Socjologia polityki - wykłady

PODMIOTOWOŚĆ JEDNOSTKI W KONTEKŚCIE RÓL SPOŁECZNYCH

• Trwałość porządku społecznego, pewien ład społeczny odtwarzany w kolejnych pokoleniach ( wyjątek koniec lat 60-tych, lata 70-te) - bezproblemowo → jak to się dzieje

• 2 katalogi odpowiedzi

1. łączy te procesy z procesem socjalizacji ( przyczyna reprodukcji porządku)

• socjalizacja - proces, w którym interwencjonujemy (przyswajamy) wartości i normy

• ta przyczyna to proces socjalizacji

• ważna siatka moralno-etyczna przyswojona w procesie socjalizacji

zaspokajanie potrzeby akceptacji !!!

• jedna z najistotniejszych potrzeb, każdy z nas chce być akceptowany

• wypełniamy określone role społeczne nadawane przez społeczeństwo, tak by zyskać akceptacje otoczenia → powielamy system ról i oczekiwań wobec nich

• TEORIA RÓL SPOŁECZNYCH

1. zagadnienie związane z pojmowaniem społeczeństwa jako konfiguracji różnych ról społecznych - teoria strukturalna społeczeństwa

2. związana ze zmianami w osobowości człowieka będącymi efektem wypełniania różnych ról społecznych!!

• jak zmienia się osobowość jednostki pod wpływem ról jakie wypełnia ?

• człowiek wybiera rolę społeczną, świadomie ją przyjmuje - uproszczenie, ideologizacja, bo nie zawsze jest element świadomego wyboru, role społeczne nie są nam dane w gotowej postaci - kultura, cywilizacja nieustannie modyfikują odgrywane przez nas role, zmieniają się style interakcji, technologie ( np. zmiana roli kobiet, mężczyzn)

• wybierając daną rolę społeczną nie wiadomo jak wpłynie na nią zmiana innych ról jednostka jest konfrontowana z przeobrażeniami ról społecznych innych osób, efektem -

• przystosowanie własnej roli do efektu przemian

• 2 sposoby kontroli społecznej nad jednostką

• przyjęte role modyfikują zachowania odtwarzających je jednostek, zmieniają sposób ich myślenia, samoocenę, narzucają relacje z innymi ludźmi

• przyjęcie pewnej roli społecznej modyfikuje postrzeganie danej osoby przez innych - efekt działania stereotypów - wygodna podstawa do porządkowania świata

• typy zachowań - M. Łoś

• przystosowanie do roli społecznej

- 4 elementy ( nie koniecznie zawsze występują )

1. Identyfikacja

a) treści roli

b) z rolą

c) nadawcy roli

- musimy się wczuć w daną rolę społeczną, wypełnić ją treścią, musimy zidentyfikować nadawcę

roli - jego oczyma będziemy oceniać nasze zachowania związane z rolą

2. Wdrukowanie

- zgodnie z teorią naznaczania społecznego - naznaczenie kogoś etykietą dewiacyjną narzuca relacje

tej osoby z otoczeniem, uniemożliwia normalne pełnienie dotychczasowych ról społecznych i

prowadzi do postrzegania roli wdrukowanej jako kluczowej

- naznaczenie społeczne - konsekwencja występowania określonych reguł społecznych,

kategoryzacji ludzi, stareotypizacji, może mieć charakter pozytywny lub negatywny

- etykieta dewiacyjna - odchylenie o charakterze pozytywnym „in +” lub negatywnym „in-”,

jednostka odchyla się od standardów

- mechanizm retrospektywnej interpretacji - wydarzenia z życia danej osoby -

reinterpretowane w sposób odpowiadający wdrukowanej roli

- brązowienie życiorysów - wydarzenia z biografii dopasowywane do obecnej

sytuacji - sukcesu jednostki

- reinterpretacja negatywna - dopasowywanie wydarzeń z biografii do

wdrukowanej roli

- uniemożliwienie normalnego pełnienia dotychczasowych ról - otoczenie patrzy na zachowanie

jednostki przez pryzmat tej roli

3. Wrastanie w rolę - elementy materialne roli, symboliczne, kontakty społeczne, zaczynają tworzyć naturalny świat danej jednostki, bez którego nie wyobraża sobie ona życia, są elementy, która trzeba brać pod uwagę, które postrzegamy jako trwałe oczywiste i niezmienne nawet, jeśli są nieprzyjemne, to sprzyja wytwarzaniu się pewnych podkultur, w których wiele jednostek pełni te same lub podobne role

4. Fetyszyzacja ( autonomizacja ) roli społecznej - możemy tak daleko przystosować się do roli społecznej, że jesteśmy jej całkowicie podporządkowani, uniemożliwia nam ukierunkowanie działań na cele, wartości wykraczające poza ta rolę - rodzaj superkonformizmu w stosunku do roli, np. rola kury domowej, rola pracoholika

2. manipulowanie rolą

- na kilka sposobów

1. przyjęcie i wypełnianie pewnej roli społecznej może być dla jednostki funkcjonalne ze względów na

chęć ukrycia innej, ważniejszej roli społecznej

2. ukryte przedefiniowanie treści roli - z treści roli społecznej jednostka wybiera to, co jej odpowiada

np. usuwając elementy niemiłe lub niekorzystne

3. Pewną rolę społeczną przyjmuje się ze względu na inne cele nie związane z daną rolą, np.

przyjmowanie ról ze względów prestiżowych

3. negacja roli ( negowanie roli społecznej )

• rola przyjęta przez jednostkę lub narzucona jej przez otoczenie może budzić jej aktywny sprzeciw, może prowadzić albo do odrzucenia danej roli jako roli własnej lub może prowadzić do odrzucenia roli, która mogłaby być komukolwiek narzucona

• może oznaczać sprzeciw pojedynczych jednostek lub tez przybierać rangę sprzeciwu kolektywnego - program, ruch społeczny, ideologia

• stosunek do roli społecznej wyrażanej przez negację najbardziej podkreśla nasza podmiotowość

• o podmiotowości świadczą role, które możemy odrzucić a nie przyjąć → kreowanie

4. kreowanie roli społecznej

• jeśli negujemy role, to w ślad za tym kreujemy nowe

• społeczeństwo z tych proponowanych, kreowanych nowych ról społecznych część akceptuje, część odrzuca - te najbardziej radykalne, skrajne, która najbardziej burzą porządek

• żadne pokolenie nie ma monopolu na negowanie i kreowanie ról społecznych

PODMIOTOWOŚĆ JEDNOSTKI A TEORIA PÓL WOLNOŚCI

• podmiotowość jednostki - wg Piotra Sztopmki - być podmiotem znaczy chcieć działać i móc działać

• zakładamy, że człowiek chce działać, a czy może ?

• mogę = wolno mi, może być zewnętrznie lub wewnętrznie zdeterminowana

• mogę bo mi nie zabroniono

• mogę bo pragnę osiągnąć cel i wiem jak to zrobić

• wolność podm. - związana z celami, które chcemy osiągnąć i środkami za pomocą, których cele realizujemy

• ludzie różnią się wielkością zbioru celów

• wielkość zbioru zależy od wiedzy człowieka

• pole wolności - wewnętrzne i zewnętrzne człowieka ( pole = zbiór celów )

Pole wewnętrznej wolności człowieka ( PWW) Pole wolności zewnętrznej człowieka (PWZ)

PAW - pole absolutnej wolności człowieka PWS - pole wolności społecznej człowieka

PPW - pole potencjalnej wolności człowieka PWM - pole wolności materialnej człowieka

PAW- pole absolutnej wolności człowieka - zbiór wszystkich możliwych zachowań i celów znanych danemu człowiekowi pomniejszonym o te zachowania i cele, których nie jest on w stanie zrealizować ze względu na obiektywne prawa - fizyki, biologiczna naturę człowieka, ograniczenie czaso-przestrzeni itp.

