magisterska praca w1n 187

JĘZYKOZNAWSTWO - nowoczesne językoznawstwo XIX/XX w., jego ojciec to Ferdynand de Saussure. Jest uważany za twórcę i prekursora strukturalizmu.

Twórcy i prekursorzy strukturalizmu Polacy - Jan Banodoum de Courtenay i jego uczeń Mikołaj Kraszewski.

Początki terminologii, strukturalizmu:

De Saissure prowadzi w Genewie wykłady z językoznawstwa.

1916 r. - kurs językoznawstwa ogólnego (przełom).

XIX w. - zdominowany przez psychologizm (zjawiska odkrywane nie były ze sobą połączone przez odkrywców).

De Saussure mówił, że najważniejsza była struktura (ogół relacji pomiędzy elementami danego zbioru). Myślenie o świecie jako o strukturze prowadzi do holistycznego obrazu świata. Holizm - całość nie jest prostą sumą składających się na nich elementów, jest nową jakością. Widać to na przykładzie stałych związków idiomatycznych. Elementy, składniki muszą wejść ze sobą w odpowiednie relację. Postulował semiologię - ogólną teorię znaków.

Znaki to ważne zjawisko ze względu na to, do czego odsyła wyobraźnia. Saussere porównywał znak do kartki, każdy znak ma naturę bilateralną (dwustronną). 2 części znaku - signifiant (forma oznaczająca) oraz siginife (treść oznaczająca). Przynajmniej 2 znaki, które wzajemnie się warunkują i jednocześnie przeciwstawiają się, tworzą najprostszy system znaków - kod. Najbardziej skomplikowany system semiotyczny to ludzki język.

Podstawowy podział znaków:

-dychotomiczny (dwudzielny):

*oznaki (symptomy) - nie są zwrotne (w pełni kontrolowane przez nadawcę), są znakami dla odbiorcy (np. gorące czoło); sytuacja naturalna (np. ślady zostawiane nieświadomie przez zwierzęta.)

* sygnały (znaki właściwe) - wyspecjalizowane w funkcji językowej, świadomie nadane są znakami dla nadawcy i dla odbiorcy (np. wyrazy w języku). Pansemiotyzm - przekonanie, że wszystko jest sygnałem, znakiem.

Sygnały:

- obrazy (ikony) - znaki, w których forma i treść związane są na zasadzie naturalnego podobieństwa, są umotywowane przez to podobieństwo, np. realistyczny portret, fotografia - w których nie ma żadnych podtekstów, maksymalnie wierne, podobne.

- sygnały arbitralne - nieumotywowane, związek między formą a treścią jest konwencją, oparty na arbitralnym wyborze, nie na podobieństwa pomiędzy formą a treścią (np. wyrazy i zdania w języku). W różnych językach ten sam przedmiot różnie się nazywa, np. pies - Hund - dog itd. Brak podobieństwa wyrazu do przedmiotu opisywanego. Konwencjonalizacja znaku - kiedyś miały ścisły związek z tym co oznaczały, jednak dziś straciły go - świat się rozwija. Onomatopeje (wyr. dźwiękonaśladowcze) - niektórzy mówią, że to wyjątek, jednak w każdym języku brzmią inaczej (np. puk, puk - knock knock; pif-paf - bang bang itd.), dlatego są też znakami skonwencjonalizowanymi.

Sygnały arbitralne:

- jednoklasowe - znaki proste, ich liczba jest ograniczona, można nimi opowiadać o wydarzeniach w określonym czasie i miejscu tylko tu i teraz. Nie można nimi budować większych (złożonych wypowiedzi). Są 2 lub 3 przypadki, którymi jednak można zabudować większy komunikat (np. znaki drogowe, system piktogramów). Prawdopodobnie posługuje się nimi większa część świata zwierzęcego.

- dwuklasowe - znaki proste (liczba ograniczona), złozone (nieskończenie wiele) i zbiór reguł, które pozwalają łączyć proste w złożone (ich liczba jest skończona). Dzięki tym systemom możemy opowiadać o wydarzeniach umieszczonych w różnym czasie i przestrzeni; złożone komunikaty (np. ludzki język: wyraz, zdanie, gramatyka).

Taniec pszczół - też dwuklasowy, odkryto to w latach 5-tych XX w., ruchy ich składają się z elementów dyskretnych (nieciągłych), które mogą być łączone w elementy złożone. Mogą sobie przekazywać informacje przestrzenne tylko w pozycji horyzontalnej.

Kody dwuklasowe:

- bezfonemowe (taniec pszczół)

- fonemowe (nasz język)

Język delfinów - zbiór określonych dźwięków, które mogą być używane do tworzenia złożonych jednostek.

Fonem - powstał w lingwistyce strukturalnej; Roman Jakobson - językoznawca. pracował nad afazją (chorobą mózgu polegającej na utracie zdolności mówienia lub rozumienia mowy). „jestem językoznawcą i nic co językowe nie jest mi obce” - jego słowa.

Transkrypcja fonetyczna - głoski, wymowa.

[tama] :[dama] - różne znaczenie, różnią się głoskami w tej samej pozycji.

t - zwartowybuchowe (plozywne) , d - też - sposób artykulacji

przedniojęzykowo-zębowe też - miejsce artykulacji

ustne też - udział podniebienia miękkiego

twarde też - udział środkowej części języka

bezdźwięczne dźwięczne - udział wiązadeł głosowych

|t| metoda testu komutacyjnego - postawienie

cechy artykulacyjne pozwalające różnicować znaczenia wyrazów - cechy dystynktywne

[tama] i [sama] - różny sposób artykulacji: t - zwartowybuchowe, s - szczelinowe

FONEM TO ZBIÓR CECH DYSTYNKTYWNYCH.

Język ludzki to kod arbitralny, dwuklasowy, fonemowy. Zjawisko mowy ludzkiej - langage (de Saussare), dzieli się na 2 aspekty:

- langue (język) - abstrakcyjny, funkcjonuje w świadomości społecznej

- parole (mówienie) - konkretny, jednostkowy akt użycia języka materialnie.

Badacz języka ma tylko dostęp do konkretnych wypowiedzi (parole), dopiero na podstawie ich analizy może ustalić reguły (langue). Raz wypowiedziane słowa znikają i nie powtórzą się. Nie ma w przyrodzie dwóch obiektów identycznych. Dlatego w badaniu języka posługujemy się pojęciem zbioru i metody indukcyjnej (na podstawie obserwacji pewnej liczby zdarzeń w pewnym czasie wyprowadzamy wniosek ogólny).Za każdym razem formułujemy inną wypowiedź językową, nawet gdy np. mówimy przez cały czas tę samą kwestię. Miłość - langue, pocałunek - parole. ontologia - dział filozofii, ogólna teoria bytu, dlatego istnieje coś a nie nic.

Pojęcia ogólne istnieją lub nieistnieją, spór o pojęcia ogólne: nominalizm,. realizm (pojęcia ogólnie istnieją w rzeczywistości), konceptualizm (pojęcia ogólne istnieją, ale tylko w naszym umyśle).

parole - okaz, który prezentuje typ (langue)

W latach 50-tych Noan Chomsky inaczej nazwał pojęcia:

- langue - jako kompetencja języka, istnieją jej 2 typy: 1 - kompetencja idealnego użytkownika języka (społeczna), 2 - kompetencja jednostkowa, indywidualna (niedoskonała)

- parole - performacja językowa (wykonanie).

W gaszeniu pożarów brało udział 5 świeżo upieczonych strażaków. Wsuwki męskie - kapcie, zwis męski - krawat, trójkąt męski z wkładem - slipy. Wreszcie coś drgnęło w pończochach.

Dialektologia - nauka o gwarach. Teoria semantyczna pochodzi z USA - autor Charles Pierce - żył w tym samym czasie co de Saussers. Być filozofem, związany z filozoficzną grupą „Pragmatyzm”. Koncepcja Pierce'a jest epistemologią - teorią poznania. Początki jej koncepcji wiążą się z Kartezujeszem. (Rene Descartes; wyróżniał to co cielesne i to, co duchowe, napisał „Rozprawę o metodzie”, szukał początku, podstawy ludzkiej wiedzy o świecie: „Wątpię, więc myślę. Myślę, więc jestem”.). Pierce mówił, że teorie Kartezjusza są wątpliwe. Wątpienie, o ile jest możliwe, następuje później, kiedy nabierze się pewnych informacji o danej dziedzinie nauki. Synechizm - doktryna ciągłości wiedzy, wiedza ludzka jest ciągła i bez końca. Każda myśl, wypowiedź, element ludzkiej wiedzy to znak. Nie ma pojedynczego znaku, każdy znak domaga się innych znaków; być znakiem to być elementem systemy znaków. Nie ma myśli, która nie wynika z innej i nie, i nie prowadzi do następnej. Myśl = znak. Jest to triadyczna koncepcja znaku:

*reprezentamen - mediuje, pośredniczy pomiedzy interpretantem a przedmiotem

*interpretant

*przedmiot znaku

np. krzesło - rodzaj mebla do siedzenia

reprezentamen interpretant

Aby zrozumieć jeden znak, potrzeujemy następnego znaku. Rola człowieka polega tu na rozumieniu i interpretowaniu znaków, Znak pokazuje nam tylko jakiś aspekt, czyli pokazuje mniej, niż posiada Sany przedmiot. Z drugiej strony, każda nazwa danego przedmiotu jest jego interpretacją - czyli pokazuje więcej. Znak est tym, co dla kogoś zastępuje coś pod pewnym względem - definicja Pierce'a.

Nie ma dostępu do „gołego” faktu czy przedmiotu, Znaki determinują nasz sposób postrzegania świata.

