dorosłych. Badacz stwierdza, że biorąc wszystkie parametry inteligencji pozostają one na tym samym poziomie do ok. 60 roku życia.

Natomiast tzw. inteligencja skrystalizowana - rezultat bogatego doświadczenia życiowego, wyrażający się np. w mądrych radach ludzi starych, ponieważ to oni potrafią wykorzystać to doświadczenie życiowe. Inteligencja ta wzrasta do ok. 70 roku życia, przy założeniu, że ma miejsce naturalna praca umysłu.

10. Dwa stanowiska w poglądach na możliwości uczenia się ludzi dorosłych przez całe życie

Istnieją rozbieżności, co do możliwości uczenia się ludzi dorosłych. Wyraźnie zarysowały się dwa stanowiska:

11. Co to znaczy stawać się człowiekiem dorosłym

Wg Malewskiego dorosłość ma trzy stany:

1) dorosłość jako stan społeczny człowieka

2) dorosłość jako proces rozwoju psychicznego

3) dorosłość jako proces społeczno kulturowy

Ad. 1 Dorosłość jako stan społeczny człowieka - prezentują ja ci, którzy dorosłość pojmują jako stan społeczny.

Dorosły (wg W. Szewczuk) to człowiek na tyle ukształtowany, że może być samodzielnym podmiotem działalności społeczno produkcyjnej.

Wg Werner dorosły to:

- osoba niezależna ekonomicznie

- osoba odpowiedzialna

- osoba wypełniająca obowiązki rodzinne

- osoba aktywnie uczestnicząca w życiu kraju

Wg J. W. Johnstone i R. J. Rivera dorosły to osoba:

- osoba, która przekroczyła 21 rok życia i posiada własne mieszkanie

- osoba poniżej 21 roku życia, lecz pozostająca w związku małżeńskim

- osoba niemająca 21 lat, ale będąca głową rodziny

- osoba mająca 21 lat, lub więcej, pozostająca w siłach zbrojnych, których łączą silne więzi z domem rodzinnym

- powyżej 21 roku życia, która mieszka w internacie lub domu akademickim i jest silnie związana z rodziną

Człowiek dorosły:

- potrafi formułować odpowiedzi na pytania dotyczące jego jako osoby, oraz członka społeczeństwa

- jest przygotowany do podjęcia wykonywania danej pracy zawodowej

- potrafi podnosić dawne kwalifikacje

- potrafi dokonywać wyborów wartości oraz własnego miejsca w świecie

- ma zdolność obiektywnej oceny siebie jak i innych osób

- odgrywa znaczącą rolę w więziach uczuciowych, które łączą go z innymi osobami

- zdobywa doświadczenia poprzez uczestnictwo w różnego rodzaju sytuacjach, poprzez styczność z innymi ludźmi

Ad. 2 Dorosłość jako proces rozwoju psychicznego - dorosłość ta związana jest z psychiką jednostki. Jeśli osiągniemy pewien jego poziom to jesteśmy dorośli.

Dorosłość (Wg M. Knowles)- to dojrzałość. Jest to ostateczny rezultat w ciągu zmian i przekształceń, jakim w procesie dojrzewania ulegają struktury psychiczne jednostki. Proces ten jest wielopłaszczyznowy. Obejmuje całe nasze życie - od urodzenia do śmierci. Dla tego procesu szczególne znaczenie ma 15 wymiarów rozwojowych dorosłości:

1. Od zależności do autonomii(istotne w tym procesie są role społeczne, które stanowią podstawę autonomizacji)

2. Od bierności do aktywności(od najwcześniejszego dzieciństwa. Ma na celu rozpoznanie wszystkich rzeczy. W dorosłość wchodzi się etapowo)

3. Od subiektywizmu do obiektywizmu(świat postrzegany jest przez dziecko egocentrycznie - uważa ono, że jest najważniejsze. Zadaniem procesu dorastania jest wyprowadzenie go z tego stanu)

4. Od ignorancji do erudycji(gromadzenie wiedzy, doświadczenia)

5. Od niskiej sprawności do wysokiej sprawności(np. duma z nauki)

6. Od wąskiego zakresu odpowiedzialności do szerokiego zakresu odpowiedzialności(niedocenianie odpowiedzialności innych ludzi, pozostawienie dzieciom prawa do odpowiedzialności, samodzielne podejmowanie decyzji)

7. Od wąskich zainteresowań do szerokich zainteresowań(człowieka dorosłego najczęściej cechują zainteresowania dziedziną zawodową, ale również mają zainteresowania niezwiązane z tą dziedziną)

8. Od egoizmu do altruizmu(polega na wykształceniu w dziecku postaw altruizmu)

9. Od braku samoakceptacji do samoakceptacji(w procesie socjalizacji poprawne zachowania są dostarczane dziecku przez otoczenie. Wzory te maja zastąpić aktualne zachowania dziecka. Oceny te z tego otoczenia mogą doprowadzić do braku samoakceptacji. Musimy akceptować swoje pozytywne i negatywne cechy)

10. Od amorficznej tożsamości(bezkształtnej) tożsamości do zintegrowanej tożsamości

11. Od koncentracji na szczegółach do koncentracji na zasadach(umysłowość dziecka każdą rzecz traktuje, jako pojedynczy przedmiot rzeczy, zjawiska itp. Dziecko wraz z dorastaniem odkrywa zasady świata społecznego, prognozuje przeobrażenia świata i pozwala planować własną aktywność)

12. Od powierzchownych związków do głębokich związków(świat dziecka przeżywany jest aktualnie. Człowiek dorosły postrzega związki między przeszłością, teraźniejszością i przyszłością)

13. Od twórczości do oryginalności(dziecko naśladuje rodziców i otoczenie a dorośli to akceptują. Prowadzi to do konformizmu społecznego, musimy się go strzec, aby stać się oryginalnym)

14. Od potrzeby pewności do tolerancji nieokreśloności (ryzyko, w którym żyjemy pozostaje w związku z nieokreślonością. Dziecko musi mieć pewność i stabilność. Kształtuje się tolerancja niepewności i nieokreśloności. Ta tolerancja jest podstawową cechą dorosłości)

15. Od afektywności do racjonalności(charakterystyki zachowania afektywnego są kontrolowane przez nagrody i kary. W konsekwencji kształtują się zachowania irracjonalne, które wyrażają się w buncie i fantazjowaniu. Niezbędnym warunkiem osiągnięcia dorosłości jest samokontrola i nagradzanie zachowań irracjonalnych)

Zestaw tych wymiarów nie jest zamknięty. W miarę jak proces dorosłości będzie lepiej poznawany, można dodawać nowe wymiary.

Teoretyczna propozycja rozumienia dorosłości przez C. C. Cogginsa

Proces dorosłości na skali wzrost - regres. Dorosłość to proces rozwoju psychicznego, który jest usytuowany w postawach:

1) postawa wobec siebie

- wzrost samoświadomości

- adekwatność samooceny

- koncentracja na samorozwoju

2)postawa wobec innych

- rozumienie innych ludzi(im bardziej ich rozumiemy tym bardziej jesteśmy dorośli)

- szacunek wobec innych

- koncentracja na ludziach

- poczucie współzależności z innymi

3) postawa wobec życia

- zaangażowanie w sprawy codzienności

- orientacja prospektywna(nakazuje spoglądać w przyszłość)

- przygotowanie na ryzyko niepowodzeń

4) postawa wobec wiedzy i procesu jej zdobywania - obejmuje ona:

- wiedzę o procesach związanych z rozwiązaniem problemów

- umiejętność oceny rozwiązywania problemów

- inna wiedza

Autor rozumie wymiary jako postawy wobec życia i siebie. Za kluczowe w rozwoju człowieka uważa się postawę wobec życia.

Człowiek otwarty na świat, zorientowany na przyszłość zyskuje lepsze szanse na zrozumienie swoich słabości mocnych stron. Będzie to prowadziło do weryfikacji Np. jego uczuć, co też będzie prowadziło do samoświadomości bardziej adekwatnej samooceny.

Realizacja różnych zadań życiowych odsłania te obszary, których możliwości rozwoju są największe.

Postawy wobec życia mają wpływ na postawy wobec innych ludzi. Wiedza o innych jest podstawą szacunku dla innych.

Na kształt postaw składa się całokształt doświadczenia życiowego, np. związane ze szkołą podstawową itp.

Wiedza dotycząca rozwiązywania problemów pełni funkcje regulacyjne naszych zachowań, odniesień w codzienności. Wiedza ta decyduje nieraz o powiększaniu człowieka z innymi ludźmi.

Koncepcja Cogginsa na pierwszym miejscu stawia człowieka. Pokazuje jak osiągamy stadia dorosłości.