- każdy człowiek dysponuje systemem wartości, światopoglądem itp. →w PAW człowieka jednostka sama się ogranicza

PPW - pole potencjalnej wolności człowieka = PAW pomniejszone o zachowania odrzucone ze względu na przyjęte wartości i normy, są wartości podstawowe, do których wątpliwości nie mamy

PWS - pole wolności społecznej człowieka - obejmuje obszar zachowań i celów nie zabronionych przez czynniki będące wytworem społeczeństwa to jest systemem prawa, prawa i obowiązki jednostki wynikające z pełniących przez nią ról społecznych i zawodowych, obyczaje, tradycja, itp.

- różne są sankcje → różna moc ograniczenia wolności

- podstawowe normy prawne - wynikają z wartości z PPW, ale nie wszystkie z PPW mają odzwierciedlenie w

normie prawnej np. wierność, cudzołóstwo

PMW - pole materialnej wolności człowieka- ograniczone jest przez finansowe i technologiczne możliwości urzeczywistniania celów jakie sobie stawiamy ( np. kilka lat temu cel polecenia na księżyc był nierealny z przyczyn technologicznych, a na pewne rzeczy po prostu nas nie stać )

Relacje miedzy PPW a PWZ:

Mamy 3 zasadnicze relacje

1. PPW może pozostawać w równowadze ze społecznym i materialnym polem wolności człowieka

2. PPW jest większe od jednego bądź obu pól zewnętrznych

• Jednostka czuje się ograniczona, nie może realizować swoich celów ze względu na krepujące ja normy, społeczne ograniczenia, również brak wolności ze względu na niedostatek środków finansowych czy ograniczeń technicznych

• Jednostka pragnie więcej niż może

• By przywrócić równowagę, by jednostka była wolna należy

• Wpłynąć na PPW - zmiany w nim, gdy jednostka przyjmuje inny światopogląd, przestaje ujmować siebie podmiotowo a zaczyna przedmiotowo, w swoim systemie wartości obniża rangę wolności i indywidualizmu

• Zmniejszenie PPW - poprzez ograniczenie dostępu do wiedzy ( bo ograniczenie celów, do których można by dążyć ) np. w państwie totalitarnym - cenzura itp. → niehumanitarne, prowadzi do uprzedmiotowienia człowieka, czasochłonne bo trudno zmienić światopogląd, wyprać kogoś z wiedzy, którą posiada

• Poszerzenie PWS - poprzez poszerzanie możliwości prawnych czyli zmniejszanie dyscypliny i restrykcyjności prawa ( w aspekcie obyczajowym nie jest to takie łatwe bo nie można zmienić obyczaju, tradycji itp. )

• PWM - największy wpływ ma państwo w gospodarce centralnie planowanej, w gospodarce wolnorynkowej wpływ za pomocą podatku, ulg, progów itp., stopa oprocentowania banku centralnego

• Jednostka może przywracać równowagę nielegalnie albo łamać pewne zasady PWS albo poszerzając nielegalnie PWM

3. PPW jest mniejsze od jednego lub obu pól zewnętrznych

• Jednostka więcej obiektywnie pragnie niż subiektywnie może ( jedyny czynnik ograniczający - własne wartości, przyjęte normy w zakresie PPW)

• Nie ma wolności, bo jednostka żyjąc pomiędzy innymi ludźmi uświadamia sobie, że inni coś w życiu osiągają, w czymś uczestniczą, a ona tego nie rozumie, ta ich rzeczywistość jej nie dotyczy, nie jest dla niej dostępna, osoba taka jest zagubiona w wolności a w konsekwencji sfrustrowana

• By przywrócić równowagę

• Próby zwiększenia PPW - jednostka będzie chciała korzystać z możliwości, 3 sposoby

1. poprzez rozwój wiedzy człowieka ( ale nie każda wiedza poszerza nasze horyzonty, tylko humanistyczna ), wykształcenie (studia) technologiczne, przyrodnicze sprzyjają postawom autorytarnym, bo przyjęcie pewnych zasad, praw nie do podważenia

2. poprzez zmianę światopoglądu - kształtuje się przekonanie, iż jednostka powinna odejść od poglądu, że jest totalnie zdeterminowana przez obiektywne prawa, że jest elementem większej i ważniejszej całości, na która nie ma wpływu, ma za to przyjąć koncepcję, że jest podmiotem posiadającym wybór, wpływ na swoje życie ( skończyć z fatalizmem )

3. poprzez zmianę systemu wartości, norm - zrezygnowanie z wartości, norm o charakterze silnie dyscyplinującym np. społeczeństwo amerykańskie na przełomie lat 50-tych - nauczono amerykanów konsumować bez poczucia zażenowania

• zmniejszenie zewnętrznych pól wolności - PWS poprzez wprowadzanie nowych regulacji prawnych silniej dyscyplinujących, wywieranie nacisków pozaprawnych lub też usilne tworzenie nowej obyczajowości, ci, których PPW<PWS chcą pomniejszyć PWS do swoich oczekiwań, ograniczenie PWM w sensie technologicznym - w sposób świadomy i celowy ogranicza się możliwości np. prace nad klonowaniem człowieka

- zgodnie z teorią pól wolności relacją optymalną jest relacja równowagi (1)

- jednostka jest obiektywnie i subiektywnie wolna - tyle może ile pragnie, tyle pragnie ile może

KRYTYKA TEORII PÓL WOLNOŚCI

• def. Wolność jako stan równowagi miedzy PPW a PWZ doprowadza do sytuacji, w której za człowieka wolnego możemy uznać jednostkę żyjącą nawet w systemie totalitarnym - gdzie jak się wydaje dochodzi do ogromnego zniewolenia,

• teoria nadawania ( teoria pól wolności) mówi, że jeśli człowiek podda się zabiegom socjotechnicznym, odpowiedniej socjalizacji politycznej to może PPW doprowadzić do minimum rozmiarów i doprowadzić do minimum potrzeb społecznych nie naruszając równowagi życia miedzy polami

• z teorii pól wolności wynika, że są ludzie którzy z racji rozmiaru PPW nie są w stanie korzystać z ofiarowanych sfer wolności zewnętrznych, powinno się dysponować polem materialnym wolności w zależności od pola potencjalnej wolności człowieka

↓

• stąd blisko do wprowadzenia koncepcji (teorii) elitarystycznych, np. że są rody, które lepiej mogą korzystać z wolności od innych, rasizm, brak równouprawnienia - nierówność społeczna

• możemy dokonać stratyfikacji społecznej ze względu na wielkość PPW i PZW

• PWS

• na górze osoby, które nie muszą respektować pewnych norm ogólnie obowiązujących lub, dla których naruszenie tych norm nie powoduje pociągnięcia do odpowiedzialności →środowisko o niskiej kontroli społecznej → wielkomiejskie ( nie tylko immunitety, ale również półlegalne środki przynależenie do pewnej elity, poparcie części społeczeństwa)

• środkowa część społeczeństwa - przeciętna większość społeczeństwa, muszą przestrzegać ogólnie obowiązujących norm

• dół - osoby, dla których restrykcyjność norm prawnych, obyczajowych jest zbyt dotkliwa, nie pozwala na samorealizację → środowiska o silnej kontroli społecznej → małe wspólnoty lokalne

• PPW

• Górna warstwa społeczeństwa - osoby o dużym zasobie wiedzy, zwłaszcza humanistycznej, o światopoglądzie podkreślającym podmiotowość człowieka, wolność jednostki dominuje w systemie wartości

• Środek - przeciętniacy

• Dół - osoby o niskiej wiedzy, światopogląd, że są zdeterminowani w stosunku do większej i ważniejszej całości, cele, które stawia sobie jednostka schodzą na drugi plan wobec interesu ogółu

MITYCZNE STRUKTURY POZNAWCZE

• Wszyscy podlegamy oddziaływaniu mitów

• Przekonanie, że możemy tego oddziaływania uniknąć za pomocą światopoglądu, naszej inteligencji - samo w sobie też jest mitem

• Nasze postrzeganie podlega mitycznym strukturom poznawczym

• Chcemy odrzucić mit, bo jest złudą, bo kojarzy się pejoratywnie

• Dla uczonych mit posiada wiele pozytywnych cech, dlatego nie możemy odrzucić formy poznania związanej z nim