Uczeń Pierce'a - Morris - podzielił semiotyk ę na 3 główne działy:

*składnia (syntaktyka) - budowa znaków złożonych

*semantyka - nauka o znaczeniu znaków

*pragmatyka - dział zajmujący się relacjami pomiędzy znakami a ich użytkownikami (pragmalingwistyka, socjolingwistyka - wpływ sytuacji społecznej i komunikacyjnej na sposób mówienia).

Edward Hall - dostrzegł proksemikę - badanie wpływu przestrzeni na komunikację, dział pragmatyki, zauważył, że wśród rozmaitych kultur w komunikacji ważna jest odległość, także pod względem statusu. Kultura jest tworem przyrody. Im cieplejszy klimat - tym mniejsza odległość pomiędzy rozmówcami. Odległość podkreśla nasz status społeczny, jak także relacje z naszym rozmówcą.

FUNKCJE JĘZYKA:

Pierwszy twórca schematu komunikacyjnego - Karl Buhler („Teoria języka”) wprowadził 4 elementy: nadawcę, odbiorcę, kontekst i znak.

Funkcja charakteryzująca nadawcę komunikatu - funkcja ekspresywna - na podstawie wypowiedzi możemy się dużo dowiedzieć o nadawcy. Są to informacje biologiczne: płeć, wiek; społeczne: status, wykształcenie, z jakiej grupy pochodzi; geograficzne: z jakiego kraju lub obszaru Polski pochodzi; emocjonalno - psychiczne. Możemy częścią tych informacji manipulować, np. kiedy chcemy zdobyć partnera. Dziś możemy także dowiedzieć się o pewnych cechach zdrowia, na podstawie czyjejś wypowiedzi (z pomocą specjalistycznej aparatury). Fonoskopia - identyfikacja osobnika na podstawie jego głosu, daktyloskopia - identyfikacja na podstawie odcisków palców; spektrografia - analiza widmowa głosu człowieka. Człowiek ma 500 cech osobniczych głosu.

Funkcja nastawiona na odbiorcę komunikatu - impresywna - wywarcie wrażenia, wpływu na odbiorcę. Są to bezpośrednie prośby, rozkazy. Perswazja to jej odmiana. Prof. Zgółka: „Pytanie retoryczne, to takie, na które odpowiada idiota.”

Funkcja nastawiona na kontekst - symboliczna, komunikatywna - jest to treść komunikatu. Przekazywanie treści odbiorcy, opowiadanie o świecie itd. Łączą się z nią ekspresywna, jak również impresywna.

Rzadko się zdarza, że w komunikacie obecna jest jedna funkcja. Schemat Buhlera został rozbudowany przez Jakobsona:

kontekst

komunikat

N kontakt O

kod

Funkcja emotywna - nastawiona na nadawcę, zbliżona do ekspresywnej u Buhlera.

Funkcja konatywna - nastawiona na odbiorcę, zbliżona do impresywnej u Buhlera

Funkcja poznawcza (referencjalna) - nastawiona na kontekst, zbliżona do symbolicznej Buhlera

Funkcja estetyczna (poetycka, autoteliczna) - nastawiona na komunikat, lub podtrzymywanie kontaktu pomiędzy rozmówcami. Malinowski (antropolog, „Życie seksualne dzikich”) nadał nazwę tej funkcji. Przykłady: rozmowa przez telefon („Halo”, imiona, nazwiska itd.), wołanie kogoś na ulicy.

Funkcja metafizyczna - nastawiona na kod (metajęzyk - język, którym można mówić o języku, np. zajęcia z językoznawstwa, gramatyka.).

Funkcja estetyczna (poetycka, autoteliczna) - zachwianie zasady transparencji znaku językowego: w zwykłej komunikacji znak językowy jest przezroczysty (transparentny) - skupiamy uwagę na treści tego znaku a nie na jego formie: O CZYM MOWA A NIE CO ZOSTAŁO POWIEDZIANE.

szyba i widok  koncentracja na widoku. W funkcji poetyckiej ważniejsze jest to CO I JAK ZOSTAŁO POWIEDZIANE a później CO? Forma > Treść

świnia - zależnie od sytuacji, osób, tonacji może mieć wydźwięk pozytywny.

Jackobson - nastawienie na komunikat sam w sobie, by był pod względem estetycznym szczególny oraz konkretny.

Funkcja poetycka, bo najłatwiej dostrzegalna jest w poezji. Estetyczna, bo chodzi w tym komunikacie o wartości. Autoteliczna, ponieważ nastawiona na komunikat sam w sobie.

Funkcja poetycka to projekcja zasady ekwiwalencji (wybrane języki świata stają się ekwiwalentem tych, które nie zostały wybrane) z osi wyboru na oś kombinacji.

oś wyboru (paradygmatyczna)

oś kombinacji (syntagmatyczna)

syntagma - całostka składniowa wyższego rzędu morfemu; wyrazzdanie, zdanietekst [składniowy, morfologiczny, związany z ciągiem tekstowym (przeciwieństwo związku asocjacyjnego a. paradygmatycznego)]

Szczególne przypadki funkcji konatywnej:

1. Performatywna (magiczna języka) - dzięki użyciu języka można stwarzać fakty, kreować rzeczywistość, nawet wtedy, jeśli nie istnieją ku temu racjonalne przesłanki, np. zaklęcia szamanów, modlitwy błagalne - „Ojcze nasz”' Księga Rodzaju - bóg stwarza świat poprzez wypowiadanie słów.

Funkcja magiczna nie może być zmieniana. Np. HASŁO-ODZEW; Ropta przysiegi małżeńskiej musi być wypowiedziana co do słowa.

Przekleństwa są również magiczną formułą.

Eufemizmy - w wypadku tabor językowego się nimi posługujemy, np. kopnął w kalendarz, gryzie ziemię, niedźwiedź (czyli miodojad)

Polskie przekleństwa nie są blasfemiczne - nie naruszają sfery sacrum, np. kurwa twoja mać - burzy świętość matki.

Teksty Reja, Kochanowskiego są erotyczno-fizjologiczne: vis comica vis obscena.

2. Perswazyjna - perswazją zajmowała się retoryka, obecnie pragmalingwistyka - wpływ języka na myślenie.

„Polega na wpływaniu na sposób myślenia i działania odbiorcy, a nie drogą bezpośredniego rozkazy, lecz w sposób utajony i ukryty i tak, że z pozoru dominuje inna niż konatywna funkcja językowa, najczęściej poznawcza” - S. Barańczak

Od zawsze funkcja perswazyjna używana była w wychowaniu. Bywa bardzo często wykorzystywana w religiach i polityce. Najbardziej widoczna jest w polityce, w systemach totalitarnych jako masowe oddziaływanie na ludzi.

Funkcja ta używana była przez KCPZPR - w broszurach po Plenum ukazywały się: akapit tekstu (oklaski), kolejny akapit tekstu (burzliwe oklaski), nastepny akapit (długotrwałe burzliwe oklaski).

Laskowik z TEY - „3 koła są dobre” zamiast „traktor się zepsuł” - dawanie nadziei.

Kultura masowa (reklama, Harlequin, gazety „kobiece”)

Mechanizmy rządzące kulturą masową:

- emocjonalizacja odbioru - ma zapewnić bezrefleksyjną percepcję

- wspólnoty świata i języka (pomiędzy nadawcą i odbiorcą ma zapewnić wrażenie pełnego porozumienia) - uproszczenie

- symplifikacja rozkładu wartości - ma prowadzić do łatwej orientacji aksjologicznej

Kultura masowa buduje świat dwudzielny (zbiegunowany), w którym łatwo się poruszać, jest pozornie przyjazny dla człowieka.

- mechanika wyboru bezalternatywnego - zwolnienie od konieczności podejmowania decyzji (świat pozornie przyjazny dla człowieka).

E. Fromm „Ucieczka od wolności” - masy, ludzie w masie, zmieniają duchową niezależność i wolność na poczucie bezpieczeństwa. Zwolnienie od odpowiedzialności, bo poszukują przewodnika stada.

Alfred Korzybski - Amerykanin, językoznawca:

- ludzie dostrzegają w komunikatach wyłącznie funkcję poznawczą

- między światem językowym a światem ekstensjonalnym wobec niego istnieje napięcie wynikające z nietożsamości tych dwóch światów. Przeciętny użytkownik nie jest jej świadom (słowo to nie to samo co rzecz, którą opisuje).

SŁOWA MAPA

------------ = --------------------

RZECZY TERYTORIÓW

Języki indoeuropejskie najbardziej nadają się do sterowania jednostką. Zawierają typ myślenia odpowiadający typowi myślenia propagandowego.

Arystoteles operował logiką:

1. Zasada tożsamości pp (jeżeli p to p)

2. Prawo kontradykcji (sprzeczności) ~(p  ~p) (nieprawda, że p i nie p - nic nie może być jednocześnie p i nie p)

3. Zasada wyłączonego środka p  ~p (albo coś jest p lub nie p - nie ma 3 wyjścia - „tercium non danum”)

Językoznawstwo - zespół teorii zajmujących się językiem naturalnym. Wywodzi się ze starożytnej filozofii. Dionizjusz Trak (III w. p.n.e.) wyróżnił 11 teorii - jedenaście kategorii mowy (np. czasownik - verbum). Wypowiadaniu, lub słyszeniu mowy towarzyszył rpzepłuw krwi w mózgu w odpowiednim obszarze (pozydronowa tomografia emisyjna - obszar przepływu krwi w mózgu).

Średniowiecze:

ars bene loquendi AT scribendi - sztuka dobrego mówienia i pisania.

1660 - gramatyka z Port Rogal - próbowano porównywać hebrajski, grekę, łacinę i perski. Pierwsza gramatyka porównawcza. Założyli, że istnieje gramatica universalis - zbiór języka bliski (wspólny) wszystkim językom ludzkim.]