Ad. 3 Dorosłość jako proces społeczno kulturowy

Twórcą jest Havighurst. Jest jednym z podejść do problemów dorosłości. Oparte jest, lub wsparte nurtem badawczym zajmującym się badaniami rozwojowymi. Nurt ten powstał w latach 30 XX wieku i związany jest z poszerzaniem badań psychologii rozwojowej zajmującej się problemami rozwojowymi. Poszerzenie terenu badań następowało sukcesywnie. Bardzo wartościowe okazały się badania Levingera i Ericssona. Badacze ci rozwój osobowości wiążą ze strukturą Ja - strukturą osobowości człowieka i jego zmianami. Mocno związane z badaniami tych badaczy były badania nad rozwojem moralnym ludzi dorosłych wg Perry i Kohlberg'a.

Wszystkich tych badaczy łączy przekonanie o nieustannym rozwoju ludzi dorosłych. Zakładając, że osobowość osiąga coraz wyższe stadia, badacze zajmują się określeniem standardów rozwojowych osobowości.

Odgałęzieniem tego nurtu są badania nad cyklami życia(jakościowo odmienne od poprzednich).

12. Rozumienie dorosłości jako stanu społecznego człowieka

Dorosłość jako stan społeczny człowieka - prezentują ja ci, którzy dorosłość pojmują jako stan społeczny.

Dorosły (wg W. Szewczuk) to człowiek na tyle ukształtowany, że może być samodzielnym podmiotem działalności społeczno produkcyjnej.

Wg Werner dorosły to:

- osoba niezależna ekonomicznie

- osoba odpowiedzialna

- osoba wypełniająca obowiązki rodzinne

- osoba aktywnie uczestnicząca w życiu kraju

Wg J. W. Johnstone i R. J. Rivera dorosły to osoba:

- osoba, która przekroczyła 21 rok życia i posiada własne mieszkanie

- osoba poniżej 21 roku życia, lecz pozostająca w związku małżeńskim

- osoba niemająca 21 lat, ale będąca głową rodziny

- osoba mająca 21 lat, lub więcej, pozostająca w siłach zbrojnych, których łączą silne więzi z domem rodzinnym

- powyżej 21 roku życia, która mieszka w internacie lub domu akademickim i jest silnie związana z rodziną

Człowiek dorosły:

- potrafi formułować odpowiedzi na pytania dotyczące jego jako osoby, oraz członka społeczeństwa

- jest przygotowany do podjęcia wykonywania danej pracy zawodowej

- potrafi podnosić dawne kwalifikacje

- potrafi dokonywać wyborów wartości oraz własnego miejsca w świecie

- ma zdolność obiektywnej oceny siebie jak i innych osób

- odgrywa znaczącą rolę w więziach uczuciowych, które łączą go z innymi osobami

- zdobywa doświadczenia poprzez uczestnictwo w różnego rodzaju sytuacjach, poprzez styczność z innymi ludźmi

Kryteria dorosłości:

- prawne(wiek)

- biologiczne(dojrzałość płciowa)

- ekonomiczne(niezależność finansowa)

- produktywne(np. doświadczenie)

13. Rozumienie dorosłości jako procesu rozwoju psychicznego

Dorosłość jako proces rozwoju psychicznego - dorosłość ta związana jest z psychiką jednostki. Jeśli osiągniemy pewien jego poziom to jesteśmy dorośli.

1. Od zależności do autonomii(istotne w tym procesie są role społeczne, które stanowią podstawę autonomizacji)

2. Od bierności do aktywności(od najwcześniejszego dzieciństwa. Ma na celu rozpoznanie wszystkich rzeczy. W dorosłość wchodzi się etapowo)

3. Od subiektywizmu do obiektywizmu(świat postrzegany jest przez dziecko egocentrycznie - uważa ono, że jest najważniejsze. Zadaniem procesu dorastania jest wyprowadzenie go z tego stanu)

4. Od ignorancji do erudycji(gromadzenie wiedzy, doświadczenia)

5. Od niskiej sprawności do wysokiej sprawności(Np. duma z nauki)

8. Od egoizmu do altruizmu(polega na wykształceniu w dziecku postaw altruizmu)

10. Od amorficznej tożsamości(bezkształtnej) tożsamości do zintegrowanej tożsamości

14. Od potrzeby pewności do tolerancji nieokreśloności(ryzyko, w którym żyjemy pozostaje w związku z nieokreślonością. Dziecko musi mieć pewność i stabilność. Kształtuje się tolerancja niepewności i nieokreśloności. Ta tolerancja jest podstawową cechą dorosłości)

Zestaw tych wymiarów nie jest zamknięty. W miarę jak proces dorosłości będzie lepiej poznawany, można dodawać nowe wymiary.

Teoretyczna propozycja rozumienia dorosłości przez C. C. Cogginsa

Proces dorosłości na skali wzrost - regres. Dorosłość to proces rozwoju psychicznego, który jest usytuowany w postawach:

1) postawa wobec siebie

- wzrost samoświadomości

- adekwatność samooceny

- koncentracja na samorozwoju

2)postawa wobec innych

- rozumienie innych ludzi(im bardziej ich rozumiemy tym bardziej jesteśmy dorośli)

- szacunek wobec innych

- koncentracja na ludziach

- poczucie współzależności z innymi

3) postawa wobec życia

- zaangażowanie w sprawy codzienności

- orientacja prospektywna(nakazuje spoglądać w przyszłość)

- przygotowanie na ryzyko niepowodzeń

4) postawa wobec wiedzy i procesu jej zdobywania - obejmuje ona:

- wiedzę o procesach związanych z rozwiązaniem problemów

- umiejętność oceny rozwiązywania problemów

- inna wiedza

Autor rozumie wymiary jako postawy wobec życia i siebie. Za kluczowe w rozwoju człowieka uważa się postawę wobec życia.

Realizacja różnych zadań życiowych odsłania te obszary, których możliwości rozwoju są największe.

Postawy wobec życia mają wpływ na postawy wobec innych ludzi. Wiedza o innych jest podstawą szacunku dla innych.

Na kształt postaw składa się całokształt doświadczenia życiowego, Np. związane ze szkołą podstawową itp.

Wiedza dotycząca rozwiązywania problemów pełni funkcje regulacyjne naszych zachowań, odniesień w codzienności. Wiedza ta decyduje nieraz o powiększaniu człowieka z innymi ludźmi.

Koncepcja Cogginsa na pierwszym miejscu stawia człowieka. Pokazuje jak osiągamy stadia dorosłości.

14. Dorosłość jako proces społeczno kulturowy

Odgałęzieniem tego nurtu są badania nad cyklami życia(jakościowo odmienne od poprzednich).

15. Wpływ edukacji na dorosłość

Zdobyta wiedza pomaga w rozwiązywaniu problemów osobistych, zawodowych lub społecznych, oraz daje zadowolenie.

- rozwijanie swojej osobowości

- rozwijanie sprawności fizycznej

- poprawa wykształcenia

- chęć poprawy statusu materialnego

- zdobycie nowych wiadomości i umiejętności

- wykorzystanie czasu wolnego

- chęć zawarcia nowych znajomości

- uzyskanie większej sprawności w wykonywaniu obowiązków domowych i nie tylko

16. Wpływ postmodernizmu na edukacje dorosłych i andragogikę

Postmodernizm - zrodził kryzys kultury i cywilizacji XX wieku. Jest efektem kryzysu kultury zachodniej po II wojnie. W Polsce oznaczał przejście z totalitaryzmu do ustroju liberalnego. Wiedzę utożsamia się tu z władzą. Zdobywamy wiedzę by móc zrozumieć rzeczywistość. Zmieniła się wielość źródeł informacji. Nastąpiła inflacja norm, wartości, poglądów. Edukacja postmodernizmu interesuje się katastrofami. Edukacja postmodernizmu uznaje, że każdy ma prawo się realizować. Po II wojnie światowej stał się terminem o występującym stopniu ogólności. Postmodernizm charakteryzuje się ogólnym brakiem wiary w rozum, w stosowanie metod naukowych. Funkcjonował w wielu dziedzinach: literatura, sztuka, architektura, sztuka, filozofia dziejów. Człowiek, który wypowiadał się na temat postmodernizmu Arnold Toynbee w dziele „Studia nad historią” - łączy on postmodernizm z kryzysem i epoką. Kończy się epoka dominacji kultury zachodniej i następuje europeizacja świata(różne światy dochodzą do głosu).Nastąpi tu proces synkrazji, - czyli wymieszanie różnych wzorów kulturowych, różnych cywilizacji.

Postmodernizm niesie za sobą zmianę poglądów, twierdzeń.

Postmodernizm wiąże się z problemem rewizji kultury. Postmodernizm łączy się z postindustrializmem(rezygnacja z przemysłu)-po tym przechodzimy do fazy mniej szkodliwej dla środowiska - okres poindustrialny - poprzemysłowy.

