Bronisław Malinowski (antropolog)
Bronisław Kasper Malinowski - urodził się 7 kwietnia 1884r. w Krakowie. Był słynnym polskim antropologiem społecznym i ekonomicznym, podróżnikiem a także etnologiem, religioznawcą i socjologiem, który większość życia zawodowego spędził w Wielkiej Brytanii i USA oraz na wyspach Polinezji, gdzie prowadził badania terenowe. W podróżach towarzyszył mu przyjaciel - Stanisław Ignacy Witkiewicz. W latach 1902-1906 studiował na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie i doktoryzował się tam w 1908 roku („O zasadzie ekonomii milczenia”). W latach 1910-1913 podjął studia i wykłady na London School of Economics and Political Science przy Uniwersytecie Londyńskim. W latach 1914-1920 prowadził badania terenowe w Australii i Oceanii. W roku 1916 doktoryzował się na Uniwersytecie Londyńskim. W 1927 roku objął profesurę i pierwszą Katedrę Antropologii na Uniwersytecie Londyńskim. Dwa lata później opublikował monografię “The Sexual Life of Savages in North-Western Melanesia”. W 1934 roku odbył podróż naukową do południowej i wschodniej Afryki. W 1936 roku otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Harvarda, a od 1939 roku był profesorem Uniwersytetu Yale. Zmarł 16 maja 1942 w New Haven w Stanach Zjednoczonych.
Spis treści
1 Osiągnięcia
2 Metoda obserwacji uczestniczącej
3 Etnologiczne pojęcie prawa według Malinowskiego
4 Bibliografia
Osiągnięcia
Stworzył on podstawy teorii funkcjonalistycznej oraz tzw. brytyjskiej antropologii społecznej. Wprowadził nowy styl pracy terenowej: długotrwałe i głębokie zetknięcie z badaną społecznością. W okresie VI 1915 - V 1916 i X 1917 - X 1918 prowadził badania na Wyspach Triobriandzkich, które zaowocowały wieloma pracami teoretycznymi, m.in. Argonauci Zachodniego Pacyfiku, Życie seksualne dzikich. Wywarł silny wpływ na socjologię, a zwłaszcza na tzw szkołę funkcjonalistyczną (stworzył podstawy teorii funkcjonalistycznej) oraz tzw. brytyjskiej antropologii społecznej.
Metoda obserwacji uczestniczącej
Do czasów Malinowskiego w antropologii dominował styl pracy oparty na lekturze i analizie tekstów (tzw. antropologia "gabinetowa"). Antropologowie rzadko wypuszczali się w teren. Skupiano się na szokujących, "sensacyjnych" sprawach, wybitnie odbiegających od norm świata zachodniego.
Na podstawie własnego 2-letniego doświadczenia w badaniu społeczności Trobriandczyków sformułował postulaty i reguły, którymi powinien kierować się antropolog-badacz w terenie.
Malinowski postuluje by celem antropologa-badacza uczynić uchwycenie poglądu tubylca na świat widzianego jego oczyma, znalezienie typowych sposobów myślenia i odczuwania, i zrozumienie co się za nimi kryje ustalenie co jest normą, zwyczajem, powszechną regułą obowiązującą w badanej społeczności
Konkretne zalecenia jego metody to:
Zakładać stację badawczą w znacznej odległości od ośrodka kultury, z którą związany jest dany badacz (np. od misji, w której można by mieszkać). Pozwoli to uniknąć sytuacji, w której badacz będzie przychodził do wioski jak do pracy. Ważne jest przebywanie w badanej społeczności cały czas tak by nic nie umykało uwadze i by można było wczuć się, żyć takim samym życiem jak badana społeczność. Jednak nie może to być zbyt duża odległość na wypadek zniechęcenia, rozczarowania, tęsknoty, które prędzej czy później przeżywa każdy antropolog w trakcie badań terenowych (tym sprawom Malinowski poświęca bardzo dużo uwagi).
Mówić w języku tubylców - trzeba się go nauczyć, na ogół bywa tak, że dopiero na miejscu. Korzystanie z usług tłumacza stanowi filtr - tłumacz często sam określa to, co jego zdaniem może interesować badacza pomijając niektóre sprawy, dodając coś od siebie, nie dając badaczowi prawa wyboru. Posługiwanie się językami pidżynowymi także jest niepożądanym filtrem.
Badacz sam musi wypracować sobie osąd na temat badanej społeczności oraz metodologię badawczą, którą trzeba zastosować w danej sytuacji:
Nie może polegać na opiniach misjonarzy, itp. Z reguły są one obarczone stereotypami i dotyczą jedynie spraw powierzchownych lub "sensacyjnych".