• Mircca Eliade - mit stanowi wyraz prawdziwej, niezmiennej istoty (natury) ludzkiej, ta natura ludzka została zniekształcona przez presję czasu, presję warunków, a których żyjemy i które relatywizują podstawowe dla nas wartości

• W podświadomości każdego człowieka zapisane są archetypowe wartości w swej czystej i niezmiennej postaci

• W obliczu szybko zmieniającej się rzeczywistości poszukujemy możliwości odniesienia się do tych wartości archetypowych i umożliwiają to właśnie mity

• Wg niego mity i wartości, które przenoszą stanowią antidotum na bezradność w otaczającej nas rzeczywistości

• Mity te nazywamy fabularnymi (bo stanowią historię, opowieść na podstawie tych wartości archetypowych) lub historycznymi ( bo zmieniają się wraz z historia, dostosowują się do rzeczywistości)

• Nie mamy wartości w ich czystych postaciach, właśnie mity przynoszą nam opowieści o wartościach w ich idealnych, czystych postaciach (mit o Prometeuszu - wartość - poświęcenie dla ogółu, mit o Herkulesie - o bohaterstwie, o Dedalu i Ikarze - o wolności, dla której człowiek może oddać życie)

• Obecnie jesteśmy zalewani przez kulturę masową różnymi opowieściami, jest ich za dużo, dlatego tylko niektóre zyskują rangę mitu np. Rambo

• Różne mity często mówią o tej samej wartości, fabuła jest zwykle ta sama - Romeo i Julia, Tristian i Izolda (miłość idealna, jeden z kochanków musi umrzeć)

• Potrzebujemy mitów, bo one przynoszą nam opowieści o prawdziwych wartościach, dzięki nim nasza kultura się rozwija, możemy pielęgnować wartości, które w naszej rzeczywistości rzadko występują w czystej postaci

• George Sorel - mity (zwłaszcza polityczne ) są pewnymi ideami, wyobrażeniami, ale są również pewną konstrukcją przyszłości, programem działania, mity zawierają i odzwierciedlają dążenia ludzi, akceptacja treści zawartych w micie wynika ze względów emocjonalnych, co powoduje, że mit jest w sposób oczywisty iluzją, może stanowić czynnik motoryczny, może być motywacją na rzecz działania do upragnionego celu

• Człowiek dzięki przewadze czynników irracjonalnych i kierowaniu się czynnikami emocjonalnymi może nie dostrzegać iluzji, fałszu tkwiących w mitach, skoro wierzy w treść mitu przyjmuje go bezkrytycznie

• Istotny, konieczny jest element wiary by mit spełniał swoja motywującą rolę

• Niekiedy próbuje się nadać mitycznemu wyobrażeniu status racjonalności, ale czyni się to tak, by wierzenia nie naruszyć, ale je wzmocnić

• Mit jest tym obszarem gdzie szuka się jego potwierdzenia a nie zakwestionowania

• Mit wyrasta z ludzkich oczekiwań, jest bliski funkcji, jakie przypisuje Karl Marnheim - racjonalności relacyjnej, Marnheim wyodrębnił 2 typy racjonalności

• Racjonalność substancjonalna - rozumna czynność myślowa - substancjonalnie racjonalna, fałsz lub nie, czynność myślowa; popędy, pragnienia, instynkty - substancjonalnie irracjonalnie - to może być racjonalnie relacyjne

• Racjonalność relacyjna - efektywność przysługująca pewnym popędom w ich społecznym oddziaływaniu

• Mity mogą być fałszem, złudzeniem, ale mogą być motywacją, gdy wypływają z naszych pragnień

• 3 funkcje mitu

• funkcja identyfikacyjno-integracyjna - związana z systemem wartości jednostki oraz grupy

• mit stanowi strukturę pośredniczącą miedzy tymi systemami, w treściach mitów poszukujemy wartości oraz uzasadnień dla wyznawanych idei, identyfikując te wartości nadajemy sens naszym postawom i zyskujemy możliwość integracji z ludźmi wyznającymi podobne wartości, co wynika z faktu, że wierzą w podobne mity

• mity umożliwiają dychotomiczny podział na dobro i zło, sprawiedliwość i niesprawiedliwość, prawda - fałsz

• mit daje nam możliwość odnalezienia ludzi, którzy to samo uznają za prawdę, sprawiedliwość, dobro

• potrzeba jednostki odniesienia się do grupy widoczna jest zwłaszcza w sytuacji zagrożenia, gdy jednostka musi dokonać wyboru, odnaleźć ludzi o podobnej sytuacji życiowej, o podobnie zorientowanych poglądach (szukamy tych, z którymi możemy się identyfikować)

2. funkcja poznawcza - w jej ramach człowiek określa swój intelektualny stosunek do rzeczywistości, jednak wiedza, którą jednostka zyskuje dzięki mitycznym strukturom poznawczym jest uproszczona, określa świat w sposób obrazowy, silny emocjonalnie

• Barbara Slote - mit łączy w sobie to, co człowiek wie, z tym w co wierzy

• Możemy ocenić pewne poglądy jedynie ich nie podzielając

• Bardzo silnie związana ze skandowaniem emocji w procesie poznawania rzeczywistości (emocji jest tak dużo, bo umożliwiają proste i wygodniejsze ustosunkowanie do otoczenia, świata)

• Mity przyczyniają się do generalizacji opartych na spolaryzowanym postrzeganiu poddającym się jednostkowej interpretacji

• Mity lepiej oddają rzeczywistość, obraz świata, który daje nam mityczne poznanie jest czarno-biały - bardzo wyraziste postacie (widać dokładnie kto jest dobry a kto zły), odpowiadające naszej skłonności do utożsamiania się z bohaterami opowieści, odpowiadającej potrzebne oddania się silnym emocjom

3. funkcja kompensacyjna - istotne dla żywotności mitu, mit realizując tą funkcję dostarcza wyznającym go jednostkom brakujące wartości czy wyrównując deficyt informacji

• cel - tworzenie wartości i motywów, których w danym okresie i danej zbiorowości szczególnie brakuje

• mity retrospektywne - dowartościowujące współczesność poprzez odniesienie się do przeszłości (przenoszą z przeszłości wartości potrzebne ), najlepiej oddają istotę funkcji kompensacyjnej

• związki mitów z czasem - czas jest istotnym elementem każdej mitycznej struktury poznawczej, mit ma 2 oblicza czasowe - albo dowołuje się do przyszłości - mit prospektywny, lub do przeszłości - mit retrospektywny

• mit prospektywny - nie zrealizowane marzenie, świat transcendentny, ziemia obiecana, utopia - wizja przyszłości, ku której podążamy, ma nas motywować, ale nigdy nie zbliżymy się do celu, (element motywacyjny pozostaje)

• mit retrospektywny - mit utraconego raju, dawnych czasów mlekiem i miodem płynących, odwołuje się do lepszej przeszłości

• ze względu na motywacje istotne dla polityków są oba mity,

• mity prospektywne - ożywiają i są przywoływane w warunkach kryzysowych, gdy brakuje szans na zaspokojenie podstawowych potrzeb, mit prospektywny daje wtedy szanse powiązania celów politycznych z powiązanymi z nim pozytywnymi emocjami, staje się uzasadnieniem konieczności poniesienia wyrzeczeń, zaciskania pasa itp., ale musi zostać spełniony warunek by mit prospektywny był motywujący, mianowicie cel nie może być zbyt odległy w czasie (poniesiemy wyrzeczenia, gdy mamy szansę korzystania z tych wyrzeczeń) [stosowanie zabiegu dzielenia czasu - dzielimy na etapy, podetapy, by wykazać jak wiele drogi mamy już za sobą - pokazują tylko od tyłu tzn. mamy już za sobą etap taki a taki, taki a taki, ponieważ jak nie można osiągnąć celu, to pokazujemy ile drogi mamy już za sobą - bo cel wtedy powinien być coraz bliżej ], politycy populistyczni chcą cel przybliżyć dlatego idą drogą na skróty np. hasła powieśmy Blacerowicza, itp.