Czy postindustrializm daje nowe szanse na przyszłość edukacji dorosłych(Śliwerski). - Tu sytuacja jest inna w Polsce i w Europie Zachodniej. Perspektywa postmodernistyczna, charakterystyczna dla nas wiąże się z problemem rewizji.

Świat wkroczył w świat nowych technologii, a w Europie Zach. był już dawno.

Okres poprzedzający postmodernizm to modernizm rozwijający się do 1945 r., później postmodernizm od 1945 - w krajach zachodu najwyżej uprzemysłowiony.

Postmodernizm - efekt kryzysu kultury i cywilizacji zachodniej

Skończył się europocentryzm - dominacja Europy nad resztą świata. Zaczyna się świat światów, czyli różne światy, kultury, cywilizacje stoją na równi ze sobą. To był taki świat, w którym znaczące akcenty kultury europejskiej nie będą już dominowały.

Jak to się ma do edukacji ludzi dorosłych?

Nastąpiła transformacja. Zmienił się ustrój z realnego socjalizmu, który miał charakter totalitarny do ustroju demokratyzacji - ustroju liberalnego.

Postmodernizm u nas nie zaistniał w świadomości wielu ludzi. Były trudności w zmianie świadomości wielu ludzi. Sposób myślenia, który kształtowany w socjalizmie przeniósł się do demokratycznego państwa, czego skutkiem był powrót lewicy do władzy.

Świadomość zaistnienia postmodernizmu mogła się zmienić na punkcie krytyki epoki poprzedniej - modernizmu. Dokańczanie okresu modernizmu nazywa się reemisją i reformą ustroju.

Reguła racjonalności krytykowana przez modernizm. Postmoderniści mówili, że racjonalizacja nie ma racji bytu.

Bunt przeciwko racjonalizacji polegał na oparciu wszystkich działań na rozumie. To było w postmodernizmie.

W charakterystyce postmodernizmu daleko posuwa się Paul Sloterdijk. Stwierdzał, że cała kultura, aż po nasze czasy przepełniona jest racjonalnym cynizmem. Sięga do feminologii filozofa niemieckiego F. Hegla i określa cynizm, jako oświecona, fałszywa świadomością, która manifestuje się w triadzie: kłamstwo - błąd - ideologia.

Chodzi tu o to, że u początku każdej ideologii stoi kłamstwo, które rodzi błąd, z czego bierze się ideologia - zespół pewnych twierdzeń dotyczących rzeczywistości. W tym modernistycznym rozumieniu wiedza bierze się władzy, czyli wiedza pełni tu funkcję obronną. Postmodernizm zaczyna się tam, gdzie kończy się całość.

Niedowierzanie - centralna postawa postmodernizmu - wieczna wątpliwość.

Brak ufności wg Lyotard jest rezultatem postępu w nauce. Wiedza postmodernistyczna nie jest wiedzą autorytarną - w rękach autorytetu nie jest wiedzą narzucającą.

Nauka musi zastanowić się nad własnym statusem - miejscem, własną prawomocnością - twierdzą postmoderniści. Nauka otwiera się na dyskursywność, czyli np. na dyskurs myślenia jest równy innym sposobom myślenia.

Wielodyskursywność prowadzi do niemożności ostatecznym rozstrzygnięć.

Postmodernizm zajmuje się:

- zjawiskami nieciągłości

- kontrolą

- zjawiskami nietypowymi

- pograniczem nauk (nauka, czy nie nauka)

W pewnym sensie postmodernizm jest zaproszeniem do relatywizmu kultur, czyli zrównania kultur, bo nie ma gorszych kultur. W tym kontekście problemem postmodernizmu nie jest problem globalizowania kultury - tak jak było w modernizmie.

Problemem świata w postmodernizmie jest organizowanie komunikacji wzajemnego porozumiewania się między innymi kulturami - żeby nie walczyć, ale porozumiewać się.

Dla współczesnej oświaty dorosłych ważne jest zaangażowanie w mediacyjne sytuacje komunikacyjne o charakterze interkulturowym i intrakulturowym.

Interkulturowa - dokonuje się w obrębie jednego społeczeństwa i narodu np. w Polsce są przedstawiciele Żydów.

Intrakulturowa - dzieje się na zewnątrz, np. my w Niemczech.

W świecie postmodernizmu zmienia się pozycja intelektualizmu. Pluralizm zastąpiony wielością środków, dróg, źródeł inf. w temacie społeczeństwa powstaje rynek z nowymi mediami, środkami produkcji - prowadzi to do inflacji dorobku kultury, czyli do inflacji norm, wartości, idei, gustów, co prowadzi do trudności w wyborze.

Żyjemy w świeci inflacji, a postmodernizm jest szczytem inflacji.

Postmodernizm wzbogaca metodologie o kolejną perspektywę badawczą.

Kupffer przedstawia ważną charakterystykę modernizmu i później postmodernizmu. Stwierdza, że pedagogika i andragogika modernizmu ma charakter mieszczański, obywatelski.

Wg tego interakcje miały bazować na przyjaźni. W modernizmie nie ma autorytetów.

17. Główne problemy postmodernistycznego świata

Założeniem postmodernizmu jest teza, że społeczeństwo nie jest już jednolite, gdyż składa się z wielu różnych jednostek.

W postmodernizmie zrywa się z optymalnym wychowaniem. Nie ma autorytetów, norm, posłuszeństwa.

Dominująca kategoria w postmodernizmie to dobrowolność.

Postmodernizm dla wychowania ma trzy konsekwencje:

Zanika logika przyczynowości - andragog nie wyczuwa obszarów wychowania i nie może liczyć na to, że określone działania, decyzje i style doprowadza do określonych celów.
Wszystko jest improwizowane - w żadnym momencie andragog nie staje na pewnym gruncie, gdyż nie wie, co jest prawdziwe, ponieważ zarówno emocjonalne jak i rzeczowe stosunki, więzi dają się wytworzyć poprzez media jak i nowe techniki komunikacji.
Nie istnieje niezawodna rzeczywistość - wszystko, co dzisiaj robimy, jutro może być już przestarzałe. Nie wiemy, co będzie jutro.

Z tego, co mówi Kupffer miałaby powstać tendencja do tego, żeby zadawać pytania:

-, jaki model oświaty dorosłych

- jak się go stosuje

-, kto przywłaszczył sobie termin oświaty dorosłych

Uczenie się nie jest mniej ważne, ale system nauczania bazuje na ukrytym programie. Teraz wiedzę czerpiemy z różnych źródeł. Mniejszą wartość ma dla nas wiedza podawana oficjalnie.

W kulturze masowej każdy ma wykładane nawyki społecznego postępowania.

Masowo przyjmowane nawyki spowodują, że nasza tożsamość będzie chwiejna.

Pedagogika i andragogika nie powinna:

- badać, jak są przyswajane oficjalne treści uczenia i które z motywów uczenia się w edukacji dorosłych są najskuteczniejsze

- odkrywać jak praktycznie kształtują się nastawienia, spostrzeżenia, które budzą nasze zaufanie

Wg postmodernizmu wartości i normy są odmienne, niż dzisiaj. Nie jest to żadna miara, ale szerokie ramy orientacyjne o charakterze politycznym itp. i że są kształtowane przez modę.

Sytuacja ta rodzi wyzwanie nie tylko dla ludzi dorosłych, ale i procesów.

Człowiek funkcjonujący w świecie - funkcjonuje w świecie stworzonym przez siebie. Sztuczny świat jest po to, by było mu wygodnie. W ten sposób dystansujemy się od środowiska naturalnego, którego jesteśmy istotnym elementem(człowiek istota natury) - podlegamy prawom natury.

R. Dubos - francuski badacz, twierdzi, że człowiekowi jest niezbędny kontakt z przyrodą, której zawdzięcza sens istnienia. Człowiek nie zgodził się na zależność od przyrody. Rozpoczął z tym walkę poprzez zależność przyrody podporządkowania jej sobie, np. regulacja rzek.

Współczesny człowiek w tej walce, doszedł do granicy, której przekroczenie prowadzi do stanu zagrożenia życia: własnego, zwierząt itp.

Zdaniem J. Durska na obecny stan składają się 3 główne przyczyny:

1) zwrotny wzrost liczby ludności - może doprowadzić on do eksplozji, na ziemi łączy się szalony tłum konsumentów.

2) doskonalenie środków technicznych i gwałtowny wzrost energii - mamy do czynienia z energią, która sprawia, że człowiek wykorzystując tą energię oddziaływuje na środowisko naturalnie, ma tak dużą skale, że nie sposób porównać z poprzednimi czasami.

