OBSERWACJA-osobliwy sposób postrzegania, gromadzenia i interpretowania poznawanych danych w naturalnym ich przebiegu o pozostający w bezpośrednim zasięgu widzenia i słyszenia obserwatora.
KLASYFIKACJA OBSERWACJI:
1. Ze wzg na typ kontaktów z obserwowanymi:
-bezpośrednia-obserwator sam widzi i notuje
∙ uczestnicząca(czynnie/biernie)
-pośrednia-obserwator wykorzystuje osoby trzecie do obserw.
2. ze wzg na stopień strukturalizowania obserwacji:
a)standaryzowana(uwzględnia ściśle określone kryteria)
b)niestandaryzowana(swobodniejsza, nie ma narzucenia kategorii, jakościowe opracowanie danych)
3.ze wzg na stopień jawności:
-jawna(obserwowani wiedzą o wszystkim)
-ukryta
4.ze wzg na czas prowadzonej obserw:
-ciągła(przez dłuższy czas obserwujemy)
-nieciągła(obserw w odstępach czasu bądź krótko)
5.ze wzg na zakres treściowy prowadzonej obserw:
-całościowa(szeroko ukazuje badany problem)
-częsciowa(dotyczy tylko niektórych aspektów badanego problemu)
6.ze wzg na liczbę obserw osób:
-jednostkowa
-grupowa
WARUNKI POPRAWNEJ OBSERWACJI- rozróżniają obserw naukowa od powszechnej.
1.celowość-obserwator musi mieć jasno wytyczony cel, jasno określony przedmiot obserwacji
2.planowość-prowadzono wg ściśle określonego plany, który zawiera:
-czas obserwacji
-sposoby obserwowania
-sposoby rejestrowania
-wpływ warunków w jakich odbywa się obserw na ich wyniki
-określenie zasad interpretacji materiału obserwowanego
3.selektywność(wybiórczość)-odnosi się do odpowiedniego doboru osób badanych, np. ze wzg na wiek, płeć itp.
4.dokładność:
wierna-to co obserwujemy nie jest zniekształcone na skutek obecności obserwatora.
wnikliwa-uwzględnia różne uwarunkowania i relację między tym problemem a innymi
wyczerpująca-uwzględnia szczegółowo badane problemy
5.obiektywność-polega na postrzeganiu niezależnie od subiektywnych postaw, upodobań, przekonań obserwatora.
TECHNIKI OBSERWACYJNE:
a)standaryzowana
I.TECHNIKA OBSERW. SKATEGORYZOWANEJ
-dokładnie sprecyzowany cel
-uwzględnia różne kryteria zachowania osób obserw.
-wydajna
-ekonomiczna
-cel-opis i analiza ilościowa materiału zgromadzonego za jej pomocą
-przygotowanie scheduły obserwacyjnej(lista poszczególnych kategorii zachowania osób badanych)
II.TECHNIKA OBSERW. PRÓBEK CZASOWYCH
-odbywa się w ciągu niedługich odstępstw czasowych
-jest łatwa w użyciu
-nie powinny przekraczać 20-25 kategorii
-dotyczy określonych kategorii zjawisk
-obserwator notuje określone zachowania obserwowanych bądź ich brak
-scheduła(zapisanie pozytywnych twierdzeń)
b)niestandaryzowana
I.TECHNIKA OBSERWACJI DORYWCZEJ:
1) Zwana inaczej obserw anegdotyczną
2)stosujemy ja w przypadkach, w których nie mamy lepszego rozeznania
3)polega na zapisywaniu szczególnych przejawów zachowania się uczniów, które wg nauczyciela na to zasługują(charakter subiektywny)
4)notuje się wszystko co zwraca uwagę obserwatora
5)wskutek zastosowania obserw dorywczej klasa staje się bliższa obserwatorowi
6)wnioski stanowią podstawę formułowania hipotez roboczych
7)zapis może być dokonany na zwykłej kartce papieru z uwzględnieniem takich danych jak:
-imię i nazwisko obserwatora
-klasa, do której uczęszcza
-data obserwacji
-opis zachowania się ucznia
-warunki i sytuacje, w których wystąpiło zaobserwowane zachowanie się
-próba interpretacji
-sugestie i zalecenia
-nazwisko i imię nauczyciela, który dokonał obserw.
