Historia mysli wojskowej


Sun Tzu (Chiny) - Najważniejszym osiągnięciem jest pokonanie przeciwnika bez walki, osiągnięcie celów przy pomocy środków nieorężnych (dyplomacja)- najważniejsze jest rozbicie strategii wroga (np. poprzez skłócenie sprzymierzeńców przeciwnika)- izolacja polityczna przeciwnika

Gdy wyczerpane zostaną metody dyplomatyczne, należy uciekać się do metod orężnych. Najlepszą sytuacją jest osiągnięcie celów bez walki. Wojna jest ważna dlatego trzeba jej poświecić studia.

Nie należy atakować miast- pochłania to zbyt wiele środków, ograniczając prowadzenie manewrów. W razie jednak ataku na miasto- okrążyć je i dokonać ataku poprzez wykorzystanie specjalistycznego sprzętu. Czas potrzebny na przygotowanie takiego szturmu to min. 6 miesięcy. „Zająć miasto wroga bez oblegania i zająć tereny jego państwa bez inwazji”. Bitwa ma służyć realizacji celu strategicznego.

Otaczanie przeciwnika wtedy jak nasz stosunek sił wynosi 10:1. Atakowanie 5:1. Jak mamy 2:1 to dążymy do destabilizacji w wojskach przeciwnika.

5 zasad prowadzenia wojny. Czynniki: moralny, pogoda, teren, dowodzenie i teoria (taktyka wojenna). Podstawę odniesienia zwycięstwa stanowi duch bojowy armii.

Dowódca: mądry, szczery, humanitarny, odważny, surowy. Także podoficerowie mieli postawione wysokie wymagania : niebywała odwaga, należyte traktowanie podwładnych, duża wiedza i umiejętności praktyczne.

Strategia wojny to przebiegłość i stwarzanie złudzeń.

Planowanie wojenne- przygotowanie planu wojny jak i pojedynczych kampanii. Dostosowanie się do zmieniającej się sytuacji politycznej i militarnej. Najważniejszym celem jest zwycięstwo, niekoniecznie militarne.

Armia: 100 tyś. żołnierzy, 100 szybkich czterokonnych zaprzęgów i 1000 czterokonnych wozów bagażowych. Koszt przygotowanie armii to ok. 60% budżetu państwa.

5 warunków zwycięstwa:

Źródło sukcesu: drobiazgowe poznanie silnych i słabych stron przeciwnika i swoich.

Taktyka błyskawicznych uderzeń i unikanie walki przy przewadze przeciwnika.

Czynniki wpływające na sztukę wojenną

Należy użyć w bitwie siły naturalnej i niezwykłej (naturalna- wojska uderzające od czoła, niezwykła- wojska atakujące od skrzydła). Duża waga przywiązywana do miejsca bitwy. Przygotowanie szczegółowych planów bitew. Staranne maskowanie swoich planów i rozszyfrowanie planów przeciwnika. Główny cel to zdobycie przewagi nad przeciwnikiem. Wojna to sztuka wprowadzania w błąd. Ważną rolą w czasie bitwy jest umiejętność dowodzenia (sygnalizacja dźwiękowa i wizualna). Najlepiej atakować wieczorem z wojskiem nakarmionym i wypoczętym. Należy ściśle przestrzegać tajemnicy wojskowej.

5 ataków ogniem

Duża rola szpiegów. Podział szpiegów: narodowi, wewnętrzni, podwójni, straceni, powracający.

Wu-Tzu (Chiny) - księgi wojny. W kierowaniu armią uzupełniać się powinny miękkość i twardość (taki złoty środek)

Ksenofont- duża waga przywiązywana do sposobu zaciągu, decydujące znaczenie ma pieniądz, kto ma kasę ten może liczyć na masowy pobór. Zalecał wybór odpowiedniego wariantu marszu wojsk. Zakładając obóz warowny obwarowywano go i kopano głębokie rowy. Specjalna taktyka z wozami bojowymi.

Cechy wodza (najbardziej przydatne): odwaga, sprawiedliwość, szlachetność.

Był przeciwnikiem zmiany dowódców.

Strategia to sztuka prowadzenia wojny. Taktyka to umiejętność uszykowania szyku bojowego. Opracował szyk skośny. Taktyka działań morskich- atakujemy w masie, a nie pojedyncze walki rozproszonych okrętów (kupą mości panowie). Opracował rozwiązania dotyczące wycofujących się wojsk. Żywność zdobywać trzeba przy udziale oddziałów zaopatrzeniowych. Zalecał zdecydowane natarcie. Piechota ważniejsza (zwłaszcza ciężkozbrojna piechota spartańska), jazda ważna ale raczej zaczyna odgrywać dużą rolę i nie stanowi o zwycięstwie (miała pełnić rolę pomocniczą). Atakowanie miast - okrążanie ich i zablokowanie dostaw żywności i wygłodzenie mieszkańców. Duża rola zaskoczenia. Trzeba wymyślać coraz to nowe fortele, tylko nowe mają szanse powodzenia.

Poruszał problematykę szykowania i rozwijania szyków bojowych. Starał się skodyfikować prawdiła taktyki do zmiennych okoliczności pola bitwy.

„Jeśli jesteście słabi, bądźcie, by zwyciężyć, dość zręczni i stańcie się silniejsi w punkcie, gdzie nieprzyjaciel uważa się za najsilniejszego.

Polibiusz (Rzym) - dla większego bezpieczeństwa Rzymianie zakładali 2 obozy połączone ze sobą zamiast jednego. Pierwszy który opisał sposoby użycia słoni wojennych. Taktyka morska. Duża rola czynnika moralnego. Największy wpływ ma postawa zajmowana przez wodza. Od zachowania wodza zależy stan moralno- bojowy dowodzonych żołnierzy.

Juliusz Gajusz Cezar (Rzym) - tworzenie armii konsularnej na rzecz armii zawodowej. Przygotowanie armii do określonych celów. Zwiększenie głębokości szyku. Reformy dotyczące techniki wykonywania marszów oraz sztuki zdobywania twierdz. Był prekursorem wojny błyskawicznej. Forsowne marsze nieprzerywane ani w dzień, ani w nocy, poza chwilami odpoczynku. Opracowanie sztuki pokonywania przeszkód (np. mosty na szerokich rzekach). Podstawa sukcesu to wyższość techniki rzymskiej. W wojnie domowej dużą role odgrywa stan moralno- bojowy walczących wojsk. Główna siła bojowa to piechota. Dostrzegał rosnącą role jazdy, ale była nadal pomocniczym wojskiem. Opracował technikę szybkich działań wojennych. Przedstawił sposoby prowadzenia wojen błyskawicznych (prekursor).

Sextus Juliusz Frontinus (Rzym) - podstawą działania powinien być plan prowadzenia wojny oraz plan staczania bitew.

Strategia- to co wódz wykonuje według z góry obmyślonego planu we właściwy sposób, z całą formalnością i wytrwałością.

Podstępy wojenne

Zasady pomocnicze

Zasady oblegania i zdobywania twierdz

Wegecjusz (Rzym) - Podział wojsk: jazda, piechota, flota. Flota ma się składać z okrętów liniowych i okrętów rozpoznawczych. Zalecał noszenie ubioru ochronnego o barwach maskujących. Zauważył zmniejszającą się role piechoty, a wzrastającą jazdy. Piechotę dzielił na legiony i oddziały posiłkowe. „Legion miał przy sobie i woził wszystko, co uważa za niezbędne w każdym rodzaju wojny.” Szyki bojowe i taktyka. Szyk bojowy to wojsko uszykowane do bitwy, którego front zwrócony jest w kierunku przeciwnika. Dużą role widział w odwodzie. Opowiadał się za głębokim uszykowaniem wojsk. Główne zasady sztuki wojennej: szybkość działań, swoboda działań, podporządkowanie woli przeciwnika własnej woli. Doceniał role terenu. Postulował sporządzenie kartograficznego planu rejonu działań. Rozpoznanie prowadzić przez wyszkoloną jazdę. Opracował metody obrony i zdobywania twierdz. Sukces najczęściej przynosi bezpośredni szturm. W walce morskiej najlepsze efekty daje taranowanie lub abordaż.

Strategikon (to jest dzieło, autor nieznany) (Bizancjum) - zdecydowany rzecznik jazdy, piechota nie nadaje się do prowadzenia manewrowych form działań bojowych oraz może prowadzić walkę tylko w terenie pociętym i zakrytym. Charakter terenu oraz cechy szczególne armii powinny wyznaczać strukturę własnej armii. Wojsko to 18-20 tys. Z nadwyżki zrobić odwód. Szkolenie bojowe: indywidualne poszczególnych wojowników, pododdziałów oraz wojska jako całości. Promowanie ćwiczeń w formowaniu szyku bojowego. Proponował podział armii na: zwiadowców, wojowników, wojowników nacierających w szyku rozproszonym, wojowników nacierających w szyku zwartym, dwa szyki linii bojowych i służby pomocnicze. Skrupulatne rozpoznanie przeciwnika i staranne ugrupowanie własnych wojsk. Czynnik zaskoczenia ważny. Zasadzki zależą od wyboru czasu i miejsca napadu. Sukces w wojnie zależy od umiejętności dowódczych wodza.