3) zwiększenie potrzeb każdego z nas -(zwiększenie zużycia surowców) w krajach uprzemysłowionych prowadzi do dobrobytu ludzi (odbywa się to kosztem przyrody) - do większego zużycia towarów (np. kupuje, bo może się przyda). Nie wykorzystujemy wtórnie przedmiotów mało wykorzystanych - inaczej jest z odzieżą, którą oddajemy do PCK

Człowiek oddziaływując na przyrodę, pociąga za sobą pojawienie się ogromnych liczb schorzeń chorób (to dociera do nas, jak uświadomimy sobie proces urbanizacji. Teraz wszystkie wioski wokół dużych miast są zajęte.

- pojawiły się choroby, których wcześniej nie było

- jest hałas, (dlatego ludzie lgną na wioski - jest cisza)

- pestycydy ( środki, których zużywa się do szybszego wzrostu roślin)

- niebezpieczeństwa komunikacji

- lekomania

- promieniowanie

- zanieczyszczenia atmosferyczne

- degradacja gleby przez zanieczyszczenia

- zanieczyszczenie wód

18. Idea kształcenia ustawicznego - geneza i przedstawiciele

Demokratyzacja życia społeczno politycznego i urynkowienie gospodarki wymusiły na polskiej praktyce szereg zmian:

- powstało mnóstwo szkół wyższych, także prywatne

- powstało dużo przedszkoli

- powstał rynek edukacyjny, oraz konkurencja na tym rynku

W wyniku umasowienia na poziomie wyższym, wykształcenie uzyskuje więcej osób, uzyskują oni nowe doświadczenia.

Pomiędzy szkołami publicznymi i niepublicznymi rozwinęła się konkurencja.

Zmiany w sferze politycznej, ekonomicznej, społecznej zwróciły uwagę ludzi na wyzwanie stojące przed edukacją dorosłych.

Demokratyzacji życia i urynkowienia trudno nie docenić. Te procesy zaowocowały postępującym udziałem społeczeństwa np. w wyborach.

Procesy transformacji nałożyły się na rozwój technologii.

W latach 60-tych B. Suchodolski udowadniał potrzebę kontraktu z wiedzą i nauką przez całe życie.

Przyspieszenie cywilizacyjne powoduje dezaktualizacje wiedzy. Szybkość dezaktualizacji narasta i sprawia, że chcąc rozumieć mechanizmy rządzące światem musimy się dokształcać.

Wszystkie procesy rozwojowe obejmują cały świat. Mają charakter globalizacyjny, na skutek środków komórkowych.

Nowe warunki społeczne, ekonomiczne, kulturowe narzucają potrzeby zmian w edukacji, poprzez np. diagnozę edukacji w różnych krajach.

Idea edukacji ustawicznej - permanentnej

Podstawą założenia systemu edukacji ustawicznej jest potrzeba ciągłego, dalszego uczenia się i potrzeba samokształcenia - czyli wyższego poziomu uczenia się.

Waga edukacji permanentnej rzutuje na obszar edukacji dorosłych stymulując różne jej formy i metody.

Pierwsza konferencja na temat edukacji permanentnej miała miejsce w I połowie lat 70-tych XX wieku. Pierwsze ważne prace na temat edukacji permanentnej SA autorstwa F. Jessup, R. H. Dave.

Koncepcja kształcenia ustawicznego Edgarda Foure

Edgar Faure, szef UNESCO (Międzynarodowa Organizacja zajmująca się edukacją) przygotował raport pt. „Uczyć się, aby żyć”.

Edukacja stanowi ten rodzaj aktywności ludzkiej, że podejmowana jest nie tylko w celu przekazywania i kształcenia umiejętności, ale również przede wszystkim, by doskonalić i rozwijać człowieka możliwie wszechstronnie w ciągu całego jego życia.

Tym samym uznano, że edukacja jest zarówno środkiem, jak i celem rozwoju. Bo człowiek nieustannie powinien pracować nad sobą. Tego typu zadanie można realizować przez kształcenie permanentne - w tym rozumieniu nie jest to system kształcenia(jak w szkołach), ale jest zasada, na której powinien opierać się system.

Komisja zwróciła uwagę na to, że reforma edukacji powinna objąć 3 elementy każdego systemu uczenia się:

- strukturę - treść - metody

Reforma ta nie może dotyczyć tylko jednego elementu. Edukacja permanentna jako zasada - wyraz pełnego związku między wszelkimi formami, przejawianiu i okresami procesu wychowawczego - od przedszkola poprzez całe życie człowieka. W tym ujęciu nauczanie, to tylko część składowa całego procesu wychowawczego. Oferta edukacji poszerza się. Jest coraz więcej szkół, kursów itp. Autorzy raportu mówią, że aby można zlikwidować bariery w uczeniu się, trzeba zlikwidować możliwości poziomu - związane z terenami zamieszkania(mieszkając w innym miejscu, gdzie jest szkoła i nowy dobry dojazd - to jest ruchliwość pozioma).

Ruchliwość pozioma - związana jest z drożnością oświaty, (bo jak kończymy jedna szkołę, to możemy iść do następnej i możemy uczyć się. Możemy z danego etapu kształcenia przejść na następny.

Docelowo chodzi o stworzenie takiego systemu oświaty, aby każdy mógł wybrać tą szkołę, którą chce.

Czesław Kupisiewicz - założenia

Potrzeba ciągłego, dalszego uczenia się i ściśle z nią związana aktywność samokształcenia, która może sprostać konieczności nieustannego nadążania za rozwojem.

Założenia edukacji ustawicznej wg Lengranda

Paul Legrand napisał „Wprowadzenie do cało życiowej edukacji”. Przyjmuje on, że kształt ustawiczny jest cało kształtem działań i towarzyszących im zadań zmierzających do skonstruowania nowego systemu edukacyjnego. Legrand twierdzi, że obowiązujący dotąd podział życia na okres nauki i pracy zawodowej stracił na znaczeniu. O tym, że człowiek musi uczyć się całe życie decydują różne czynniki:

- nauczyciele muszą w nas zaszczepić przyjemności z nauki. Legrand twierdzi, że o ile edukacja jest na ogół dobrze rozpoznana, o tyle to, co faktycznie powinno się umieć jest nie rozpoznawane. Te dalsze etapy edukacji będą dużo znaczyły.

Legrand zwraca uwagę na konieczność rozpoznawań wyjściowych potrzeb edukacyjnych, form, metod edukacji. Dostrzega tez potrzebę modyfikacji systemu edukacyjnego np. okres rozpoczęcia nauki szkolnej powinien nauczyć dalszego uczenia się. Okres szkoły podstawowej powinien rozwijać zainteresowania, motywacje uczenia się.

Zdaniem Legranda podstawową zasadą kształcenia ustawicznego powinno być zachowanie ciągłości i systematyczności procesu uczenia się, co z jednej strony zapewnia stały rozwój, a z drugiej zapobiega dezaktualizacji zdobytej już wiedzy.

Rozwój człowieka ma szansę dokonywać się, kiedy edukacja ma miejsce na wielu płaszczyznach, nie tylko w systemie kształcenia szkolnego, ale też poprzez programy, kursy dokształcające.

Idea kształcenia ustawicznego narodziła się w umysłach ludzi refleksyjnych - ludzi, którzy potrafią przeanalizować coś, co ich zaskoczyło i potrafi wyciągnąć z tego wnioski.

Paul Legrand uważa, że aby w pełni móc realizować edukację ustawiczną należy realizować działania:

- rozwijać różne formy kształcenia ludzi dorosłych, tak by odnawiały one wiedze i stawały się poligonem tworzenia nowoczesnych metod kształcenia

- dokonywać takich modyfikacji i zmian w nauczaniu podstawowym, aby sprawą najważniejszą było wyrabianie w uczuciach rozwoju uczenia się. Tylko tą drogą można rozwinąć zadania oświaty ludzi dorosłych, która z formuły służącej uzupełnianiu zaniedbań nauczania podstawowego i zawodowego stanie się autonomicznym systemem kształcenia człowieka

- przygotować zmiany systemu kształcenia nauczyciela, tak, by człowiek uczący drugiego człowieka doszedł do roli dającego wiedzę i stał się osobą kierującą procesem uczenia się, albo jeszcze lepiej osobą służącą radą dorosłemu, który podejmuje trud samokształcenia

Koncepcja Legranda zyskała rozgłos - autor zaproponował konkretne formy działania.

Dydaktyczne osiągnięcia edukacji ustawicznej to dochodzenie do wpajania wiedzy encyklopedycznej, na korzyść wiedzy poznawczej - chęci poznania świata natury, kultury i techniki.

W chwili obecnej ideą kształcenia ustawicznego jest idea, która obejmuje całe życie człowieka. Realizacja tego służy rozwojowi człowieka.

Głównym zadaniem edukacji ustawicznej jest w tym ujęciu wychowanie nowego typu człowieka, charakteryzującego się twórczym i dynamicznym stosunkiem do życia i kultury, człowieka, który potrafi doskonalić sam siebie, zmieniać warunki życia i ulepszać je dla dobra społeczeństwa.