Nie może mieć koncepcji badań przygotowanej zawczasu. Mogłoby to spowodować, że antropolog będzie widział tylko to co chce zobaczyć, tworząc skrajnie zafałszowany obraz badanej kultury.
Nie może projektować (w znaczeniu psychologicznym) swoich przekonań itp. na badaną kulturę.
Nie może podpowiadać rozwiązań nieobecnych w tej społeczności, a przyniesionych z kraju badacza, choćby to miało usprawnić, załatwić coś szybciej, itp. Pozwala to uniknąć niepotrzebnej ingerencji w naturalny bieg życia tej społeczności i poznać metody jakimi ona sama sobie radzi z wynikłymi problemami
Obowiązkiem badacza jest respektowanie praw, reguł, obyczajów, kanonów zachowania obecnych. Powinien on też odznaczać się umiejętnościami wyczuwania co może należeć do złych lub dobrych manier w danej kulturze.
Antropolog-badacz musi stać się elementem, który nie zakłóca życia społeczności. Musi być przez nią zaakceptowany najpełniej jak tylko się da - w sytuacji gdy ktoś czuje, że jest obserwowany, nie zachowuje się w swój naturalny sposób. Okres przyzwyczajania do osoby badacza zawsze jest obecny. W czasie badań tubylcy nie muszą i na ogół nie zrozumieją celu pobytu antropologa, choć oczywiście wytłumaczą to sobie na swój sposób.
Malinowski zaleca też postawę aktywnego łowcy, kogoś kto przebywa wśród krajowców o różnych porach dnia i nocy, stara się jak najwięcej zobaczyć, jest najlepiej jak tylko się da zorientowany w tym co i gdzie będzie się dziać (obrzędy, uroczystości, itp.)
Malinowski uważa, że konieczne jest notowanie swoich spostrzeżeń na bieżąco, najlepiej w trakcie rozmów z tubylcami. Jeśli to "nie wypada", tzn. jest sprzeczne z zasadami lokalnego savoir vivre'u, zrobić to należy tuż po skończonej rozmowie. Badacz nie może mieć nigdy zbyt dobrego wyobrażenia o swojej pamięci. Sugeruje prowadzenie dzienniczka etnograficznego do zapisywania codziennych, często z pozoru błahych obserwacji. Po jakimś czasie można z ich pomocą zebrać spory materiał badawczy lub po analizie odkryć coś czego nie zauważało się na pierwszy rzut oka.
Metoda została spisana przez Malinowskiego na Wyspach Kanaryjskich, jednak powstawała (notabene zgodnie ze swoimi regułami) na wyspach Trobriandzkich - do dzisiejszych czasów właściwie nie uległa zmianie.
Czasy antropologii "gabinetowej" bezpowrotnie już minęły. Obecnie by uzyskać doktorat z antropologii należy przeprowadzić wielomiesięczne badania w terenie. Metoda obserwacji uczestniczącej stanowi rewolucyjny krok w myśleniu antropologicznym, a także krok w uznaniu odmienności kulturowej przez świat zachodni.
Etnologiczne pojęcie prawa według Malinowskiego
Dotąd uznawano, że "dzicy" (w znaczeniu wówczas używanym) podlegają prawu w sposób "automatyczny", "niewolniczy", "bezrefleksyjny", czy też "intuicyjny". Malinowski argumentował, że sądy te są nieuprawnione, gdyż antropologowie nie mają odpowiedniej wiedzy (to okres gdy metoda obserwacji uczestniczącej jest wciąż nowością).
Malinowski, na podstawie swoich badań terenowych stwierdził, że reguły prawa odróżniane są od reszty reguł poprzez to, "że odczuwa się je i uważa za zobowiązania jednej osoby oraz uprawnione roszczenia innej." Widać więc, że jest to sposób myślenia zbliżony do koncepcji prawa wg Leona Petrażyckiego. Co więcej, reguły prawa wyrażają się we wzajemnej zależności oraz równoważeniu się wzajemnych usług. Wielokrotność takich roszczeń, uroczysty sposób dokonywania transakcji, czyli między innymi publiczna jawność, a co za tym idzie publiczna kontrola i możliwość krytyki, wzmacniają siłę wiążącą tak rozumianych reguł prawnych. Zatem u podstaw zachowań prawnych leży tzw. zasada wzajemności (do ut des)
Sankcje w takim modelu stosunków prawnych są niepotrzebne lub niejawne (tzn. trudno je często zidentyfikować), gdyż korzyści płynące ze stosowania reguł wynikających z zasady wzajemności (schronienie, pożywienie, pozycja w społeczności, itd.) zachęcają do przestrzegania tych reguł.
