Erazm z Rotterdamu-człowiek z natury jest dobry, zło zaś pochodzi z niewiedzy, krytykował przywary społeczne, takie jak przekupstwo, hipokryzja, Był zwolenn
ikiem irenizmu, przeciwnik scholastyki, sprzeciwiał się surowemu trakt.uczniów przez n-li, nauka ma być przyjemna, pociagać, zalecał umieszczanie greckich i łacińskich
sentencji w widocznych miejscach domu. DZIEŁA: „pochwała głupoty”, „ o wolnej woli”. St.Hozjusz-przeciwnik reformacji, przeciwnikiem tłumaczenia Biblii na
język polski, DZIEŁA: "Confessio fidei christiana" Vives- szkoły w każdym mieście, Edukacja w atmosferze wzajemnego poszanowania, n-le wzorowa postawa moralna
i etyczna, edukacja od 7 do 15 r.ż, powinno uczyc się j.ojczystego, Przerwy w nauce wypełnione ruchem na świeżym powietrzu. DZIEŁA: „o duszy i życiu”. Marycjusz-
rozwija pogląd o pożytku i doniosłości wychowania szkolnego, ubolewał nad deprecjacją stanu nauczycielskiego w Polsce, Odpowiedzialnością za upadek szkół obarc
za nie nauczycieli, ale odpowiednie władze, Uważał, ze szkolnictwo to skarb narodu, a posiadanie przez państwo Akademii przyczynia się do jego rozwoju, DZIEŁA:
„ o szkołach czyli akademiach ksiąg dwoje”. Montaigne- odwoływał się do stoicyzmu i epikureizmu, w centrum człowiek i jego losy, głosił idee tolerancji religijnej
, racjonalizmu, przeciwnik tortur, w swoje przemyślenia włączał dygresje, cytaty itp. DZIEŁA: „Próby”. Komensky- układał podr.szkolne, propagator jednolitego sy
stemu powszechnego nauczania, nauczać wszystkich, nauczanie w j.ojczystym, wiara w dobrobyt i naprawę ludzkości poprzez rozpowszechnianie wiedzy DZIEŁA
: „drzwi języków”, „listy do nieba”. Luter- Wyrażał nadzieję, że Reformacja ułatwi proces nawracania zydów, przeciwnik sprzedaży odpustów, Uznawał dominację
władzy świeckiej nad władzą kościelną. Krytykował papieża i jego politykę, Postulował reformę klasztorów i zniesienie celibatu, skarbnica mądrości-biblia, dla
zbawienia najważniejsza jest wiara w boga, odrzucił część sakramentów, "Pismo Święte" powinno być przetłumaczone na wszystkie języki narodowe DZIEŁA:
„Mały i duzy katechizm”, „postylia domowa”. Locke- wiedza i zewnętrzna i wewnętrzna pochodzi z doświadczenia, człowiek doświadcza rzeczy zewnętrznych
(poprzez postrzeżenie) oraz doświadczając samego siebie (przez refleksję), nie ma wrodzonych zasad moralnych, rodzimy się jako tabula rasa, każdy człowiek rodzi się
wolny i rozumny DZIEŁA: „dwa traktaty o rządzie”, „mysli o wychowaniu”. Helwecjusz- Stworzył ważne ogniwo dla rozwoju utylitaryzmu, przyczynił się do rozwoju
etyki doby oświecenia, stał się przedstawicielem materialistycznej filozofii społecznej oświecenia, rzecznikiem empiryzmu i sensualizmu, Głosił idee równości
i tolerancji, w etyce zaś hedonizm i utylitaryzm. DZIEŁA: „O człowieku, jego zdolnościach umysłowych i wychowaniu” Rousseau- człowiek jest z natury dobry, ale
ludzie (jako zbiorowość ) są źli, społeczeństwem rządzi egoizm i partykularyzm, nowe społeczeństwo oparte na równości i wolności, wyróżniał podział władzy
na ustawodawczą i wykonawczą, postulował, aby wychowanie dziecka podporządkować sumieniu DZIEŁA: „o umowie społecznej”. Pestalozzi- przebudował szkołę
początkową, podstawą teorii wychowania jest idea ograniczonego rozwoju, głównym celem nauczania nie jest podawanie wiedzy, ale kształcenie i rozwijanie funkcji
psychicznych dzieci, nauka miała mieć charakter zabawowy, przechodzenie od rzeczy bliskich do dalekich, od prostych do złożonych. DZIEŁA: „łabędzi śpiew”
RENESANS (odrodzenie)
Reformacja- w 1517 Luter przybił na drzwiach kościoła 95 tez przeciwko sprzedazy odpustów. Wyst. Lutra uznaje się za pocz.reform. wyznawcy lutra to
luteranie,protestanci lub ewangelicy. 3 KOŚCIOŁY: luteranizm, anglikanizm, kalwinizm. Kalwinizm- założ.przez Kalwina w 1 poł XVI w. W 1562 z kalwinizmu wy
łoniła się grupa braci polskich zwanych arianami. W 1603 powstała Ak.Rakowska-5klasowa szkoła human. -była to ariańska szkoła wyznaniowa,panowała w niej
tolerancja religijna. Gimn.w Pinczowie-najsłynn.szkoła kalwińska powstała w 1551 zarządzana przez Grzegorza Orszaka, z początku miała charakter ariański, a po wy