19. Kiedy dorośli sami staną się źródłem i ośrodkiem emancypacji

Kupffer pyta, kiedy dorośli staną się źródłem i obrokiem emancypacji.

Gdy mówimy dorośli mamy na myśli rodzaj udogodnienia, co kryje się za pojęciem dorosły. Są to na pewno rodzice, ludzie od 18 roku życia, sąsiedzi. Otrzymujemy wtedy grupę ludzi zróżnicowanych wiekowo, kulturowo i społecznie-kulturowo, a jest to tylko nasze najbliższe środowisko. Kiedy weźmiemy pod uwagę wiele środowisk, otrzymamy wiele grup dorosłych ogromnie zróżnicowanych, którzy nigdy nie staną się źródłem emancypacji, czyli takich, którzy lepiej rozumieją świat.

Jeżeli nie do wszystkich można odnieść postulat Kupffera, to Kupffer mówi - do wykształconych.

Pytanie Kupffera jest pytaniem o istotę sprawy, takiej, że świat, w którym żyjemy jest światem dorosłych. Często daleki od doskonałości, pełny kłótni - konstruowany przez dorosłych, ale jego kształt zależy od kondycji psychokulturowej.

Owa emancypacja dorosłych jest warunkiem koniecznym. Im bardziej ludzie wyemancypowali, tym większa będzie emancypacja innych. Doprowadzi to do podmiotowych relacji traktowania człowieka na równi sobie.

Andragogiki i pedagogiki postmodernistycznej nie da się zdefiniować pod względem celów, planów kształcenia.

Założeniem postmodernizmu jest teza, że społeczeństwo nie jest już jednolite, gdyż składa się z wielu różnych jednostek.

W postmodernizmie zrywa się z optymalnym wychowaniem. Nie ma autorytetów, norm, posłuszeństwa.

Dominująca kategoria w postmodernizmie to dobrowolność.

Postmodernizm dla wychowania ma trzy konsekwencje:

Zanika logika przyczynowości - andragog nie wyczuwa obszarów wychowania i nie może liczyć na to, że określone działania, decyzje i style doprowadza do określonych celów.
Wszystko jest improwizowane - w żadnym momencie andragog nie staje na pewnym gruncie, gdyż nie wie, co jest prawdziwe, ponieważ zarówno emocjonalne jak i rzeczowe stosunki, więzi dają się wytworzyć poprzez media jak i nowe techniki komunikacji.
Nie istnieje niezawodna rzeczywistość - wszystko, co dzisiaj robimy, jutro może być już przestarzałe. Nie wiemy, co będzie jutro.

Z tego, co mówi Kupffer miałaby powstać tendencja do tego, żeby zadawać pytania:

- jaki model oświaty dorosłych

- jak się go stosuje

- kto przywłaszczył sobie termin oświaty dorosłych

Uczenie się nie jest mniej ważne, ale system nauczania bazuje na ukrytym programie. Teraz wiedzę czerpiemy z różnych źródeł. Mniejszą wartość ma dla nas wiedza podawana oficjalnie.

W kulturze masowej każdy ma wykładane nawyki społecznego postępowania.

Masowo przyjmowane nawyki spowodują, że nasza tożsamość będzie chwiejna.

Pedagogika i andragogika nie powinna:

- badać, jak są przyswajane oficjalne treści uczenia i które z motywów uczenia się w edukacji dorosłych są najskuteczniejsze

- odkrywać jak praktycznie kształtują się nastawienia, spostrzeżenia, które budzą nasze zaufanie

Wg postmodernizmu wartości i normy są odmienne, niż dzisiaj. Nie jest to żadna miara, ale szerokie ramy orientacyjne o charakterze politycznym itp. i że są kształtowane przez modę.

Sytuacja ta rodzi wyzwanie nie tylko dla ludzi dorosłych, ale i procesów.

Bardzo trudno znaleźć taki sposób by wyemancypować, wyedukować i oddziaływać na wszystkich. Świat, w którym żyjemy kierowany jest przez dorosłych. To od nich zależy jak on będzie wyglądał. Ważna jest konieczność komunikowania się między ludźmi.

- dominującą kategoria jest dobrowolność

- nie ma optymalnego wychowania

- społeczeństwo nie jest jednolite

20. Co sądzisz o poglądach postmodernizmu z punktu widzenia człowieka dorosłego

Człowieka dorosłego postrzegamy, jako jednostkę autonomiczną w pełni zdolną samodzielnie decydować o własnym losie, potrafiącą samodzielnie wyznaczać sobie cele oraz zdolną do samokształcenia. Andragogika w klasycznym jej rozumieniu ma pomagać dorosłemu człowiekowi w wyborze „drogi” w życiu, podpowiadając mu różnorakie wzorce oraz punkty odniesienia. Stawia pewne autorytety, Które człowiek dorosły może zaakceptować lub tez odrzucić zgodnie z własną wolą. Postmodernizm odrzuca całkowicie te wzorce i autorytety twierdząc ze człowiek jako jednostka jest sam dla siebie największym autorytetem, ze potrafi sam wszystkiego się nauczyć nie potrzebując przy tym żadnej pomocy z zewnątrz. Twierdzenie takie samo w sobie zaprzecza podstawności istnienia edukacji dorosłych. Moim zdaniem jest to nieprawda ze względu na obszerność oraz często niski dostęp do źródeł wiedzy, obszerność wiedzy implikuje potrzebę jej odpowiedniej selekcji pod względem jej ważności i przydatności. Nikt nie jest w stanie nauczyć się wszystkiego wiec potrzebny jest ktoś, kto będzie w stanie podpowiedzieć dorosłej kształcącej się osobie, co wybrać z ogółu dostępnej wiedzy.

21. Koncepcja kształcenia ustawicznego E. Faure'a

Koncepcja kształcenia ustawicznego Edgarda Foure

Edgar Faure, szef UNESCO (Międzynarodowa Organizacja zajmująca się edukacją) przygotował raport pt. „Uczyć się, aby żyć”.

Komisja zwróciła uwagę na to, że reforma edukacji powinna objąć 3 elementy każdego systemu uczenia się:

- strukturę - treść - metody

Docelowo chodzi o stworzenie takiego systemu oświaty, aby każdy mógł wybrać tą szkołę, którą chce.

Dydaktyczne osiągnięcia edukacji ustawicznej to dochodzenie do wpajania wiedzy encyklopedycznej, na korzyść wiedzy poznawczej - chęci poznania świata natury, kultury i techniki.

W chwili obecnej ideą kształcenia ustawicznego jest idea, która obejmuje całe życie człowieka. Realizacja tego służy rozwojowi człowieka.

22. Teoretyczna propozycja rozumienia dorosłości przez C.C. Cogginsa

Proces dorosłości na skali wzrost - regres. Dorosłość to proces rozwoju psychicznego, który jest usytuowany w postawach:

1) postawa wobec siebie

- wzrost samoświadomości

- adekwatność samooceny

- koncentracja na samorozwoju

2)postawa wobec innych

- rozumienie innych ludzi(im bardziej ich rozumiemy tym bardziej jesteśmy dorośli)

- szacunek wobec innych

- koncentracja na ludziach

- poczucie współzależności z innymi

3) postawa wobec życia

- zaangażowanie w sprawy codzienności

- orientacja prospektywna(nakazuje spoglądać w przyszłość)

- przygotowanie na ryzyko niepowodzeń

4) postawa wobec wiedzy i procesu jej zdobywania - obejmuje ona:

- wiedzę o procesach związanych z rozwiązaniem problemów

- umiejętność oceny rozwiązywania problemów

- inna wiedza

Autor rozumie wymiary jako postawy wobec życia i siebie. Za kluczowe w rozwoju człowieka uważa się postawę wobec życia.

Człowiek otwarty na świat, zorientowany na przyszłość zyskuje lepsze szanse na zrozumienie swoich słabości mocnych stron. Będzie to prowadziło do weryfikacji np. jego uczuć, co też będzie prowadziło do samoświadomości bardziej adekwatnej samooceny.

Realizacja różnych zadań życiowych odsłania te obszary, których możliwości rozwoju są największe.

Postawy wobec życia mają wpływ na postawy wobec innych ludzi. Wiedza o innych jest podstawą szacunku dla innych.

Na kształt postaw składa się całokształt doświadczenia życiowego, np. związane ze szkołą podstawową itp.

Wiedza dotycząca rozwiązywania problemów pełni funkcje regulacyjne naszych zachowań, odniesień w codzienności. Wiedza ta decyduje nieraz o powiększaniu człowieka z innymi ludźmi.

Koncepcja Cogginsa na pierwszym miejscu stawia człowieka. Pokazuje jak osiągamy stadia dorosłości.