II.TECHNIKA OBSERWCJI FOTOGRAFICZNEJ:
-dotyczy całokształtu zachowania się obserwowanego
-skupienie się na warunkach i sytuacjach danych zachowań
-używa się j. potoczny
-odbywa się w niedługim czasie
-wymaga notowania wszystkich zachowań
-używane w badaniach wstępnych
-szczegółowa
III.DZIENNICZKÓW OBSERWACYJNYCH
IV.PRÓBEK ZDARZEŃ
PRZEDMIOT OBSERRWACJI
1.Warunki, w których przebywają osoby obserwowane(środowisko społ, stan higieniczny).
2.Sytuacje, w których osoby obserwowane uczestniczą(zaj. Zorganizowane-lekcje, niezorganizowane-wycieczki).
3.Reakcje osób obserwowanych na owe warunki i sytuacje.
GROMADZENIE, OPRACOWYWANIE I INTERPRETAJCA DANYCH Z OBSERWACJI
∙ gromadzenie-zapisywanie przy pomocy scheduły obserwacyjnej, kamery
∙ opracowywanie-uporządkowanie danych zgodnie z celem, wyliczanie % przy schedułach
∙ interpretacja-wyciąganie wniosków opartych na zaobserwowanych danych. Ma dać odp.na interesujące badacza pytania. Polega na uwzględnieniu powiązań między zjawiskami procesu.
Warunki poprawnej interpretacji:
1)duża ilość i różnorodność materiału obserwacyjnego
2)znajomość wiedzy psychlog. i pedagog.
3)badawcza postawa obserwatora
BŁĘDY W OBSERWACJI:
1.Przedwczesna interpretacja obserwowanego doświadczenia.
2.Powierzchowność i stronniczość spostrzeżeń.
3.Obserwowanie uczniów ze zbyt odległego dystansu.
4.Niekompletność i niedokładność rejestrowania obserwowanych danych.
5.Niewłaściwa interpretacja zebranego materiału.
SKALA OCEN-metoda szacowania(ocenianie osób badanych pod wzgl. określonych cech zachowania się w skali kilkustopniowej). Każda skala składa się z:
-cechy- np. zdyscyplinowanie
-kryteria oceny- np. zawsze, czasami, nigdy niezdyscyplinowany
Cecha może być przedstawiona w formie nazwy, definicji określającej ogólne znaczenie cechy.
CECHA:
-nazwa
-definicja
-definicja uszczegółowiona o warunki i sytuacje w których dana cecha przejawia się
-dokładne uszczegółowienie o konkretne przejawy zachowań
KRYTERIA OCENY(FORMY SKALI):
-cyfry(1-3, 1-5, 1-7)- skala numeryczna
-przymiotniki-skala przymiotnikowa(bardzo często, często, czasami, nigdy)
-linia-skala graficzna(dyskretna-podzielona na odcinki, ciągła)
-opisy zachowań-skala opisowa
Najbardziej rzetelne są skale cyfrowe i opisowe. Najczęściej używane są skale 5-cio stopniowe, najbardziej rzetelne 7-mio stop.
ETAPY TWORZENIA SKAL OCEN:
1)Cel badań
2)wybór cech, które mają być przedmiotem oceny(muszą być obserwowalne)-max 30 cech
3)ustalenie stopni skali
4)opracowanie instrukcji
5)sprawdzanie rzetelności-przeprowadza się dwa identyczne badania w odstępstwie czasowym min. 2 tygodnie.
METODA SONDAŻU(wypytywanie, sondażowanie opinii)
-odpowiedzi pisemne-ankieta ↖ techniki
metody
-odp ustne- wywiad ↙ sondażu
Metoda- technika-narzędzie badawcze
PYTANIA KWESTIONARIUSZOWE:
1) buduj pytania krótkie(złożone najwyżej z 20 wyrazów)
2) dostosuj słownictwo do słownictwa respondentów
3) stawiaj jednoznaczne pytania
4) unikaj podwójnych pytań
5) unikaj pytań z niejawną przesłanką
6) w pyt. z wyborem daj wszystkie możliwe odp. respondentów
7) unikaj pytań mogące wprawić respondenta w zakłopotanie
8) unikaj pytań, które mogą budzić stereotypowe skojarzenia
9) pamiętaj, że sposób sformułowania pytania może wpłynąć na rozkład odpowiedzi.