Sprawy którymi ma zajmować się wódz:

Jeden z najważniejszych elementów sztuki wojennej to kontrofensywa. Sporo pisał o nocnych działaniach bojowych.

Egidius Romanus (Włochy, średniowiecze) - żołnierz powinien posiadać: ambicję, pomysłowość, przezorność, mądrość i przebiegłość. Zalety, którymi powinien charakteryzować się wódz: trzeźwość, przezorność i pomysłowość. Wódz musi zwracać uwagę na: liczebność wojska, ćwiczenia wojskowe, odporność na trudy wojenne, męstwo, przebiegłość, pomysłowość i odwagę.

Christine de Pisan (średniowiecze) - wychowanie żołnierzy w duchu wojennym, sztuki rycerskiej należy uczyć szlachtę gdyż lud prosty strzela z łuku i rzuca kamieniami. Dominująca rola jazdy rycerskiej w boju, piechota wg niej miała małą wagę. Dużą wagę przywiązywała do problemów moralnych. Przeciwniczka brutalizmowi w obchodzeniu się z rannymi lub pokonanymi przeciwnikami. Nie można dobijać przeciwników lub potajemnie mordować jeńców.

Niccolo Machiavelli (Włochy, XV-XVI w.) - Podzielił wojny na narodowe, najemne, posiłkowe, mieszane. Wojska najemne i posiłkowe są bezużyteczne (bo nie można opierać bezpieczeństwa na wojskach za kasę), zdecydowany zwolennik wojska narodowego. Przeciwnik wojen koalicyjnych. Zwolennik reform politycznych i wojskowych. Zamiast wojsk najemnych ogólnonarodowa milicja. Zawodowy wojskowy nie może być dobrym człowiekiem. Przeciwnik przyjmowania do wojska narodowego obcokrajowców. Nie doceniał broni palnej. Gdyż ona obniża morale. Dużo dymu mało efektu. Trafnie zauważył zmniejszającą się role jazdy, zwolennik piechoty jako podstawy. Nie przywiązywał znaczenia do fortyfikacji, opowiadał się za staczaniem bitew na terenie otwartym.

Remy Rousseau (Francja, XVI w.) - sukces w działaniach może być odniesiony głównie dzięki fortelom i niespodziankom. Dobry dowódca musi brać wszystko pod uwagę. Przeciwnika należy pokonać sztuką i przebiegłością niż siłą używaną w bitwie.

Guillaume de Bellay (Francja) - rozważał problemy rekrutacji wojska, jego organizacji, uzbrojenia i wyszkolenia. Proponował uwzględnienie podziału administracyjnego kraju na biskupstwa i okręgi. W każdym okręgu powinien być wyznaczony kapitan, przewidywany na wojskowego dowódcę danego okręgu. Rzecznik współdziałania wszystkich wojsk w trakcie prowadzenia walki. Trzeba zabezpieczyć wojska przed zaskoczeniem przez np. odpowiednie przygotowanie terenu do obrony. Zalecał odpowiednie rozmieszenie piechoty uszykowanej w tyralierę przed siłami głównymi. Po rozpoczęciu walki piechota wycofuje się na tyły. Poruszał treści organizowania zasadzek i stosowania forteli oraz zagadnienia dyscypliny wojska.

Paweł Włodkowic (Polska) - podzielił wojny na sprawiedliwe i niesprawiedliwe. Każdy naród ma prawo do wojny obronnej.

Jan Ostroróg (Polska) - dostrzegł złe uzbrojenie wojska, głęboki kryzys jakie przechodzi pospolite ruszenie, występował z projektem gruntownej reformy zakładającej powszechny obowiązek służby wojskowej. Proponował opodatkowanie kleru, miast oraz zwiększenie dochodów z myt i ceł.

Stanisław Łaski (Polska) - odwoływał się do: dorobku starożytnej myśli wojskowej (zwłaszcza Wegecjusz), spostrzeżenia płynące ze współczesnej i zachodnioeuropejskiej myśl wojskowej, rodzinne doświadczenia. Widział konieczność uwzględnienia topografii terenu, postulował by hetmani używali map. Od Wegecjusza przejął sposoby przepraw rzek itd. Z zachodnioeuropejskiej myśli przejął sposoby obrony zamków oraz użycia artylerii. Rozróżniał indywidualną naukę władania bronią oraz ćwiczenia zbiorowe. Dużą wagę przywiązywał fizycznego i psychicznego szkolenia żołnierzy. Kazał organizować zajęcia w obozie, żeby żołnierze nie siedzieli bezczynnie. Zalecał wybranie odpowiedniego terenu do walki. Teren i sytuacja miały wpływ na wybór szyku bojowego. Doceniał rolę sprytu, forteli, przebiegłości i doświadczenia wodza. Dużo pisał o obronie i zdobywali twierdz i o roli artylerii. Warunki skutecznej obrony twierdz: położenie obronne, wyposażenie załogi w żywność i broń, możliwość odsieczy, oraz liczna i wyszkolona załoga. Opowiadał się za zapewnieniem jednolitego dowodzenia artylerią. Był autorem pierwszego traktatu teoretycznego.

Jan Tarnowski (Polska) - był hetmanem. Dostrzegał wielkie zagrożenie ze strony Turków dlatego też zalecał:

Zdawał sobie sprawę z niskiej wartości bojowej pospolitego ruszenia, jego nieprzydatności w walce z Turkami i Tatarami. Kazał znieść pospolite ruszenie, ale w zamian opodatkować szlachtę. Chciał stworzyć wojsko zaciężne. Podkreślał potrzebę równomiernego rozwoju wszystkich rodzajów wojsk, szczególnie opowiadał się za utworzeniem silnej piechoty. Armia powinna się składać z lekkiej i ciężkiej jazdy, piechoty artylerii i tzw. szancknechtów. Naczelne dowództwo nad wojskami powinien sprawować hetman, nad artylerią powinien czuwać hetman polny. Ewenement na skale światową to utworzenie sztabu. Skład: pisarz polny jako podskarbi, oboźny, szancmajster, kwatermistrz, szpitalny, profos (szef żandarmerii) i kaznodzieja. Dużą wagę przywiązywał do wyszkolenie żołnierzy. Przedstawił sposób prowadzenia walki ogniowej przez wyposażoną w bron piechotę. (tzn. walili rzędami, po oddaniu strzału rząd klękał, strzelał drugi, a ten klękający ładował broń). Proponował zakup dużej ilości broni i w razie wojny sprzedaż żołnierzom. Istotnym znaczeniem był transport i zaopatrzenie wojska w żywność. Dużą wagę przywiązywał do logistyki. Przy przeprawach przez rzekę pierwszeństwo miała lekka jazda, piechota i lekkie działa, po nich reszta jazdy, wozy z amunicją i najcięższa artyleria. Przy zakładaniu obozu pierwszą rzeczą było wybranie odpowiedniego miejsca. Potem wytyczanie linii wozów taborowych. Obóz na kształt czworoboku, jedna lub dwie bramy. Walka z Turkami: strzelanie z pocisków zapalających do wielbłądów, i lekka jazda do walki z jazdą turecką. Walka z tatarami: atakowanie koszy prowadzone siłami rozczłonkowanymi zapobiegającymi ponoszeniu dużych strat. Atakowanie zagonów pomiędzy palącymi się wsiami, żeby nie mogły sobie pomagać.

Marcin Bielski (Polska) - opisał legiony Rzymskie, Falangę Macedońską, opisał organizacje wojska tureckiego, opisał średniowieczne machiny oblężnicze, sposoby zdobywania twierdz, opisał charakterystykę wojska Księstwa Moskiewskiego, które uważał za dobrze wyszkolone i uzbrojone. Podkreślał trudności na tamtych terenach wynikające z niekorzystnej rzeźby terenu, największe szanse miała tam piechota, gdy była uzbrojona w broń palną i artylerie. Dużo pisał o tatarskiej sztuce wojennej. Niespodziewane napady na tatarskie kosze zwłaszcza gdy wyjadą z nich zagony. Naszkicował szyk bojowy „stare urządzenie polskie”. Przedstawił opis sposobu sporządzania różnych gatunków prochu strzelniczego i pocisków zapalających. Omówił typy używanych wówczas dział artyleryjskich.

