HISTORIA INTERNETU

„Większość przełomowych wynalazków jest dziełem zbiegu okoliczności, lenistwa lub efektem wojskowych programów badawczych.”

Plan:

1. Okres przedkomercyjny do roku 1994

2. Okres komercyjny

3. Historia Internetu w Polsce

Wszystko zaczęło się od Zimnej Wojny, gdy w 1957 roku został wystrzelony przez Rosjan pierwszy sztuczny satelita Ziemi - Sputnik.

Zaniepokojony tym faktem Departament Obrony (Department of Defence) USA powołał specjalną Agencję ds. Zaawansowanych Przedsięwzięć Badawczych (Advanced Research Projects Agency - ARPA).

Zadaniem ARPA było stworzenie sieci komunikacyjnej dla celów wojskowych, która:

• powinna być zdecentralizowana, czyli odporna na uszkodzenie lub zniszczenie części sieci

• powinna przetrwać atak atomowy

W 1969 roku powstała eksperymentalna sieć ARPAnet, składająca się z czterech połączonych ze sobą komputerów mieszczących się w wybranych instytucjach naukowych:

• Uniwersytet Kalifornijski w Los Angeles,

• Uniwersytet Kalifornijski w Santa Barbara,

• Instytut Stanforda (Stanford Research Institute)

• Uniwersytet Stanowy Utah.

Sieć ta była zdecentralizowana - każdy z komputerów był równorzędny i połączony ze wszystkimi pozostałymi komputerami.

W przypadku awarii jednego z nich, sieć mogła ona nadal funkcjonować (architektura taka nazywa się peer-to-peer).

Wykorzystano do tego eksperymentu projekt Paula Barana, który w 1962 r. (raport "On Distributed Communications Networks) stworzył koncepcję sieci opartej na wymianie pakietów, polegającej na dzieleniu partii informacji na mniejsze jednostki (tzw. pakiety), następnie przesyłaniu ich osobno przez sieć oraz ponownemu łączeniu ze sobą dopiero po dotarciu do odbiorcy.

Niewątpliwe zalety takiego rozwiązania to między innymi:

• możliwość jednoczesnego korzystania z łącza przez więcej niż jednego użytkownika,

• zmniejszenie obciążenia sieci oraz redukcja błędów, gdyż w przypadku niepoprawnej transmisji wystarczy przesłać ponownie jedynie ten pakiet, który nie dotarł lub którego zawartość była przekłamana,

• polepszenie przepustowości - pakiety mogą wędrować po sieci różnymi drogami, w zależności od tego, która z nich jest w danej chwili mniej obciążona.

29 września 1969 roku została przeprowadzona pierwsza próba zdalnego połączenia pomiędzy komputerami w Los Angeles i Stanford. Trwała ona tylko przez dwie litery: “l” oraz “o” (początek słowa login), gdyż przy przesyłaniu litery “g” jeden z komputerów stwierdził, że to za dużo i się zawiesił.

Mimo tego projekt był dalej rozwijany i zaczęto intensywnie pracować nad uzgodnieniem protokołów komunikacyjnych, które miały umożliwić porozumiewanie się pomiędzy komputerami różnych typów.

Network Working Group - opracowała obowiązujące standardy oraz przedstawiła formalny opis reguł, które muszą realizować komunikujące się ze sobą komputery oraz opis formatu przesyłanych komunikatów.

Wszystkie te zasady zostały zebrane w elektronicznych dokumentach zwanych “Request for Comments”. RFC funkcjonują do dzisiaj jako podstawowa forma dokumentowania standardów w Internecie (www.rfc.org).

Pierwsze dostępne usługi sieciowe obejmowały zdalne logowanie (Telnet) i transmisję plików (FTP - File Transfer Protocol).

W następnej kolejności pojawiła się możliwość przesyłania poczty elektronicznej (e-mail).

• E-mail jako taki został wymyślony w roku 1965, autorami pomysłu byli Louis Pouzin, Glenda Schroeder i Pat Crisman - wówczas jednak usługa ta służyła jedynie do przesyłania wiadomości od jednego użytkownika danego komputera do innego użytkownika tej samej maszyny, a adres emailowy w zasadzie jeszcze nie istniał.

• Usługę polegającą na wysyłaniu wiadomości od użytkownika jednego komputera do użytkownika innego wymyślił w roku 1971 Ray Tomlinson, on również wybrał znak @ (at) do rozdzielania nazwy użytkownika od nazwy maszyny (a później nazwy domeny internetowej).

