Wybrane grzyby chorobotwórcze:
Candida (C. albicans)
Cryptococcus (C. neoformans)
Aspergillus (oportunistyczne)
Ad.1. CANDIDA
Flora fizjologiczna przew. pokarmowego u 40-80% ludzi. Może być przyczyną zakażeń u pacjentów:
z obniżoną odpornością komórkową (kandydoza uogólniona, rozsiane zakażenie powiedzchowne + narządowe)
po przedłużonej antybiotykoterapii (kandydoza powierzchowna skóry i błon śl.)
zabiegach inwazyjnych, wszczepieniu zastawek (zapalenie wsierdzia)
Rozpoznanie:
zakażenia powierzchowne - objawy kliniczne + preparaty barwione metodą Grama lub fragmenty skóry w KOH obserwowane pod mikroskopem
kandydoza uogólniona
w badaniu histologicznym charakt. pseudogrzybnia (strzępki rzekome) - komórki z pojedynczym pączkiem z którego wyrasta kolejny, w odróżnieniu od grzybni prawdziwej w miejscu pączkowania pozostaje niewielkie zwężenie
hodowla - na większości podłoży po 24-48 h, hodowla na agarze z mączką kukurydzianą powoduje wytworzenie pseudogrzybni
test asymilacji węglowodanów
testy fermentacyjne
badania serologiczne nieprzydatne bo nie rozróżniają kolonizacji od zakażenia
Ad.2. CRYPTOCOCCUS
Posiada otoczkę polisacharydową (antyfagocytarna), rozmnaża się przez pączkowanie z charakterystycznym zwężeniem u podstawy pączka. Wydziela melaninę chroniącą go przed wolnymi rodnikami w fagocytach.
Jest szeroko rozpowszechniony, występować może w odchodach gołębi i kur, przenosić się drogą wziewną. Występuje często u chorych z upośledzoną odpornością.
kryptokokowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych - podostre lub przewlekłe (rozw. się kilka miesięcy), z objawami: zaburzenia widzenia, ból głowy, zaburzenia stanu psychicznego, sztywność karku, śpiączka i śmierć.
zakażenia skóry i płuc (z guzopodobnymi zmianami w śródpiersiu) zwł. u chorych z upośledzoną odpornością
Rozpoznanie:
badanie płynu mózgowo-rdzeniowego:
↑ białka, ↓ glukozy, ↑ leukocytów
kiedyś barwienie tuszem (szare otoczki), teraz testy aglutynacji lateksu (miano Ag grzyba pozwala monitorować przebieg choroby, też do określenia przeciwciał)
badanie histologiczne - ziarniaki z obecnością grzyba w komórkach olbrzymich, widoczne przy barw. hematoksyliną-eozyną, met. Gomoriego lub mucykarpiną (czerwone otoczki). Można też zastosować immunofluorescencję bezpośrednią.
badanie serologiczne - immunofluorescencja pośrednia wykrywa ochronne przeciwciała
hodowla
z płynu m-r, pobranej tkanki lub moczu (nawet jak nie ma tam objawów)
kolonie są kremowe, śluzowe, wzrost po 24-48 h, wrażliwe na cykloheksamid
wydziela ureazę, asymiluje węglowodany
immunofluorescencja bezpośrednia
Ad.3. GRZYBY OPORTUNISTYCZNE
Czynniki predysponujące do zakażenia grzybami oportunistycznymi: |
||
Upośledzenie czynnościowe ukł. odpornościowego |
Leczenie |
Inne |
Pierwotne upośledzenie odporności, zwł. typu kom.
Wtórne upośledzenie odp.: - AIDS - Nowotwory (chłoniaki, białaczka, ch. Hodgkina) - Przewlekła wyniszczająca choroba |
Immunosupresja potransplantacyjna
Zabiegi chirurgiczne na otwartym sercu (Aspergillus)
Długotrwałe cewnikowanie ukł. moczowego i naczyń (Candida albicans)
Sztuczne zastawki serca
Napromieniowanie całego ciała powod. upośledzenie odporności
Leczenie cytostatykami, kortykosteroidami lub immunosupresją
Stosowanie antybiotyków o szerokim spektrum |
Ciężkie oparzenia (zniszczenie bariery naskórkowej)
Cukrzyca (↑ glukozy, zwł. w ukł. moczowym)
Gruźlica (anergia w postaci uogólnionej)
Nadużywanie narkotyków dożylnych |
Rozpoznanie jest zazwyczaj trudne, bo choroba przebiega atypowo. W hodowlach pojawiają się grzyby saprofityczne uważane błędnie za zanieczyszczenie próbki, albo grzyby nie spodziewane na danym terenie.
ASPERGILLUS
Gatunki: A. fumigatus, A. niger, A. flavus
Rozpowszechniony wszędzie, w ziemi, żywności, farbach, nawiewach powietrznych, środkach odkażających. Wywołuje zakażenia niemal każdej tkanki, ale najczęściej ukł oddechowego:
postać alergiczna (nadwrażliwość na antygeny grzyba)
postać inwazyjna (naciekanie miąższu płucnego, u chorych z upośl. odpornością)
grzybniak kropidlakowaty (aspergilloma) - powstaje w jamach pogruźliczych, pojawiają się półksiężycowate przestrzenie kieszenie powietrzne otaczające masę grzybni (w obrazie RTG)
Rozpoznanie:
pojawia się w plwocinie jeśli nacieka oskrzela
pobranie chirurgiczne wycinka i preparat - szerokie strzępki z przegrodami, rozgalęziające się pod kątem 45 stopni \|/
badanie serologiczne