Stanisław Sarnicki (Polska) - kandydaci na stanowiska wojskowe powinni charakteryzować się: poczuciem godności, prawości i męstwem. Powinni mieć także odpowiednie wykształcenie. Opowiadał się za zwiększeniem piechoty. Był przeciwnikiem pospolitego ruszenia. Stwierdził, że pospolite ruszenie jest nieprzydatne i szukał finansowania armii zaciężnej. Przedstawił rysunki i opisy różnego rodzaju mostów, machin oblężniczych, opisy techniczne produkcji, pocisków, prochu strzelniczego i innego sprzętu wojennego. Duże znaczenie przywiązywał do technicznego wyposażenia wojsk. Popularyzował medycynę i higienę wojskową. Sposoby leczenia lekami. Popularyzował astronomie i kartografie dla potrzeb wojska. Dostrzegał i popularyzował role artylerii. Podkreślał znaczenie zaskoczenia przeciwnika, spowodowane uprzedzeniem go w otwarciu ognia. Proponował zasłony przed ogniem artyleryjskim. Postulował potrzebę obecności w wojsku dobrze wyszkolonych nurków. Przedstawił problematykę przygotowań wojennych państwa. Był zwolennikiem prowadzenia długofalowych przygotowań do wojny w dziedzinie wojskowości. Przy każdym województwie należy prowadzić szkołę jazdy. Postulował wszechstronne wyszkolenie żołnierzy zwłaszcza we władaniu bronią i nabywaniu tężyzny fizycznej. Żołnierzy trzeba uczyć pływać oraz ćwiczyć w pokonywaniu przeszkód wodnych. Kazał ćwiczyć wojsko w czasie pokoju do zadań wojennych. Hetman w czasie pokoju powinien troszczyć się o wojsko (stan bojowy, wyżywienie, umundurowanie, dyscyplina, wyszkolenie). Trzy sposoby zdobywania twierdz: wierzchem, środkiem, dołem. Zwiększenie ilości Kozaków rejestrowych. Przedstawił sposoby budowy mostów pływających.

Andrzej Frycz- Modrzewski (Polska) - badał wojnę jako zjawisko społeczne, podkreślał antyhumanitarny charakter i konieczność zapobiegania. Wojna pociąga za sobą olbrzymie straty całego społeczeństwa, był zwolennikiem pokojowego rozwiązywania wszelkich sporów. Planował budowę nowych oraz wzmocnienie istniejących zamków, a także ufortyfikowanie miast. Projekt stworzenia pasa pogranicznych osad, zamieszkałych przez ubogą szlachtę, które spełniać miały role pierwszej linii obrony. Postulował wykorzystanie kompleksów leśnych i sztucznych zwałów drzew do utrudniania posuwania się nieprzyjacielskich wojsk. Podzielił wojny na sprawiedliwe i niesprawiedliwe. Sprawiedliwe w obronie własnego kraju, niesprawiedliwe to zaborcze i wywołane przez chęć grabieży czy podbojów. Mówił o tym, że szlachta odwykła od wojen i nie prezentuje poziomu tężyzny fizycznej, postulował o podniesienie poziomu szkolnictwa wojskowego.

Szkolenie żołnierzy miało odbywać się:

Duża wagę przywiązywał do szkolenia hetmanów. Mobilizacja powinna być ogłoszona trzykrotnie.

Albert Gentilius - definicja wojny - sprawiedliwa walka prowadzona przy pomocy publicznych sił zbrojnych. 4 czynniki wojny: walka, siły zbrojne, publiczny charakter i sprawiedliwość. Celem wojny jest pokój. Przyczyny wojen sprawiedliwych: boskie, naturalne i ludzkie.

Hugh de Groot - gdy nie da się uniknąć wojny należy ją prowadzić zgodnie z zasadami prawa humanitarnego. Wojny prowadzi się dla zawarcia pokoju. Nie wykluczał prowadzenia wojen kolonialnych. Dzielił wojny na: publiczne, prywatne, mieszane. A także na sprawiedliwe i niesprawiedliwe. Sprawiedliwe: samoobrona, odbieranie mienia i wymierzanie kary (nazywa te wojny wojnami szlachetnymi). Niesprawiedliwe: wojny zaborcze. Do wojen należy się uciekać w ostateczności. Zwolennik unikania konfliktów. Sugerował 3 sposoby zapobiegania wojnom: pertraktację, sąd polubowny lub los. Proponował utworzenie Związku Państw Chrześcijańskich (taki ONZ) gdzie sprawy byłyby rozstrzygane przez sądy rozjemcze.

Raimondo Montecuccoli - nauka wojskowa ma się przyczynić do podnoszenia wartości armii, monarcha powinien przejawiaj stałą troskę o systematyczne wzmacnianie oraz zaopatrywanie armii, by była gotowa do walki. Nie uznawał polityki pokojowej. O znaczeniu i prestiżu państwa zależy jego armia. Zwolennik stałej armii zawodowej. Dla utrzymania państwa potrzebni są żołnierze i rolnicy. O wyniku wojny decyduje siła armii, a nie liczebność narodu. Wojna jest działaniem dwóch różnymi sposobami walczących ze sobą armii, a zamiarem każdej z nich jest odniesienie zwycięstwa. Dużą wagę przywiązywał do systematycznego szkolenia żołnierzy. Szkolenia dzielił na pojedyncze i zespołowe. Wiele uwag poświęcił rozwojowi artylerii. Decydującym czynnikiem zwycięstwa jest walka zbrojna. 3 warunki zwycięstwa: podstawy materialne, dyspozycja oraz waleczność i umiejętność działania wojska. Zwolennik ostrożnego działania. Sporo uwagi poświęcił sprawie manewru jako formy działań bojowych. Jeżeli dysponujesz armią odpowiednio silną, należy dążyć do bitwy, jeżeli natomiast stosunek sił jest niekorzystny należy jej unikać.

Andrzej Maksymilian Fredro (Polska) - Przedstawił etapy przygotowania wojska oczekującego na wyprawę wojenną. Dużą wagę przywiązywał do należytego uzbrojenia wojska. Wypowiadał się za proporcjonalnym rozwojem każdego rodzaju broni. Był zwolennikiem licznej i dobrze wyszkolonej piechoty. Dostrzegł malejącą role jazdy. Postulował nieprzyjmowanie zbyt głębokich szyków gdyż często uniemożliwiały wykorzystanie wszystkich sił. Przedstawił projekty dotyczące metod zdobywania i obrony miejsc ufortyfikowanych, wykorzystując własne doświadczenia związane z praktycznym wykonywaniem prac fortyfikacyjnych. Klęski armii zwalał na braki w strukturach i organizacji armii. Wysunął projekt utworzenia piechoty rekrutującej się z chłopów. Widział niebezpieczeństwo znacznego wzmocnienia pozycji króla i osłabienia wolności szlacheckiej. Proponował zamianę szabli i rapierów na berdysze. Chciał wprowadzić piechotę ograniczoną do artylerii. Proponował zwiększenie liczebności piechoty. Kazał szkolić ich w okresie pokoju. Wydał polskie wydanie musztry pieszej. Podkreślał brak dyscypliny w jeździe. Zalecał comiesięczne szkolenia bojowe. Zwalczał nawyki polegające na nadmiernym obciążaniu taboru przez prywatne wozy prowiantowe. Proponował tworzenie sztabów. Dużą wagę przywiązywał do uzbrojenia wojsk. Kazał stworzyć wojsko powiatowe. Każda „ziemia” miała wybrać sobie jedno miasto i dbać o jego fortyfikacje.

Onisim Michajłow (Rosja) - prawa i obowiązki różnych dowódców, organizacja marszu i postoju, przygotowanie do walki, organizacja oblężenia i obrony twierdz, przygotowanie i użycie artylerii, urządzenie arsenałów. Dużo uwagi poświęca broni palnej, zwłaszcza budowa i użycie artylerii. Przy mianowaniu dowódców należy się kierować ich zdolnościami i umiejętnościami, a nie pochodzeniem i majątkiem.'

Immanuel Kant - idea wieczystego pokoju. 6 zasad, które mają zapobiec wojnie:

Ustrój państwa republika, prawa narodów to związek państw niezależnych, zakaz osiedlania się w innym państwie.

Henry Humphery Evans Lloyd - nie ma na świecie trudniejszej sztuki niż wojenna, wojna to obrona klasy panującej. Pisał o taktyce i administracji, czynniku moralnym, formom dowodzenia, problematyce strategicznej, problemom geografii wojskowej. Nauka wojenna opiera się na stałych zasadach.

Stałe zasady sztuki wojennej

Prowadzenie wojny należy jedynie do kompetencji wodza. Pisał o przygotowaniu armii do wojny. Armię należy szkolić w tym co niezbędne na wojnie. Rzecznik dużej ruchliwości wojsk na polu walki. Oficer powinien znać matematykę. Dużą wagę przywiązywał do czynnika politycznego. Doceniał rolę czynnika moralnego.