W 1972 r w trakcie międzynarodowej konferencji poświęconej komunikacji pomiędzy komputerami (International Conference on Computer Communications) - odbyła się pierwsza publiczna demonstracja sieci ARPAnet.

W ARPAnecie były już 23 hosty (serwery) oraz 15 węzłów, na które składały się instytucje akademickie i rządowe, a węzeł na Hawajach został podłączony przez łącze satelitarne.

Nazwa agencji ARPA została zmieniona na DARPA (Defense Advanced Research Projects Agency).

W 1973r. zaczęto coraz poważniej myśleć o połączeniach międzynarodowych. W celu ustalenia wspólnego protokołu powołano Internetwork Working Group, której przewodniczył Vinton Cerf określony później mianem ojca internetu.

W 1973 roku powstaje pierwsze połączenie międzynarodowe z USA do Wielkiej Brytanii (London College University) przez Norwegię (Royal Radar Establishment).

W 1975 roku powstaje pierwsza lista mailingowa, a rok później królowa Elżbieta II wysyła list przy użyciu poczty elektronicznej.

W roku 1979 powstają tekstowe grupy dyskusyjne (Usenet) stworzone przez studentów Toma Truscott'a i Jamesa Ellis'a z Uniwersytetu Duke oraz Stevea Bellovin'a z Uniwersytetu Północnej Karoliny.

Sieć staje się coraz bardziej różnorodna pod względem sprzętowym, powstają nowe niezależne sieci. W 1980 roku już 400 serwerów jest połączonych siecią ARPAnet.

Istotnym problemem staje się opracowanie standardowego sposobu komunikacji, jednolitego dla wszystkich serwerów w sieci.

Na przełomie lat 70-tych i 80-tych Vinton Cerf i Bob Cahn opracowują wprowadzony w 1982 roku, jako standard dla ARPAnet'u, protokół TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol), który jest do tej pory używany. Podstawy TCP zostały opublikowane w 1974 r. w opracowaniu "A protocol for Packet Network Internetworking".

Lata 80te rozwój sieci

W 1981 roku powstaje CSNET (Computer Science Network) - sieć przeznaczona dla naukowców nie mających połączenia z ARPAnet'em oraz BITNET ("Because It's Time NETwork") łącząca City University of New York z Uniwersytetem w Yale. Sieć Bitnet nie używała standardowego protokołu, ale stała się popularna dzięki usłudze Listserv - listom dyskusyjnym o dużo większych możliwościach od oferowanych przez ARPAnet.

W 1982 roku powstaje w Europie sieć Eunet (European Unix Network), pozwalająca na korzystanie z usług poczty elektronicznej oraz Usenet'u.

1 stycznia 1983 roku ARPAnet zostaje rozdzielony na dwie części: militarną - MILNET oraz cywilną - ARPAnet, czyli późniejszy NSFnet. Obie sieci są jednak połączone ze sobą przy pomocy bramy (gateway) oraz powstaje połączenie pomiędzy ARPAnet a CSNET, co uważa się za początek Internetu. Prawie jednocześnie powstają połączenia do Europy, Ameryki Południowej, Japonii i Australii.

W 1984 roku na University of Wisconsin powstaje usługa DNS Domain Name System (System nazw domen) - adresy są wreszcie łatwe do zapamiętania! W sieci jest już około 1000 serwerów.

W Wielkiej Brytanii powstaje JANET (Joint Academic Network).

W tym samym roku zostaje utworzona EARN (European Academic and Research Network) - Europejska Akademicka i Badawcza Sieć Komputerowa będąca odpowiednikiem Bitnet'u.

W 1986 roku zostaje stworzona NSFNET (National Science Foundation Network) - amerykańska ogólnokrajowa sieć szkieletowa o przepustowości 56 Kbps, łącząca początkowo pięć superkomputerów z ośrodków uniwersyteckich w Cornell, Illinois, Princeton, Pittsburgh i San Diego. Sieć ta rozwija się bardzo szybko. Przyłączają się do niej także inne kraje tworzące u siebie analogiczne sieci szkieletowe.

W sieci Internet jest już 241 grup dyskusyjnych oraz 5 razy więcej serwerów niż dwa lata wcześniej.