XVIII/XIX - językoznawstwo jako dyscyplina naukowa

Franz Bopp (1816 r.) - „Gramatyka porównawcza języków europejskich”

Wilhelm von Humoboldt - I klasyfikacja języków świata - aktualna do dziś.

Wiek XX zdominowany przez strukturalizm i generatywizm.

Teraz - lingwistyka kognitywna - łącząca procesy językowe z procesami psychicznymi zachodzącymi.

językoznawstwo - matematyczne i algebraiczne

*Aktualna wypowiedź - jednostkowa, konkretna wypowiedź. Zbiór wszystkich aktualnych wypowiedzi (Wyp)

w  Wyp - `w' należy do zbioru aktualnych wypowiedzi; w jest aktualną wypowiedzią.

W aktualnych wypowiedziach badamy dwa aspekty:

1. ich naturę fizykalną - stricte przyrodniczą

2. ich naturę znakową

Główną dyscypliną zajmującą się naturą fizykalną aktualnych wypowiedzi jest fonetyka eksperymentalna i neurolingwistyka.

Fonetyka eksperymentalna dzieli się na:

- fonetykę artykulacyjną - badającą generowanie dźwięków mowy przez aparat głowsowy człowieka. Posługuje się metodami nauk medycznych, np. metoda kinorentgenografii - technika ruchomego filmu rentgenowskiego, pozwala badać dłuższe wypowiedzi. Efektem jest kinorentgenogram. Oprócz film rentgenowego stosuje się również elektromiografię - służy badaniu napięcia mięśniowego w trakcie mówienia.

Palatografia - dziś już niewykorzystywana, używana pod koniec XIX w., pionier fonetyki eksperymentalnej - Tytus Benni, ślady języka na podniebieniu (palatografia dynamiczna - montowano sztuczne podniebienia podłączone do prądu).

3 podstawowe układy narządów człowieka w fonetyce eksperymentalnej:

1. Układ (aparat) oddechowy (respiracyjny/subglotalny):

- płuca

- oskrzela

- tchawica

Przepona (diafragma) oddziela klatkę piersiową od jamy brzusznej i wspomaga oddychanie, Jest to oddychanie nawykowe. Kobiety oddychają szczytowo i piersiowo a mężczyźni żebrowo.

2. Aparat fonacyjny (glotalny):

- krtań (larynx) - puszka zbudowana z chrząstek; u kobiet delikatniejsza

mutacja - związana jest ze wzrostem krtani

Najważniejszym miejscem w krtani jest chrząstka tarczowata składająca się z dwóch płytek. Jest to miejsce przyczepu wiązadeł głosowych. Wiązadła głosowe są przyrośnięte nieruchomo z przodu a z tyłu ruchomo do chrząstek nalewkowatych mogących się obracać wokół własnej osi. Po bokach przyrośnięte są do mięśni zwanych fałdami głosowymi mogą drgać w ruchu poziomym, pionowym, okrężnym. Gdy się nałożą te drgania powstaje ton krtaniowy. Wiązadła są zróżnicowane płciowo.

Przyjmuje się 3 podstawowe skale dla głosów:

-męskich -żeńskich

*bas *alt

*baryton *mezzosopran

*tenor *sopran

Głosy dziecięce zazwyczaj sytuują się na poziomie altu i mezzosopranu.

Podstawowoą funkcją fizjologiczną wiązadeł głosowych jest funkcja oddechowa.

Funkcja ochronna - składają się na nią:

-chrząstka nagłośna

Kalcyfikacja chrząstek krtaniowych - zwapnienie, kostnienie chrząstek.

W wieku starczym następuje uwstecznienie - dekalcyfikacja, zwiotczenie głosu, oraz hipokineza - coraz szybsze możliwości ruchowe.

3. Aparat artykulacyjny (nasada/superglotalny).

Przestrzeń między wiązadłami nazywa się głośnią - glottis. Składa się z 3 jam:

-jama gardłowa (cavitas pharyngalis)

- jama nosowa (cavitas nosalis)

- jama ustna (cavitas oralis)

W językach semickich (szczególnie arabskim) następuje rozszerzanie jamy gardłowej.

Przejście z gardła do jamy nosowej - 2 otwory nazywane choanami.

2 otwory zewnętrzne nosa - nozdrza.

jama ustna:

- żuchwa (mandibula) nazywana szczęką dolną

- szczęka górna (maxillia)

- wargi (labia) - wierzch nazywa się czerwienią wargową

- dziąsła (alveolae) - tkanka chrzęstna pokryta śluzówką (gingive). Dziąsła tworzą zębodoły. Okolice woreczka dziąsłowego - można wytworzyć `l'.

- zęby (dentes) - 2 łuki zębowe (dolny i górny), 2 połówki powtarzające się: 1,2 - siekacze (dentes incisivi), 3 - kły (dentes canini), 4,5 - przedtrzonowe (premolares), 6, 7, (8) - trzonowe (dentes morale). Dziecko ma 20 zębów - bez trzonowych.

Zęby stałe - dentes permanentes.

- podniebienie twarde (palatum)

* przednia (prepalatum)

* środkowa (mediopalatum)

* tylna (postpalatum)

Podniebienie twarde kończy się na linii ostatnich zębów i zaczyna się podniebienie miękkie.

- podniebienie miękkie (velum) - ruchomy narząd mowy: ruchy w płaszczyźnie poziomej i pionowej. Kończy się języczkiem.

- języczek (uvula)

Przejście do nosa (hoanów) zamyka całe podniebienie razem z języczkiem. Podniebienie miękkie wykonuje ruchy w płaszczyźnie poziomej i lekko się unosi - tym sposobem zamyka, gdyż tworzy się tzw. wał Pasawanta. Powstała szczelina ma wielkość 3 mm. Gdy wał się zamknie i uniesie się w górę - głoski ustne; gdy się zamknie i opuści - głoski ustno-nosowe (ę, ą) i nosowe (m, n, ń i ich warianty).

-język (lingua)

radix - obsada, korzeń języka - umieszczony głęboko

corona - korona języka - cały brzeg przedni

apex - czubek, koniszek języka

dorsum - grzbiet języka:

predorsum (przednia)
mediodorsum (środkowa)
postdorsum (tylna)

Wędzidełko umieszczone pod językiem uniemożliwai połykanie języka.

Łacińskie nazwy używane są w charakterystyce głowek: welarna, apikalna itp.

FONETYKA AKUSTYCZNA - bada falę głosową jako falę akustyczną metodami fizyki.

Metoda analizy spektralnej fali głosowej (spektroskopia, spektrografia) - dokonuje się ją spektrografem (analiza widma fali dźwiękowej). Wykres spektralny jest trójwymiarowy. W analizie spektralnej ważne są:

- czas częstotliwości

- natężenie dźwięku (obecnie można badać amplitudę itd.)
Nasz aparat głosowy - od krtani do wylotu jamy ustnej - wiązadła głosowe (średnia długość u dorosłych mężczyzn - 17 cm (u kobiet - średnio 2 cm mniej). Dźwięk rozchodzi się w ośrodku sprężystym - powietrzu, gazach itd. W zwykłych warunkach osiąga 340 m/s w powietrzu, w wodzie rozchodzi się 2x szybciej, w ciałach stałych 3-4x szybciej. Każdy słyszy siebie samego inaczej niż inni z zewnątrz, ponieważ głos rozchodzi się także w kościach czaszki. W zależności od kształtu i objętości jamy pewne dźwięki są tłumione, inne potęgowane i dlatego głos jest inny u każdego człowieka.

3 stopnie zbliżenia narządów mowy:

- otwór (samogłoski)

- szczelina (głoski szczelinowe)

- zwarcie (impulsy - głoski plozywne - zwartowybuchowe)

Konkretne dźwięki mogą być kombinacją stopni.

Na spektrogramie otrzymujemy informacje o efektach akustycznych, jakie wywołały dźwięki.
e, o miałyby podobne widmo. O odróżnieniu decydują punkty ponad krtanią, które ukazują formanty dźwięku mowy charakterystyczne dla każdego dźwięku.

Formanty dźwięków mowy - miejsca koncentracji energii. Ich ułożenie zależy w jakim sąsiedztwie jest wymawiana głoska - zależą od kolejnego wymawianego dźwięku.

Fonoskopia - dział kryminalistyki, który rozpoznaje człowieka po głosie. Można rozpoznać zmontowane nagrania (SB zmontowało np. Wałęsy przed stanem wojennym). Łatwiej to sprawdzić w nagraniu analogowym, trudniej w cyfrowym.

Choroby wpływają na mowę (mogą ją zniekształcić).

Cechy prozodyczne (suprasegmentalne) - intonacja, melodia mowy - nie dają się dokładnie opisać, nie wiemy na czym polega percepcja sygnału językowego u ludzi.

Tonacja jest ruchoma, wyrażana modalnością (stosunkiem do tego co się mówi).

Parametryczny opis sygnału mowy nie jest jeszcze mową. Parametry fizyczne a percepcja mowy - brak korelacji.

Dźwięki językowe i niejęzykowe muszą być analizowane w mózgu.

Relacje pomiędzy akustyką a intonacją są do końca niezbadane. W widmie sumowym składowe nie są rozróżniane.

Odpowiednikiem szczeliny jest widmo sumowe.

szum biały (bez wyraźnych składowych widma) prążki oznaczające głoskę dźwięczną
Jeśli nasze narządy dokonują zwarcia to, to zwarcie generuje impuls.