(z socjol.) Trzonem życia społecznego jest dla Malinowskiego kultura, rozumiana jako całokształt dziedzictwa społecznego: „urządzenia, dobra, procesy techniczne, idee, zwyczaje i wartości”, a także mit, magia i religia. Kultura ma cztery właściwości: stanowi całość, jest wewnętrznie zintegrowana, jej elementy pełnią swoiste funkcje, stanowi instrumentalny aparat zaspokajania ludzkich potrzeb. Antropologia powinna skupiać się na analizie funkcji: jej celem jest wyjaśnienie faktów antropologicznych poprzez rolę, jaką odgrywają w integralnym systemie kultury, a także w zaspokajaniu potrzeb członków społeczeństwa. Ludzie są w swoich działaniach motywowani przez potrzeby dwojakiego rodzaju: pierwotne, związane z ich naturą biologiczną, oraz wtórne, związane z ich naturą społeczną, faktem współżycia z innymi ludźmi w społeczeństwie. Ludzkie potrzeby są zaspokajane przez instytucje, czyli zbiorowości ludzi powiązanych wspólnym zadaniem, wspólnymi regułami i dysponujących wspólnymi urządzeniami technicznymi. Każda instytucja składa się z:zasady naczelnej (założonych celów, centralnych wartości), personelu, norm (technicznych lub powinnościowych), urządzeń materialnych, działań podejmowanych przez personel i funkcji, jaką realnie pełni. Na potrzeby pierwotne odpowiada pierwotna organizacja instytucjonalna: a) instytucje zaopatrzenia w żywność b) pokrewieństwa, małżeństwa i reprodukcji c) ochrony i obrony przed zagrożeniami. Na potrzeby wtórne odpowiadają instytucje prawne, ekonomiczne, wychowawcze i polityczne. Sens każdej instytucji jest zrozumiały tylko w kontekście całego swoistego systemu, w którym występuje. Zmiany kulturowe mają charakter egzogenny, wynikają z kontaktu, zderzenia lub konfliktu z kulturami odmiennymi, Kultury pierwotne są np. pod przemożnym wpływem cywilizacji europejskiej. Zaburzenie harmonii i aequilibrum kultury ma charakter przejściowy, kultura bowiem ma tendencję do odzyskiwania równowagi spójności.
Opis pracy naukowej: Malinowski był propagatorem metody intensywnych badań terenowych, czołowym teoretykiem funkcjonalizmu. W historii etnologii zapisał się jako autor dzieł wzorowo analizujących poszczególne zagadnienia kultury ludzkiej na podstawie wyników badań terenowych. i wnikliwej znajomości faktów. Zgodnie z tradycją tej dyscypliny Malinowski pojmował antropologię jako naukę o kulturze. O odrębności antropologii społecznej zaczęły stanowić badania kultur społeczeństw tradycyjnych, w tym przede wszystkim społeczeństw pierwotnych. Jego badania terenowe stały się archetypem tej działalności dla pokoleń antropologów. Metoda obserwacji uczestniczącej stanowiła rewolucyjny krok w myśleniu antropologicznym, a także w uznaniu odmienności kulturowej przez świat zachodni. Malinowski sformułował etnologiczne pojęcie prawa twierdząc, że u podstaw zachowań prawnych leży tzw. zasada wzajemności. W latach II wojny światowej pracował jako profesor na Uniwersytecie Yale w USA. Zawsze był zdania, że antropologia wymaga poczucia przynależności do całego świata, do całej ludzkości a wydarzenia wojenne głęboko go dotknęły i „rozbudziły w nim na nowo poczucie przynależności narodowej i pełnej solidarności z narodem polskim”. Dla uczczenia jego pamięci od 1959 roku odbywają się doroczne wykłady w London School of Economics pod nazwą „Malinowski Memorial Lecture”. Cytat: „Zarówno współczesne wyrażenie angielskie „nice day today”, jak i melanezyjski zwrot „skąd przybywasz?” potrzebne są do przezwyciężenia dziwnego, nieprzyjemnego napięcia, jakie odczuwa człowiek w obliczu czyjegoś milczenia”. (B. Malinowski)
```````````````````````````````````````````````````````````````` Funkcjonalizm - W ujęciu funkcjonalnym, społeczeństwo postrzegane jest jako system wzajemnie powiązanych ze sobą elementów kulturowych, pełniących funkcje na rzecz równowagi całości.