W 1988 roku pojawia się pierwszy wirus internetowy o nazwie Internet Worm, co jest kolejnym impulsem przyczyniającym się do zawiązania CERT (Computer Emergency Response Team) - organizacji zajmującej się zapewnieniem bezpieczeństwa w sieci (www.cert.org)

W tym samym roku powstaje usługa IRC (Internet Relay Chat) umożliwiająca prowadzenie rozmów w czasie rzeczywistym, stworzona przez studenta z Finlandii - Jarkko Oikarinen'a.

W 1989 roku liczba serwerów w Internecie przekracza
100 000. Dlatego też powstaje pierwszy katalog zasobów sieciowych stworzony przez Petera Deutsch'a oraz jego współpracowników z Uniwersytetu McGill w Montrealu - program ARCHIE przeglądał od czasu do czasu znane serwery FTP i tworzył indeks ich zawartości z możliwością wyszukiwania plików. Wkrótce powstaje wiele serwerów oferujących tę usługę.

W 1990 ARPAnet kończy swoją działalność, zarząd nad Internetem przejmuje NSFnet. Liczba serwerów przekracza 300 000, a grup dyskusyjnych jest już około 1 000.

Powstanie WWW i dalszy rozwój Internetu

Tym razem zaczęło się od fizyki. Szwajcarski instytut CERN (“Centre European pour la Recherche Nucleaire” później “European Laboratory for Particle Physics”) w Genewie postanowił udostępnić wyniki swoich badań naukowcom z całego świata. Tim Berners-Lee wpadł na pomysł powiązania ze sobą dokumentów znajdujących się na serwerach WWW (World Wide Web) przy pomocy łączy hipertekstowych, co umożliwiło połączenie tekstu, grafiki oraz dźwięku. W 1991 roku stworzył on pierwszą przeglądarkę tekstową do WWW. Pierwszy amerykański serwer WWW powstał w Stanford Linear Accelerator Center w Kalifornii.

1991 r. - NSFnet zniósł zakaz używania Internetu do celów komercyjnych.

1992r. - rząd Stanów Zjednoczonych znosi zakaz używania Internetu do celów komercyjnych

Pojawiają się systemy WAIS (Wide Area Information Server), czyli systemy rozległych baz danych storzone przez Brewstera Kahle. WAIS indeksowały pełną zawartość różnych baz danych, dokumentów RFC oraz plików FAQ (Frequently Asked Questions - Najczęściej Zadawne Pytania) list dyskusyjnych.

Na Uniwersytecie Minnesota w USA powstaje Gopher, czyli system informacyjny udostępniający różne zasoby (n.p.: pliki tekstowe, binarne, graficzne) oraz usługi sieciowe. Gopher bardzo szybko zyskuje dużą popularność, gdyż jest on dużo prostszy w obsłudze od Archie'go czy też systemu WAIS. Obecnie rolę Gopher'a w całości przejęła usługa WWW. Powstaje standard PGP (Pretty Good Privacy) umożliwiający szyfrowanie przesyłek (Philip Zimmerman).

W 1992 roku kolejne ośrodki naukowe tworzą swoje serwery WWW, pod koniec roku jest ich już 50. Liczba hostów w sieci przekracza milion. Powstaje Społeczność Internetowa (Internet Society) - ISOC: http://www.isoc.org/, która obecnie skupia 150 organizacji i 8 600 indywidualnych członków z ponad 170 krajow.

W 1993 roku Marc Andreessen wraz z zespołem NCSA (National Center For Supercomputing Applications) tworzą Mosaic - pierwszą przeglądarkę graficzną do odczytywania stron WWW. Rozpoczyna się wielka kariera stron internetowych - serwerów WWW jest już pięć razy więcej niż rok wcześniej.

Pierwsza międzynarodowa konferencja poświęcona WWW ("Woodstock of the Web"), odbyła się w 1994 roku w instytucie CERN i zainteresowała ponad 600 potencjalnych uczestników, jednakże tylko 400 osób mogło wziąć w niej udział.
Od tego samego roku można przez Internet słuchać radia oraz zamówić pizzę z Pizza Hut, w sieci pojawia się także pierwszy bank.