FONETYKA PERCEPCYJNA:

- fonetyka wizualna - zajmuje się percepcją wzrokową ruchów widocznych narządów mowy (metoda fotograficzna - nauczanie głuchoniemych odczytywania mowy z ust)

- fonetyka audytywna (audio - słyszę) - zajmuje się percepcją słuchową aktualnych wypowiedzi. Jest to dział fonetyki najsłabiej rozpoznany. Specyfika percepcji słuchowej jest wciąż niewiadoma (metody - audiologia, neurologia, audiografia dająca audiogram). Pole wrażliwości słuchowej, jeśli chodzi i częstotliwość obejmuje od 20 Hz do 20 kHz. (dźwięki językowe - 400 Hz - 12 kHz; dźwięki o mniejszej częstotliwości niż 20 Hz - infradźwięki, dźwięki o większej częstotliwości niż 20 000 Hz - ultradźwięki)

130 decybeli to próg bólu. Głośna rozmowa kilku ludzi to 70-80 decybeli. Większość ludzi cierpi na niedosłuchy od 20 paru do 80 paru decybeli).

Narząd słuchu:

- ucho zewnętrzne - zbieranie dźwięków z otoczenia. Poprzez kanał słuchowy przekaz ich na błonę bębenkową

- ucho środkowe - młoteczek, kowadełko, strzemiączko; okolice owalne i okrągłe)

- ucho wewnętrzne - endolimfa i perylimfa powodują przekazanie mechanicznych drgań. W uchu wewnętrznym następuje przejście od procesu przewodzenia do procesu odbierania. Dźwięki zostają przełożone na impulsy elektryczne przekazywane do mózgu (do ośrodka Wernickiego). Ośrodek Brocka produkuje dźwięki w mózgu (zajmuje się ostatecznym ukształtowaniem dźwięku wychodzącego. U osób praworęcznych leży w lewym płacie czołowym.

Hipokamp - ułożony poniżej spoidła wielkiego w mózgu - następuje w nim przetwarzanie informacji językowej wejściowej i wyjściowej.

Ośrodki Brocka i Wernickiego stwierdza się także u szympansów.

Ośrodki Brocka i Wernickiego połączone są pęczkiem łukowatym - wiązką nerwów. U człowieka obejmuje to kilkadziesiąt do kilkuset nerwów - umożliwia to pełną komunikację pomiędzy ośrodkami.

Narząd słuchu i równowagi - błędnik w uchu wewnętrznym. Jest narządem parzystym, co umożliwia nam orientację w przestrzeni.

Młoteczek jest rękojeścią przyłączony do błony bębenkowej.

WŁASNOŚCI ZNAKOWE JĘZYKA

1. Badanie znaczenia - przekład jednego znaku na inny znak językowy.

2. Badanie oznaczania aktualnych wypowiedzi - relacja pomiędzy aktualną wypowiedzią a rzeczywistością pozajęzykową, w stosunku do której tej aktualnej wypowiedzi można użyć.

Mereologia - system logiczny stworzony przez S. Leśniewskiego i A.. Tarskiego. Grec. mereos - część, logos - nauka. Zajmowały się stosunkiem części do całości w języku matematyki.

1. P - relacja bycia częścią (łac. pars - część)

x P y - dwa argumenty - obiekt x jest częścią obiektu y

2. T - relacja poprzedzania w czasie (łac. tempu - czas)

x T y - obiekt x poprzedza w czasie obiekt y

3. Tim - relacja bezpośredniego poprzedzania w czasie

x Tim y - obiekt x bezpośrednio poprzedza w czasie obiekt y

Obiekt x bezpośrednio poprzedza obiekt y wtedy i tylko wtedy, gdy obiekt x poprzedza w czasie obiekt y, oraz nie istnieje obiekt z takie, że x poprzedza w czasie z, oraz z poprzedza w czasie y.

SEGMENTACJA W JĘZYKOZNAWSTWIE

Każdą część relewantną językowo oznaczamy `s' a zbiór wszystkich relewantnych segmentów językowych `Seg'

s  Seg - s jest segmentem językowym

s P w - s jest częścią aktualnej wypowiedzi

Seg : Wyp → P (Seg)

Operacja segmentacji to funkcja ze zbioru aktualnych wypowiedzi w zbiór wszystkich podzbiorów zbioru segmentów językowych.

Funkcja - szczególny przypadek relacji

X Y

R : X → Y

R  X x Y

Każdemu elementowi x ze zbioru X przyporządkowany jest każdy element y ze zbioru Y (dokładnie jeden).

Mały domek stał pod lasem.

fraza nominalna; grupa podmiotu fraza werbalna; grupa orzeczenia

1. Segmentacja na aktualne syntagmy: {mały domek, stał pod lasem}

wyrażenia przyimkowe są aktualnym wyrazem

2. Segmentacja na aktualne wyrazy: {mały, domek, stał, pod lasem} - 4 aktualne wyrazy

Aktualne wyrazy muszę mieć charakter autosemantyczny i mogą mieć charakter dyskontynualny (mogą być przerwane spacją).

3. Segmentacja na aktualne słowa: {mały, domek, stał, pod, lasem} - 5 aktualnych słów

Aktualne słowa mogą mieć charakter autosemantyczny albo synsemantyczny, muszą mieć charakter kontynualny.

4. Segmentacja na aktualne morfy (najmniejsze cząstki znaczeniowe):

{mał-, -y, dom-, -ek, sta-, -ł, pod, las-, -em} - 9 aktualnych morfów

Aktualne morfy rdzenne (leksykalne) - mał-, dom-

Aktualne morfy fleksyjne (końcówki) - -y, -em

Aktualne morfy słowotwórcza - -ek

Końcówki kumulatywne - tworzą rodzaj, przypadek i liczbę np. -y.

5. Segmentacja na aktualne sylaby (zgłoski):

{ma-, -ły, do-, -mek, stał, pod, la-, -sem} - 8 aktualnych sylab

Aktualna sylaba - minimalny segment temporalnej organizacji artykulacyjnego kontinuum, którego granice są wyznaczone przez wyraźne zmiany w dystrybucji siły artykulacji.

np. pa-smo lub pas-mo - nie ma określonych reguł

6. Segmentacja na aktualne fony (dźwięki):

{m, a, ł, y, d, o, m, e, k, s, t, a, ł, p, o, d, l, a, s, e, m}

Fakt, że segmentacje językowe mają charakter aktualny:

1. Relacja pomiędzy danym segmentem `s' a inkorporującą go aktualną wypowiedzią `w' jest mereologiczną relacją P.

2. Żadne da segmenty będące częściami tej same aktualnej wypowiedzi nie mogą być identyczne np. kotek (5 różnych dźwięków).

Zbiór segmentów znakowych danego języka:

Sgn  Seg (zbiór segmentów znaczących jest podzbiorem segmentów właściwych, nie będzie tu dźwięków - aktualnych fonów i sylab)

RELACJE:

Homofonia (hfn) - relacja homofonii

Mówienie jest związane z dyspersją (rozrzutem). Każdy dźwięk produkowany ma pewien obszar miejsc artykulacji. Rodzimy użytkownik języka dokonuje:

- identyfikacji audytywnej uważając je za „takie same” (mimo, że mają drobne różnice fizyczne) z punktu widzenia własnego języka

- dyferencjacji audytywne dwóch aktualnych wypowiedzi - rozróżnienie między nimi (zauważając różnice fizyczne).

To, co homofoniczne w jednym języku nie musi być homofoniczne w innym (grec. homo - przedrostek oznaczający obiekty tego samego rodzaju).

hfn  Seg x Seg

Relacja homofonii zawiera się w produkcie kartezjańskim zbioru segmentów. Dla dowolnego segmentu językowego w danym języku możemy znaleźć inny segment, który będzie z nim homofoniczny.

Homofonia - nie zakłada całkowitej identyczności segmentów (2 segmenty są homofoniczne, kiedy z punktu widzenia danego języka brzmią „tak samo”).

Relacja homofonii jest relacją równowartościową na zbiorze segmentów językowych:

hfn  aeq (Seg)

aeq - ekwiwalentny

Relację nazywamy równowartościową, kiedy jest jednocześnie

- zwrotna - x  X x R x

- symetryczna - x, y  X x R y → y R x - Jeśli z faktu, że x jest w jakiejś relacji z y wynika, że y jest w tej relacji z x.

- przechodnia - x, y, z  X x R y  y R z → x R z

Para uporządkowana (Seg, hfn), która składa się ze zbioru segmentów i relacji homofonicznej tworzy system homofoniczny danego języka.

Rodzina homofonów danego języka to rodzina zbiorów, oznaczamy ją: HFN

HFN = Seg/hfn

Rodzina homofonów to podział zbioru segmentów indukowanych przez relację homofonii. Każdy element rodziny homofonów (homofon) to zbiór homofonicznych elementów językowych (w danym języku są nieodróżnialne).

Suma podzbiorów otrzymanych w klasyfikacji daje zbiór klasyfikowany. Wspólna część musi być zbiorem pustym (). Podzbiory muszą być rozłączne.

Zbiór segmentów językowych składa się z podzbiorów nieposiadających elementów wspólnych. Rodzina homofonów to klasyfikacja zbioru segmentów językowych.

HFN  clsf (Seg)

{dom, dom}

{może, morze}

{Bóg, Bug, Buk, bóg, buk}

{żądzą, rządzą}

Rozszerzona relacja homofonii - Hfn

Hfn = {(Si, Sj) : V V [A, B  HFN  Si  A  Sj  B  Λ Λ (si  Si  sj  Sj → si hfn sj)]}

A B si sj

Jest to zbiór takich zbiorów segmentów Si i Sj, że istnieje takie A i istnieje takie B, że A i B są homofonami, oraz zbiór segmentów Si zawiera się w A i oraz zbiór segmentów Sj zawiera się w B, oraz dla każdego Si i dla każdego Sj, jeżeli si należy do zbioru segmentów Si i jeżeli sj należy do zbioru segmentów Sj - to segment Si jest homofoniczny z Sj.