• mity retrospektywne - efekt popularyzacji historii, przekształcania się faktów w symbole, precedensy, stereotypy (pojawiają się gdy nabieramy potocznego stosunku do przeszłości), mit retrospektywny daje szansę zarysowania celów politycznych, które związane są z restytucją zapomnianych wartości i ideałów, są efektem pragnienia, aby dobra przeszłość była lekarstwem na zła teraźniejszość, bazują na zjawisku optymizmu pamięci ludzkiej - polega na tym, że nasza pamięć wymazuje przeszłe błędy, przywołuje dobre wspomnienia, sprawia, że tęsknimy za okresem młodości, nie jest tak, że dotykają tylko ludzi starszych - młodzi konserwatyści

• wykorzystywanie mitów przez polityków

• lewica, liberałowie - mity prospektywne

• konserwatyści, prawica, partie reakcyjne - mity retrospektywne, reaktywowanie ideałów, wartości z minionego czasu

ŹRÓDŁA WŁADZY

• problematyka władzy to najstarsza kwestia zajmująca ludzkość

• XIX wiek - socjologia interesuje się problemem władzy, najsilniejszy jest nurt marksistowski - rozpatrujący istotę władzy na tle stosunków społecznych a zawłaszcza klasowych, w ramach tego nurtu zwrócono również uwagę na wpływ rozwoju technicznego i przemysłowego na potencjał władzy

• XIX wiek - dokonanie podziału na władzę polityczną, ideologiczną i ekonomiczną

• MAX WEBER - odmienny nurt analizy władzy - zajął się cechami władzy politycznej o charakterze publicznym (władza państwowa), rozważania na temat biurokracji - specyficzny sposób panowania

• XX wiek - badania w zakresie socjologii organizacji i zarządzania, nurt nawiązujący do rozważań Machiavellego - warunki skutecznego działania, powstaje PRAKSOLOGIA

• Lata 70-te XX wieku - nurt usiłujący wyjaśnić genezę władzy poprzez odwoływanie się do twierdzeń etologii (nauka o zwierzętach) i socjobiologii (rozwój behawioryzmu)

1. JOHN KENNETH GALBRAITH - koncepcja źródeł władzy, wyróżnia 3 podstawowe źródła władzy

1. Osobowość - na pierwszym miejscu, bo odzwierciedla typowo amerykańskie zafascynowanie wpływem jednostki na proces decyzyjny (historia USA to historia prezydentów), kiedyś determinantem zdobycia władzy była siła, potem dołączył do niej spryt - ewolucja, w demokracji nowożytnej - istotne przymioty umysłowe, moralne, ważne zdolności erystyczne, retoryczne, przymioty fizyczne - wygląd, wzrost, fotogeniczność (obecnie w USA by zostać kandydatem na prezydenta oprócz poparcia trzeba być fotogenicznym mieć prezencje, inaczej nie ma szans), ważne w kreowaniu wizerunku są pies, dzieci (nie koniecznie własne), żona; Galbraith twierdzi, że osobowość jest istotna cechą, ale nie najważniejszą

2. Własność - najprostsza i najbardziej bezpośrednia droga do zdobycia władzy ( własność szeroko rozumianych środków produkcji, ale również rozumiana jako bogactwo, zamożność), możliwość wykupywania czasu w TV na reklamy kształtujące zgodnie z jego wolą opinię publiczną, w państwach demokratycznych istnieją ustawy kontrolujące prowadzenie kampanii

3. Organizacja - do władzy docierają ci, którzy maja wsparcie organizacji, osobowość i własność mają znaczenie tylko wówczas, gdy wykorzystuje je organizacja; partia polityczna jest główna organizacją dającą szansę ubiegania się o mandaty i urzędy, ale to mogą być również związki zawodowe, związki wyznaniowe, armia, trzeba mieć struktury w terenie, osoby zbierające podpisy, rozdające ulotki, rozklejające plakaty → logistyka w terenie, kandydaci bez poparcia organizacji są wyjątkiem od reguły

• 3 formy (instrumenty ) narzucania władzy (władza realizowana za pomocą 3 grup środków)

• karanie i groźba kary - w efekcie powstaje władza zasłużona

• nagradzanie → władza kompensacyjna

• uwarunkowywanie - władza socjotechniczna - jej celem jest spowodowanie sytuacji, w której obiekty będące jej celem nie będą sobie zdawać sprawy, że podlegają wpływowi, podmiotami władzy uwarunkowującej są instytucje edukacyjne, polityczne, związki wyznaniowe, czy tez wielkie podmioty gospodarcze; zmierza do tego, aby system sterowany miał wrażenie, że postępuje z własnej woli, świadomie i że dąży do realizacji własnych celów, zgodnych z uświadomionymi własnymi interesami (realizuje się poprzez podmioty służące reprodukowaniu ładu społecznego)

1 i 2 są widoczne, łatwe do zidentyfikowania

2. HEINRICH POPITZ - fenomen siły (Phenomene der Macht) - wyróżnia 4 rodzaje władzy

1. Autorytet

• Pojęcie autorytetu - pierwotnie w republikańskim Rzymie, by podjąć jakieś ważne ustawy zwoływano Konsylium, od którego oczekiwano wskazówek dalszego postępowania - o takiej radzie mówiono, że posiada AUCTORITAS - rodzaj pośredniej władzy, podejmowali decyzję nie władczą, ale wskazywali kierunek

• Kiedy zainteresowała się nim socjologia - odniesienie do więzi do tych, którym się go przypisuje z tymi którzy są mu podporządkowani

• Specyficzne cechy

1. Prowadzi do przystosowania zachowań sięgających poza zakres efektywnej kontroli (wpływ autorytetu bez jego kontroli)

2. Podporządkowanie to jest pozbawione elementów przymusu ( nie są potrzebne żadne środki przemocy), charakter dobrowolny

3. W efekcie oddziaływania autorytetu kształtuje się określenie postawy, czyli trwałych predyspozycji do przyjmowania określonych zachowań

• Popitz twierdzi, że siła oddziaływania autorytetu oparta jest na zaspokojeniu potrzeby akceptacji, przystosowujemy swoje zachowania do wskazań autorytetu, bo chcemy jego akceptacji; osoby, które darzymy autorytetem posiadają (w naszych oczach) wyższość społeczną, bycie uznawanym przez autorytety → uznanie przez innych członków zbiorowości, które również te autorytetu akceptuje ( podwójny proces uznania - chcemy być przez tych, których sami uznajemy, także szczególnie uznawanymi),

• Obecnie w nowoczesnych społeczeństwach - autorytet - charakter zinstytucjonalizowany wiąże się z określonymi stanowiskami i pozycjami społecznymi, stosunek charakterystyczny dla autorytetu jest wymuszony, sprzyjają temu widoczne atrybuty autorytetu

• Autorytet nie wynika z ludzkich właściwości, nie jest czymś, co się z góry posiada, zjawiska autorytetu nie da się wyjaśnić bez odniesienia się do konkretnego układu relacji społecznych (autorytetu się nie ma, można kogoś darzyć autorytetem, w nowym środowisku można stracić autorytet), to otoczenie daje autorytet przez uznanie

• Osoby darzone autorytetem mogą świadomie lub nieświadomie wywierać wpływ na zachowanie innych

• Władza powinna być darzona autorytetem (gdy nie jest, realizuje ten brak poprzez inne działanie - przymus)

2. Panowanie

• Nawiązanie do Maxa Webera - władza zinstytucjonalizowana to panowanie, panowanie to władza prawomocna - legalność, tradycja, charyzma

• Popitz - władza przechodzi przez 3 tendencje (stadia instytucjonalizacji)

1. Depersonalizacja - panowanie wiąże się z coraz większym stopniu z określonymi funkcjami i stanowiskami, które nadają mu ponad-osobowy charakter ( najbardziej widoczne w panowaniu legalnym, również w tradycyjnym)