Gen. Antoine Marasse de Pas, markiz de Feuquieres - poruszał zagadnienia: armia, jej skład, uzbrojenie i zaopatrzenie, pięć głównych rodzajów wojen, plan operacyjny i jego podstawy, ześrodkowanie, marsz i rozmieszczenie armii na postoju oraz działania bojowe prowadzone w różnych warunkach. 5 rodzajów wojen: obronne i zaczepne, prowadzone różnymi siłami, posiłkowe, poza granicami państwa w celu przyjścia z pomocą sprzymierzeńcowi i domowe. Dużą wagę przywiązywał do szkolenia oficerów i wyższych dowódców. Armia uzależniona jest od sprężystego sztabu oraz dobrze wyszkolonego korpusu inżynieryjnego i służb zaopatrzenia. Próbował ustalić różnice między starciem i bitwą. Bitwa to decydujący środek walki. Dużą wagę przywiązywał do planów operacyjnych, 2 rodzaje: ogólny plan wojny i plan operacyjny dla poszczególnych wypraw czy kampanii. Zabezpieczenie koncentracji armii, organizacji przemarszu, ubezpieczenia wojsk w czasie marszu, rozmieszczenia na postoju oraz ubezpieczenia postoju. Krytykował nadmierne zainteresowanie wyglądem wojska zapominając o ich przydatności w czasie działań bojowych. Dużą wagę do dyscypliny. Pisał o prowadzeniu wojny obronnej. Przeciwnik budowy fortyfikacji (krępują działania armii).

Charles de Folard - zwolennik wojny kolumnowej, podkreślał ruchliwość kolumn. Przeceniał znaczenie broni białej, przy lekceważeniu broni palnej. Główny cel to zniszczenie sił przeciwnika w decydującej batalii. Koncepcja wojny manewrowej - ograniczenie strat osobowych.

Puysegur (Francja) - propagował wojny defensywne, duża waga do manewru w wojnie. Zwolennik zasady ekonomii sił. Zaskoczenie przeciwnika. Sformułował teorie szyku skośnego. Przytwierdzenie bagnetu do broni palnej (to ważne). Nie można zdobyć wiedzy jedynie na podstawie praktyki.

Maurycy Saski (Francja) - pisał o organizacji i działaniach armii. Czynnik moralny w działaniach wojennych. Obowiązek służby wojskowej. Dopuszczenie do korpusu oficerskiego ludzi pochodzenia nieszlacheckiego. Utworzenie bibliotek i szkół wyższych w garnizonach. W szeregach przeciwnika należy doprowadzić do popłochu lub zwątpienia przed bitwą.

Fryderyk II - szybkość działań i ekonomia sił. Zaliczany do prekursorów teorii wojny błyskawicznej. Organizacja nowoczesnej armii. Stosowanie manewru, szyk skośny. Podejmował tematykę wyszkolenia i dyscypliny. Znaczenie terenu, szyków wojsk i taktyki wykonywania marszów. Podjął temat walorów jakie powinien posiadać wódź. Zasady wojny oblężniczej. Problematyka przygotowania kwater wojskowych i rola bitwy. Wprowadził nowy system rekrutacji, kryteria to: wiek i stan zdrowia. Zwracał uwagę na stan dyscypliny i umacnianie walorów moralno- bojowych. Budować je należało na autorytecie króla. Reformy systemu szkolnictwa w szkołach oficerskich.

Jacques Antoine Guibert - ujął zagadnienia wojskowe jako część problematyki politycznej. Krytykował brak koordynacji zamierzeń i poczynań w dziedzinie obronności między rządem, a armią. Był zaciętym przeciwnikiem wojska najemnego i wojen zaborczych. Opowiadał się za powszechnym uzbrojeniem ludu, tworzącym formacje milicji ludowej. Postulował patriotyczne wychowanie społeczeństwa. Wysunął potrzebę powołania armii narodowej zwanej armią patriotyczną. Definicja sztuki wojennej i taktyki. Taktyka- całokształt wiedzy wojskowej. Podstawowy rodzaj broni to piechota. Artyleria ma prowadzić koncentrację ognia. Przeciwnik nadmiernej liczebnej rozbudowy fortec. Proponował utworzenie dywizji jako podstawowego związku taktycznego. Krytykował efekciarski system szkolenie żołnierzy. Najważniejsze sprawy w prowadzeniu wojny: mobilność i szybkość jej działań. Armia powinna żywić się kosztem podbitego. Postulował szkolenie żołnierzy w odbywaniu długich marszów oraz wyrabianie u nich odporności na nadzwyczajny wysiłek fizyczny. Koncepcja- prowadzenie manewrów wyprowadzających na tyły przeciwnika oraz przeprowadzenie koncentracji sił w jednym punkcie dla dokonania przełomu w prowadzonej bitwie. Zajmował się także zastosowaniem najnowszych zdobyczy techniki wojskowej. Zalecał likwidacje zawodowych armii i powołanie w ich miejsce armii narodowych.

Dietrich von Bulow - wojny są potrzebne do utrwalenia potęgi państw. W Europie powinno znajdować się ok. 12 państw (Polski nie było na tej liście). Ujednolicił używaną terminologię wojskową. Podał definicję strategii, taktyki, podstawy działań, nauki wojennej. Nauka wojenna to strategia i taktyka czyli nauka o wykorzystaniu sił państwa do umocnienia i obrony społeczeństwa w imię dobra i honoru społecznego. Strategia - nauka o ruchach na wojnie poza widnokręgiem lub zasięgiem wystrzału armatniego. Taktyka - nauka o ruchach na wojnie w tych granicach. Strategię dzielił na polityczną, która zajmuje się stosunkami dyplomatycznymi między państwami i na strategię wojenną, która zajmuje się bezpośrednio problemami prowadzenia wojen. Postulował aby nacierająca armia nie odchodziłą dalej niż na 3 dni marszu od swoich składnic.

Jan Kampenhausen - wystąpił z projektem odrodzenia polskich instytucji wojskowych oraz uzdrowienia ich w duchu narodowym. Opowiadał się za utrzymaniem systemu zaciągu towarzyskiego w jeździe oraz reaktywowaniem kilku rodzajów polskiej jazdy: husarii, pancernych i jazdy lekkiej. Dowodzenie oddziałami powinno być oddawane w ręce doświadczonych praktyków wojskowych, a nie ludzi zamożnych. Proponował zwiększenie stanu liczebnego wojska polskiego. Opowiadał się za szybkim rozwojem piechoty, preferował zaciąg narodowy, a nie cudzoziemski. Piechota powinna rekrutować się głównie z żołnierzy łanowych. Wysunął projekt zmiany rekrutacji żołnierzy.

Jan Bakałowicz - dzielił wojny na obronne i zaczepne. Optował za prowadzeniem wojen obronnych. Zajmował się topografią. Do znajomości terenu przywiązywał dużą role. Żądał aby dowódcy byli zaopatrzeni w najdoskonalsze mapy i plany. Zalecał wysyłanie inżynierów do sporządzania map. Mapy geograficzne są nieprzydatne gdyż są mało dokładne.

TEORIA PRZEMOCY - przemoc przede wszystkim zbrojna jest główną siłą motoryczną rozwoju ludzkości. Twórcą tej teorii był Leopold Ranke.

Leopold Ranke - z samej istoty państwa wynika walka o panowanie nad innymi państwami, a także dążenie do prowadzenia wojen zaborczych. Stąd też pozytywnie oceniał samą ideę prowadzenia wojen zaborczych. Wojny dobrze współuczestniczą w harmonijnym rozwoju narodu, a także pobudzają do nowych wysiłków z rozwoju różnorodnych dziedzin życia społecznego, w tym także kultury. Historie danego okresu historycznego można sprowadzić jedynie do działań wojennych i zabiegów dyplomatycznych. Historie świata określają napaść i obrona. Walka zbrojna jest procesem, bez którego nie do pomyślenia jest jakikolwiek etap na drodze przebytej przez ludzkość. Wojna jest przeznaczeniem ludzkości.

Eugeniusz Duehring - przemoc jest sprawą historycznie podstawową, że jest środkiem, celem natomiast jest korzyść ekonomiczna. Warunkiem rozwoju społeczeństwa jest zapanowanie człowieka nad człowiekiem, po czym można przystąpić do zapanowania człowieka nad przyrodą. Przemoc jest absolutnym złem, tyle tylko, że ma ona pochodzenie boskie, zaś pierwszym jej aktem był grzech pierworodny. Wojna to zjawisko społeczne.

Helmut von Moltke Starszy - uwzględniał wpływ polityki na wybuch wojny, ale uważał, że polityka nie może mieszać się do prowadzenia operacji. Należy uznawać naturę wojen, lecz jedynie w takim znaczeniu, że bez niej nie byłoby możliwe wyciszenie krzyżujących się interesów, podporządkowanie ujawnionych sporów. „Polityka dąży do wojny dla realizacji swych celów wpływa decydująco na jej początek i koniec jednakże rezygnuje ze swych pragnień w czasie prowadzenia wojny, wtedy zadowala się skromniejszymi rezultatami. Wojna ma pochodzenie boskie, jest koroną w boskim porządku świata.