S - zbiór

s - element

VV - kwantyfikatory małe, szczegółowe, egzystencjalne - istnieje takie x, że p

 - należenie elementu do zbioru

A, B - są to zbiory, oraz elementy rodziny homofonów

 - inkluzja - zawieranie się zbioru w zbiorze

 - mniejszy lub równy

< - mniejszy

Λ Λ - kwantyfikatory duże, ogólne (dla każdego x p)

( ) - implikacja - okres warunkowy

→ - jeżeli… to (funkcja)

Dwa zbiory segmentów Si i Sj są związane rozszerzoną relacją homofonii wtedy i tylko wtedy, gdy każdy segment si ze zbioru Si jest homofoniczny z każdym segmentem sj ze zbioru Sj.

Relacja homografii wiąże segmenty, które mają równokształtne segmenty graficzne.

{dom, dom} - są homograficzne

{dom, Dom} - nie są homograficzne

{może, morze} nie są homograficzne

Homofonia jest względnie zależna od homografii.

{zamarzać, zamarzać} - homograficzne, ale nie homofoniczne

{cz, cz} - homograficzne, ale nie homofoniczne

czas tysiączłotówka

Significatum - dowolny fragment rzeczywistości pozajęzykowej.

zsg (s)

Zakres sygnifikacji (denotacja) segmentu s to zbiór wszystkich sygnifikantów, które można w danym segmencie oznaczyć, np. zakresem sygnifikacji segmentu (jabłko) jest zbiór wszystkich jabłek.

Relacje stopnia hiponimii są to relacje operujące na zbiorze segmentów znakowych.

1. RELACJA NIEWIĘKSZEGO STOPNIA HIPONIMII [ hpn] - jest to zbiór takich Si i Sj, że Si i Sj są segmentami znakowymi oraz zakres sygnifikacji segmentu Si zawiera się w zakresie sygnifikacji segmentu Sj.

≤hpn = {(si , sj) : si , sj  Sgn  zsg(si)  zsg(sj)}

2 segmenty znakowe Si i Sj są związane relacją największego stopnia hiponimii wtedy i tylko wtedy, gdy zakres sygnifikacji si jest mniejszy lub równy zakresowi sygnifikacji sj.

róża ≤hpn kwiat

róża ≤hpn róża

kwiat ≤hpn kwiat

biały dom ≤hpn dom

2. RELACJA WZAJEMNEJ HOMONIMII - HOMOSYGNIFIKACJA [hsg]

hsg = {(si , sj) : si , sj  Sgn  si ≤hpn sj  sj ≤hpn si )}

Dwa segmenty znakowe si i sj są związane relacją homosygnifikacji wtedy i tylko wtedy, gdy mają identyczny zakres ograniczania /wtedy i tylko wtedy, gdy są swymi wzajemnymi hiponimami.

róża hsg róża

dom hsg dom

kwiat hsg kwiat

językoznawstwo hsg lingwistyka

ziemniak hsg kartofel

butelka hsg flaszka -(w kontekście imprezy przestaje być homosyntagmą)

relacje relatywizujemy do konkretnego języka.

Relacja homosygnifikacji jest równoważnością na zbiorze segmentów znakowych. jest zwrotna, symetryczna, przechodnia.

hsg  aeq (Sgn)

Para uporządkowana obejmująca zbiór elementów znakowych i relację homosygnifikantów tworzy system homosygnifikacji danego języka.

(Sgn, hsg)

Rodzina homosygnifikantów

HSG = Sgn / hsg

Rodzina sygnifikantów - podział sygnifikantów (segmentów znakowych) indukowanych przez relację homosygnifikacji.

Homosygnifikacja to zbiór równooznaczających segmentów językowych.

3. RELACJA MNIEJSZEGO STOPNIA HIPONIMII [ <hpm ]

<hpm = {(si , sj) : si , sj  Sgn  si ≤hpn sj  ~ sj ≤hpn si )}

Dwa segmenty znakowe si i sj są związane relacją mniejszego stopnia hiponimii wtedy i tylko wtedy, gdy zakres oznaczania segmentu si jest mniejszy niż zakres oznaczania segmentu sj.

~ - znak negacji - „nie jest tak, że”, „nieprawda, że”

 - znak negacji - „nie jest tak, że”, „nieprawda, że”

róża <hpm kwiat (aktualny wyraz róża jest hiponimem aktualnego wyrazu kwiat)

stół <hpm mebel (aktualny wyraz stół jest hiponimem aktualnego wyrazu mebel)

Poprzedniki relacji mniejszego i niewiększego stopnia hiponimii - hiponimy

Następniki relacji mniejszego i niewiększego stopnia hiponimii - hiperonimy

4. RELACJA KOHIPONIMII [khpn]

khpn = {(si , sj) : si , sj  Sgn  V (si ≤hpn s  sj ≤hpn s )} - (wzór z wykładu)

khpn = {(si , sj) : V (si ≤hpn s  sj ≤hpn s )} - (wzór skrócony z podręcznika)

Dwa segmenty znakowe si i sj są związane relacją kohiponimii wtedy i tylko wtedy, gdy mają wspólny hiperonim.

róża khpn fiołek (mają wspólny hiperonim w postaci segmentu kwiat) - aktulany wyraz róża związany jest kohiponimią z aktualnym wyrazem fiołek

dąb - drzewo - roślina

lipa/ krzew/

5. REACJA NAJWIĘKSZEGO STOPNIA BEZPOŚREDNIEJ HIPONIMII [≤ ]

≤ = {(si , sj) : si ≤hpn sj  V (si ≤hpn s  s ≤hpn sj  si ≠ s  sj ≠ s )}

*Pomiędzy si i sj nie może wejść żadne dodatkowe s.

6. RELACJA MNIEJSZEGO STOPNIA BEZPOŚREDNIEJ HIPONIMII [<]

< = {(si , sj) : si ≤ sj  ~ si ≤ si )}

7. RELACJA BEZPOŚREDNIEJ KOHIPONIMII [khpnim]

khpnim = {(si , sj) : V (si <s  sj <s )}

8. RELACJA KOSYGNIFIKACJI = RELACJA WSPÓŁOZNACZANIA (KOREFERENCJI) [ksg]

ksg = {(si , sj) : si , sj  Sgn  zsg (si )  (sj ) ≠  }

Dwa segmenty znakowe si i sj są związane relacją kosygnifikacji wtedy i tylko wtedy, gdy mają przynajmniej 1 wspólne siginficatum.

Kosygnifikacja używana jest bardzo często w tekstach pisanych np.:

- Czekałem na kolegę, który nie przyszedł. - kolegę ksg który

- Adam Mickiewicz ksg autor „Dziadów” ksg autor „Pana Tadeusza” (Adam Mickiewicz i autor „Dziadów” są również w homosygnifikacji).

9. RELACJA KOSYGNIFIKACJI ZAWIERA SIĘ W RELACJI HOMOSYGNIFIKACJI [hsg  ksg]

(Wyp, hfn, hsg) - tworzą wypowiedź danego języka

WYP = Wyp / (hfn  hsg) - rodzina wypowiedzi to podział zbioru aktualnych wypowiedzi indukowany przez iloczyn relacji homofonii i homosygnifikacji.

Wypowiedź to zbiór homofonów i homosygnifikantów aktualnej wypowiedz.

Aktualna wypowiedź to element. Wypowiedź to zbiór takich aktualnych wypowiedzi.

zamek

homofoniczne, niekoniecznie homosygnifikacyjne

zamek

lubię językoznawstwo

homosygnifikacyjne, nie homofoniczne

lubię lingwistykę

Rodzina wypowiedzi jest klasyfikacją zbiorów aktualnych wypowiedzi.

WYP  clsf (Wyp)

W  WYP

W - wypowiedź

AKTUALNE FONY

Zbiór wszystkich dźwięków danego języka [Fon]

f - dźwięk

f  Fon

idem z matkom na mszem świętom (Lech Wałęsa) - om, em

lecoł za piłkoł, wołs, szczełście (Maja Komorowska) - eł, oł

ido, malujo, piszo, robio (politycy PSL) - o, e



eu - węch

ł - pięść



piana p'ana p'iana (taka wymowa jest cięższa)

Zbiór wszystkich dźwięków danego języka to jego - BAZA DŹWIĘKOWA - Rodzina zbiorów.

Bf = {Fon1, Fon2, …, Fonn}

Układ składający (para uporządkowana) się ze zbioru dźwięków i relacji homofonii nazywamy systemem głoskowym danego języka.

(Fon, hfn)

Rodzina głosek (rodzina fonów) to podział zbioru dźwięków wyznaczony przez relację homofonii.

FON = Fon / hfn

- aktualny fon - dźwięk

- fon - głoska

Każda głoska to zbiór homofonicznych dźwięków. Rodzina głosek jest klasyfikacją zbioru dźwięków.

FON  clsf (Fon)

F  Fon

F - głoska, albo fon

- każda głoska jest homofonem

FON  HFN

[t] = {t1, t2, t3, …} - głoski umieszcza się w nawiasach kwadratowych

ti  [t]

ti  Fon

[t]  FON

[t]  Fon

- głoski są rozłącznymi zbiorami dźwięków

Fi, Fj  FON  Fi  Fj → Fi  Fj = 

[t]  [k] =  - iloczyn 2 dowolnych głosek będzie zawsze zbiorem pustym

I poziom abstrakcji (tworzą go zbiory) [t]

poziom realizacji (materialny i konkretny) t1 t2 t3 . . .

Głoska jest pojęciem abstrakcyjnym. Głoski są pewnymi typami dźwięków, które wymawiamy. Dźwięk jest substancjalną manifestacją głoski.