KOLEJNOŚĆ PYTAŃ:
-„konstrukcja lejka” Λ
∙ od pyt ogólnych do bardziej szczegółowych
∙ od pyt łatwych do trudnych
∙ od bardziej do mniej ciekawych
-„konstrukcja odwróconego lejka” V- kiedy badany nie ma własnych przemyśleń
INSTRUKCJA:
-cel
-kto jest inicjatorem
-w jaki sposób należy odpowiadać na pytania
-w jakim stopniu zapewniamy anonimowość, dyskrecję
WERYFIKACJA PYTAŃ KWESTIONARIUSZOWYCH-sprawdzenie zrozumiałości pytań; w rezultacie dochodzi do poprawek pytań i ponownie w odstępstwie czasu wykonać badanie.
PYTANIA:
∙ otwarte- swobodna wypowiedź
∙ zamknięte:
-alternatywne(dychotomiczne) TAK/NIE/NIE WIEM
-dysjunktywne-więcej niż 2 odp, ale wybieramy tylko 1 odp(a b c d)
-koniunktywne-więcej niż 2 odp, ale wybieramy wiecęj niż 1 odp(a b c d)
∙ półotwarte a-b-c-d-inne…
∙ projekcyjne-nie pytamy wprost
∙ filtrujące-eliminują osoby niemające zdania na dany temat
∙ kontrolne-sprawdza szczerość; pytamy o to samo w innej formie
∙ z uszeregowaniem wariantów
∙ demograficzne(metryczkowe)- pyt o płeć, wiek itp.
TECHNIKI SONDAŻU
a)badania ankietowe-czytelne (ankieta pocztowa, prasowa, informacyjna)
b)wywiad-bezpośrednia rozmowa
PEDAGOGIKA:
praktyczna umiejętność wychowania innych, sztuka wychowania ludzi, zmieniania ich
wiedza o wychowaniu (zawarta w pewnych twierdzeniach) o człowieku i sposobach jego zmieniania.
KIJM JEST CZŁOWIEK? JAKI POWINIEN BYĆ?
Wiedza może pochodzić ze świata wartości (filozofia, religia) - wszyscy ludzie są równi - nie można ich wartościować (dla każdego godność jest identyczna).
Wiedza gromadzona jest na drodze poznania naukowego (wiedza jako nauka).
CELE PEDAGOGIKI:
W jaki sposób na drodze naukowej gromadzić wiedzę o wychowaniu (wiedza budowana na drodze poznania naukowego - wiedzy naukowej, a nie przez filozofię czy religię).
POZNANIE NAUKLOWE:
Nauka jako droga dochodzenia do wiedzy wg S.Kamińskiego. Cechy poznania naukowego (nauki):
a)dążenie do obiektywizmu formułowanych sądów (są zgodne ze stanem faktycznym, prawdą - stale się do niej dąży).
Prawda - zgodność wypowiadanych sądów z faktami, rzeczywistością. Źródłem nauki są fakty. Nauka opiera swoje sądy na obserwacji - należy oprzeć minimum 30 obserwacji na faktach, aby coś było uznane (poznane) naukowo). Ilość gromadzonych faktów to ok. 30 - dopiero wtedy buduje się teorię naukową. Ważny jest u badacza obiektywizm, dążenie do prawdy.
obserwacja analiza uogólnianie
b)postępowanie zgodnie z ustalonymi procedurami (budowanie, gromadzenie, uogólnianie i interpretowanie zgodno dnie z procedurami naukowymi - faktami).
CECHY (dwa wyróżniki) PROCEDUR:
-kontrolowalność z zewnątrz (sprawdzalność kroków)
-powtarzalność.
Każdy krok w budowaniu wiedzy może być przez innych obserwowalny.
c)specyficzny, naukowy język opisu procedur i formułowania wniosków z badań.
Język jest wieloznaczny (w zależności od tego, kto go słucha). W nauce wszystkie słowa są identycznie rozumiane przez wszystkich (muszą być dokładnie zdefiniowane, muszę być w ścisłym rozumieniu). Każde słowo uczony musi doprecyzować, zdefiniować. W nauce nie ma miejsca na emocje - odwołuje się do intelektu (jest pisana językiem ścisłym, zwięzłym, intelektualnym, jednoznacznym, precyzyjnym - czyli jest spulifikowany tzn. jest to język oczyszczony z niepotrzebnych słów, emocji, skojarzeń).
d)logiczne uzasadnianie niesprzeczności (logiczna spójność) formułowanych twierdzeń.