Carl Schmitt - autor teorii stanu wyjątkowego. Stan wyjątkowy nie oznacza czasowego zawieszenie wcześniej obowiązującego stanu prawnego lecz jest gwarancją istnienia w wypadku zagrożenia państwa. W społeczeństwie obowiązuje podział wróg- przyjaciel. Wrogość, a nie przyjaźń jest podstawowym determinantem polityki. Istnienie wroga zakłada potrzebę czynienia przygotowań do walki. Wojna jest walką prowadzoną za pomocą uzbrojenia między jednostkami zorganizowanymi politycznie. Wojna domowa jest walką prowadzoną za pomocą uzbrojenia wewnątrz jednej zorganizowanej jednostki. Wrogość uzewnętrznia się w krwawym rozwiązywaniu konfliktów. Polityka jak i wojna podporządkowane zostały walce. Nie można wyeliminować wrogości, stąd nie jest możliwe wyeliminowanie wojen. Moralny osąd wojny może stać się bezpośrednią przyczyną jej wybuchu bowiem normy moralne dzielą ludzi na wrogów i sojuszników. Podziały polityczne są natomiast zasadniczymi czynnikami rozpoczynania wojen.

John F. C. Fuller - był zwolennikiem teorii przemocy. Wojna to decydujący czynnik w rozwoju społeczeństwa. Wojna dominuje nad wszystkimi rodzajami ludzkiej działalności. Wojny są nieodłącznym zjawiskiem towarzyszącym ludzkości. Fetyszyzował rolę techniki w prowadzeniu działań zbrojnych. „Wojny są ograniczone nie przez słowa, fakty lub ligi narodów, ale przez uzbrojenie - przez ligi czołgów, aeroplanów i łodzi podwodnych, i one to czynią sprzeciw beznadziejnym lub odwet na tyle strasznym, że narody pomyślą nie raz jeden zanim ruszą na wojnę”

Basil H. Liddel- Hart - podstawowe przyczyny konfliktu można zawrzeć w trzech słowach: strach, głód, żądza panowania.

Gen. Erich von Ludendorf - „Pokój należy podporządkować wymogom wojny. Wojna jest skrytym władcą naszego wieku, pokój zaś oznacza tylko prosty okres przejściowy między dwoma wojnami”

W. Picht - głosił tezę o demonicznej naturze wojny. Demonizm rozumiał jako irracjonalną witalną siłę pchającą ludzi do ciągłej i nie zawsze koniecznej walki miedzy sobą. W ten sposób zamierzał on naukowo uzasadnić dążenia faszystów niemieckich do rozpętania wielkiej pożogi wojennej.

Herman Stregmann - wojna to rozpasanie nieokiełznanej przemocy, w której należy stosować wszelkie środki wiodące dla realizacji określonego celu politycznego.

DEMOGRAFICZNA TEORIA WOJNY - zasadniczą siłą napędową historii jest czynnik demograficzny.

Thomas Robert Malthus - ludność w razie braku przeszkód podwaja się w okresie dwudziestu pięciu, albo wzrasta w postępie geometrycznym. Dysproporcja między przyrostem ludności, a wzrostem środków utrzymania mogła być ograniczona, a nawet zniwelowana jedynie dzięki stałemu działaniu surowego prawa konieczności będącego przeszkodą dla siły wyższego rzędu. Siła wyższego rzędu, jest jedyną siłą mogącą utrzymać w równowadze wzrost ludności i środków utrzymania. Ludność nie może wzrastać gdy nie posiada odpowiedniej ilości środków utrzymania. Aby uniknąć ubożenia wielu warstw społecznych, społeczeństwo powinno samo zastosować odpowiednie środki prewencyjne, zdolne przeciwstawić się nadmiernemu przyrostowi ludności. Żaden ustrój społeczny nie jest w stanie zapewnić pełnego dobrobytu dla wszystkich obywateli. Nie jest skrajnym pesymistą co do losów ludności. Dostrzegał możliwość pewnej regulacji nadmiernie szybkiego wzrostu liczby ludności dopasowując te wielkości do istniejących środków utrzymania. Wojna mogła odegrać ważną rolę regulatora ograniczającego szybki przyrost naturalny. Nie nawoływał do celowego, świadomego organizowania wojen, czy też do nieprzeciwdziałania klęskom żywiołowym lub epidemiom, uważał je za wielkie nieszczęście dla ludzkości. Miały być one mniejszym złem, aniżeli perspektywa ogólnej katastrofy ludzkości. Główne źródło wojen tkwi w dysproporcji między szybkim przyrostem naturalnym, a pozostającym daleko w tyle ilościowym wzrostem produkowanej żywności.

BIOLOGICZNA TEORIA WOJNY

Thomas Hobbes - autor doktryny moralnej głoszącej koncepcję niezmienności natury ludzkiej, którą cechował egoizm. Wojna jest bezwzględną koniecznością przypisywaną rodzajowi ludzkiemu. Ludzkość to stado wilków, zawsze gotowe szarpać się wzajemnie. Człowiek podobnie jak zwierzę, ma w swej naturze zakodowaną skłonność do agresji. Sama natura popycha wszystkie żywe istoty do nieustannej walki. Źli napastują- dobrzy się bronią. Wszelkie próby wyeliminowania wojen czy nawet ich ograniczenia nie mają żadnego sensu, bowiem są przeciwne biologicznym prawom rozwoju przyrody, a w tym i rodzaju ludzkiego.

ETYCZNA TEORIA WOJNY

Gen. J. von Bogusławski - wojna stanowi coś nieodłącznego od losów rodzaju ludzkiego i stąd wynika konieczność ciągłych do niej przygotowań. Zwolennik powszechnego militaryzmu. Wojna nie jest złem dla ludzkości, wbrew przeciwnie- dobrodziejstwem. Mieści się w niej moc wychowawcza.

Friedrich Wilhelm Nietzsche - kult nadczłowieka i brutalnej siły połączonej z pogardą dla moralności niewolników. Celem nie jest ludzkość lecz nadczłowiek. Pomniejszenie człowieka jako zbiorowości, a popieranie jednostek nadludzi, jedynie te osoby są godne do rządzenia masami. „Wartość to najwyższe kwantum mocy, jakie człowiek może sobie przyswoić- arystokratyczna jednostka, a nie ludzkość czyli stado. Ludzkość jest o wiele bardziej środkiem niż celem, abstrakcją, materiałem doświadczalnym, nadmiarem tworów nieudanych.

Max Scheler - aprobata moralna dla wojny jako źródła moralnych cnót człowieka. Wojna stanowi dla ludzi oczyszczającą psychoterapię i uświadamia im czym są naprawdę.

Ludwik Gumplowicz - w walce przejawiają swe istnienie niezłomne prawa decydujące o życiu społecznym. Nie gloryfikował wojny jako zjawiska społecznego, ale nie widział żadnych możliwości potępienia i przeciwstawienia się jej. Usprawiedliwia wojnę jako wynik działań ślepych sił. Nie apoteozuje wojny ani nie uznaje, żeby była moralnie naganna.

Gustaw Ratzenhofer - podstawowym procesem społecznym jest walka i ona jest źródłem form życia społecznego. „ Wszystkie wytwory tak materialne, jak i duchowe, a nawet działania wyrosłe z najszlachetniejszych uczuć, są tylko formami tej walki, które znajduje w wojnie swoje najstraszliwsze rozwiązanie. Walka jest zewnętrzną przyczyną wszelkiego postępu i tworzy porządek w dokonującym się postępie i tylko z subiektywnego punktu widzenia może wydawać się zniszczeniem.

G.A. Leer - wojna wydawać się może bezwzględnym złem tylko wówczas, gdy rozpatrywać się będzie sam okres działań wojennych. Szersze na nią spojrzenie, uwzględniając także okres poprzedzający wojnę, jak i po niej pozwala dostrzec również zalety np. rozwój wewnętrzny krajów, który zwykle następuje po każdej wojnie. Wojna jest zjawiskiem naturalnym w życiu narodów, walka jest podstawą wszelkiego życia. Zjawisko to ma wiele stron ujemnych, to jednak rezultacie, przy rozumnym zastosowaniu tego środka, jest ona jednym z najszybszych i najpotężniejszych cywilizatorów ludzkości. Chciał wprowadzić nowy podział na wojny polityczne i niepolityczne.