Pocałunek jest substancjalną manifestacją miłości.

(Fon 1, hfn) → FON 1

(Fon 2, hfn) → FON 2

(Fon n, hfn) → FON n

Rodzinę wszystkich rodzin głosek tego samego języka nazywamy BAZĄ GŁOSKOWĄ DANEGO JĘZYKA.

BF = { FON 1, FON 2, …, FON n)

Transkrypcja fonetyczna to operacja jednoznacznego przyporządkowania głoskom danego języka znaków alfabetu fonetycznego, lub wynik takiej operacji. W sensie matematycznym transkrypcja jest funkcją. W użyciu są dwa alfabety fonetyczne: slawistyczny (zapis języków słowiańskich), międzynarodowy (zapis dowolnego języka) - operuje kilkudziesięcioma znakami diachretycznymi

Alfabety fonetyczne:

[………………..] - slawistyczny zapis (alfabet)

[………………..] - międzynarodowy zapis (alfabet)

[………………..]

Relacja junkcji fonicznej (junkcjo - łac. połączenie)

fj = {(fi , fj) : fi , fj  Fon  V (s  Seg  fi P s  fj P s  fi Tim fj )}

Dwa dźwięki fi i fj są związane relacją junkcji fonicznej wtedy i tylko wtedy, gdy istnieje segment s, którego są one częściami oraz fi bezpośrednio poprzedza w czasie fj.

P - relacja bycia częścią

Tim - relacja bezpośrednio poprzedzona w czasie

dom

d fj o | o fj m - `…' związany relacją junkcji fonicznej z dźwiękiem `…'

fjs - junkcja foniczna ograniczona do danego segmentu `s'

Dźwiękowa struktura linearna danego segmentu s to przyporządkowany temu segmentowi dokładnie jeden skończony ciąg dźwięków będących jego częściami, całkowicie go wyczerpujących i związanych z junkcją foniczną.

ZBIÓR WSZYSTKICH DŹWIĘKOWYCH STRUKTUR LINEARNYCH WSZYSTKICH SEGMENTÓW DANEGO JĘZYKA [Lin ]

f1, f2, f3, …, fn

f1  F1, f2  F2, f3  F3, …, fn  Fn

F - głoska

F1, F2, F3, …, Fn - głoskowa struktura linearna danego segmentu s - jest to przyporządkowany temu segmentowi ciąg głosek, których elementami są odpowiednio dźwięki związane junkcją foniczną.

ZBIÓR WSZYSTKICH GŁOSKOWYCH STRUKTUR LINEARNYCH WSZYSTKICH SEGMENTÓW DANEGO JĘZYKA [Lin]

Dźwiękowa struktura linearna nie może zawierać tych samych dźwięków. Nie może zawierać również powtarzających się elementów.

Głoskowa struktura linearna może zawierać powtarzające się elementy.

W aktualnym wyrazie `kotek; jest 5 dźwięków i są 4 głoski (k o t e k - ta sama głoska, różne dźwięki)

RELACJA FONICZNEJ DIAKRYZY [dk]

dk = {(si , sj) : si , sj  Seg   si hfn sj }

Dwa segmenty si i sj są związane relacją fonicznej diakryzy wtedy i tylko wtedy, gdy nie są homofoniczne.

- aktualny wyraz `dom' jest w relacji homofonicznej diakryzy z aktualnym wyrazem `kot'.

Relacja fonicznej diakryzy jest relacją symetryczną:

si dk sj → sj dk si

a dk o → o dk a

dom dk kot  kot dk dom

RELACJA DIAKRYZY JĘZYKOWEJ [Dk]:

Dk  Lin x Lin

Dwie głoskowe struktury linearne są związane relacją diakryzy wtedy i tylko wtedy, gdy odpowiadające im segmenty są związane relacją fonicznej diakryzy.

(Lin, Dk) - układ składający się ze zbioru wszystkich głoskowych struktur linearnych wszystkich segmentów i relacji diakryzy to SYSTEM DIAKRYZY JĘZYKOWEJ.

- części diakrytyczne opierają się na własnościach heterofonicznych (diakryt)

dom dk kotek

[dom] Dk [kotek]

* dwie głoskowe struktury linearne składają się z zupełnie innych głosek

[ dom] Dk [kat] - Segmenty które im odpowiadają wiąże relacja fonicznej diakryzy

* dwie głoskowe struktury linearne składają się z tych samych głosek, ale różnie poukładanych

[akt] Dk [tak]

* dwa poprzednie przypadki (inne głoski, różnie poukładane) zachodzą jednocześnie

[dom] Dk [dno]

Dk( ) - jaki podzbiór

np.:

[dom] Dk(3-3) [kat]

[akt] Dk(3-3) [tak]

[dom] Dk(2-2) [dno] - nie bierzemy pod uwagę `d' - jest tą samą głoską i występuje w tym samym miejscu

([vrota] , [nota])  Dk(2-1) - ota - ten sam element

([vrota] , [bwota])  Dk(2-2)

([dom] , [tom])  Dk(1-1)

Każdy z tych podzbiorów zawiera się w relacji diakryzy Dk(2-2)  Dk

Minimalna para diakrytyczna to dwie głoskowe struktury linearne różniące się jedną głoską w tej samej pozycji.

RELACJA HOMOSYNKRYZY - ZAWIERA SIĘ W ILOCZYNIE KARTEZJAŃSKIM ZBIORU

Hsk  Lin x Lin

Dwie głoskowe struktury linearne są związane relacją homosynkryzy wtedy i tylko wtedy, gdy mają wspólny synkryt (część synkrytyczną).

- części synkrytyczne opierają się na własnościach homofonicznych (synkryt).

[dom] Hsk [tom]

Hsk  aeq (Lin)

System synkrytyczny danego języka składa się ze wszystkich głoskowych struktur linearnych oraz relacji homosynkryzy (Lin , Hsk)

- rodzina kategorii homosynkryzy:

KThsk = Lin / Hsk

Jest to podział wszystkich linearnych segmentów głoskowych przez relację homosynkryzy.

Każda kategoria homosynkryzy to zbiór wszystkich głoskowych struktur linearnych mających wspólny synkryt, np.:

KThsk [-om] = {[tom, dom, prom, atom, agronom, …]}

RELACJA OPOZYCJI FONOLOGICZNEJ [Ofl]

(nie było wzoru)

Relacja opozycji fonologicznej - dwie głoski Fi i Fj są związane relacją opozycji fonologicznej wtedy i tylko wtedy, gdy substytucja głoski Fi / Fj w przynajmniej jednej głoskowej strukturze linearnej A prowadzi do głoskowej struktury linearnej B w taki sposób, że segment reprezentujący A różni się od segmentu reprezentującego B, np.:

[d] Ofl [t] - tama - dama; tom - dom - zmiana głoski powoduje zmianę znaczenia

([d] , [t])  Ofl

(FON, Ofl)

Układ składający się ze zbioru głosek i relacji opozycji fonologicznej to system opozycji fonologicznej danego języka.

- relacja opozycji fonologicznej jest symetryczna

Fi Ofl Fj → Fj Ofl Fi

np.: d Ofl t → t Ofl d

- para opozycji fonologicznej - takie 2 głoski, które wiąże opozycja fonologiczna

Mikołaj Turbeckoj - Grupy opozycji fonologicznej:

1. ze względu na wzajemny stosunek członów opozycji:

- podział trychotomiczny (trójdzielny):

* prywatywne - jeden człon ma cechę, której nie ma człon drugi, np.: [b] : [p] (`b' ma cechę dźwięczności)

- człon mający daną cechę to człon nacechowany, a nie mający to człon nienacechowany.

* gradualne (stopniowe) - różnica polega na różnym stopniu natężenia danej cechy, np.: [a] : [o] ; [o] : [u] - różnica uniesienia języka kusa(wysoko)|kasa(nisko)|kosa(środek)

* ekwipolentne (równorzędne) - takie, których różnica dotyczy 2 cech, z których jedna występuje w jednym członie a ruga w drugim członie opozycji, np.: [p] : [t] -

[pakt] (`p' bilabialna (dwuwargowa)) : [takt] (`t' przedniojęzykowa)

2. Ze względu na ilościowy stosunek do danej opozycji do całego systemy opozycji fonologicznych. Jest to podział dychotomiczny:

a). opozycje proporcjonalne (których różnica występuje w więcej niż jednej parze opozycji fonologicznej), np.: opozycja głoski dźwięcznej i bezdźwięcznej:

[d] [b] [z]

 :  : 

[t] [p] [s]

b). izolowane, w których różnica dotyczy tylko jednej pary opozycji fonologicznej w danym języku, np.: [l] : [r] - [lama] : [rama] - głoska drżąca i boczna

3.Opozycje, które są równocześnie proporcjonalne i prywatywne tworzą kategorie fonologiczne.

RELACJE DYSTRYBUCYJNE POMIĘDZY GŁOSKAMI

1. RELACJA JUNKCJI GŁOSKOWEJ - RELACJA JUNKCJI FONOTAKTYCZNEJ (RÓŻNE POŁĄCZENIA GŁOSEK) [Fj]

nie było wzoru

Dwie głoski Fi i Fj związane są relacją junkcji głoskowej, jeśli sąsiadują ze sobą w głoskowej strukturze linearnej, oraz Fi poprzedza bezpośrednio Fj.

