10 marca 2010 roku

Temat: Potrzeby ponadpodmiotowe i wynikające z nich implikacje opiekuńcze.

Potrzeba - określenie, diagnozowanie, zaspakajanie potrzeb wymaga interwencji opiekuńczej. Uwarunkowane jest także rozumieniem pojęcia „potrzeba ludzka”. Najczęściej badacze określają potrzebę jako brak czegoś, są tacy, którzy dodają, że brak czegoś wprowadza organizm w niepożądany stan.

Rubinstein - twierdzi, że potrzeba to odczuwany przez człowiek brak czegoś, stan pasywno - aktywny. Pasywny, ponieważ w potrzebie pojawia się zależność człowieka, od czegoś, czego mu brak. Natomiast aktywny, ponieważ w potrzebie zawarte jest dążenie do zaspokojenia i pragnienie przedmiotu, który może tę potrzebę zaspokoić.

Szewczuk - polemizując z tą definicją twierdzi, że potrzebą nie jest brak, lecz stan organizmu wywołany brakiem.

Podobnie definiuje potrzebę Stefan Gerstmann a Józef Kozielecki mówi o potrzebie jako wartości i dodaje, że jest ona zaspokojona dzięki zdobyciu określonych dóbr takich jak pokarm czy bezpieczeństwo organizmu.

Kazimierz Obuchowski twierdzi, że potrzebę jakiegoś przedmiotu Y można określić najogólniej jako właściwość osobnika X polegającą na tym, że osobnik X bez przedmiotu Y nie może normalnie funkcjonować, to znaczy uzyskać optymalnej sprawności i zachowaniu siebie i gatunku oraz zapewnienie własnego rozwoju.

Albin Kelm twierdzi, że potrzeby opiekuńcze to takie czynniki, których brak powoduje zagrożenie życia i rozwoju dziecka, a których dziecko własnymi siłami zdobyć nie potrafi.

Potrzeby opiekuńcze są to zatem następujące czynniki:

- różnorodne niedostatki opieki lub zanik funkcji opiekuńczo - wychowawczych w rodzinie

- wszelkie niekorzystne elementy w sytuacji szkolnej uczniów

- niedostatek i ujemne uwarunkowania w środowisku lokalnym

- ograniczenie, upośledzenia i odchylenia od normy dzieci i młodzieży.

Klasyfikacja potrzeb według Maslowa.

Jest to jedna z najbardziej rozbudowanych koncepcji i obejmuje dwie podstawowe grupy potrzeb.

1. Potrzeby ludzkiego rozwoju.

- potrzeby estetyczne

- potrzeby wiedzy i rozumienia

- potrzeby samorealizacji (samourzeczywistnienia).

2. 
   Potrzeby podstawowe (niedostatku).

- potrzeby szacunku i uznania (osiągnięć i prestiżu)

- potrzeby przynależności i miłości

- potrzeby bezpieczeństwa

- potrzeby fizjologiczne.

Piramida potrzeb Maslowa.

Zaproponowana przez Maslowa klasyfikacja budzi pewne wątpliwości jeśli chodzi o hierarchię potrzeb.

Wnioski wynikające z teorii Maslowa:

1. Wyższa potrzeba jest późniejszym wytworem rozwoju ewolucyjnego, im wyższa tym bardziej ludzka.

2. Wyższe potrzeby pojawiają się później w rozwoju ontogenetycznym.

3. Im wyższe potrzeby tym mniejsze ma znaczenie dla biologicznego przetrwania, można ją zaspokoić później i łatwiej w sposób trwały zanika.

4. Życie na poziomie wyższych potrzeb oznacza większą sprawność biologiczną i długowieczność.

5. Wyższe potrzeby są subiektywnie odczuwalne jako mniej naglące.

6. Zaspokojenie wyższych potrzeb prowadzi do bardziej pożądanych, subiektywnych skutków, czyli większego szczęścia, pogody ducha i bogatszego życia wewnętrznego.

7. Wyższa potrzeba zakłada bardziej rozbudowane warunki wstępne.

8. Wyższe potrzeby wymagają lepszych warunków zewnętrznych, rodzinnych, politycznych, wychowawczych.

9. Osoby, których potrzeby niższe i wyższe są zaspokojone, przypisują wyższą wartość potrzebom wyższym.

10. Im wyższy poziom potrzeb tym szerszy zakres identyfikacji przez miłość - tym większa ilość osób objęta jest tą identyfikacją oraz tym wyższy stopień przeciętny identyfikacji przez miłość.