FASZYSTOWSKA TEORIA WOJNY - Faszyzm był rewolucją przeciwko rewolucji był po prostu kontrrewolucją. Ruch destrukcyjny. Największe sukcesy zanotował w Niemczech i Włoszech. Składa się z 3 części: politycznej, społecznej i militarnej. W sferze politycznej uznawała dominację polityki nad działaniami zbrojnymi. Kierunek ekspansji, działania dyplomatyczne zmierzające do izolacji ofiary przyszłej agresji, czy też zawieranie układów politycznych. Polityka wytyczała strategię postępowania przy realizacji nakreślonego planu dominacji nad światem. Działalność militarna służyła realizacji celów politycznych, ale dopiero gdy zawiodły pokojowe zabiegi. Przekonanie o naturalnym podziale społeczeństwa na 3 grupy: typ pełnowartościowych bohaterów, masy przeciętne, grupy asocjalne skazane na zagładę. Pierwsza miała współuczestniczyć w rządzeniu państwem. Druga stanowić miała siłę roboczą i mięso armatnie. Trzecie miała być poddana eksterminacji. Podstawą faszystowskiej teorii wojny było zdobycie panowania nad światem.

Hans Grimm - ekspansja terytorialna jest dla Niemiec koniecznością życiową.

Carl Schmitt - dokonał dychotomicznego podziału społeczeństwa na przyjaciel- wróg, sojusznik- przeciwnik. Za przedmiot wrogości uważał nie państwa, lecz ludzi. Miały to być wrogie grupy ludzkie, posiadające szczególne cechy, z góry traktowane jako wrogie.

PRUSKA MYŚL WOJSKOWA

Scharnhorst - duża wagę przywiązywał nie tylko do materialnej strony wojny, lecz także do czynnika moralnego. Koncepcja sztabu generalnego. 4 oddziały sztabu: planowania strategii i taktyki, organizacji i uzupełniania wojsk, artylerii i amunicji oraz zaopatrzenia. Wprowadził do szkolenia gry wojenne i ćwiczenia szkieletowe. Pracował nad nową strukturą organizacyjną wojska, nad zasadami mobilizacji itp.

Gen. Carl Filip Gottfryd von Clausevitz - służbę wojskową rozpoczął w wieku 12 lat. Wojna jest w sposób bezpośredni uzależniona od polityki, jest jej realizacją przy użyciu siły zbrojnej. Wojna jest dalszym ciągiem polityki przy użyciu innych środków. Wojna to jedno ze zjawisk społecznych. Ciąg zdarzeń wygląda tak: wojna- pokój- wojna. Polityka wskazuje cel wojny i określa jej charakter. Powalenie wroga można osiągnąć poprzez: zniszczenie jego sił zbrojnych, zdobycie kraju, złamanie woli prowadzenia dalszej walki. Gdy nie można całkowicie pokonać przeciwnika to dla jego osłabienia należy zastosować: najazd na część terytorium, bez zamiaru utrzymania go; koncentrację własnych działań na najbardziej newralgicznych pozycjach wojsk lub obiektów przeciwnika, w wyniku czego poniesie on dotkliwe straty; stosowanie strategii i taktyki zmęczenia wroga. Nie dopuszczał ewentualności samodzielnego narzucania przez wojnę jakichkolwiek celów politycznych. Polityka jest inteligencją, wojna zaś tylko narzędziem, a nie odwrotnie. Walka zbrojna na wojnie nie jest pojedynkiem, lecz wielokrotnie rozczłonkowaną całością. Najskuteczniejszym środkiem walki jest bój. Bitwa jest czynnością wojenną i wszystko inne jest tylko przygotowaniem do niej. Najważniejszą bitwą jest bitwa walna. Odniesienie zwycięstwa zależne jest od: zastosowanego wariantu taktycznego, warunków terenowych, proporcji i rodzaju sił, stosunku sił. Zwycięstwo jest wówczas gdy: zada się przeciwnikowi większe straty w siłach fizycznych, załamie się lub podważy jego siły moralne, przeciwnik przyzna się do poniesienia klęski i wyrzecze się zamiaru wojennego. Czynności wojenne obejmują dwie kategorie: przygotowania do wojny, prowadzenie wojny. Teoria wojny zajmuje się użyciem gotowych już środków do celów wojny. Sztuka wojny to sztuka prowadzenia wojny, w ujęciu ogólniejszym wszystkie czynności wykonywane dla wojny. Strategia to nauka o użyciu bitew do celów wojny. Taktyka to nauka o użyciu sił zbrojnych w bitwie. Duża rola siły moralnej armii i społeczeństwa. Cechy siły moralnej: talent wodza, cnota wojskowa sił zbrojnych i duch narodowy. Podstawowe zasady sztuki wojennej to: przewaga liczebna, zaskoczenie, podstęp, skupienie sił i ekonomika sił. Najważniejsza to przewaga sił. Im słabszymi dysponujemy siłami tym mamy większą skłonność do podstępu. Scenariusz prowadzenia wojny zacznie się od obrony, a skończy na działaniach zaczepnych. Forma obronna prowadzenia wojny jest silniejsza niż zaczepna. Czynniki wpływające na osiągnięcie powodzenia w wymiarze strategicznym: korzyści terenowe, zaskoczenie albo niespodziewany napad, napad z kilku stron, pomoc jaką nam daje teatr wojny, pomoc ze strony ludności, wykorzystanie sił moralnych. Obrona składa się z dwóch części: wyczekiwania i działania. Natarcie jest słabsze ale to jedyny środek walki pozwalający na zrealizowanie strategicznego celu wojny. Teatr działań wojennych to część całego obszaru wojennego, który posiada osłonięte boki i korzysta wskutek tego z pewnej samodzielności. Armia to masa bojowa znajdująca się na jednym i tym samym teatrze działań wojennych. Kampania to wydarzenia wojenne zaszłe w ciągu jednego roku na jednym teatrze działań wojennych. W najwyższym stopniu samodzielnym rodzajem broni była i nadal pozostawała piechota. Najmniej samodzielny rodzaj broni to kawaleria. Pisał o problemach wojen koalicyjnych. Przestrzegał przed uderzeniem na państwo, które posiada silny rząd oraz lud wierny i wytrwały.

Helmut von Moltke Starszy (patrz także Teoria przemocy) - powstanie wojen usiłował wyjaśnić darwinowskimi prawami walki gatunku o byt. Uwzględniał wpływ polityki na wybuch wojny, określenie jej celów i wypracowanie warunków pokoju jednak ściśle ograniczał jej interwencję w prowadzenie walki zbrojnej. Wojna ma pochodzenie boskie- jest koroną w boskim porządku świata. Zwolennik improwizacji w działaniach. Strategia jest wyznacznikiem bitwy dla celów wojny. Zwolennik wojny błyskawicznej. Odrzucał potrzebę wyznaczania strategicznego celu bitwy. Strategia nie kieruje taktyką lecz stanowi oparcie dla niej. Stworzył teorię rozwinięcia mobilizacyjnego.

Colmar von der Goltz - rzecznik koncepcji wojny błyskawicznej. Uderzenie całością sił bez utworzenia odwodu, w celu zniszczenia nieprzyjaciela w generalnej bitwie. Rzecznik nielicznej ale dobrze uzbrojonej armii zawodowej. Głosił teorię wyniszczenia przeciwnika przy użyciu wszystkich dostępnych środków. Zwolennik malejącej siły natarcia.

Gen. Schlichting - postulował zmianę obowiązujących w armii niemieckiej regulaminów oraz taktyki działań. Przedstawił zasady dowodzenia na teatrze działań wojennych kilkoma armiami, posuwającymi się po oddzielonych, ale zbieżnych marszrutach, a koncentrowanymi dla stoczenia bitwy w jednym rejonie. Pisał o problemach związanych z bojem spotkaniowym jako nową formą działań bojowych. Sztuka wojenna nie może być wieczna i niezmienna. Strategia wynika z warunków i aktualnie będących w dyspozycji środków walki, zmieniają się jedynie metody w nich obowiązujące.

Alfred von Schlieffen - zwolennik wojny błyskawicznej. Dążył do tego, by całą wojnę sprowadzić do stoczenia generalnej bitwy. Trzeba zawczasu przygotować plan prowadzenia wojny. Przewidywać zasady mobilizacji transportu, a przede wszystkim koncentracji armii. Trzeba posiadać sprawne dowództwo i sztab. Przeciwnik natarcia czołowego. Propagator prowadzenia działań bojowych przez okrążenie i likwidację podstaw nieprzyjacielskich zgrupowań.