- głoski nie są obiektami spacjotemporalnymi (czasoprzestrzennymi)

Fjs - junkcja głoskowa ograniczona do danego segmentu

FON x FON = card (FON 2)

card - moc zbioru (liczba jego elementów), łac. cardinale - liczba

[zt], [zp] - takie zestawy głosek nie występują w języku polskim

roztrwonić - `zt' zmieni się na `st'

[mb-] - żaden wyraz się tak nie zacznie

FON x FON x FON x … - card (FON n)

FON x FON x FON = card (FON 3)

Najczęstsze badane kategorie głosek to samogłoska i spółgłoska:

V - vocalis - z łac. samogłoska

C - konsonans - z łac. spółgłoska

[trava] - CCVCV

2. RELACJA BYCIA BEZPOŚREDNIM SĄSIEDZTWEM LINEARNYM [Vic (F)], łac. vicinitas - sąsiedztwo, pobliże.

Vic(F) = {Fi : Fi  FON  V [(s  Seg  ( Fi Fjs F  F Fjs Fi )]}

Bezpośrednie głoskowe sąsiedztwo linearne głoski F to zbiór głosek , które bezpośrednio ją poprzedzają i bezpośrednio po niej następują w jakiejś głoskowej strukturze linearnej, np.:

[kot]

[los]

[pole]

[oko]

Vic ([o]) - {[k, t, l ,s, p, #, .k.]}

RELACJE DYSTRYBUCYJNE NASTĘPUJĄCE.

1. RELACJA GŁOSKOWEJ HOMODYSTRYBUCJI

Hdb = {(Fi , Fj) : Fi , Fj i  FON  Vic(Fi) = Vic(Fj)}

Dwie głoski Fi i Fj są związane relacją homodystrybucji wtedy i tylko wtedy, gdy ich bezpośrednie sąsiedztwa linearne są identyczne.

[r] Hdb [R] - języczkowe (powstaje w głębi jamy ustnej)

| dziąsłowe

Hdb - aeq (FON)

(FON, Hdb) - układ składający się ze zbioru głosek i relacji homodystrybucji tworzy system głoskowej homodystrybucji danego języka.

KThdb = FON / Hdb

Rodzina kategorii głoskowej homodystrybucji to podział zbioru głosek wyznaczonych przez relację homodystrybucji. Każdy element tej rodziny to kategoria głoskowej homodystrybucji (czyli zbioru głosek, które są homodystrybutywne, czyli takie, które mają identyczne sąsiedztwa linearne).

2. RELACJA OPCYJNEJ WARIANCJI (WOLNEJ WARIANCJI) [Vro]

Vro = {(Fi , Fj) : Fi , Fj i  FON  Vic(Fi)  Vic(Fj)     Fi Ofl Fj }

Dwie głoski Fi i Fj SA związane relacją opcyjnej wariancji wtedy i tylko wtedy, gdy w przynajmniej jednym bezpośrednim sąsiedztwie linearnym mogą być wzajemnie substytuowane i taka substytucja nie wywołuje zmiany znaczenia, np.:

`n' zębowe - warszawskie \ nie wywołuje to zmiany znaczenia

`n' tylnojęzykowe - Polska północna, zachodnia i południowa /

[n] Vro [ŋ] - tylnojęzykowe

| zębowe \

nie wywołuje zmiany znaczenie

[ł] Vro [u] - niesylabiczne: `ł' jak `łapa', `pałac' /

|sceniczne 

[x] Vro [γ] - h

|ch

3. RELACJA GŁOSKOWEJ DYSTRYBUCJI KOMPLEMENTARNEJ [Cdb]

Cdb = {(Fi , Fj) : Fi , Fj i  FON  Vic(Fi)  Vic(Fj)   Fi Ofl Fj }

Dwie głoski Fi i Fj SA związane relacją dystrybucji komplementarnej wtedy i tylko wtedy, gdy bezpośrednie sąsiedztwa linearne są różne i głoski te nie są związane opozycją fonologiczną, np.:

[t] Cdb [ţ] - dziąsłowe (występuje wyłącznie przed `cz' i `sz'), np.: trzeba, Tczew

|zębowe

[a] Cdb [ä] - `a' o podwyższonej artykulacji, występuje wyłącznie w obustronnym sąsiedztwie spółgłosek miękkich, albo `i', `j'.

- podstawa artykulacyjna - zespół nawyków językowych

- układ składający się ze zbioru głosek (FON), homodystrybucji (Hdb), opcyjnej wariancji (Vro), dystrybucji komplementarnej (Cdb), to głoskowy system dystrybucji danego języka.

SYSTEM FONEMICZNY JĘZYKA

- głoski, które różnią się cechami fonetycznymi nierelewantnymi dla systemu odróżniania segmentów znakowych są związane relacją homofonemiczności [Hfm].

(FON, Hfm) - układ składający się ze zbioru głosek oraz relacji homofonemiczności tworzy układ fonemiczny danego języka.

Rodzina fonemów (kategorii fonemicznej) - FON

FON = FON / Hfm

- każdy element rodziny fonemów (FONEM) jest to zbiór homofonemicznych głosek.

Pojęcie systemu fonemicznego (rodziny fonemów) jest pojęciem pierwotnym: pojedynczy, wyizolowany fonem nic nie oznacza, musi on stanowić system znaczeniowy języka.

Postulaty dotyczące relacji Hfm:

1. EKWIWALENCJI:

Hfm  aeq (FON) - relacja Hfm musi być relacją równoważnościową na zbirze głosek (zwrotna, przechodnia)

* Rodzina fonemów jest klasyfikacją głosek:

FON  clsf (FON)

- każdy fonem jest pustym zbiorem głosek

- każda głoska należy do jakiegoś fonemu

- żadne dwa fonemy nie mają wspólnych głosek

2. OPCYJNEJ WARIANCJI:

Fi Vro Fj → Fi Hfm Fj

Jeśli dwie głoski Fi i Fj są związane relacją opcyjnej wariancji, są one homofonemiczne (n - ŋ → należą do jednego FONEMU).

3. OPOZYCJI FONOLOGICZNEJ:

Fi Ofl Fj → Fi Hfm Fj

Jeśli dwie głoski są związane relacją opozycji fonologicznej nie są one homofonemiczne.

4. DYSTRYBUCJI KOMPLEMENTARNEJ [Cdb]:

Fi Hfm Fj → Fi Vro Fj  Fi Cdb Fj

Jeśli Fi jest homofonemiczne w stosunku do Fj to Fi jest w relacji opcyjnej wariancji lub w relacji dystrybucji komplementarnej z Fj.

(t - dziąsłowe; zębowe - Hfm)

5. FONETYCZNEJ DYSTYNKCJI

- zapobieganie grupowaniu w jeden fonem głosek zbyt od siebie fonetycznie odległych

- każdemu fonemowi możemy przyporządkować zbiór cech artykulacyjnych, które są cechami wspólnych głosek konstytuującymi dany fonem

- każde dwa fonemy różnią się zbiorem cech artykulacyjnych - zbiory takich cech przyporządkowane dwóm różnym fonemom będą różne

- każda głoska należąca do danego fonemu ma wszystkie cechy danego fonemu (każda głoska nie należąca musi mieć choć jedną cechę inną).

6. EKONOMII

- w przypadku, gdy w danym języku wyróżniamy dwa systemy fonemiczny to w życie wchodzi ten bardziej uproszczony

- tendencja do HOLOFRAZY - ujmowanie znaczenia w symplifikowanej formie

Warianty fonemu - ALOFONY - głoski, które tworzą dany fonem. Podział:

- ze względów dystrybucyjnych

a). wariant główny (podstawowy) - występuje najczęściej; głoska ma najmniejsze ograniczenie dystrybucyjne

b). warianty poboczne (pozostałe)

a). podział na warianty kombinatoryczne, tj. związane dystrybucją komplementarną, uwarunkowane sąsiedztwem fonetycznym

b). warianty fakultatywne, tj. związane opcyjną wariancją, wynikające z indywidualnych nawyków mówiącego

/ / - fonemy umieszczamy w nawiasach prostych

/n/ {[n; ņ; ŋ; ņ]}

n - zębowe; ņ - dziąsłowe; ŋ - tylnojęzykowe; ņ - bezdźwięczne

n/ ņ - kombinatoryczne

ņ/ŋ - fakultatywne

Pierwszy - dźwięk - poziom realizacji fi', fi” … fj', fj”

aktualne fony \\// \\//

Pierwszy - poziom abstrakcji - głoski Fi Fj

Drugi - poziom abstrakcji - fonem \ F /

Fonem jest obiektem jeszcze bardziej abstrakcyjnym od głoski.

F - jabłko od śliwki / posiada pewne cechy dystynktywne

Fi / \ Fj - rodzaje jabłek - gatunki

//\\ //\\

fi', fi”… fj', fj” - czerwone, słodkie/ zielone, kwaśne/ poszczególne egzemplarze

Pochodzenie języka - GLOTTOGONIA

/ \

hipotezy monogeniczne hipotezy poligeniczne

(na początku był jeden język) (na początku było wiele języków)

- Mit o wieży Babel obowiązywał do końca XIX wieku

- 4000 p.n.e. - najwcześniejsze teksty mówione

- XVII w. Wojciech Dębołęcki - uważał, że Adam i Ewa posługiwali się językiem słowiańskim / lacium - polacjum; alleluja - chwalmy luja/pana

Hipotezy poligeniczne - powoływano się na teorię ewolucji, tj., że gatunek ludzki pojawił się jednocześnie na Ziemi w różnych jego zakątkach.

Dzisiaj przeważają raczej teorie monogeniczne - oparte na teorii ewolucji, wszyscy pochodzimy z Afryki, z jednej nacji, stamtąd Homo sapiens zaczął się rozprzestrzeniać.

- Język jest starszy od człowieka.

selekcja/dobór, naturalność, zmienność - główne założenia teorii ewolucyjnej

- Język - stał się sposobem dostosowywania się do środowiska, ale również środowiskiem, do którego człowiek musi się dostosować (dzieci wilcze)

Nasi praprzodkowie budowali język a my go rozbudowaliśmy.

