13.ZASADY OPIEKI WYCHOWAWCZEJ
W pedagogice opiekuńczej występuje kilka klasyfikacji, zasad opieki wychowawczej. Wśród pedagogów opiekuńczych kategorie opieki sformułowane zostały min. przez M. Jakubowskiego, I. Jundził oraz Z, Dąbrowskiego
Zasady działań opiekuńczych winny być zawsze modyfikowane w odniesieniu do każdego przypadku i pojedynczej sytuacji, określają optymistyczny charakter opiekuńczo-wychowczy.
Zasady sformułowane przez Zdzisława Dąbrowskiego dotyczące działań opiekuńczo-wychowawczych przedstawione są następująco:
1. zasada opieki sprawiedliwej
2.zasada optymalizacji opieki
3. zasada aktywności podopiecznych w zaspokojeniu ich potrzeb
4. zasada wychowawczego charakteru opieki
5. zasada oddziaływania wychowawczego na potrzeby
6. zasada właściwego łączenia świadczeń opiekuńczych z wymaganiami:
NAJWAŻNIEJSZE I GŁÓWNE SKŁADNIKI OPIEKI SPRAWIEDLIWEJ TO:
- postępowanie i traktowanie człowieka ( dziecka)
- dystrybucja dóbr służących potrzebom ludzi
- wymierzanie kar za różne przewinienia, występki, przestępstwa i zbrodnie. Dla sprawowania opieki najważniejsze jest realizowanie dwóch pierwszych składników. Natomiast realizowanie sprawiedliwości w układach opiekuńczych dokonuje się przez zastosowanie zasady pierwszej i trzeciej. Najbardziej doniosła jest zasada pierwsza- zwłaszcza dla opieki nad dzieckiem, którą można wyrazić następująco: sprawiedliwe jest to, że każdemu dziecku należy się optymalna opieka wg. słuszności
- antropologiczno-egzystencjalnej, naturalnej, sytuacyjnej, moralnej, społecznej, prawnej, umownej
Drugim istotnym składnikiem dla opieki sprawiedliwej jest zasada równej miary: ”za to samemu każdemu to samo”. Wszystkie te czynniki razem czynią tę zasadę wyrozumiałą i tolerancyjną.
Zasada optymalizacji opieki polega na zaspokojeniu wielorakich potrzeb podopiecznego uwzgledniając jego samodzielność, własne możliwości, zaradność i wysiłek. Istotną cechą opieki optymalnej jest pewien niedostatek w zaspokojeniu potrzeb podopiecznego, który staje się naturalnym bodźcem do jego własnej aktywności w tym zakresie. Jednakże opiekun nie powinien liczyć na nie istniejące możliwości podopiecznego do samodzielnego zaspokajaniu potrzeb i pozostawienie ich niezaspokojonych.
Zasada właściwego łączenia świadczeń opiekuńczych z wymaganiami
Zasada ta odnosi się do właściwego łączenia zaspokojenia potrzeb podopiecznych ze zestawieniem im w związku z tym określonych wymagań. Można odnieść to do takiego stwierdzenia jak „dając należy wymagać, a aby wymagać trzeba najpierw dać.”
Zasada oddziaływania wychowawczego na potrzeby głównie zadania tej zasady to: stwarzanie podopiecznym dobrych warunków na rozbudzanie, rozwijanie i utrwalanie pozytywnych potrzeb oraz wygaszania potrzeb negatywnych
Ostatnia zasada jaka przedstawia Dąbrowski dotyczy wychowawczego charakteru opieki. Zasada ta wynika ze związku wychowania z opieką.
Zasady przedstawione przez Mariana Jakubowskiego rysują się w następujący sposób:
- zasada dostatecznie wczesnej integracji
- zasada kompensacji
- zasada indywidualizacji

Z. Dąbrowski Pedgogika opiekuńcza w zarysie. Cz. II Olsztyn 1996.
M. Jakubowski Podstawowe pojęcia, główne zadania i zasady pedagogiki opiekuńczo- wychowawczej w: Problemy opiekuńczo-wychowawcze Częstochowa 1980 nr 9

---