W październiku 1994 roku z inicjatywy Tima Berners-Lee w Massachusetts Institute of Technology powstaje organizacja World Wide Web Consortium (W3C - http://www.w3c.org). Udział w stworzeniu tej organizacji ma CERN, a wsparcia udzielają DARPA oraz Komisja Europejska. W3C zajmuje się rozwojem sieci, tworzeniem nowych standardów i technologii oraz zatwierdzaniem oficjalnych specyfikacji (np. języka HTML, arkuszy stylów).

Członkami W3C są naukowcy, programiści, twórcy stron internetowych, firmy, instytucje oraz stowarzyszenia (n.p: HTML Writers Guild). Działanie W3C jest finansowane przez większość znaczących korporacji zajmujących się tworzeniem sprzętu i oprogramowania komputerowego (m.i.n: Microsoft, Intel, Netscape, Apple) oraz inne firmy zainteresowane rozwojem Internetu (np.: Boening, Canal+).

W 1994 roku David Filo i Jerry Yang tworzą Yahoo! jako spis interesujących ich miejsc w Internecie; z czasem serwis ten rozwija się w najsłynniejszy katalog zasobów internetowych na świecie, a jego twórcy zostają milionerami.

Na świecie kluczową rolę w początkach rozwoju e-commerce odegrały dwa przedsiębiorstwa:

- sklep Amazon.com założony przez Jeffa Bezosa w 1994r., uruchomiony w 1995 roku.

- serwis aukcyjny Ebay założony przez Pierre'a Omidyara w 1995 roku.

W latach 90-tych pojawiają się nowe technologie: Java, JavaScript, Internet Phone, ActiveX, VRML (Virtual Environments), RealAudio (przesyłanie dźwięku), WebTV, ASP oraz popularny staje się dostęp do sieci przez modem.

W 1997 roku jest już 19.5 miliona serwerów, milion stron WWW oraz ponad 71 tysięcy grup dyskusyjnych, szacuje się, że rok później liczba stron internetowych wynosi około 300 milionów oraz powstaje technologia portali internetowych.

Google Inc. została założona w 1998 roku przez dwóch doktorantów Uniwersytetu Stanforda, Larry'ego Page'a i Sergeya Brina. Opracowali oni innowacyjną metodę analizy powiązań hipertekstowych - algorytm BackRub, potem przemianowany na PageRank - którą wykorzystali w swoim prototypie wyszukiwarki internetowej.

W 1999 roku First Internet Bank of Indiana, oferuje całodobową pełną obsługę przez Internet - jest to pierwszy bank dostępny tylko przez internet.

W 2000 powstaje technologia WAP (Wireless Application Protocol), która umożliwia korzystanie z Internetu przy pomocy telefonów komórkowych. Możliwa staje się rejestracja domen w językach chińskim, japońskim i koreańskim. Liczba hostów w sieci przekracza 90 milionów.

Bańka internetowa

Gigantyczne zyski pierwszych internetowych biznesmenów doprowadziły do prawdziwej gorączki złota, a liczba stron internetowych w ogromnym tempie.

Pieniędzy nie żałowali też inwestorzy, którzy wychodzili z założenia, że skoro takie firmy, jak Ebay i Amazon wyrosły z niczego, to nie ma powodu, dla którego nie miałoby się to udać następnym.

Doszło do sytuacji, którą w informatyce określa się jako dot-com boom. Strony internetowe wyrastały jak grzyby po deszczu, codziennie powstawały nowe sklepy internetowe. Problem polegał na tym, że zdecydowana większość twórców tych stron, sklepów czy serwisów ani nie miała biznesplanu, według którego mogłaby zarabiać pieniądze.

Tak wielkie zainteresowanie doprowadziło do powstania bańki inwestycyjnej: wykładano gigantyczne pieniądze na projekty, które miały minimalne szanse na sukces, ale przez ciągłe inwestycje ich wartość była sztucznie zawyżana.

Spotkanie z rzeczywistością, które nastąpiło na przełomie 2000 i 2001 roku, spowodowało kilkudziesięcioprocentowe spadki na giełdzie. To pierwszy „czarny dzień”, jaki informatyka przeżyła na giełdzie - tysiące stron upadło, setkom firm bankructwo zajrzało w oczy.

Wykres 1. Indeks NASDAQ w latach 1994-2008r.