Wysoki stopień prawdopodobieństwa wypowiadanych twierdzeń, sądów (jedno twierdzenie musi wynikać z drugiego). Sądy muszę być oparte na prawdzie, pewnikach.
e)krytycyzm i samokrytycyzm wobec stosowanych procedur i formułowaniu sądów (twierdzeń).
Uczony gromadzi fakty, które weryfikują jego sądy, przemawiają za prawdą (kwestionują, podważają, krytykują). Uczony musi być gotowy na falsyfikację stosowanych procedur (kłamstwo, próba, oszustwo). Formułowane sądy muszą być podawane w wątpliwość. Uczony zawsze „szuka dziury z całym”, próbuje kwestionować, zaprzeczać swoim wnioskom.
f)tworzy charakter rezultatów.
W wyniku poznania naukowego dochodzimy do nowych twierdzeń i obserwacji („pcham naukę do przodu”) - coś wnosi się.
FUNKCJE BADAŃ PEDAGOGICZNYCH (całe poznanie poprzez naukę):
a)funkcja opisowa (dyskrybtywna, diagnostyczna) - dążenie do opisu otaczającego nas świata (zgodnie z obiektywną rzeczywistością opisujemy jej wycinek).
Zgromadzić fakty sklasyfikować je i przedstawić obraz rzeczywistości (gromadzenie, przetwarzanie i opisywanie faktów).
b)funkcja eksplanacyjna - wyjaśnianie.
Szukanie związków między faktami (wiązanie ich, szukanie zależności, łączenie). Fakty współwystępują, a przyczyna wcale nie musi w nich występować/
Co wpływa na…? Co się wiążę z …?
c)funkcja prognostyczna (predyktywna) - przewidywanie, prognozowanie.
Jak będzie rozwijać się przyszłość? Co się stanie?
d)funkcja projektująca - wypracowanie jakiegoś rozwiązania (metody itp.) i zbadanie jego skutków.
Co trzeba zrobić, aby rzeczywistość zmieniała się wg naszego kierunku? Aby przybrała pożądany przez nas kształt, obraz itp.? Co należy zrobić, aby osiągnąć pożądany skutek?
W tak rozumianej nauce badacz obraca się w świecie faktu i teorii - łączenie tych światów to intelekt (odbywa się poprzez myślenie). Szkoła rozwija myślenie, punktem wyjścia jest działanie.
PROBLEM BADAWCZY:
HIPOTEZA - prawdopodobna odpowiedź, przypuszczalne rozwiązanie (formułowanie problemu i planowanie jego rozwiązania).
PROBLEM - pytanie, na które szukamy odpowiedzi w toku badania.
Pytanie rodzi się w związku z rzeczywistością, wskazuje na pewną niewiedzę, rozbieżność z naszą wiedzą. Problem musi być precyzyjnie sformułowany (jakie fakty obejmuje) i wymaga myślenia twórczego. Problem wymaga gromadzenia faktów (gdyż w faktach nie ma odpowiedzi) i przeprowadzenia badań. Każdy problem wskazuje na lukę, braki, ale również na pewne informacje, wiedzę (problem nie wynika wyłącznie z niewiedzy). W pytaniu są pewne założenia, dane o problemie. Problem oparty jest na prawdziwych założeniach, o znajomość danej literatury. Formułując problem musimy opierać go o prawdziwe założenia.
SPOSOBY FORMUŁOWANIA PROBLEMÓW:
Problem jako pytanie musi być formułowany jako pytanie dwojakiego rodzaju:
1)pytanie rozstrzygnięcia - wymagają rozstrzygania. Zaczyna się od słowa „czy”. Wymaga odpowiedzi typu „tak” lub „nie”. Wymaga wystarczającej ilości obserwacji, zgromadzenia faktów, aby móc odpowiedzieć. Badanie ukierunkowane jest bardzo wyraźnie (przyjmuje lub odrzuca stwierdzenie). Gromadzenie faktów nigdy nie daje 100% pewności, pozwala jedynie przybliżyć, ustalić prawdopodobieństwo przyjęcia lub też odrzucenia danej tezy. Badania ukierunkowane jedynie do otrzymania odpowiedzi na nurtujące pytanie.