FRANCUSKA MYŚL WOJSKOWA

Henry Jomini - wojny napoleońskie to główne źródło wiedzy o zasadach sztuki wojennej. Utożsamiał pojęcie nauka wojenna ze sztuką wojenną stosując je zamiennie i wyróżnia działy: polityka wojny, strategia, wyższa taktyka bitew i walk, sztuka inżynieryjna. Wyróżniał 9 przyczyn prowadzenia wojen i 9 typów wojen. Strategia to sztuka prowadzenia wojny na mapie, sztuka obejmowania całego teatru wojny. Wyższa taktyka to sztuka manewrowania armią na polu bitwy, walki, zakładania obozów i przyjmowania różnych szyków bojowych. W obszar jego zainteresowań wchodziły sprawy dotyczące: zakładania obozów przejściowych, wyboru linii do bitew obronnych, aktywnej obrony w walce, wyboru szyków bojowych, rozpatrywanie ewentualności spotkania dwóch armii w marszu, zaskoczenia przeciwnika, wydawania zarządzeń do kierowania wojskami w walce, prowadzenia natarcia na pozycje i obozy umocnione. Sztuka wojenne powinna nie tylko zajmować się ściśle woskowymi operacjami, ale także interesować się celami wojny oraz celowością i koniecznością jej prowadzenia. Strona na którą zamierzano napaść może uprzedzić przeciwnika, przejąć inicjatywę i sama prowadzić działania zaczepne. Doceniał wpływ polityki na wojnę. Politykę wojskową oddzielał od polityki wojny. Polityka wojny dotyczy wszystkich istotnych stosunków występujących między działalnością dyplomatyczną a wojną. Polityka wojskowa (filozofia wojny) to zespół kombinacji moralnych dotyczących działań wojsk. Polityka wojskowa miała uwzględniać charakter narodów, z którymi prowadzić będzie wojnę, ich organizację, środki, posiadane rezerwy, zwłaszcza finansowe, wierność narodu rządowi oraz ustrój polityczny państwa. Zwracał uwagę na system rekrutacji do wojska, właściwą strukturę organizacyjną czy też dobrze zorganizowany system rezerw narodowych. Niżej stawiał wyszkolenie i dyscyplinę, najmniej znaczący był system zaopatrzenia czy organizację dowodzenia wojskami. Niezbędne predyspozycje przywódcze: silny charakter, zimna krew. Duża rola czynnika moralnego, na który składa się zapał i duch wojenny. Sformułował teorie reguł i teorie linii. Teoria reguł - strategia składa się z wartości niezmiennych, tworzących zasady prowadzenia wojen. Teoria linii- wprowadzenie działań wojennych do form geograficznych. O wygraniu wojny lub kampanii decyduje odpowiedni układ linii. 10 rodzajów szyków. Preferował zaczepne formy walki. Nie należy prowadzić obrony biernej lecz aktywną. Doceniał znaczenie utrzymania odwodu w walce. Nie doceniał roli techniki. Priorytet przyznawał piechocie. Najniższa wartość bojowa to kawaleria. Opracował zagadnienia: działania dywersyjne prowadzone przez wydzielone oddziały, desant morski, nowe formy forsowania przeszkód wodnych, prowadzenie działań odwrotowych i pościgowych, bój spotkaniowy.

Ardont du Picq - strategii wojennych nie można budować jedynie na koncepcji prowadzenia działań błyskawicznych. Należy równocześnie przewidywać warianty uwzględniające potrzebę prowadzenia przejściowych działań defensywnych. Ostatecznym działaniem wojska jest walka, a człowiek jest jej głównym narzędziem, człowiek odgrywa w walce decydującą rolę. Zwolennik prowadzenia głębokich studiów wojskowych. Dostrzegał rosnącą role techniki wojennej. Czynnik moralny miał u niego znaczenie priorytetowe. Opowiadał się za stosowaniem szyków zwartych. Strategia jest grą zręczności. Taktyka to nauka zmuszania ludzi do walczenia przy wydaniu z siebie maksimum energii. Małą wagę przywiązywał do znaczenia sztabów.

Jules Lewal - zwolennik oddzielenia strategii od polityki. Strategia to czynności związane z przygotowaniem i prowadzeniem operacji wojskowych. Zasady i reguły sztuki wojennej nie mogą być absolutne i niezmienne. Uznawał zmienność zasad sztuki wojennej. Wartość zasad sztuki wojennej zależy wyłącznie od ich praktycznego obowiązywania. W sztuce wojennej potrzebny jest zdrowy rozsądek dowódcy i sztabów oraz prawidłowo przeprowadzona kalkulacja możliwości materiałowych. Postulował aby nauka wojenna zajmowała się stroną pozytywną, czyli opracowywaniem problemów organizacji i prowadzenia działań bojowych. Dużo uwagi poświęcił opracowaniu techniki marszu i przemarszu wojsk.

Gen. Hippolyte Langlois - starał się przeciwstawiać technikę wojenną człowiekowi (cokolwiek by to miało znaczyć). Zdecydowany przeciwnik powszechnego uzbrojenia mas. Zwolennik rozwoju artylerii jako tego rodzaju wojsk który umożliwi zmniejszenie liczebności innych rodzajów wojsk. Dostrzegał potrzebę ścisłego współdziałania artylerii w czasie walki na: artyleryjskie przygotowanie ataku, zwalczanie artylerii nieprzyjaciela oraz wsparcie natarcie piechoty.

Gen. Bonnal - strategia powinna być sztuką zwyciężania. Skonstruował teoretyczny schemat napoleońskiego zgrupowania strategicznego, polegający na rozwinięciu wojsk w kształcie czworokąta, w którym wierzchołek jednego kąta wysunięty ku przeciwnikowi, tworzył straż przednią, przekątną, prostopadłą do kierunku ruchu tworzyły siły główne, a wierzchołek kąta przeciwległego zajmował odwód. Ugrupowanie wojsk powinno być uzależnione od planu operacji.

Foch - zwolennik studiowania teorii wojennej. Sztuka wojenna ma swoją teorie, zasady. Teoria wojenna ma długą taktykę. Był zdania że współczesna wojna będzie miała charakter narodowy. Zwolennik szukania rozstrzygnięcia wojny w walnej bitwie. Istotą wojny nowoczesnej jest szukanie wojsk przeciwnika, ośrodka tej potęgi, zniszczenie tych wojsk oraz wybór kierunku i taktyki prowadzących możliwie szybko i możliwie najpełniej do stoczenia walnej, zwycięskiej bitwy. Występował z ostrą krytyką reprezentantów francuskiej szkoły technicyzmu, nie biorąc pod uwagę przy prowadzeniu kalkulacji roli czynnika moralnego. Wojna= dziedzina siły moralnej. Zwycięstwo= przewaga moralna u zwycięzcy, upadek ducha u zwyciężonego. Bitwa= walka dwóch woli. Zwolennik obowiązywania w wojnie zasad: ekonomii sił, swobodnego działania, swobodnego rozporządzania siłami, starannego ubezpieczenia operacji. Aby nauczyć się walczyć, trzeba studiować obowiązujące na wojnie zasady. Sama jednak znajomość zasad, jego zdaniem, nie wystarcza, trzeba bowiem także umieć zastosować je na wojnie. Teorie wojenną określają konkretne warunki danego kraju, a przede wszystkim czynniki geograficzne i narodowe. Wielkie znaczenie przypisywał ruchliwości i wysokiej dyscyplinie wojsk, ekonomii sił oraz aktywności prowadzonych działań bojowych. Zwolennik aktywnej formy działań. Doceniał znaczenie ruchu w celu: szukania bitwy, skupienia siły, przeprowadzenie bitwy. Postulował utworzenie specjalnego oddziału wojsk wydzielonych, którego zadaniem byłoby wykrwawienie, rozpoznanie i przetrzymanie przeciwnika do chwili przegrupowania się sił głównych dla stoczenia bitwy. Przyznawał duże znaczenie odwodom. Ich rola to wzmocnienie wojsk w czasie bitwy i pełnienie funkcji rozstrzygającego czynnika natarcia.

Gen. Jean Colin - szczególnie wyróżniał i preferował wojny napoleońskie. Największą wagę przywiązywał do wstępnego etapu przygotowań do walki zbrojnej. Szybki rozwój technicznych środków walki zmusza do prowadzenia starannego rozpoznania ugrupowania przeciwnika. Zalecał by zbierać informacje o ruchach i rozmieszczeniu nieprzyjacielskich wojsk sięgające nawet do 300 km w głąb jego terytorium. Rozpoznanie szczegółowe należało prowadzić na kilka mil przez pozycjami nieprzyjacielskimi. Twierdził że zasadniczym elementem prowadzonych działań wojennych jest doprowadzenie do zniszczenia siły żywej przeciwnika. „W nowoczesnej wojnie idzie o to, by doprowadzić piechotę na odległość szturmu”. Piechota, a nie artyleria i kawaleria, miała odgrywać główną rolę w toczonych bitwach. Dużą rolę w przyszłościowych działaniach wojennych będzie odgrywał czynnik moralny. Natarcie skrzydłowe także w przyszłości pozostanie główną formą prowadzonych działań zaczepnych. Przeciwnik sztywnych obowiązujących w sztuce wojennej stałych, niezmiennych zasad. Dobrze przewidział w przyszłych wojnach nowoczesne środki transportu i łączności.