Osoba otwarta na świat, aktywna i zorientowana na przyszłość wykazuje lepszą możliwość rozumienia swoich ograniczeń i szans

Wzrost samoświadomości i adekwatnej samooceny
Rozwój świadomości, taki rodzaj aktywności, który jest dla nas najlepszy
Postawa jednostki wobec innych ludzi
Wysoki poziom samoświadomości, pozwala lepiej i głębiej wejrzeć w problemy innych, trafniej ocenić ich trudności i odkrywać ich źródła

22. Edukacja dorosłych wobec narastającego zagrożenia ekologicznego

Współczesny człowiek w tej walce, doszedł do granicy, której przekroczenie prowadzi do stanu zagrożenia życia: własnego, zwierząt itp.

Zdaniem J. Durska na obecny stan składają się 3 główne przyczyny:

1) zwrotny wzrost liczby ludności - może doprowadzić on do eksplozji, na ziemi łączy się szalony tłum konsumentów.

- pojawiły się choroby, których wcześniej nie było

- jest hałas, (dlatego ludzie lgną na wioski - jest cisza)

- pestycydy ( środki, których zużywa się do szybszego wzrostu roślin)

- niebezpieczeństwa komunikacji

- lekomania

- promieniowanie

- zanieczyszczenia atmosferyczne

- degradacja gleby przez zanieczyszczenia

- zanieczyszczenie wód

Można mówić o ogromnym kryzysie przemysłowym, który my odczuwamy, np. problemy z pitna wodą.

W najbardziej rozwiniętych krajach świata świadomość zagrożeń przyrody dociera do decydentów światowych - czołowych głów państw, wzrosła świadomość ochrony przyrody. Brakuje jednak działań systemowych podtrzymujących zanieczyszczenia przyrody.

Julian Aleksandrowicz - profesor medycyny, głosił pogląd, że niszczycielskie siły, którymi dysponuje człowiek są tak ogromne, że pomimo nie rozpętania wojen nuklearnych, prowadzi to do końca ludzkości. Trzeba być, więc wrażliwym na wszelkie akty niszczycielskie wymierzone przeciw przyrodzie. Można też przeciwstawić nadzieję na ekologizm ludzi - ratunek dla przyrody. Poziom świadomości ekologii jest jeszcze niski, choć i tak wyższy, niż w latach 50-tych.

Skutkiem zanieczyszczenia środowiska jest np. bardzo wysoka umieralność noworodków na Górnym Śląsku.

Świadomość ekologiczna skali zagrożenia nie ma jeszcze drugiego poziomu, więc trzeba ją budować poprzez świadomość człowieka, granica jego domu, posesji - tylko o to dbamy, o to, co wokół naszego domu, stąd powstają np. w lasach dzikie wysypiska śmieci. Nie obchodzi nas porządek np. na łąkach, w lasach, w których wyrzucamy śmieci.

Edukacja ludzi dorosłych ma ogromne zadanie, podniesienie świadomości konieczności ochrony środowiska, ukazując wszystkie negatywne skutki zanieczyszczenia środowiska na zdrowie ludzi, pokazać ludziom następstwa działalności człowieka. To jest funkcja bezpiecznego oddziaływania na świadomość ludzi o skutkach zanieczyszczenia i następstwa na zdrowie człowieka. Im lepiej to poznamy, tym nasza wrażliwość rośnie. Wiedza zinternalizowana o kulturze, cywilizacji itp. przyczynia się do lepszego rozumienia konieczności o dbanie o przyrodę.

Działalność proekologiczna dotyczy walki z zanieczyszczeniami z niszczeniem przyrody.

Rozwijanie różnych form edukacji ludzi dorosłych, lepszej orientacji w świecie, przyczynia się do wzrostu ich ekologicznej świadomości.

23. Cele kształcenia dorosłych w ujęciu historycznym

W edukacji ludzi dorosłych, która jest świadoma, ważna role odgrywa jej cel. Właściwe wyniki edukacji dorosłych może otrzymać ten, kto wie, co chce osiągnąć. Cel w edukacji dorosłych był zawsze uwarunkowany historycznie. Inne były cele w wieku XVIII - początki działalności oświatowej. Inne cele były w pozytywizmie, w okresie powojennym i dziś w warunkach ustrojowych.

Cel zawsze wynikał z jednej strony z potrzeb społecznych, z drugiej zaś strony z interesów warstwy, lub klasy społecznej.

Na początku działalności oświatowej cel był bardzo skromny. Z końcem XVIII wieku w szkółce dla dorosłych było nauczanie alfabetu i czytania Biblii.

W Polsce nauczanie dorosłych czytania i pisania, by czytanie umożliwiło analfabetom dotarcie do ważnych treści patriotycznych, aby poziom patriotyzmu dyktował większą świadomość uczestnictwa w powstaniu.

W miarę docierania oświaty dorosłych do coraz szerszych kręgów dorosłych przestało wystarczać tylko czytanie i pisanie i tak na początku XX wieku pojawiła się konieczność edukacji ogólnej na poziomie podstawowym, przedmiotów dotyczących różnych sfer życia człowieka i funkcjonowania w przyrodzie.

Czasem cel przyświecający edukacji dorosłych łączy się z szerszymi celami społecznymi, nadrzędną działalnością społeczną.

W 1973 roku komitet ekspertów społecznych złożony z Polaków tak charakteryzuje cele działalności oświatowej:

1) stałe dążenie do rozwijania, dostarczenia i wzbogacenia osobowości człowieka w kierunkach uznawanych powszechnie wartości to: uczucia i postawy patriotyczne, uczucia dumy narodowej, znajomości roli i miejsca swego narodu i kraju w historii, oraz w czasach współczesnych. Do tych wartości należy także dobra znajomość swojego języka, literatury narodowej, kultury i sztuki.

2) należyte przygotowanie do wykonywania zawodu pracy. Chodzi tu o systematyczne nadążanie za rozwojem techniki i nauki. Istotne jest kształtowanie właściwej postawy wobec wykonywanego zawodu

3) aktywny udział każdego człowieka w kulturze narodowej, w której dziedzictwo, tradycje i osiągnięcia trzeba najpierw poznać, by móc twórczo włączyć się w jej budowanie

4) rozwijanie aktywności edukacyjnej, tak, by dorosły mógł ocenić własne potrzeby poznawcze

Cele i zadanie współczesnej oświaty dorosłych

Cele dotyczące kształcenia dorosłych:

- upowszechnienie wiedzy ogólnej w edukacji dorosłych, co daje człowiekowi elastyczność, poszerza horyzonty myślenia, łatwiejsze przystosowanie się do zmian

- umożliwianie dorosłym osobom przekwalifikowania się, zdobycia nowych wiadomości, nowych kompetencji zawodowych, rozwój zawodowy

Współczesności i zachodzących zmian społecznych

Podczas XIX Konferencji Generalnej UNESCO zdefiniowano szereg celów i zadań stawianych edukacji dorosłych. Główne zadania i cele to:

- szerzenie idei pokoju oraz działań prowadzących do rozwoju współpracy i zrozumienia międzynarodowego

- ułatwianie rozumienia istotnych problemów współczesnego świata

- rozwinięcie świadomego stosunku człowieka do otaczającego go fizycznego i kulturalnego środowiska, a także podjęcie działań doskonalenia tego środowiska, ochrony przyrody

- kształtowanie postawy poszanowania różnorodnych obyczajów i kultur w zakresie narodowym i międzynarodowym

- doskonalenie ludzi dorosłych w obranym zawodzie

- przekwalifikowanie

- zdobywanie nowych specjalności

- rozwijanie właściwego rozumienia problemów związanych z wychowaniem dzieci w warunkach współczesnego życia

- rozwijanie umiejętności spożytkowania środków masowej informacji, a zwłaszcza radia, telewizji, filmu

24. Treści kształcenia ludzi dorosłych

Czas transformacji ustrojowej narzuca zupełnie inny model kształcenia.

Wyznacznikiem, podstawa zmian ustrojowych jest proces demokratyzacji, który ogarnia cały, to uruchomienie procedur demokratycznych, polegających na możliwości wyboru swych reprezentantów, ma być to możliwie świadomy wybór, czyli taki, w którym sam akt wyboru jest poprzedzany możliwością przeglądu kandydatów.

Świadomy wybór - to przekonanie o słuszności naszego wyboru.

Zadaniem edukacji dorosłych jest przeoranie świadomości dużej części naszego społeczeństwa. Jeśli nie akceptujemy zmian negatywnych, to nie jesteśmy w stanie wybrać prawidłowo swego przedstawiciela.