2)pytanie dopełnienia - są to pytania szczegółowe. Zaczyna się od słowa „kto? kiedy? dlaczego? jak? gdzie? w jakim celu?”. Nie ukierunkowują badań w sposób dokładny (precyzyjny, szczegółowy) - badają jedynie przyczyny danego zjawiska, jego cechy. Dają odpowiedź częściową. Gromadzi się szeroki zakres faktów, badań, informacji. Szerokie badanie, poszukiwanie. nie daje gwarancji czy mamy dostatecznie dużo nagromadzonych faktów, aby rozwiązać dany problem. Problem musi być rozstrzygalny, musi być realny do rozwiązania.
ZMIENNE W BADANICH:
POJĘCIE I KLASYFIKACJA ZMIENNYCH:
Problem badawczy dotyczy pewnych cech, które mogą mieć różną wartość, dotyczy pewnych zmiennych (cech, właściwości). Cecha może różnić pewne osoby.
ZMIENNA - może się zmieniać w czasie lub może różnicować pewne rzeczy, które są w kręgu „moich” zainteresowań. Zmienna obejmuje pewne obiekty i cechy, które mają charakter zmiennych. Zmienne muszą być zdefiniowane i zoperacjonalizowane.
RODZAJE ZMIENNYCH:
A)Zmienna może mieć charakter dwuwartościowy (zmienna dychotomiczna), np. wynik testu: zdał/nie zdał, palący/niepalący, mężczyzna/kobieta.
B)Zmienna może mieć więcej niż dwie wartości (zmienna politomiczna), np. panna/rozwódka/mężatka/wdowa itp.
C)Zmienna skokowa (dyskretne) - jest kilkanaście kategorii, przejście z jednego stanu w drugi w sposób nagły, skokowo od wartości jednej do wartości drugiej.
D)Zmienna ciągła - przejście od jednej wartości do drugiej odbywa się sposób niezauważalny.
Badacz ,musi wiedzieć jaki ma charakter badana przez niego zmienna, musi być zdefiniowana (sprecyzowana) zmienna.
DEFINIOWANIE I OPERACJONALIZOWANIE ZMIENNYCH:
TYPY ZMIENNYCH:
-sprawozdawcza - określany jest sposób rozumienia, przyjęty od innych autorów (sprawdzanie tego, jak ludzie „coś” zrozumieli).
-projektująca - definicję wymyśla sam autor (jago własne rozumowanie, sposób zdefiniowania).
POSTAĆ DEFINICJI:
-klasyczna - konkretne pytania typu: „Co to jest…?” (cecha, właściwość). Definiuje pytania i bezpośrednio na nie odpowiada (typowa dla nauk ścisłych).
-kontekstowa - pozwala odróżnić obiekty podpadające pod daną definicję od innych obiektów. Jest opisem właściwości danych obiektów. (Jak ją odróżnić? W jaki sposób?)
EKSPLANACJA - opis, charakterystyka pozwalająca odróżnić interesujący nas obiekt.
OPERACJONALIZACJA - ustalenie wskaźników dla zmiennych.
TYPY WSKAŹNIKÓW DLA ZMIENNYCH:
-wskaźnik empiryczny (doświadczalny, rzeczowy) - wynika z doświadczenia, obserwacji faktów, wiedzy. Po powiązaniu wskaźnika ze zmienną wiemy z doświadczenia.
-wskaźnik definicyjny - wynika z przyjętej definicji. Wiemy coś na samej podstawie definicji (treść wynika z samej definicji - na jej podstawie potrafimy określić daną zmienną).
-wskaźnik inferencyjny - wynika z rozumowania, wnioskowania.
BADANIE NAUKOWE:
-sformułować problem
-określić zmienne (zdefiniować + zoperacjonalizować - szukać narzędzi badawczych)
TEST-z łac. próba, od ponad 100lat stosowane w psychologii w badaniu ludzi.
Coraz częściej testowo ocenia się poziom wiedzy. B. Niemierko- zajmuje
się testami osiągnięć szkolnych.