kupieniu przez biskupa Myszkowskiego przyjęła program szkoły parafialnej. Szkoły luterańskie: gimn.akadem. w gdańsku, toruniu, elblągu. Gimn w Strassburgu-naj
słynn.szkoła luterańska kierow.przez Jana Sturma, 10klasowa, naucz w j.łac. Ak.Zamoyska- Jan Zamoyski, 15.03.1595 szkoła 2stopniowa: 1 st.niższy był wprowadz. Do
właściwych studiów wyzszych, stanowil 5letnią niższą szkołe średnią. 2 st. Wyższy 6letni,charakt.uczelni human. Cel przygot. Do działaln.publicznej na dworach i innych
ośrodkach władzy. W 2 poł.XVI w uczelnia zostaje podporz. Władzom kościelnym a po 1 rozbiorze zostaje zamknieta. Kontrreformacja- próbą wprow.porządku w
kwestii wiary był sobór w Trydencie gdzie została sformuł.ofic.nauka kościoła katolickiego. Był to zarazem poczatek kontrref.-czyli ruchu zmierz. Do odnowy
kościoła,skierowanego przeciwko różnowiercom. Przedst. Kontrr. Byli jezuici. Klaudiusz Aquaviva-powołał komisję do opracowania organizacji i programu
szkół jezuickich. Powstał kodeks „ratio studiorum” stanowił podstawę org.w szk.jezuitów,obejmował on szkolnictwo średnie i wyższe. St.Hozjusz- sprow.jezuitów do
polski w 1564 do Braniewa. Rok później zalozyli collegium hozjanum(zapoczątk. Kontrr. W Polsce.). Ak. Wileńska-uczelnia jezuicka założ przez St. Batorego, w 1578
miała 2 wydziały: teologii i sztuk wyzw. Cel uczelni: zwalczanie różnowierstwa i upowsz.katolicyzmu wśród ludności prawosławnej
OŚWIECENIE
Czasopisma: monitor, zabawy przyjemne i pożyteczne. KEN- 14.10.1773 miała 8 członków: Massalski, Poniatowski, Chreptowicz, Sułkowski, Zamoyski, Czartoryski,
Potocki, Poniński. 3 okresy: 1)-1773-1780 obejm.sprawy organ.i programowe a także opracow. Koniecznych instrukcji i przepisów W 1775 powołano Towarz.do ksiąg
element., zreformowano Ak.Krak.przez Hugo Kołłątaja. 2)-1780-1788 zakończ.prac nad ref.Ak.Krak i Ak.Wil. Wydano USTAWY w 1783 „ustawy KEN dla stanu
akadem.i na szkoły krajowe Rzeczypospolitej przepisane”. 3)-1788-1794-okres powoln.rozpadu komisji, a w 1792-94 nast.trag.wydarz.(targowica-1792, II rozb.Polski-
1793). Ostatnie posiedz KEN 10.IV.1794. USTAWY KEN- ustalono stan akademicki-ogół nauczycieli szkół świeckich podległych KEN, nadanie statusu szkół głównych
Ak.Krak.i Wil., chierarchizacja szkolnictwa, podział szk. Śr na wydziałowe i podwydz., zakres nauki dla wszystkich klas, ustalono metodykę nauczania, zadania(okupacje)
domowe, samorządy młodzieży, uroczystości szkolne, czas wolny młodziezy. REF.AK.KRAK- w 1782 H.Kołłątaj jako rektor uczelni dokonał odnowy uczelni,
podzielił na 2 kolegia: fizyczne i moralne. Moralne miało 3 wydziały: teolog,prawa i literatury, Fizyczne: fizyczny,matemat,lekarski. J.polski językiem wykładowym.
REF.AK.WIL- reorganizacji dokonał Marcin Odlaniecki-Poczobutt w 1780-81 rozszerzył Ak. O 2 wydziały prawa i medycyny. Polski językiem wykładowym.
Encyklopedyści- nazyw.siebie stowarzysz.ludzi nauki, jedynym miarodajnym kryterium prawdy były racje naukowe, dzieki nim powstała wielka encyklopedia francuska.
Zakon Pijarów- 1622,twórca Jóżef Kalasanty,zajm.się oni tworzeniem szkół średnich-kolegiów,pełny program obejmował 8 lat nauczania. Collegium Nobilium- rek
torem szkoły w 1740 został Stanisław Konarski. Postulował on wychow.obywat. w duchu miłości do ojczyzny, dążył do zniesienia liberum veto, ograniczenia anarchii
, podniesienia roli polskiego sejmu. Jego prace: „o skutecznym rad sposobie”, „pisma wybrane”. Program naucz. 8-letni w 5 klasach. Uczniów collegium nazywano
konwiktorami. J.wykładowy-łacina. Szkoła Rycerska Poniatowskiego- 1765 Warszawa, była średnią szkołą ogólnokszt. Z przedm.zawodowymi. najpierw kształciła u
czniów w wieku 16-21 lat, później od 8-14. program nauczania trwał 5 lat. Kierownictwo sprawował od 1768 Adam Czartoryski. W szkole obowiązywał katechizm kadecki
organ.tzw. dekurie- których ideą było hasło: szlachetność,cnota i punkt honoru, a metodą współzawodnictwo i sądy koleżeńskie. Dekurion- kadet wzorowy w nauce i w
postępowaniu. Fizjokratyzm- szkoła ekonomiczna powstała we Francji w II poł. XVIII w. Za jedyne źródło bogactwa uważali rolnictwo, byli rzecznikami oświaty
wśród ludu. Racjonalizm- głównym źródłem poznania jest rozum ludzki. Liberum veto- prawo do zerwania i unieważniania podjętych uchwał.