2. Formalizacja - wykonywanie władzy coraz bardziej oparte na regulacjach, procedurach formalnych czy też tylko rytuałach (w legalnym - najdalej, bo prawo coraz bardziej szczegółowo określa sposób sprawowania, wybierania władz, im dany system istnieje dłużej tym prawo wypełnia wszystkie luki - nakładanie siatki i odwzorowanie, co mamy robić)

3. Integracja - każda władza musi zintegrować się z istniejąca strukturą społeczną w efekcie czego zostaje przez tę strukturę zredefiniowana i dlatego pozornie taki sam reżim może zupełnie inaczej funkcjonować w systemach społecznych

3. Przemoc - zdolność do działania skierowana przeciwko innym z możliwością wyrządzenia im szkód (również przymus)

• Przymus to przemoc legalna, jest atrybutem państwa

• Przemoc - przymus nielegalny i legalny (pojęcie szersze niż przymus)

• Jako środek (forma) wykonywania władzy jest najsilniej związana z przewagą określonych ludzi w społeczeństwie

• Może przyjmować różne formy

• Działanie na rzecz zmniejszenia społecznego uczestnictwa = integralności społeczeństwa - pozbawienie praw, izolacja

• Działanie na rzecz fizycznego uszczerbku

• Działanie na rzecz materialnego uszczerbku - grzywny, podatki, daniny, mandaty

• Ma swoją granicę - możliwość zabijania ( nie do końca, bo po śmierci można ciało zmaltretować, zbezcześcić, zabronić pochówku)

• Absolutna przemoc = zdolność do uśmiercania wyznacza władcę doskonałego - ma życie poddanych w swoich rękach

• Władzy doskonałej odpowiada doskonała niemoc poddanych

• Doskonałość władzy i idącej za nią przemocy może być neutralizowana przez wiarę w życie po śmierci

• Doskonałej władzy, przemocy, można się przeciwstawić

• radykalnie bierny opór - Ghandi

• radykalnie aktywny opór - terroryści

• strach przed stosowaniem wobec nas przemocy, przymusu powoduje powstanie szeregu procedur zabezpieczających nas przed nadużyciami:

• panowanie prawa, równość wszystkich wobec prawa

• zasadnicze ograniczenie normowania - istnienie praw podstawowych, naturalnych, nie można wola ludzi uchwalić praw sprzecznych z prawami podstawowymi

• istnienie norm kompetentnych - podziała aparatu przymusu, federalizm, wprowadzenie norm proceduralnych

• normy regulujące obsadzanie stanowisk - progi kompetencyjne, kadencyjność, rotacje itp.

• swoboda funkcjonowania opinii publicznej - wolność słowa, wolność przekonań

4. Technika - jej wpływ na władzę

• przemiany technologiczne w ogromny sposób wpływają na wzrost możliwości sprawowania władzy w zakresie koordynacji, nadzoru i inwigilacji

• władza wkomponowuje w arsenał środków przymusu wszystkie, które umożliwiają wzrost jej siły, zasięgu

• rewolucja informatyczna np. ogromne możliwości zbierania o nas danych

EROZJA WŁADZY

• czynności wykonywane przez dłuższy czas przez tych samych ludzi tracą swoja efektywność, wykazują skłonność do dezorganizacji

• pod wpływem czasu decyzje podejmowane przez tych samych decydentów staja się coraz mniej skuteczne i racjonalne, a w krańcowych przypadkach rodzą zjawiska patologiczne np. korupcyjne

• przyczyna psucia władzy - kutynizacja, oderwanie decydentów od mas itp.

• Józef Kozielecki - zmniejszenie racjonalności decyzji politycznych i osłabienie woli urzeczywistniania tych decyzji nazywa erozją władzy, 2 podstawowe twierdzenia

1. czynności kierownicze i przywódcze staja się coraz mniej skuteczniejsze wraz z upływem czasu

2. zjawisko to zachodzi tym szybciej im wyższy poziom, szczebel struktury decyzyjnej

• próby określenia determinantów erozji władzy - nie ma pojedynczych determinantów - zawsze wpływy złożone i wielokierunkowe - interakcyjny model zachowań

• 3 podstawowe rodzaje oddziaływań




1. czynniki wewnętrzne (osobowe, osobowościowe)

1. układy motywacyjne

• autonomizacja - czynności pierwotne służące realizacji pewnych celów politycznych, ekon., społ., po pewnym czasie staja się celami samymi w sobie → możliwość wykonywania tych czynności staje się celem dla decydentów → czynności władcze się autonomizują, następuje bo proces sprawowania władzy niesie wymierne korzyści - prestiż, przenikanie elit biznesowych, kulturalnych, możliwości komunikowania, zaspokajane są potrzeby nie do zaspokojenia w innych warunkach → podejmowanie przez decydentów takich decyzji, czynności, które nie będą zagrażać ich działaniom jako decydentom

• motywacja władzy - autonomizacja władzy jest efektem motywacji kratycznej, ludzie którzy chcą władzy odczuwają wg Adlera 3 potrzeby mocy - hiperdominacji = władzy, hiperakceptacji = sławy, hipergratyfikacji = majątku, nie możemy ich mylić z naszymi zwykłymi potrzebami sławy, bogactwa, władzy, dlatego hiper, dla takiej potrzeby człowiek jest zdolny zrobić wszystko, ale nigdy nie zostają one w pełni zaspokojone - nigdy nie ma się dość władzy, sławy, majątku, zaspokojenie tych potrzeb na względnym poziomie dane jest tylko nielicznym, żądzą motywacją władzy prawa pozytywnego sprzężenia zwrotnego - chcemy mieć więcej

2. struktury poznawcze

• styl panowania władzy - 2 formy

• styl demokratyczny - powoduje unikanie podejmowania jednoznacznych decyzji, przeniesienie odpowiedzialności za podejmowane decyzje na sztab doradców, unikanie podejmowania decyzji przełomowych

• styl autokratyczny - łatwo zmierza do kutynizacji, narzucania swojej woli, władza staje się sztywna i dogmatyczna

↓

to bieguny sposobów podejmowania decyzji władczych, żaden z nich dla racjonalności podejmowania decyzji nie jest właściwy, najlepszy - mix

• geriatyzacja władzy - biologiczne starzenie się przywódców, na efektywność procesu decyzyjnego wpływają 2 zmienne

• zmienna doświadczeń (coraz wyższa im dłużej żyjemy)

• możliwości intelektualne (do pewnego momentu rosną potem spadają)




wraz z wiekiem spada nasz poziom innowacyjności, szukamy wariantów decyzji, które sprawdziły się już wcześniej, młodzi - chętniej podejmują ryzyko, działania nowatorskie

2. czynniki zewnętrzne (przestrzeń kratyczna)

1. stopień niepewności - ważnym czynnikiem określającym przestrzeń kratyczną decydenta jest ilość i jakość informacji, które otrzymuje, im wyższy poziom decyzyjny tym wyższa ranga podejmowanych decyzji i tym większy dystans od obszarów, których podejmowane decyzje dotyczą, dlatego - zdobywanie informacji za pomocą kanałów informacyjnych - mogą zachodzić różne zniekształcenia, 3 rodzaje zniekształceń

1. dokonuje się selekcji - bardzo często niższe poziomy decyzyjne dokonują selekcji w przekazie informacji usuwając niewygodne dla nich, czyli dostarczają informacji korzystnych

2. elaboracji (obróbki) informacji - informacjom dobudowuje się pewne elementy, wartości, by w oczach wyższych poziomów decyzyjnych wyglądały bardziej korzystnie

3. fabrykowania informacji - podawanie danych zupełnie wymyślonych, nie potwierdzonych badaniami, diagnozami

2. stopień złożoności - człowiek może rozpatrywać w jednej chwili 7 + - 2 sprawy, powyżej tej liczby się gubi

• Herbert Simon - teoria racjonalności ograniczonej - decydent nie poszukuje decyzji optymalnej zadowalając się decyzja satysfakcjonującą częściowo

• Decydenci polityczni maja skłonność do uciekania z problemu decyzyjnego, upraszczają go - ograniczają liczbę opcji, ograniczają liczbę atrybutów opcji

3. stopień zmienności - warunki podejmowania decyzji ulegają szybkim zmianom, a ich dynamika rośnie - dotychczasowe metody podejmowania decyzji szybko się dezaktualizują, świat zmienia się szybciej niż człowiek, zmiany tech. wpływają na sposób myślenia, rozwiązywanie problemów. W którymś momencie mówimy pas. Ci co podejmują decyzję w imieniu innych nie mogą tak powiedzieć. Oni muszą się dostosowywać ciągle do zmian.
   Niebezpieczeństwo niedostosowania się. Nie rozwiązanie problemów prowadzi do klęski.

