Potrzeby a potrzeby opiekuńcze.
Na wstępie tej części tematu należałoby wyjaśnić pojecie potrzeby i potrzeb opiekuńczych wg. Kelma i Dąbrowskiego, gdyż jest to ważne by lepiej zrozumieć temat.
A więc potrzeba to stan osoby doznającej poczucie niespełnienia (napięcie motywacyjne), czyli frustrację potrzeb, działający jako czynnik motywujący, skłaniający zatem jednostkę do aktywności, które mogą tę potrzebę zaspokoić. Inaczej - odczuwalny brak czegoś, który powoduje, że podejmuje się działania zmierzające do zapełnienia tego braku. Z potrzebami wiąże się pozytywna lub negatywna charakterystyka afektywna. Niezaspokojenie potrzeb niższego rzędu powoduje niemożność zaspokojenia potrzeb wyższego rzędu.
Wg. Kelma
Potrzeba opiekuńcza - oznacza zespół czynników stwarzających sytuacje zagrożenia, której przezwyciężenie wymaga dostarczenia odpowiednich środków i wykonania określonych czynności, a więc podjęcia opieki. Potrzeba opieki to potrzeba podjęcia opieki ze względu na określoną sytuację.
Wg. Dąbrowskiego
Potrzeba opiekuńcza - to tyle samo co potrzeba -konieczność opieki wobec kogoś lub taki niekorzystny stan, w jakim się ktoś znajduje, który wymaga interwencji opiekuńczej. Potrzeby opiekuńcze to te spośród całości potrzeb jednostki lub grupy, których nie jest ona zdolna przejściowo lub trwale, częściowo lub całkowicie, samodzielnie zaspakajać, regulować.
Wiedza o potrzebach człowieka, w tym potrzebach dziecka, rozwija się i znajduje swoje odzwierciedlenie między innymi w klasyfikacji ludzkich potrzeb.
Najbardziej praktyczna jest klasyfikacja potrzeb dziecka według głównych sfer rozwoju i kształtowania się jego osobowości , a chodzi o
Potrzeby związane z rozwojem fizycznym
Potrzeby związane z rozwojem psychicznym
Potrzeby związane z rozwojem społecznym
Potrzeby związane z rozwojem kulturalnym
Działanie na rzecz zaspokojenia potrzeb dziecka wymaga równoległego podejmowania czynności opiekuńczych , wychowawczych i dydaktycznych.
Ważną role tu odgrywa również pytanie jaka jest rola opieki w zaspokajaniu potrzeb dziecka? Opieka jest działaniem polegającym na dostarczaniu środków zaspokojenia potrzeb, a chodzi o dobra materialne, duchowe, więzi, uczucia . Potrzebna jest wtedy gdy dziecko własnym staraniem nie potrafi tych środków zdobyć. Wychowanie również służy ukierunkowaniu rozwoju oraz sposobów zaspokajania potrzeb dziecka . Zakres i rodzaj wpływu wychowania zależy od właściwości potrzeb oraz wieku i doświadczeń społecznych dziecka. Wychowanie określa jedynie obyczajowe i kulturowe wzorce zaspakajania tych potrzeb. Należy zwrócić także uwagę na role nauczania w zaspokajaniu potrzeb dziecka. Nauczanie prowadzi do rozwijania świadomości potrzeb we wszystkich strefach rozwoju dziecka oraz umiejętności dokonywania wyboru środków zaspokajania potrzeb(dobra materialne, duchowe, więzi osobiste). Pedagogika opiekuńcza analizuje również i klasyfikuje sytuacje , w których zaspokojenie potrzeb dziecka może być utrudnione lub wręcz stwarzać zagrożenie dla jego życia i rozwoju . Takie sytuacje określamy jako potrzeby opiekuńcze.
Opieka powinna zaczynać się wtedy gdy dziecko własnymi siłami zaspokoić potrzeby nie może. Jeśli mówimy o potrzebach opiekuńczych należy pamiętać , że ich podmiotem jest opiekun. To on najbardziej zdaje sobie sprawę jak duża jest potrzeba i z czego wynika . Potrzeba opiekuńcza jest również zespołem czynników stwarzających sytuację zagrożenia.
Potrzeby opiekuńcze klasyfikujemy również według głównych środowisk opieki i wychowania oraz według właściwości organizmu dziecka, a mianowicie:
Potrzeby wynikające z funkcjonowania rodziny
Potrzeby związane z działalnością szkoły
Potrzeby związane z aktywnością dziecka w środowisku zamieszkania
Potrzeby wynikające z właściwości organizmu dziecka
Rozwinięcie:
Potrzeby wynikające z działalności rodziny
Pozbawienie opieki(sieroctwo naturalne pełne i niepełne, sieroctwo społeczne, okresowe pozbawienie opieki)
Brak środków materialnych( brak środków na zaspokojenie potrzeb dziecka, trudne warunki materialne, okresowe pozbawienie środków materialnych)
Brak dostatecznej opieki w związku z pracą rodziców(rodzice nie mogą zapewnić opieki bo są w tym samym czasie w pracy)
Zaburzenia funkcjonalne rodziny(rodzina w rozkładzie, poważne błędy wychowawcze rodziców ,brak troski o dziecko
Potrzeby związane z działalnością szkoły.
Bezpieczeństwo osobiste dziecka(w drodze do szkoły, w czasie przerw rekreacyjnych)
Niepowodzenia szkolne(trudności w nauce, brak odpowiednich warunków do nauki w domu)
Potrzeby związane z aktywnością dziecka w środowisku zamieszkania.
Potrzeba aktywności indywidualnej(pożyteczna samodzielność dziecka w nauce i zabawie , niewystarczająca lub wadliwa opieka nad dzieckiem utalentowanym)
Potrzeba kontaktów społecznych
Potrzeba przydatności społecznej
Potrzeby wynikające z właściwości organizmu dziecka
Defekty fizyczne(kalectwo, upośledzenia, wady rozwojowe)
Zagrożenia zdrowia(zły stan higieny domowej, stany osłabienia organizmu ,choroby)
Należy też wspomnieć o etapach zapewnienia opieki dziecku osamotnionemu. Można tu wyróżnić dwa cykle działania: diagnostyczny i realizacyjny.
Diagnostyczny składa się z czterech etapów:
Sygnalizacja potrzeby opieki-sąsiedzi, placówka, służba zdrowia
Rozpoznanie potrzeby opieki- właściwa diagnoza sytuacji dziecka
Kwalifikacja potrzeby opieki- ocena sytuacji dziecka
Zastosowanie wskazanej decyzji formy opieki nad dzieckiem
W cyklu realizacyjnym wyróżniamy również cztery etapy:
włączenie dziecka do życia w nowym dla niego środowisku
realizacja zadań okresowych obejmujących przygotowanie wychowanka do samodzielnego życia w społeczeństwie.
okres bezpośredniego usamodzielniania z trudnymi dziś do rozwiązania problemami mieszkania i pracy.
opieka wspomagająca w pierwszym okresie samodzielnego życia
Najtrudniejsze do rozwiązania są sytuacje sprzężenia kilku potrzeb opiekuńczych, potęgujących zagrożenie życia i rozwoju dziecka. Działa tu swoiste prawo kumulacji skutków: każdy nowy czynnik negatywny potęguje działanie czynników pozostałych, podobnie jak każdy czynnik pozytywny wzmacnia oddziaływanie pozostałych czynników pozytywnych.