Inne znaczące dla opieki typologie potrzeb ludzkich

1. Klasyfikacja potrzeb powszechnych wg. T. Tomaszewskiego

• potrzeby biologiczne

• potrzeby psychologiczne

• potrzeby społeczno-kulturowe

• potrzeby instrumentalne

2. Klasyfikacja potrzeb powszechnych (K. Obuchowski)

• potrzeby samozachowania:

• potrzeby fizjologiczne, związane z fizjologicznymi czynnościami organizmu

• potrzeby orientacyjne, związane z orientacją w otoczeniu

• potrzeba rozmnażania (zachowania gatunku)

3. Klasyfikacja potrzeb indywidualnych (K. Obuchowski, G. Gajewska)

• nawykowe

• nałogowe

• chorobowe

• utrwalone dążenia, pragnienia

• trwałe zainteresowania

Pojęcie „potrzeby indywidualne” mają dwie główne cechy konstytutywne: indywidualny charakter oraz to, że są wytworem jednostkowych biografii i osobowości w „zaawansowanych” etapach ontogenezy.

4. Dychotomiczne podziały potrzeb

• obiektywne i subiektywne (T. Tomaszewski) - obiektywna zależność człowieka od jego otoczenia (niezależnie od tego, czy i na ile on je odczuwa i uświadamia) oraz subiektywne doznawanie tej zależności

działalność opiekuńcza: powinna liczyć się z obiektywnymi zależnościami (potrzebami)

• potencjalne i zaktualizowane (K. Przecławski) - pewne potrzeby zwłaszcza u dzieci i młodzieży są już ich realnymi właściwościami, inne zaś (wtórne) mogą pojawić się w określonych warunkach w bliższej lub dalszej perspektywie

działalność opiekuńcza: sprawowanie opieki by potrzeby wtórne były rzeczywistością

• pierwotne i wtórne - są takie potrzeby, z którymi każdy człowiek przychodzi na świat oraz takie, które pojawiają się stopniowo później

działalność opiekuńcza: w zaspokajaniu potrzeb pierwszeństwo należy dawać pierwotnym, nie zaniedbując w niczym wtórnych

• powszechne i indywidualne (K. Obuchowski) - potrzeby jako właściwości ludzi (gatunkowo) oraz takie, które mają charakter czysto indywidualny

działalność opiekuńcza: opieka powinna poświęcać najwięcej uwagi p. powszechnym

• niedostatku i rozwoju (A. Maslow) - potrzeby, które mają dla człowieka znaczenie podstawowe, a ich zaspokajanie warunkuje przede wszystkim zachowanie życia, a w pewnych granicach rozwój i zdrowie oraz te, od których zależy głównie wyższy, kulturalny rozwój jednostki, jej samorealizacja

działalność opiekuńcza: opieka powinna kierować się zasadą pierwszeństwa i hierarchii w diagnozowaniu i zaspokajaniu tych potrzeb

• kapitalne i pochodne (J. Pieter) - próba ustalenia potrzeb mających dla ludzi największe znaczenie

działalność opiekuńcza: wskazywanie podstawowych wartości określonych preferencji jej celów i zadań

• społeczne i jednostkowe (A. Kamiński) - rozróżnienie potrzeb, które odczuwają członkowie wielu różnych grup społecznych, (w których zaspokojeniu muszą pomóc instytucje publiczne), a potrzeb posiadających pod tymi względami cechy indywidualne

działalność opiekuńcza: diagnozowanie społecznych potrzeb ponadpodmiotowych określonych grup lub kategorii społecznych oraz kryterium ustalania wobec nich odpowiedniego zakresu opieki ze strony powołanych do tego podmiotów państwowych, samorządowych i pozarządowych

• możliwe do nasycenia i „nienasycone” - rozróżnienie potrzeb, których zaspokojenie da się utrzymać w określonych, względnie stałych granicach (możliwych do optymalnego nasycenia) oraz potrzeb, których zakres i stopień stale narasta (stwarza trudności nasycenia)

działalność opiekuńcza: opieka nie może się uchylić przed jej hamowaniem i ograniczaniem

• normalne i chorobowe - potrzeby uznawane za normalne u ludzi oraz potrzeby wynikające z określonego stanu chorobowego organizmu

działalność opiekuńcza: szczególność i trudność działań opiekuńczych

• pozytywne i negatywne - doniosłe, aksjologiczne kryterium klasyfikacji

działalność opiekuńcza: działalność zapobiegawcza, hamująco-ograniczająca, kompensacyjna i lecznicza

5. W ewolucyjnym (rozwojowym) procesie opieki bardzo ważne jest rozróżnienie potrzeb podopiecznych W. Terleckiej:

Rzeczywiste potrzeby biopsychiczne Świadomościowy obraz potrzeb

Znaczenie poznawcze i praktyczne tego rozróżnienia:

1. dla opiekuna niezbędna jest orientacja, które potrzeby podopiecznego są już zaktualizowane i funkcjonują jako jego właściwości nieuświadamiane. Zobowiązuje to opiekuna do stymulacji procesu mentalizacji potrzeb podopiecznego, a „póki co” wzięcia całkowicie na siebie rozwiązania złożonego problemu zaspokajania ich

2. potrzeby podopiecznego zaktualizowane (rzeczywiste) pozwalają mu na więcie na siebie powinności ich zaspokajania to zaś daje opiekunowi zobowiązującą szansę zaniechania w pewnej mierze określonych czynności opiekuńczych i przejścia na etap zróżnicowanych czynności pomocnych

3. Potrzeby potencjalne lub aktualizujące się wymagają od opiekuna, z jednej strony, wielostronnej stymulacji tego procesu, a z drugiej, takich zachowań i działań jakby te potrzeby były już zaktualizowane

I - rzeczywiste II rzeczywiste

nieświadome świadome

III - potrzeby

kształtujące się

---