TEST OSIĄGNIEĆ SZKOLNYCH-zbiór zad dostosowanych do określonego
programu nauczania i przeznaczony do rozwiązania w czasie jednego zajęcia.
Wg B. Niemierko: Test to zbiór zadań niezależnych-uczeń może podjąć prace
nad zadaniem testu nie zwracając uwagi na inne, bo są one niezależne.
Są to zadania dostosowane do określonego programu nauczania:
-w teście nie mogą znaleźć się pyt odbiegające od prog nauczania,
-liczba zad testu musi umożliwić poznanie wszystkie obszary nauczania,
-należy odczytać cele jakie program nauczania określa,
-rozwiązywany w czasie jednego zajęcia.
TESTY DZIELIMY ZE WZGLĘDU NA:
1)sposób udzielania odpowiedzi:
-ustne,pisemne,wykonawcze(praktyczne)
2)sprawdzaną umiejętność:
-mocny (jak mocny jest uczeń?)
-szybki(jak szybki jest uczeń?)
KRYTERIUM OCENY ROZW TESTU:
1-sprawdzający-sprawdza, które treści prog nauczania uczeń opanował
2-różnicujący-porównuje wynik ucznia z wynikiem innych uczniów
STOPIEŃ ZAAWANSOWANIA KONSTRUKCYJNEGO:
1-testy nauczycielskie
2-testy profesjonalne
RODZAJE/FORMY ZADAŃ:
1)Otwarte(konstrukcja odpowiedzi)
-rozprawka, krótka odpowiedź, z luką
2)Zamknięte(wybór odpowiedzi)
-wielokrotny wybór, dobieranie odp, prawda/fałsz
Zaletą zadań otwartych jest trudność w ściąganiu, wymagają od ucznia
wytężonej pracy.
CECHY DOBRZE UŁOŻONYCH TESTÓW:
1-trafność: badać to do czego był przeznaczony, zgodnie z celem
2-odpowiedni poziom trudności: można sprawdzić to poprzez test próbny
Trudny->mniej niż 40% Więcej->więcej niż 60% Średni->mniej niż 60% wiecej niż 40%.
Test powinien być podzielony:1/2 zad średnio trudne, ¼ łatwe, ¼ trudne.
3-dyskryminacyjność(moc różnicująca):chwytuje różnice miedzy uczniami
4-rzetelność:stały, niezmienny wyniki. Dwóch uczniów o takich samych
możliwościach rozw test - wyniki powinny być takie same.
Dobrze ułożony test powinien przejść proces standaryzacji.
TECHNIKI SOCJOMETRYCNE- mierzenie więzi powiązań międzyludzkich.
SOCJOMETRIĄ badamy więzi międzyludzkie w charakterze formalnym, zadaniowym.
Socjometrię stosujemy do gr mało licznych, udział biorą wszyscy członkowie gr,
badanie są imienne. Forma badań została zapoczątkowana od J. Moreno. W Polsce
badania nad socjometrią prowadził psycholog Pilkiewicz.
ODMIANY TECHNIK SOCJOMETRYCZNYCH:
1)Klasyczna technika Moreno-wskazujemy najbardziej pożądane i
najmniej pożądanych osób, kryterium oceny które pozwolą na stworzenie
gr o pozytywnych, wzajemnych więziach nieformalnych, kryterium badania
więzi społecznej w grupie.
Status socjometryczny- pozwala nam wyróżnić osoby akceptowane
i osoby dorzucone oraz osoby polaryzujące akceptację czyli osoby
kontrowersyjne, duża liczba osób akceptowana, przez równą ilość głosów
odrzucona. Wyróżniamy też IZOLACJĘ czyli osoby których nikt
nie wskazał. Przeciętna akceptacja.
SOCJOGRAM- wyniki przedstawione w sposób graficzny.
2)Plebiscyt życzliwości i niechęci- bada więzi społ w grupie.
Wymusza aby każdy czł gr wyraził swoje sympatie, antypatie dla
każdego członka grupy. Osoba badana dostaje spis wszystkich osób w gr.
i stawia + lub - w zależności czy lubi osobę czy nie.
3)Technika „zgadnij kto to?”- przedstawia zachowanie
danej osoby (jak postrzegają nas inni) np. „to jest ktoś kto pomaga innym”.
Badania mają wskazać do kogo najbardziej pasuje dane stwierdzenie.