Funkcjonalizm - koncepcja antropologiczna polegająca na stwierdzeniu, że każde, nawet najmniejsze zjawisko kulturowe ma jakiś cel. W kulturze nie ma przypadków - wszystko ma swoją funkcję, dlatego wszystkie te zjawiska należy analizować. Od niego zaczyna się nowoczesna antropologia. Powstał w latach 20-tych XX wieku. Zrodził się w Wielkiej Brytanii za sprawą Bronisława Malinowskiego i A.Radcliffe-Brown.
Podstawowe założenia funkcjonalizmu:
sprzeciw wobec propozycji ewolucjonistycznych jako spekulatywnych
punktem wyjścia i dojścia każdego antropologa powinien być teren;podstawą pracy antropologa powinny by badania empiryczne czyli badania terenowe
Funkcjonalizm Malinowskiego rozpoczął się od krytyki, polemiki z ewolucjonizmem i dyfuzjonizmem. Przyjął założenie, że kultura stanowi niepodzielną całość.
Podstawowe założenia funkcjonalizmu opierały się na sprzeciwie wobec propozycji ewolucjonistycznych, między innymi krytyka ignorowania rzeczywistego przebiegu procesów społecznych, gdyż ich rekonstrukcje nie opierały się na faktach a jedynie na spekulacjach. Funkcjonaliści uważali także, iż punktem wyjścia i dojścia każdego antropologa powinien być teren a podstawą pracy antropologa powinny być badania empiryczne czyli badania terenowe. Funkcjonalizm jest orientacją, która zakłada całościowe i systemowe traktowanie kultury, a zjawiska kulturowe wyjaśnia w oparciu o ich funkcje. Wszelkie zjawiska kulturowe i społeczne spełniają określone funkcje w ramach systemu, w którym istnieją. Ich sens można zrozumieć przez te funkcje. Każde nawet najmniejsze zjawisko kulturowe ma jakiś cel. W kulturze nie ma przypadków. Funkcjonalizm traktuje kulturę jako narzędzie zaspokajania ludzkich potrzeb a więc spełnia określone funkcje Problemy genezy i rozwoju odsunięto na dalszy plan jako nierozstrzygalne. Według funkcjonalizmu człowiek poddany jest determinizmowi biologicznemu i kulturowemu. Zaspokajanie potrzeb ludzkich odbywa się zawsze przy pomocy kultury, a nie w sposób naturalny. Zaspokajanie odbywa sie od potrzeby podstawowej przez biologiczną na potrzebach wyższego rzędu kończąc. Każdej potrzebie odpowiada jakaś reakcja kulturowa. Na każdą potrzebę kultura reaguje w określony sposób.
Naczelne pytania funkcjonalizmu dotyczyły wzajemnych funkcjonalnych związków między elementami kultury oraz tego w jaki sposób te elementy przyczyniają się lub umożliwiają utrzymanie się całości, której są częściami. Funkcjonaliści twierdzą że kultura stanowi o odrębności człowieka jako gatunku.
Kultura jest całością, co wiązało się z koniecznością analizy zjawiska czy elementu kulturowego w ramach szerszej całości, gdyż pomiędzy nimi występują zawsze wzajemne powiązania, kultura jest zintegrowanym systemem, harmonijnym.
Funkcjonalizm odrzucał ewolucjonistyczną fascynację problematyką genezy i rozwoju społecznego, ale zachowywał wizję społeczeństwa jako organizmu, którego każdy organ pracuje nad utrzymaniem całości.
Z funkcjonalizmem wiążą się takiej pojęcia jak:
integracjonizm - interpretowanie elementów kultury w ramach całości kulturowej.
utylitaryzm - podejście zakładające, że wszystko co nas otacza ma jakiś cel, pełni jakąś funkcję.
Do ut des
Do ut des, czyli daję abyś dawał, zalecenie nazywane zasadą wzajemności.
Zasada wiążąca osobę obdarowującą z obdarowaną. Rodzaj niepisanego kontraktu zobowiązującego osobę obdarowaną do odwzajemnienia się w ten sam sposób. Z kolei każdy odwzajemniony podarek jest pretekstem do kolejnego, itd. Tworzy się w ten sposób długotrwała więź między stronami, w której zwykle zaczynają odgrywać rolę także inne aspekty niż pierwotne motywy stron.
Kategoria ta odgrywa ogromną rolę w teorii strukturalnej w antropologii.
Strukturalizm - prąd w naukach humanistycznych, wg którego rzeczywistość społeczna jest formalną całością złożoną z relacji. Twierdzi on również, że mit jest bardzo ważnym czynnikiem w badaniu kultury. Jego przedstawicielami byli, m.in., Claude Lévi-Strauss,
3