Niski poziom udziału społeczeństwa w wyborach, tłumaczy się funkcjonowaniem świadomości postkomunistycznej i świadomości o tym, że prezydent jest tym. Który wszystko może. Dlatego w wyborach prezydenckich bierze udział największy odsetek ludzi. Wyniesiony nawyk, zmyślony przez komunistów sprawił, że my nie kwapimy się do wyborów. Tymczasem rzeczywistość jest inna, bo dziś prezydent może znacznie więcej, niż dawny sekretarz stanu w komunizmie.

Zwiększył się zakres wpływania na sprawy miejscowe, lokalne. Świadomość tego faktu, że nasz wybór był niewłaściwy i świadomość możliwości zmiany, np. wybranego już prezydenta, który się nie sprawdza w drodze referendum, musi być udziałem każdego wyborcy.

Dwie fundamentalne reguły zmiany ustrojowej:

- demokratyzacja życia społecznego

- wolny rynek = wolna gra, nieograniczona restrykcjami wszystkich podmiotów gospodarczych, zajmujących się produkcją, usługami, handlem.

Wolny rynek zadziałał także na obszarze edukacji. Dotyczy to konkurencji różnych podmiotów edukacyjnych, w tym także PWSZ, będący konkurencją dla innych uczelni.

Skutki wolnego rynku: pozytywne i negatywne.

- negatywne - szybkie zróżnicowanie dochodów np. ludzie mniej zaradni nie pracują, staja się biedniejsi, biedniejszych jest coraz więcej, natomiast bogacących się coraz mniej.

Aby poradzić sobie z bieda trzeba się uczyć. Współczesna oferta edukacyjna ludzi dorosłych winna uwzględniać zmiany nowego ustroju, charakter tych zmian ustrojowych.

Zmiany ustrojowe stawiają jednostkę wobec wyzwania odpowiedzialności za swoje losy, o to żeby zapewnić sobie pracę, o zdobywanie wykształcenia.

Edukacyjna oferta powinna się wzbogacać, poprzez środki masowego przekazu.

Cele i zadania edukacji dorosłych realizowane są w toku procesu systemu dydaktycznego, który określa funkcję, zadania.

3 systemy edukacyjne Czesława Kulisiewicza:

a) tradycyjny - opiera się na dydaktyce Herbarta

b) nowego wychowania - opiera się na teoretycznej koncepcji J. Devey'a

c) współczesny - bazuje na teorii wielostronnego kształcenia. Ten rodzaj kształcenia, który zaleca się współcześnie, gdzie oddziaływania dotyczą wszystkich sfer naszej osobowości - od moralnej, poprzez intelektualną

Treści kształcenia ludzi dorosłych składają się na tematykę zajęć szkolnych, pozaszkolnych i kursowych. Treści wiążą się z zainteresowaniami ludzi, które decydują o popycie na te treści.

W XX wieku skala potrzeb nie była bardzo odmienna od teraźniejszej.

Franciszek Urbańczyk w dydaktyce poświęca uwagę motywacji i dotyczy zainteresowań i potrzeb, od których zależą wyniki i efekty osiągnięć.

Uczący się dorosły ma motywację, to przyswaja sobie wiedzę, zaspokajającą zainteresowania.

Dzięki emocjonalnemu zaangażowaniu wiedza jest trwalsza, dłużej zostaje. Rodzi się wtedy uczucie przyjemności, bo efekty w postaci wiedzy są większe, wtedy ten stan rodzi przyjemność.

Człowiek stara się pokonywać przeszkody na drodze edukacji. Gdy motywacja do uczenia się jest słaba, to słabe są efekty.

Transformacja ustrojowa narzuca zmiany w kształceniu dorosłych:

- proces demokratyzacji stosunków międzyludzkich

- uruchomienie procedur demokratycznych(świadome wybory swoich reprezentantów)

- wprowadzenie wolnego rynku(gospodarka kierują nie odgórne zarządzenia władz, ale uzależniona jest ona od potrzeb społecznych). Wolny rynek oparty jest na podmiotach prywatnych.

- skutki wolnego rynku - różnice w zarobkach

- zmiany kształcenia ludzi dorosłych

25. Potrzeby ludzi dorosłych wg Irwinga Lorge'a

Amerykański psycholog I. Lorge (Lordż) w 1947 roku na podstawie swoich badań podzielił pragnienia ludzi dorosłych na 4 grupy:

1) co ludzie pragną zyskać

2) czym ludzie chcą być

3) co ludzie chcą robić

4) czego ludzie pragną sobie oszczędzić

Ad. 1 Co ludzie pragną zyskać?

- zdrowie - wygody

- czas - wolny czas

- pieniądze - szczycić się osiągnięciami

- popularność - więcej przyjemności

- lepszy wygląd - awans społeczny

- bezpieczeństwo - wiara w siebie

- pochwałę innych ludzi - osobisty prestiż

Ad. 2 Czym ludzie chcą być?

- dobrymi rodzicami

- towarzyscy i gościnni - wydajni w pracy

- nowocześni - „pierwszymi” chcieliby być

- twórczy - uznanymi autorytetami

- wpływowi - chcieliby żyć w gromadzie

- dumnie z tego, co posiadają

Ad. 3 Co ludzie chcą robić?

- przejawiać swą osobowość (znajdować się w sytuacji, w której mogą być sobą)

- przeciwstawiać się dominacji innych

- zaspokajać swą ciekawość

- współzawodniczyć z podziwianymi ludźmi

- znać się na pięknie

- nabywać, lub kolekcjonować rzeczy

- zyskać uczucia - życzliwość, miłość

- doskonalić się

Ad. 4 Czego ludzie pragną sobie oszczędzić?

- czas - kłopoty

- pieniądze - wątpliwości

- praca - ryzyko

- przykrości - kłopotliwe sytuacje

Franciszek Urbańczyk twierdzi, że słabą stroną tej klasyfikacji jest to, że uwzględnia egoistyczne motywacje. Autor twierdzi, że dorośli kierują się pobudkami altruistycznymi, czyli działaniem bezinteresownym na rzecz innych ludzi.

Urbańczyk mówi, że ludzie SA kierowani altruistycznymi pobudkami, np. służenie innym. Ten rodzaj motywacji jest modny i słabszy.

Kosierecki spytany egoizm, czy altruizm - odpowiada egoizm umiarkowany. Kiedy człowiek maksymalizuje przyjemności i minimalizuje przykrość motywacja egoistyczna jest siłą, która pobudza nasze zachowania.

Część ludzkich zachowań może płynąć z postaw prospołecznych. Wiele z prospołecznych działań można definiować w ujęciu egoizmu i altruizmu, np. Owsiak - nie wiadomo, czy w swojej działalności kieruje się egoizmem, czy altruizmem.

Kosierecki mówi, że człowiek dzięki umiarkowanemu altruizmowi może przetrwać i wnieść swój wkład do społeczeństwa.

Gdyby dziś dokonać klasyfikacji pragnień, wiele z dóbr i wartości nadal byłoby aktualne.

Poczucie braku w wykształceniu w stosunku do potrzeb aspiracji i pragnień, powoduje część dalszego samokształcenia.

26. Motywy kształcenia uczących się dorosłych

Motyw - (wg J. M. Murray)- jest tym wewnętrznym czynnikiem, który inspiruje, ukierunkowuje i integruje zachowania człowieka.

Motyw - (wg J. P. Guilford) - każdy określony wewnętrzny czynnik, lub stan, który prowadzi do rozpoczęcia i podtrzymania aktywności.

Wielu psychologów ten wewnętrzny stan określa mianem potrzeby. Stawia znak równości między motywem i potrzebą.

Ważne jest, że w życiu każdego człowieka pojawiają się coraz to nowe potrzeby, jednak często przez nas nieuświadomione. Często są to potrzeby, których nie jesteśmy w stanie zaspokoić natychmiast. Trzeba to odłożyć w czasie. Dorośli, jeśli czegoś pragną, to są gotowi zrobić wiele, by to pragnienie się ziściło.

Wg badań Edwarda Lindemana ludzie dorośli pragną: inteligencji, siły i władzy, wyżycia się, wypowiedzenia, rozrywek, przyjaźni.

Ludzie, których badał Lindeman byli „czymś”. Chcieliby się z nimi uczono. Chcieli, by ich talenty były wykorzystane, chcieli dzielić się tym, czym potrafią, swoimi osiągnięciami z bliskimi sobie osobami. Badania te były w 1926 roku.

20 lat później amerykański psycholog I. Lorge (Lordż) w 1947 roku na podstawie swoich badań podzielił pragnienia ludzi dorosłych na 4 grupy:

1) co ludzie pragną zyskać

2) czym ludzie chcą być

3) co ludzie chcą robić

4) czego ludzie pragną sobie oszczędzić

Co ludzie pragną zyskć?

- zdrowie - wygody

- czas - wolny czas

- pieniądze - szczycić się osiągnięciami

- popularność - więcej przyjemności

- lepszy wygląd - awans społeczny

- bezpieczeństwo - wiara w siebie

- pochwałę innych ludzi - osobisty prestiż

Czym ludzie chcą być?