3. czynniki procesonlane

1. niepowodzenie

2. sukces

Niepowodzenie ≠ sukces

Oddziałują na decydenta w sposób zwrotny. Niepowodzenia w pewnym okresie znajdowania się na pozycji podejmującego decyzję może oddziaływać na dalsze decyzje podejmowane przez decydenta, może dezorganizować czynności, poznawcze, rodzić strach, zagrożenie, obniżać poczucie własnej wartości, zmniejszać pewność siebie. Skutek - decydent podejmuje decyzje coraz wolniej, unika decyzji przełomowych, ryzykownych, scedowuje ciężar decyzji na współpracowników i doradców.

Sukces - w pierwszym okresie podejmowania decyzji prowadzi do euforii, utraty poczucia realizmu, ignorancja ryzyka i zagrożenia, przekonanie o wszechmocy i kontroli zdarzeń

Pseudoerozja władzy = efekt subiektywnych odczuć i ocen sprawności władzy, w opinii publicznej erozja może zachodzić, bo

1. opinia publiczna nie musi sobie uświadamiać, że racjonalne decyzje mogą prowadząc do złych efektów

2. opinia publiczna nie zdaje sobie sprawy, że mógł nastąpić (występuje) wzrost standardów oceny elit rządzących, starsi ludzie mogą formować opinie, że kiedyś ta władza był porządniejsza nie było tylu afer

3. optymizmu pamięci ludzkiej - byłym przywódcom nie wypominamy ich błędów - są lepsi, efektywniejsi, sprawniejsi

KONFLIKTOWA TEORIA SPOŁECZNA

Konflikt jest elementem struktury społecznej.

• Integracyjna teoria rozwoju społeczeństwa - nacisk na postawy i zachowania, a w warunkach równowagi, zgody i stabilności politycznej.

Główne założenie - każdy system społeczny wykazuje naturalne tendencje do utrzymywania równowagi, stwarza warunki do stabilizowania zachowań ludzkich, wyrażają się poprzez sekwencje ról i norm → wartości systemu wyznaczają wzorce działania, normy zapewniają integrację tych wartości i ich przestrzeganie, role społ. - umożliwiają jednostkom adaptacje do systemu, tej naturalnej tendencji staremu społ. sprzyja psychologiczna potrzeba bezpieczeństwa, stabilności i ładu. Ta potrzeba motywuje ludzi do zachowań, które nie naruszają status quo systemu.

Teoria nawiązuje do źródeł filozoficznych, do tkwiącego w człowieku dobra, pragnienia ładu, zatem konfliktu społecznego nie można wykluczyć, ale należy go postrzegać jako odmienność od stanu faktycznego - patologię społeczną, z którą należy walczyć.

Talkot Parsons - założenia integrującej teorii społeczeństwa

1. każde społeczeństwo względnie trwałą, stabilną strukturą elementów

2. każde społeczeństwo jest dobrze zintegrowaną struktura elementów

3. każdy element społeczeństwa jest wobec niego funkcjonalny - przyczynia się do utrzymania systemu społecznego

4. każda struktura społeczna opiera się na zgodnym lub w miarę zgodnym podziale pomiędzy jej członków dóbr społecznie cenionych

Zwolennicy konfliktowego ujęcia rozwoju społ. inaczej patrzą. Wywodzą swoje oceny z filozofii - człowiek nie jest z natury rzeczy dobry lecz zły - np. Thomas Hobbe's

Skoro człowiek jest zły - swoimi motywacjami, popędami to i struktura społeczna złożona z tych ludzi musi być niestabilna.

• Koncepcja konfliktowa Dahrendorfa - per analogia do teorii integracyjnej - założenie do teorii koersyjnej (korekcyjnej?).

1. każde społeczeństwo podlega procesowi zmiany - jest wszechobecna

2. w każdym społeczeństwie występuje konflikt i niezgoda

3. każdy element w społ. przyczynia się do jego dezintegracji i zmiany (jest dysfunkcjonalny)

4. każde społ. opiera się na przymusie stosowanym przez jednych członków w stos. do drugich, co uzewnętrznia się w procesach podziału

• Rodzaje konfliktów wg Dahendorfa

1. zróżnicowana dystrybucja władzy + zwierzchnictwa = występowania w strukturach społecznych związków imperatywnie skoordynowanych = zisów (ludzie na zwierzchnich pozycjach i podporządkowanych), przymus realizuje się przez zisy, narzucony przymus zapewnia spójność struktury społecznej

1. Stosunki zwierzchnictwa są zawsze stanami nad i podrzędności - są imperatywnie skoordynowane

2. tam, gdzie stosunki zwierzchnictwa element nadrzędny kontroluje za pomocą poleceń, ostrzeżeń i zakazów zachowanie elementu podrzędnego

3. sprawowanie tej kontroli wynika z zajmowania względnie stałej pozycji społ. Czy pełnienia określonej roli społ. a nie z indywidualnych cech ilościowych charakteru jednostki - kontrola o charakterze prawomocnym

4. kontrola ta wskazuje osoby, które jej podlegają i sfery, których dotyczy, zwierzchnictwo w odróżnieniu od władzy to nie stosunek zgeneralizowanej dominacji

5. kontrola prawomocna - brak posłuszeństwa wobec poleceń może być karany

Zwierzchnictwo - stan prawomocny, jeżeli osoba podporządkowana w zisie - brak podporządkowania - kara

Kontrola nadrzędna - w stos. do podrzędności nie wynika z cech charakteru osób lecz z zajmowanej pozycji

W Zisie 2 grupy osób

1) jedna zwierzchnictwo w tej mierze, w jakiej druga ma możliwości decydowania o sobie jest pozbawiona. Jest to gra o sumie zerowej. Np. relacje dzieci rodzice. Przychodzimy na świat - możliwość zerowa, decydują rodzice. W miarę dorastania upodmiotowienia się zyskujemy coraz większe możliwości decydowania o sobie. Moment przełomowy - chcemy znaczyć wolność i swobodę, bywa że rodzice mają wrażenie, że jest za wcześnie. Później już nas nie kontrolują dochodzi do momentu, że to rodzic są kontrolowani przez nas, ale nigdy nie nastąpi zmiana rodzice nie stracą podrzędności w tym związku. Ten kto ma pozycje podrzędności może wejść na pozycje nadrzędności np. rewolucja komunistyczna


Dahrendorf- charakter idealny zisów, trudno wykreślić nadrzędność i podrzędność pozycji, potęguje to fakt, że dominacja w jednym zisie nie pociąga za sobą dominacji w innym zisie

• Kategoria interesów jawnych i utajonych - Dahrendorf

Skoro w zisie istnieją 2 pozycje to można przyjąć, że każdej z pozycji nad i podrzędnej odpowiada pewien interes obiektywnie z tą pozycja związany, z nadrzędną - utrzymanie statusu quo, interes obiektywny z podrzędną - zamiana pozycji lub poprawienie bilansu korzyści płynących z zajmowanej pozycji podrzędnej.( bo zawsze w zisach są wątpliwości co do prawomocności danego układu pozycji.) W każdym zisie istnieje część grupy podporządkowanej, która kwestionuje wartości uprawomocniające kontrolę pozycji zwierzchniej. Jednocześnie w nadrzędnej funkcjonuje ideologia nadająca prawomocność jej panowaniu

Występuje naturalna tendencja do poprawy korzyści, będą bronić tych wartości, które wyznaczają ich pozycję. To nie znaczy, że całe społeczeństwo jest w ciągłym stanie walki.