źródło: http://pclab.pl/art33917-5.html

A jak wygląda obecnie liczba użytkowników Internetu:

http://www.internetworldstats.com/stats.htm

Historia Internetu w Polsce

Przynależność do bloku państw socjalistycznych, także w kwestii Intrnetu, nie wyszła Polsce na dobre. Aż do 1989 roku wszystkie kraje tego bloku były objęte programem COCOM (Komitet Koordynacyjny Wielostronnej Kontroli Eksportu (ang. Coordinating Committee for Multilateral Export Controls) - skupiał 17 państw zachodnich (USA, Japonię, Australię i kraje zachodnioeuropejskie), dysponentów najbardziej zaawansowanych technologii. Komitet miał za zadanie nie dopuścić do uzyskania przez którykolwiek z krajów tzw. bloku wschodniego i za ich pośrednictwem Związek Radziecki najnowocześniejszych towarów i technologii tzw. "podwójnego zastosowania", tzn. mogących obok zastosowań cywilnych posłużyć np. rozwojowi techniki wojskowej, skierowanemu przeciw państwom zachodnim.

Dopiero przemiany ustrojowe pozwoliły Polsce na podjęcie starań się o przyłączenie do międzynarodowej sieci.

W 1990 roku COCOM znosi większość restrykcji, a Polska uzyskuje członkostwo w EARN. Powstają regionalne węzły sieci EARN w Warszawie, Wrocławiu i Krakowie.

Po raz pierwszy łączność opartą na protokole IP: nawiązał Rafał Pietrak, fizyk z Uniwersytetu Warszawskiego, 17 sierpnia 1991 r. z Janem Sorensenem z Uniwersytetu w Kopenhadze. Moment ten jest powszechnie uważany za symboliczną datę narodzin polskiego Internetu.

Pełne podłączenie Polski do Internetu światowego nastąpiło dopiero 20 grudnia 1991 r.

W roku 1991:

• powstaje Zespół Koordynacyjny Naukowej
  i Akademickiej Sieci Komputerowej powołany przez rektora Uniwersytetu Warszawskiego,

• zostaje stworzona szkieletowa sieć IP, która zostaje podłączona poprzez Kopenhagę do sieci europejskiej, a następnie do sieci w USA,

• sieci akademickie i naukowe zaczynają funkcjonować pod nazwą Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa NASK

Kolejne ośrodki akademickie są systematycznie przyłączane do sieci szkieletowej, której przepustowość stale jest zwiększana.

W 1992 roku powstaje łącze satelitarne z Warszawy do Sztokholmu oraz łącze naziemne do Wiednia. TP S.A. uruchamia sieć pakietową POLPAK.

W 1993 roku zostaje uruchomiony pierwszy polski serwer IRC w Uczelnianym Centrum Informatycznym Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie (irc.uci.agh.edu.pl) oraz pierwszy serwer WWW.

W rok później pojawiają się pierwsze polskie grupy dyskusyjne.

Ważną datą w historii polskiego internetu jest rok 1995, kiedy powstał pierwszy polski portal internetowy Wirtualna Polska, a także we wrześniu odbyła się w Warszawie pierwsza konferencja "Internet w Polsce", dzięki której istnienie Internetu i jego możliwości zostały szerzej dostrzeżone przez opinię publiczną, a zwłaszcza środowiska komercyjne. [Rafa, 1999]

W czerwcu 1996 Telekomunikacja Polska uruchomiła usługę anonimowego dostępu do internetu za pośrednictwem numeru dostępowego 0 202122 i tę datę można uznać, za początek rozpowszechniania się internetu w Polsce, bowiem każdy, kto miał telefon, mógł teoretycznie mieć dostęp do Internetu.

Należy jednak wspomnieć, że dostępność telefonu w Polsce była ograniczona. Na 100 mieszkańców przypadało 19,43 telefonów. Ta liczba plasowała Polskę na ósmym od końca miejscu w Europie, wyprzedzając jedynie takie państwa, jak Ukrainę, Rosję, Macedonię, Mołdawię, Rumunię, Bośnię-Hercegowinę i Albanię. W krajach Europy zachodniej przeciętna liczba telefonów na 100 mieszkańców wynosiła ok. 52; w USA 64,26 (dane Międzynarodowej Unii Telekomunikacyjnej z 1998 r.) [Rafa, 1999].

W 1996 roku firma Polbox oferuje pierwsze w Polsce darmowe konta e-mail a następnie WWW.