11. Dążenie do odczuwania wyższych potrzeb i ich zaspokojenia ma pożądane następstwa obywatelskie i społeczne. Im wyższa potrzeba tym mniej egoistyczna.

12. Zaspokajanie potrzeb wyższych jest bliższe samorealizacji niż zaspokojenie potrzeb wyższych.

13. Dążenie do wyższych potrzeb prowadzi do bardziej autentycznego indywidualizmu.

14. Im wyższy poziom potrzeb tym łatwiejsza i bardziej skuteczna jest psychoterapia.

15. Niższe potrzeby są o wiele wyraźniej umiejscowione, bardziej namacalne i bardziej ograniczone niż potrzeby wyższe. Do ich zaspokojenia konieczna jest mniejsza liczba czynników zaspokajających.

Klasyfikacja potrzeb dzieciństwa według Marii Tyczkowej:

1. Przywiązania: bliskiego, fizycznego.

2. Stymulacji zmysłowej i społeczno - uczuciowej.

3. Stałości otoczenia zwłaszcza osobowego.

4. Wzrostu i rozwoju.

5. Znaczenia i ważności.

6. Aktywności przedmiotowej, zabawowej w środowisku.

7. Oparcia i wzoru.

8. Relacji partnerskich.

9. Własnej tożsamości i wartości.

10. Eksperymentowania w pełnieniu różnych ról społecznych.

Potrzeby dzielimy na:

• Potrzeby normalne - to potrzeby wynikające przede wszystkim z podstawowych właściwości gatunkowych człowieka i jego nieuniknionych zależności interpersonalnych i społecznych oraz nie budzących dezaprobaty właściwości indywidualnych to znaczy z dzieciństwa, młodości, starości, niesymetrycznych zależności i stosunków międzyludzkich i między jednostkami a instytucjami społecznymi, a także niepowtarzalnych indywidualnych biografii ludzi.

• Potrzeby powszechne - to potrzeby właściwe wszystkim ludziom lub całym ludzkim populacjom, mogą nimi być wszystkie uznane potrzeby ludzkie, jeżeli ich podmiot okaże się niezdolny do samodzielnego ich zaspokajania (np. potrzeby fizjologiczne, bezpieczeństwa).

• standardowe - są o potrzeby mieszczące się w granicach średniego poziomu, są właściwe większości podopiecznych, występują najczęściej, są odczuwalne przez członków różnych grup społecznych.

• hiperstandardowe - to potrzeby wykraczające poza poziom średni, występują bardzo rzadko i wynikają z wyższego poziomu rozwoju jednostki, jej uzdolnień, talentów, zamiłowań, zainteresowań.

• Potrzeby dzieciństwa - wiążą się ze swoistymi właściwościami osobowymi dzieci, dziedzicznymi i nabytymi, charakterystycznymi na tym etapie rozwoju.

• Potrzeby indywidualne (pozytywne) są to potrzeby wynikające ze specyficznych cech osobowościowych jednostki, jej indywidualnej biografii, utrwalonych przyzwyczajeń i oczekiwań.

• Potrzeby substandardowe.- to potrzeby wytworzone przez niekorzystne, zwłaszcza dziedziczne, ujemne czynniki życia i rozwoju, a zwłaszcza wielorakie odchylenia od normy, upośledzenia, choroby, zaburzenia i deprywacje rodzinne, stany frustracyjne, wypaczenia osobowościowe, nieszczęśliwe wypadki losowe, deformacje stany świadomości, ujemne następstwa rozwoju cywilizacyjnego.

• endogenne - wynikają ze struktury organizmu ludzkiego

• egzogenne - wiążą się z oddziaływaniem czynników zewnętrznych.

• zależne - wiążą się z takimi czynnikami jak: lenistwo, nastawienie na opiekę i zależność od innych, lęk, nałogi, lekkomyślność i egoizm rodziców, antyopiekuńcza koncepcja pracy w domu dziecka czy w internacie w szkole, niezawodność.

• niezależne (obiektywne) - to potrzeby spowodowane przez czynniki niezależne od jej podmiotu, wynikają z upośledzeń fizycznych i psychicznych, sieroctwa naturalnego, chorób, wypadków losowych i trudności życiowych.

3

---