- zdolność BIACHRIACJI - poruszanie się po drzewach za pomocą kończyn górnych

- Proconsul - zaczął uwalniać kończyny górne od lokomocji i mógł te wolne ręce używać do gestykulacji

- Australopitheus - postawa wyprostowana - jego budowa krtani pozwalała wyprodukować pewne zbiory głoskowe, które wykorzystywał do:

- zdobywania pożywienia

- prokreacji

- bólu

Mowa dźwiękowa pozwala się porozumiewać w ciemności.

Prajęzyk - był kombinacją dźwięków i gestów. Człowiek pierwotny posługiwał się około 40-toma dźwiękami. Języki świata mają średnio 40 fonemów. Pierwsze kombinacje dźwięków były to pierwotne morfemy.

Osobniki, które posługiwały się mową były w stanie przetrwać, przekazać geny.

Trudno określić czy to budowa czaszki wpływała na rozwój mowy czy odwrotnie czy była to reakcja obopólna.

inteligencja \

spryt \

obecnie pozawala nam przetrwać

język /

rozbudowana pamięć /

Rozwój krtani jak i puszki mózgowej na przestrzeni historii ewolucji:

Procnosul 29 mln Australoitheus 3 mln Homo Sapiens

400 cm3 800 cm3 1600 cm3

Iloraz encefalizacji wpływa na IQ.

Homo Erectus - człowiek wyprostowany

Homo Habilis - człowiek uzdolniony:

- Homo sapiens sapiens

- Homo Nenadertalensis - Neandertalczyk - jego budowa czaszki wskazuje na to, że musiał mówic. U Neandertalczyka w mózgu ślady po bruzdach Sywiusza SA identyczne jak u człowieka współczesnego.

Rozwój ewolucyjny - od formy mniej skomplikowanej do bardziej

Mutacje są jak ruletka - jeden strzał na milion przyczynia się do rozwoju.

Latimeria - 200 mln lat - najstarszy żyjący gatunek (rybka żyjąca na dnie oceanów)

Ewolucja nie ma celu.

ELG - elektroencefalografia

Lateralizacja - stronność mózgu

U osób praworęcznych lewa półkula odpowiada za język, procesy analityczno - sekwencyjne; prawa za przestrzenne i globalizacyjne (malarstwo).

W przypadku wypadku jedna półkula może przejąć funkcje półkuli przeciwnej.

ONTOGENEZA - osobniczy rozwój człowieka

FILOGENEZA - całokształt rozwoju

Dziecko rozpoznaje mowę. 3 miesiąc - gruchanie, głużenie - ćwiczy dźwięki; 6 miesiąc - gaworzenie - pierwsze sylaby a (nie wymaga ruchu języka/najbliższy dźwięk do płaczu i krzyku) / m, p, b - ssanie, ruch zwierający; ruch wargi górnej, 18 miesiąc - pierwsze dwuwyrazowe wypowiedzi.

Dziewczynki zaczynają mówić wcześniej od chłopców.

Chorzy na postępującą afazję:

- tracą zdolność nazywania przedmiotów

- budowania zdań

- produkcji głosek

- zdolności produkcji a/m, p, b/

Obecnie występuje od 2500 do 7000 języków.

Dowody ekstralingwistyczne - pozajęzykowe - decydujące o liczbie języków: historyczne, polityczne, ekonomiczne (np. języki serbski i chorwacki - Polacy z Wielkopolski i Mazowsza)

cyrylica w piśmie alfabet łaciński

- język kaszubski - uznany jest przez polskich językoznawców za dialekt, przez innych badaczy za oddzielny język. Dialekty: wielkopolski, śląski, małopolski, mazowiecki.

Polska jest uznawana za kraj jednolity narodowościowo.

etnolekt (dialekt) - może mieć status jeśli jest żywy

Klasy językowe:

I. genetyczna / historyczna - grupuje język w rodziny językowe na zasadzie pochodzenia od wspólnego praprzodka / prajęzyka.

II. geograficzna - grupuje język w ligi językowe na zasadzie podobieństwa struktur tych języków wynikających z długotrwałego sąsiedztwa geograficznego.

liga - podstawowa jednostka

cykle - to ligi. Ligi pokrywają się mniej więcej z kontynentami.

III. typologiczna - na zasadzie podobieństw struktur (na bazie dowolnej cechy).

od I. 100 - 250 rodzin językowych

- rodzina języków INDOEUROPEJSKICH - mówi nimi połowa ludności świata (ok. 200 jęz.)

fyla, gałąź - bardzo rzadkie zjawiska

rodzina

podrodzina

grupa

podgrupa

język

podjęzyk

dialekt

gwara

idialekt - język osobniczy

rodzina indoeuropejska - podrodziny:

indoirańska
ormiańska
grecka
albańska
italska
celtycka
germańska
bałtycka
słowiańska
anatolijska
tocharska

j, k - obejmują języki martwe

mesapijski - Turcja \

- Ruminia \

języki martwe, ale za mało informacji by je zbadać i sklasyfikować

tracki - Bułgaria /

piryjski - Pd Włochy /

Grupy:

I. indyjska (w starożytności Wedyjski - stare księgi + sanskryt - język liturgiczny)

- hindi / bengalski - Indie

- pendzarski - Pakistan

- syngaleski - Cejlon

- nepalski - Nepal

- cykański / Romani (wędrowali z Indii ok. 1000)

II. kafirska / nurystańska (góry Hindukusz)

- kaszmirski

III. irańska (starożytność - awestyński - św. księga irańska, Iran - Persja)

- nowoperski

- tadżycki

- afgański (Pasztu/Pusztu/Paszto)

- beludżyjski - Pd Pakistan

- kurdyjski - Pn Irak (Kurdowie - lud bez państwa)

B. Język ormiański i armeński

C. Język grecki rozbity na wiele dialektów, zależny od literatury i położenia geograficznego.

- Teksty mykeńskie - jedne z najstarszych tekstów z języka indoeuropejskiego - 1200 p.n.e.

- Teksty homeryckie - 800 p.n.e. („Iliada”, „Odyseja”)

- język attycki - język starożytnych Aten, podstawa przy nauce starogreckiego

- dialekt koiné / wspólny - upowszechnia się od stolicy, w tym języku powstały: Nowy Testament, kilkanaście ksiąg Starego Testamentu.

D. Język albański

E. W okresie archaicznym języki były używane tylko na terenie półwyspu apenińskiego.

- łacina (księgi, dzieła) - Rzym i Lacjum (miasta ościenne). W momencie podbojów łacina była używana przez miliony ludzi.

- wulgaris (pospolity) - powstały wszystkie późniejsze języki romańskie (0 - 800 n.e.):

* portugalski

* hiszpański

* kataloński

* francuski

* prowansalski

* włoski

* sardyński

* rumuński

* ladino (język Żydów hiszpańskich - mieszanka hebrajskiego i hiszpańskiego)

F. I. język martwy - galijski / galicki - język galicki (Galia - Nowa Francja)

II. brytyjska - walijski; bretoński - Pn - Zach Francja (Bretończycy - potomkowie uchodźców z Anglii)

III. goidelska - irlandzki; gealicki - szkocki

G. I. grupa wschodnia / języki martwe

- gocki

- wandalski

- burgundzki

II. grupa północna / nordycka - skandynawska

- duński

- szwedzki

- norweski

- islandzki

- farerski (Wyspy Owcze)

III. grupa zachodnia

- angielski

- niemiecki

- niderlandzki / Belgia - flamandzki' Holandia - holenderski

- afrikaans - język urzędowy w RPA

Burowie - biała ludność RPA - Afrikanerzy. Powstał na bazie Holenderskiego - jidysz (żydowski) - Żydzi Europejscy - powstał na bazie niemieckiego z dodatkiem hebrajskiego.

Wskrzeszenie języka - Żydzi w Jerozolimie odnowili hebrajski po dobrych 2000 lat - rodzina semito - hemicka.

H. I. grupa zachodnia - języki martwe - pruski (Warmia i Mazury teraz), jaćwieski (Jaćwingowie - Suwalszczyzna teraz).

II. grupa wschodnia

- jezyk litewski

- język łotewski

I. I. grupa zachodnia

- polski

- kaszubski

- czeski

- słowacki

- górno i dolnołużycki (Budziszyn (Baucen), Hociebun (Cottbuz))

- połabski \

- pomorski - języki martwe

- słowiński /

II. grupa południowa

- starocerkiewnosłowiański (II p. IX w. najstarszy ze słowiańskich języków liturgicznych; teraz cerkiewnosłowiański - język liturgiczny w prawosławiu)

- bułgarski

- serbski

- chorwacki

- macedoński

- słoweński

- banacki (okręg Banat w Rumunii)

III. grupa wschodnia

- rosyjski

- ukraiński

- białoruski

- rusiński (Wojewodin, Chorwacja - wywodzi się dialekt Łemków)

J. teksty hetyckie

K. tocharowe - wschodnia część Chin

- tocharski A \

wyginęły około VIII w. n.e.

- tocharski B /

* rodzina języków semito - semickich (od imion z Biblii) - babiloński, fenicki, syryjski, hebrajski, aramejski, egipski, arabski …); Chrystus - po aramejsku, Koran - arabski, księgi Starego Testamentu - hebrajski.

* rodzina sino - tybetańska

- chiński (Ellcomplex)

- tajski

- dajski

- języki koreańskie

* rodzina uralska (lapońskie, samojeckie)

- fiński

- węgierski

Języki izolowane - Baskijski

- Ajnu (wyspa Hokaido)

- celtycki

c.d. brak - nie mam notatek, ost. zajęcia miałam od Agi i nie wiem czy się rozczytałam, dobrze byłoby załatwić.

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

0x01 graphic