- dobrymi rodzicami

- towarzyscy i gościnni - wydajni w pracy

- nowocześni - „pierwszymi” chcieliby być

- twórczy - uznanymi autorytetami

- wpływowi - chcieliby żyć w gromadzie

- dumnie z tego, co posiadają

Co ludzie chcą robić?

- przejawiać swą osobowość (znajdować się w sytuacji, w której mogą być sobą)

- przeciwstawiać się dominacji innych

- zaspokajać swą ciekawość

- współzawodniczyć z podziwianymi ludźmi

- znać się na pięknie

- nabywać, lub kolekcjonować rzeczy

- zyskać uczucia - życzliwość, miłość

- doskonalić się

Czego ludzie pragną sobie oszczędzić?

- czas - kłopoty

- pieniądze - wątpliwości

- praca - ryzyko

- przykrości - kłopotliwe sytuacje

Urbańczyk mówi, że ludzie SA kierowani altruistycznymi pobudkami, np. służenie innym. Ten rodzaj motywacji jest modny i słabszy.

Kosierecki mówi, że człowiek dzięki umiarkowanemu altruizmowi może przetrwać i wnieść swój wkład do społeczeństwa.

Gdyby dziś dokonać klasyfikacji pragnień, wiele z dóbr i wartości nadal byłoby aktualne.

Poczucie braku w wykształceniu w stosunku do potrzeb aspiracji i pragnień, powoduje część dalszego samokształcenia.

3 kategorie motywów współczesnych (porównywane do Maslowa)

1) motywy natury praktycznej - stymulowane, wywoływane przez prace zarobkową i zawodową. Porównywane do hierarchii potrzeb Maslowa: głodu, pragnienia, bezpieczeństwa, swobody, niezależności.

2) motywy natury społecznej - powstają one z chęci lepszego przystosowania się do środowiska społecznego. Porównywane są u Maslowa do potrzeby miłości, przyjaźni, uznania ze strony innych, życzliwości, wzajemności, własnej godności i zaufania we własne siły

3) motywy natury intelektualnej - wchodzi tu w grę piąta potrzeba u Maslowa - afirmacja swojej osoby poprzez wyrażanie siebie.

Człowiek dorosły, któremu dolega poczucie zagrożenia np. z powodu utraty pracy nie ma głowy do nauki. Bywają też sytuacje, że taki rodzaj zagrożenia jest dla ludzi czynnikiem dopingującym.

W jakiej mierze treści opowiadają zainteresowaniom i motywom dorosłych; tu ścierają się 2 stanowiska:

1) reprezentują zwolennicy tego samego programu w szkołach dla dzieci i dorosłych, argumentując tym, że wiedza nie różni się, że istnieje jedność treści, np. matematyka

2) reprezentują specjaliści, którzy wskazują na odmienność psychiki dorosłego od człowieka. Fachowcy postulują przygotowanie odmiennych metod, środków nauczania. Ten typ pomysłu realizowany był dawniej na Węgrzech.

W Polskiej praktyce edukacyjnej pogląd pierwszy zyskał przewagę, ale od dwóch dekad, od okresu transformacji zaczęło się zmieniać podręczniki.

5 integralnych zakresów wg Półturzyńskiego:

1) kształcenie wyrównawcze - obejmuje programy i formy szkolne od szkoły elementarnej, podstawowej, poprzez średnią, łącznie z uniwersyteckimi

2) doskonalenie zawodowe i specjalistyczne - celem jego jest uzyskanie biegłości zawodowej, lub uzyskanie nowych kwalifikacji

3) działalność na rzecz zdrowia, opieki społecznej i życia w rodzinie

4) wychowanie obywatelskie, społeczne i polityczne

5) rozwijanie osobowości poprzez treści humanistycznej wartości sztuki, poprzez aktywność i twórczość amatorską

27. Zainteresowania ludzi dorosłych

Zainteresowania ludzi dorosłych dotyczą:

- polityki

- praw i obowiązków obywatelskich

- zagadnień demokracji i samorządności

- odpowiedzialności i współodpowiedzialności za dom rodzinny, za firmę i zakład pracy, za środowisko lokalne

Dziedziny zainteresowań:

- geografia(w związku z wyjazdami za granicę)

- budownictwo

- wygodnictwo indywidualne(samochody)

- j. obce, medycyna

- prawo, literatura, sztuka

Słoweńska badaczka Anna Krajnc - profesor na uniwersytecie przedstawiła badania na temat „czym interesują się ludzie dorośli”. Z badań wynika, że ludzie ci interesują się:

- zmianami

- umiejętnością rozwiązywania problemów

- tematyka współczesną i korzystnymi przemianami życia

- zagadnieniami związanymi z życiem

- jak być twórczym

Poszerzył się zakres zainteresowań ludzi dorosłych. Dominują te formy kształcenia dorosłych, które umożliwiają poszerzanie wiedzy.

28. Rozumienie dorosłości przez Avancina

Avanzina widzi proces rozwoju, jako proces powolnej ewolucji - dorosłość oznacza dopełnienie, zakończenie powolnej ewolucji. Pojęcie adultus jest imiesłowem czasu przeszłego, podczas gdy wyraz adolescens jest imiesłowem czasu teraźniejszego, tego samego czasownika - dorosłość.

W okresie dojrzewania mamy do czynienia z autogenizmami rozbieżnych czynników, jedne z nich powodują, iż osobnik pozostaje dzieckiem, a w rezultacie działania drugich - dziecko może zachowywać się jak dorosły pod względem emocjonalnym.

Dochodzenie do dorosłości; wola:

- ekonomiczna

- afektywno - emocjonalna

- psychologiczna

29. Społeczno- polityczny i kulturowy kontekst edukacji dorosłych w Polsce końca XX wieku i początku XXI wieku

Czas transformacji ustrojowej narzuca zupełnie inny model kształcenia.

Świadomy wybór - to przekonanie o słuszności naszego wyboru.

Dwie fundamentalne reguły zmiany ustrojowej:

- demokratyzacja życia społecznego

- wolny rynek = wolna gra, nieograniczona restrykcjami wszystkich podmiotów gospodarczych, zajmujących się produkcją, usługami, handlem.

Wolny rynek zadziałał także na obszarze edukacji. Dotyczy to konkurencji różnych podmiotów edukacyjnych, w tym także PWSZ, będący konkurencją dla innych uczelni.

Skutki wolnego rynku: pozytywne i negatywne.

- negatywne - szybkie zróżnicowanie dochodów np. ludzie mniej zaradni nie pracują, staja się biedniejsi, biedniejszych jest coraz więcej, natomiast bogacących się coraz mniej.

Aby poradzić sobie z bieda trzeba się uczyć. Współczesna oferta edukacyjna ludzi dorosłych winna uwzględniać zmiany nowego ustroju, charakter tych zmian ustrojowych.

Zmiany ustrojowe stawiają jednostkę wobec wyzwania odpowiedzialności za swoje losy, o to żeby zapewnić sobie pracę, o zdobywanie wykształcenia.

Edukacyjna oferta powinna się wzbogacać, poprzez środki masowego przekazu.

Cele i zadania edukacji dorosłych realizowane są w toku procesu systemu dydaktycznego, który określa funkcję, zadania.

3 systemy edukacyjne Czesława Kulisiewicza:

a) tradycyjny - opiera się na dydaktyce Herbarta

b) nowego wychowania - opiera się na teoretycznej koncepcji J. Devey'a

W XX wieku skala potrzeb nie była bardzo odmienna od teraźniejszej.

Franciszek Urbańczyk w dydaktyce poświęca uwagę motywacji i dotyczy zainteresowań i potrzeb, od których zależą wyniki i efekty osiągnięć.

Uczący się dorosły ma motywację, to przyswaja sobie wiedzę, zaspokajającą zainteresowania.

Dzięki emocjonalnemu zaangażowaniu wiedza jest trwalsza, dłużej zostaje. Rodzi się wtedy uczucie przyjemności, bo efekty w postaci wiedzy są większe, wtedy ten stan rodzi przyjemność.

Człowiek stara się pokonywać przeszkody na drodze edukacji. Gdy motywacja do uczenia się jest słaba, to słabe są efekty.

Transformacja ustrojowa narzuca zmiany w kształceniu dorosłych:

- proces demokratyzacji stosunków międzyludzkich

- uruchomienie procedur demokratycznych(świadome wybory swoich reprezentantów)

- wprowadzenie wolnego rynku(gospodarka kierują nie odgórne zarządzenia władz, ale uzależniona jest ona od potrzeb społecznych). Wolny rynek oparty jest na podmiotach prywatnych.

- skutki wolnego rynku - różnice w zarobkach

- zmiany kształcenia ludzi dorosłych