Każdy nosiciel danej grupy nie musi sobie tych interesów uświadamiać. Im lepiej jednostka poznaje swoją rolę tym bardziej jest funkcjonalna wobec państwa.

Teoria konfliktowa - im lepiej jednostka poznaje pozycje tym szybciej uświadomi sobie własne interesy i potrzebę walki, walka o ich rywalizację staje się dysfunkcjonalna wobec systemu

Gdy jednostki zaczną podejmować działania to te interesy staja się jawne. (uświadamiają sobie swoje interesy)

Interesy jawne to rzeczywistość psychologiczna

Interesy utajnione - z punktu widzenia jednostek mogą nie istnieć.

Dahrendorf - podział grup społecznych na quasi-grupy i grupy interesu

• Quasi grupy

• osoby zajmujące pozycje o jednakowych interesach wynikających z zisu stanowią grupę potencjalną = quasi grupę

• element konstruktywny tych quasi grup to wspólnota utajonych interesów (quasi grupy przekształcają się często w grupy interesu, które zawsze maja charakter wtórny, jedna quasi grupa może być obszarem rekrutacji dla wielu grup interesu)

• Grupy interesu

• grupy interesu - gdy interesy utajone staja się jawnymi, gdy część grupy tworzy organizację, ruch - ukierunkowany na realizację części uświadomionych interesów

• różnica co do środków realizacji → powstanie odmiennych grup interesu na bazie tej samej quasi grupy

• Warunki by część quasi grupy przekształciła się w grupę interesu - niemożliwe całkowite przekształcenie, bo zawsze jest pewna zbiorowość w grupie, która nie będzie zabiegała o realizację interesów np. przyczyny charakterologiczne, grupy interesu - tylko najaktywniejsza część quasi grup

• 3 podstawowe warunki

1. techniczne

1. karta - program, zbiór postulatów, ideologia - w krańcowym przypadku; odzwierciedla system wartości, dla których ludzie organizują się w grupy interesu

2. personel - ci najbardziej zaangażowani, świadomi specyfiki swoich interesów, członkowie tworzący określoną strukturę zarządzania grupa interesu ( grupa przywódców), na ogół rekrutuje się z samej quasi grupy czasami spoza, założyciele

2. polityczne - progowe warunki zrzeszania się, organizowania, wolność wypowiedzi, umożliwiają przekazywanie informacji z dołu do góry

3. społeczne

1. łączności - musi istnieć łączność miedzy członkami grupy, by grupa mogła istnieć

2. tworzenie się zorganizowanych grup interesu gdy przynależność do grupy jest następstwem układu strukturalnego a nie przypadku, jest zawsze część quasi grupy, która znalazła się tam w sposób przypadkowy - nigdy nie będzie się czuła związana z interesami

• 2 zmienne konfliktu - natężenie i gwałtowność

• natężenie - związane z przyczynami konfliktu, wysokie - gdy koszt zwycięstwa lub przegranej jest dla zaangażowanych stron wysoki, im większa wagę uczestnicy konfliktu przywiązują do tego co jest przedmiotem konfliktu, tym większe jest natężenie, natężenie konfliktu wzrasta wraz z zaangażowaniem wartości w konflikt

• gwałtowność - związana z objawami konfliktu, wynika ze środków zastosowanych przez grupy biorące udział w konflikcie dla wyrażenia swojej wrogości, od gwałtowanej wymiany zdań po wojnę domową

• nie ma prostych korelacji miedzy tymi zmiennymi

• kwestia nakładania się bądź różnicowania się pozycji w zisach

• w sytuacji, gdy pozycje w zisach się krzyżują a nie nakładają sprzyja łagodnemu rozwiązywaniu konfliktu, jak się nakładają (te same pozycje w różnych zisach) - gwałtowne konflikty

• sposoby rozwiązywania, regulowania konfliktów społecznych

• wg Dahrendorfa nie jest możliwe rozwiązanie konfliktu, bo jest on stałym elementem życia społecznego, możliwe jest tylko jego regulowanie

• by możliwa była regulacja

1. strony muszą uznać istnienie sytuacji konfliktowej

2. z obu stron musi istnieć organizacja grup interesu, obie strony muszą uznawać takie organizacje

3. strony zaangażowane w konflikt muszą porozumieć się co do pewnych formalnych procedur wstępnych - o czym będzie się mówić w trakcie negocjacji, na jakich wartościach się oprą, gdzie, kiedy, jak długo itp.

• 3 formy regulacji konfliktu

1. zmiana całkowita lub prawie całkowita osób zajmujących pozycję dominującą w zisie - najbardziej drastyczna zmiana, o charakterze rewolucyjnym

2. częściowa zamiana osób o postawie dominującej - poprzez kooptację osób zajmujących pozycje podporządkowane - pacyfikacja

3. regulacja konfliktu nie powoduje żadnych zmian pośród osób zajmujących pozycje nadrzędne, częściowa realizacja postulatów grupy podporządkowanej

Dahrendorf - makrostrukturalne ujęcie konfliktu

UJĘCIE MIKROSTRUKTURALNE KONFLIKTU

• główna przyczyna konfliktu - stany psychiczne i subiektywne pojmowanie celów przez jednostki

• cel określa się jako zdarzenie zamierzone przez sprawcę

• do konfliktu dochodzi gdy jednostki stawiają sobie cele wykluczające się

• sprzeczności

1. o charakterze logicznym - celem jednej osoby jest udaremnienie osiągnięcia celu przez inna osobę

2. warunkowe - pewne warunki uniemożliwiają osiągnięcie celu przez 2 lub więcej osób

1. naturalna - gdy ograniczoność zasobów uniemożliwia czy chociaż znacząco utrudnia osiągnięcie celu przez 2 lub więcej osób

2. kulturowa - wynika z uwarunkowań kulturowych uniemożliwiających osiągnięcie celu przez 2 lub więcej osób, w innych warunkach kulturowych ta sprzeczność mogłaby się nie pojawić

3. ex definitione - połączenie 1 i a, w sposób świadomy celowy chcemy z innymi rywalizować

• różnice w ujęciu mikro- i makrostrukturalnym konfliktu

• w ujęciu mikrostrukturalnym - sprzeczność - czysto subiektywna, wystarczy, że ktoś z nas nie chce mieć konfliktu, nie ma sprzeczności, niekiedy się sprzeczność pojawi - konflikt idący za sprzecznością nabiera cel obiektywnych - nieunikniona implikacja subiektywnej sprzeczności

• w ujęciu makrostrukturalnym - sprzeczność tkwi obiektywnie w uwarunkowaniach społecznych (struktura społeczna) , następstwem sprzeczności jest konflikt tylko gdy sprzeczność została uświadomiona sobie przez określone jednostki, grupy, quasi grupy mogą nie osiągnąć świadomości by powstała grupa interesu - nie ma sprzeczności

WYWIERANIE WPŁYWU SPOŁECZNEGO

(byłoby fajnie gdybyście ten wykład skombinowali sobie jeszcze od kogoś innego bo tego dnia byłam bardzo rozbita i nie wiedziałam co pisze więc mogły pojawić się błędy, sorki nobody's perfekt

• od wieków wykorzystywane są mechanizmy psychiczne w relacjach między jednostkami, między markogrupami

• te mechanizmy są niezwykle proste, ale nie koniecznie potrafimy je sami wykorzystywać, zwłaszcza świadomie, bronić się przed nimi, przed uleganiem wobec nich

• mamy mechanizmy automatycznej reakcji i mechanizm naśladownictwa

1. Mechanizm automatycznej reakcji

• Jednym ze skuteczniejszych sposobów wywierania wpływu jest automatyczna reakcja na istnienie w otoczeniu bodźca, który może być wykorzystany w sposób świadomy, żeby wyzwolić nasze określone zachowania (również w świecie zwierząt - zachowanie - reakcja na cechę środowiska)

• Mechanizm automatycznej reakcji pozwala na reagowanie bez czasochłonnej analizy przyczyn danej reakcji, reakcja jest bezrefleksyjna