W połowie listopada 1997 roku rozpoczął swą działalność katalog sklepów internetowych Zakupin (obecnie pasaż handlowy). Na jego stronach można było znaleźć adresy 270 sklepów internetowych [http://www.winter.pl/internet/zakupin.html]. Sklepy te można uznać za prekursorów polskiego e-commerce, przecierających szlaki ich licznym następcom.

15 stycznia 2001 - TP SA uruchomiła pilotażowo usługi Neostrada przez w opcjach 256 kb/s, 512 kb/s, 1 Mb/s i 2 Mb/s (abonament miesięczny odpowiednio 300, 500, 1000 i 1500 zł). Usługa jednak była dostępna wyłącznie dla abonentów TP w Warszawie obsługiwanych przez centralę przy ul. Pięknej.

1 lipca 2002 nastąpiło uruchomienie usługi Neostrada Plus o jednej prędkości tj. 512 kb/s w cenie 179 zł netto/mc. Od tego czasu nastąpiło szybkie rozszerzanie dostępności usługi, początkowo na kilka największych miast a następnie na kolejne mniejsze miejscowości [http://pl.wikipedia.org/wiki/Neostrada]. Datę tę można uznać za początek rozpowszechniania się szerokopasmowego internetu w Polsce.

Początki e-commerce w Polsce:

Ciekawostka na temat funduszy Unii Europejskiej:

Kilkaset tysięcy finansowego wsparcia z działania 8.1 przyciągnęło wielu przedsiębiorców marzących o biznesie w sieci.

7 lat minęło od momentu kiedy pierwsi pomysłodawcy otrzymali dotację na działalność w internecie.

Mimo iż na realizację swoich pomysłów otrzymali czasem nawet po 600 tys. zł, większość nie przetrwała do dnia dzisiejszego albo istnieje tylko teoretycznie.

Działanie 8.1 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki było jednym z najbardziej popularnych projektów skierowanych do osób z pomysłem na biznes w sieci.

W pierwszym naborze przeprowadzonym w 2008 roku innowatorom przyznano w sumie 93 mln zł dotacji (z pieniędzy podatników).

Działania 8.1 już nie ma, podobnie zresztą jak wielu projektów, które dzięki niemu zrealizowano.

źródło: http://www.bankier.pl/wiadomosc/Dostali-600-tys-zl-dotacji-i-znikneli-7271955.html

Literatura:

1. Augustyniak Sz., Polski e-handel B2C według I-Metrii, Internet Standard, 25 marca 2002

2. Eurostat: elektroniczna baza danych: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/extraction/retrieve/en/theme4/isoc/isoc_ec_ibuy?OutputDir=EJOutputDir_416&user=unknown&clientsessionid=935107EA51FF876AED99805185711C0E.extraction-worker-1&OutputFile=isoc_ec_ibuy.htm&OutputMode=U&NumberOfCells=6&Language=en&OutputMime=text%2Fhtml&

3. Grzechowiak M., Jarosz P., Raport „E-commerce 2007” wersja elektroniczna httphttp://www.internetstandard.pl/news/143692_1.html

4. http://pl.wikipedia.org/wiki/Neostrada

5. http://www.sklepinternetowy.waw.pl/historia.html

6. http://www.winter.pl/internet/w1039.html

7. http://www.winter.pl/internet/zakupin.html

8. Myśliwiec G., Garczyński P., Perspektywy handlu internetowego w Polsce na przykładzie portalu aukcyjnego Allegro.pl. Wybrane kwestie, e-Mentor - czasopismo internetowego SGH w Warszawie, 4/2006, http://www.e-mentor.edu.pl/artykul_v2.php?numer=16&id=322

9. Rafa J., "Internet w Polsce -historia, stan obecny i perspektywy rozwoju" Konferencja "Obywatele Internetu", Trzebinia 29.06.1999

10. Strzałka P., „Polski Internet ma 15 lat”, http://www.webdiary.pl/news+art.id+715.htm, Data publikacji: 2006.08.29 , 09:20:31

11. Agnieszka Richter, http://www.kailastudio.com.pl/design/htm/article/historia.htm (pobrano 2003.01.03)

12. Jarosław Zieliński, http://www.winter.pl/internet/krotka.html (pobrano 2003.02.03)

13. http://pclab.pl/art33917-5.html

14. https://pl.wikipedia.org/wiki/CoCom 10.05.2016

15. http://www.bankier.pl/wiadomosc/Dostali-600-tys-zl-dotacji-i-znikneli-7271955.html

16

---