• Może również powodować negatywne konsekwencje - gdy jest zbyt prostym mechanizmem dla zachowania adekwatnego do sytuacji albo jest wykorzystywany przez innych w sposób świadomy, by wyzwolić określoną reakcję

1. jedna z technik - technika (reguła) wzajemności opierająca się o automatyczna reakcję jednostki - utrwalona w kulturze ludzkiej, bez znaczenia jaki obszar bierzemy pod uwagę

• na niej opierają się teorie wymiany społecznej

• wymaga, by za otrzymane od kogoś dobro odwdzięczyć się należy w podobny sposób (można komuś coś ofiarować bez poczucia straty, a to pozwala inicjować różne łańcuchy wymiany, transakcji, związków korzystnych dla całego społeczeństwa - jako element integrujący, jak i pojedynczych jednostek - uczestnicy łańcuchu)

• od małego proces socjalizacji nastawiony na to, by przyjąć regułę wzajemności, bo sankcje społeczne - potępienie w przypadku jej załamania

• obowiązuje wszędzie, głęboko zakorzeniona w procesie socjalizacji

• sama reguła nie jest techniką wpływu, ten mechanizm jest wykorzystywany jako technika wpływu - gdy ktoś ofiaruje nam jakiś dar itp. przed ujawnieniem swojej prośby - stawia nas w sytuacji odwdzięczenia się

• trudno zneutralizować ją bo:

• reguła wywierania wzajemności (wywierania wpływu) jest silniejsza od innych czynników wpływających na nasze decyzje, wiemy, że ktoś nami manipuluje, a my się temu poddajemy

• zobowiązanie do wzajemności wzbudzają nawet nieproszone przysługi, co pomniejsza naszą zdolność do wybierania osób, którym cos zawdzięczamy, kwestia wyboru - w ich rękach, a nie w naszym (obdarowywanie na siłę - próbki itp.)

• reguła ta może inicjować niesprawiedliwą wymianę dóbr - człowiek dążąc do konieczności szybkiego odwdzięczenia się ofiarowuje więcej niż sam otrzymał - intencja tego, kto inicjował tą wymianę

• odmiana reguły wzajemności - reguła stosowana w negocjacjach - odmowa/wycofanie - z ang. „drzwiami w twarz” - wymiana szczególnego rodzaju dóbr - osoba stosująca ta technikę rozpoczyna od dużej prośby, która z pewnością spotka się z odmową osoby proszonej, a następnie wycofuje się do prośby mniejszej, na której tak naprawdę mu zależało, zatem oferuje ustępstwo i również oczekuje ustępstwa (większe prawdopodobieństwo spełniania prośby niż byśmy ja powiedzieli wprost)

2. technika związana ze wzbudzaniem sympatii - opiera się na ingracjacji, najczęściej wykorzystywana w autoprezentacji, gdy chcemy w czyjś oczach wypaść szczególnie dobrze, polega na tym , że ludzie chętniej spełniają prośbę tych, których lubią, niż tych którzy im się podobają, jedna z przyczyn wzbudzania sympatii - fizyczna atrakcyjność, bo tzw. zjawisko aureoli - fizyczne piękno zdaje się otaczać aureolą cechy psychiczne jednostki - inteligencję, wiedzę , kulturę

• na wygląd nie wpłyniemy, ale sympatie można wzmocnić poprzez komplementy płynące pod naszym adresem

• ingracjacja - mówienie dobrze o osobie, na która wywieramy wpływ (nie koniecznie mówimy, lepiej co nieco przemilczeć , jeżeli komplementy są zbyt banalne, nachalne - może być skutek odwrotny od zamierzonego - sympatii, ale mało jest zachowań ingracjacyjnych wzbudzających naszą niechęć)

• wykorzystywana w reklamach politycznych

1. Mechanizm naśladownictwa

1. zasada dowodu społecznego - opiera się na mechanizmie naśladownictwa

• to w co ludzie wierzą, co kupują, na kogo głosują, jak się zachowują inni ludzie jest często podstawą naszej własnej decyzji, zarówno wśród dzieci jak i dorosłych - silna skłonność do naśladownictwa ( u dzieci to normalne bo poprzez naśladowanie uczą się, dorosłym to pozostaje)

• naśladowanie nawet gdy nie będzie gratyfikacji, a nawet nieprzyjemność (np. dzieci naśladują palących rodziców

• trzeba ludziom dostarczyć dowodu społecznej słuszności, że określony sposób zachowania jest właściwy, dobry - np. skłonienie do oklasków - gdy podstawione osoby zaczynają klaskać inni dołączają

• im bardziej spektakularne zachowanie tym potrzeba silniejszego, większego dowodu słuszności

• ludzie ulegają tej zasadzie, gdy nie wiedzą co czynić, gdy nie wiedza jakie jest właściwe postępowanie

• wykorzystywana w polityce - gdy polityk chce nas skłonić do uległości szachuje sondażami, że ma 25% poparcia, więc jak tyle go popiera to my tez powinnyśmy, a jak w sondaży 4% to - sondaże są nieprecyzyjne itp.

1. oddziaływanie za pośrednictwem autorytetu - opiera się na mechanizmie naśladownictwa

• w zasadzie dowodu społecznego liczy się ilość, w oddziaływaniu za pomocą autorytetu - jakość, często kombinacja tych technik

• autorytet ma na nas oddziaływać niezależnie od kompetencji osoby darzonej autorytetem ( i tak mamy znanych aktorów w reklamach banków, towarzystw ubezpieczeniowych, więc jak oni przystąpili to my tez powinniśmy chociaż taki aktor pewnie nie zna się na bankowości

• autorytet instytucjonalny - nie koniecznie związany z dziedziną, którą autorytet reprezentuje

• uległość wobec tego oddziaływania - ma charakter adaptacyjny, to mechanizm socjalizujący - naśladowanie autorytetów jest najczęściej korzystne

• bardzo często wykorzystuje się do wywierania na nas wpływu tylko atrybuty autorytetu np. tytuły naukowe, mundury itp.

• reguła niedostępności

• opiera się na mechanizmie reaktancji = stawiania oporu - jeżeli cos jest niedostępne to budzi w nas opór, bardziej chcemy tego, co jest niedostępne, większą wartość przypisujemy tym wartościom, które są dla nas w pewnym momencie nieosiągalne, opór polega na nasileniu pragnienia tego, co niedostępne np. ograniczony czas promocji, ograniczona ilość egzemplarzy itp.,

• niedostępność powoduje

• wzrost wartości

• utratę swobody wyboru → opór polegający na tym, że bardziej pragniemy tego co niedostępne

• występuje szczególnie silnie w 2 przypadkach

1. gdy niedostępność pojawiła się stosunkowo niedawno, bardziej pragniemy tych dóbr, które są niedostępne od niedawna, niż tych które były niedostępne od zawsze, bo do niedostępności można się przyzwyczaić

2. jeśli konkurujemy z innymi o trudno dostępne dobro

• technika - „Stopa w drzwi”(zanim się zamkną) - przeciwieństwo „drzwiami w twarz” - najpierw mała prośba, która musi zostać spełniona, nie można odmówić jej spełnienia, następnie przechodzi się do prośby większej, na której spełnieniu od początku nam zależało

• technika „niskich podań” - zgoda drugiej osoby zanim zorientuje się jakie są tego konsekwencje (na imprezie panna do gościa - wyglądasz mi na chłopaka z dużym samochodem, odwieziesz mnie?, gościu - jasne!! Nie zapytał jak daleko, czy jest sama itd.

• 3 grupy ludzi stosujących te techniki (wszystkie)

1. o zdolnościach interakcyjnych - mają to zakodowane we krwi

2. nie mają ich zakodowanych, ale potrafią je nabyć

3. nie maja ich zakodowanych, nie potrafią ich nabyć - mają przechlapane, przerąbane

COPYWRIGHT BY AS® 2004

All rights reserved

To są wszystkie wykłady

Na egzaminie - 3 pytania, czas 40 minut, z ćwiczeń ważne typy demokracji, legitymizacja władzy, elity

1

---