ROSYJSKA MYŚL WOJSKOWA

I.G. Burcow - poszukiwanie genezy powstania nauki wojennej. Zanim się ona ukształtowała powstały liczne teorie wojenne wchodzące w zakres myśli wojskowej. Był przekonany działaniami wojennymi, podobnie jak wszelkimi innymi działaniami ludzkimi, muszą rządzić stałe prawa. Doświadczenie poprzedziło rozumowanie człowiek i dlatego trzeba, by praktyka wojenna stała się pokarmem dla teorii wojennej. Nauka powinna być motorem życia i ludzkiej praktyki, a nie ochroną niewątpliwych i tylko udowodnionych praw przyrody. O sile państwa decydują 2 czynniki: armia, chłopi. Nauka wojenna powinna się zajmować badaniem: wychowania przedpoborowych, materialnego zabezpieczenia wojska, wojskowym szkoleniem specjalistycznym, kierowaniem armią.

Pestel - twierdził, że podczas rozpatrywania całościowej problematyki odnoszącej się do wojska należy przede wszystkim analizować dwa jej główne przedmioty: skład osobowy i kryterium kierowania. Opowiadał się za przeprowadzeniem radykalnych zmian w armii rosyjskiej, których celem byłoby zlikwidowanie panujących w niej feudalnych stosunków. Był rzecznikiem utworzenia armii narodowej. Postulował by się składała z: regularnych sił zbrojnych i formacji pomocniczych. Regularne siły zbrojne miały być przygotowywane i przeznaczone do prowadzenia wojen. Formacje pomocnicze nie miały uczestniczyć w walce, ale miały zadanie kierowania całokształtem spraw związanych z przygotowaniem kraju do wojny. Dzielił siły regularne na: piechotę, artylerię, kawalerię. Piechota miała się składać z formacji lekkich, ciężkich i zapasowych. Kawaleria miała się dzielić na: formacje mieszane, lekkie i ciężkie. Podział artylerii zakładał istnienie związków: konnych, artylerii piechoty i oblężniczej. Zwolennik tworzenia armii narodowej, tworzonej na zasadzie powszechnego obowiązku służby wojskowej. Pisał, że siła armii jest uzależniona od poziomu wyszkolenia dowódców i żołnierzy oraz stanu gotowości wojska, natomiast w mniejszym stopniu zależy od jej liczebności. Postulował by: obowiązkowi wojskowemu podlegali mężczyźni osiągający 20 rok życia, służba wojskowa miała trwać 20 lat, rekrutacja poborowych odbywałaby się we wszystkich ośrodkach administracyjnych, spośród podlegających poborowi od wcielenia do armii mieli być zwolnieniu chorzy, ułomni oraz synowie mniej licznych rodzin, których bracia służyli już w wojsku.

Jazykow - strategia to sztuka najwyższego wykorzystania sił zbrojnych na teatrze wojny dla osiągnięcia określonych celów politycznych. Teorie strategii dzielił na dwie części: wyższą (moralną) i niższą (mechaniczną).

Miljutin - wyjaśniał celowość i konieczność badań w dziedzinie statystyki wojennej oraz określił treść i zakres tych badań. Twierdził, że przedmiotem badań statystyki wojennej powinny być: terytorium, ludność i ustrój każdego państwa. Celem statystki wojennej jest usystematyzowanie poprzez badania w danym czasie stanu sił i środków państw uczestniczących w zmaganiach wojennych. Widział uzależnienie wojny od polityki, a nauki wojennej od nauk politycznych. „Teoria sztuki wojennej w swych głównych regionach wiążę się ściśle, a nawet jednoczy z przedmiotami nauk politycznych”.

Goriemykin - dokonał podziału taktyki na elementy składowe. Taktykę traktował jako sztukę prowadzenia walki. Centralne miejsce w taktyce powinna zajmować teoria walki.

Astafiew - nie dostrzegał wpływu polityki na wojnę. Przewidywał, że sztuka wojenna ulega zmianom, a tempo tych zmian uzależnione jest między innymi od zmian zachodzących w technicznych środkach walki. Twierdził, że współczesna sztuka wojenna ulegała będzie zmianom wskutek wprowadzenia na masową skalę nowego typu broni strzeleckiej (karabiny i działa z gwintowaną lufą). Do podstawowych części składowych nauki wojennej zaliczał: taktykę, artylerię, sztukę inżynieryjną, administrację wojenną, geografię wojenną, statystykę wojenną, topografię wojenną, strategię, historię wojenną. Dyscypliny pomocnicze: jazda konna; szermierka; władanie piłką, strzelbą, szablą itd.; pływanie; sztukę kreślenia planów i rysowania map; sztukę miernictwa topograficznego; gimnastykę. Twierdził, że wiele dyscyplin naukowych pozornie cywilnych wpływa na rozwój nauki wojennej.

Dragomirow - preferował czynnik moralny wojsk, nie doceniał roli techniki wojskowej. Wychowanie, szkolenie żołnierzy rozpatrywał jako jednolity, wzajemnie się warunkujący proces. Prekursor nowocześnie rozumianej dydaktyki wojskowej. 4 zasady, których należy przestrzegać w systemie wychowania i nauczania żołnierzy, zasady: racjonalności, systematyczności, świadomości, poglądowości. Najważniejszy warunek efektywnego szkolenia wojsk to uczenie w warunkach pokojowych tego wszystkiego z czym żołnierz będzie się musiał zetknąć podczas działań wojennych. Najlepszym materiałem na żołnierza są rekruci pochodzenia chłopskiego, jako element mniej uświadomiony od robotników. Twierdził, że broń ma dwojaki charakter: strzelecka (odpowiada umysłowi), biała (sile woli i energii moralnej). Był przekonany, że wojny przyszłości będą starciami zbrojnymi niezwykle krwawymi z udziałem wielkich mas ludzkich.

Leer - wybitny autorytet w dziedzinie strategii. Rzecznik teorii zachowawczych. Negował potrzebę istnienia nauki wojennej koncentrując swą uwagę na sztuce wojennej, zwłaszcza strategii. Wojna i armia są kategoriami stałymi. „Dopóki istnieje ludzkość, wojna nie zniknie, zmieniać się może tylko organizacja wojska”. Wojna jawi się jednym z potężnych i nieuchronnych czynników rozbicie ludzkości, cywilizacji i kultury. Twierdził, że nie należy jej potępiać, gdyż występuje niezależnie od ludzkich poczynań. Uważał ją nawet za jeden z potężnych i nieuchronnych czynników rozwoju ludzkiej kultury. Ludzkość wypracowuje określone prawa wojny, odzwierciedlone w teoriach wojennych, mieszczących w sobie pytania z zakresu strategii i taktyki. Negując istnienie nauki wojennej widział jej zastąpienie przez strategię określaną przez niego jako synteza i integracja wszystkich czynników wojennych, ich uogólnienie, ich filozofię. Strategię to traktat o operacjach na teatrach wojennych. Zajmował się problematyką opracowania planu wojny oraz planów poszczególnych operacji. Podstawę operacji stanowiła jej ogólna idea, w której występują 2 elementy: cel i kierunek. Opracował zasady jakimi należało się kierować podczas prowadzenia natarcia lub szturmu: natarcie winno być prowadzone przy użyciu dostatecznych sił, należy go prowadzić z dużą energią, działania winny być nieprzerwane, prowadzone w najprostszych kierunkach.

Michniewicz - nauka wojenna zajmuje się studiowaniem wojny. Zadaniem nauki wojennej jest określenie praw walki zbrojnej, zasad tworzenia sztuki wojennej i sposobów ich wykorzystania. Sądził, że nauka wojenna stwarza materialne podstawy, a jej prawa i zasady są to szerokie doświadczalne uogólnienia, wyciągające z dużej liczby powtarzających się przykładów. Włączył do teorii wojny elementy etyczne. Twierdził, że wojna pojawia się wówczas, kiedy narody o wysokim poziomie kulturowym zamierzają narzucić swą wolę narodom stojącym od nich niżej pod względem rozwoju cywilizacyjnego. Zajmował się prognozowaniem charakteru przyszłych wojen. Przewidywał możliwość prowadzenia wojen koalicyjnych. Opowiadał się za gromadzeniem już w czasie pokoju niezbędnych zapasów strategicznych (surowce, żywność) oraz opracowaniem planów przestawienia ekonomiki na tory gospodarki wojennej. Wielką wagę przywiązywał do opracowania w czasie pokoju szczegółowego planu wojny. Powinien on uwzględnić elementy takie jak: charakter zbliżającej się wojny, siły i środki niezbędne dla osiągnięcia założonego celu, położenie wyjściowe, z którego armia winna rozpoczynać działania wojenne. Widząc zacofanie techniczne armii rosyjskiej postulował by skupiła są uwagę wyłącznie na przygotowaniach do prowadzenia działań obronnych. Proponował różne warianty prowadzenia działać defensywnych. Uważał za niezbędne posiadanie przez armię jednolitej doktryny wojennej uniemożliwiającej jednakowe rozumienie wojny i współczesnej walki. Zdefiniował termin sztuka operacyjna. Na każdą operacje trzeba przygotowywać plan wojny. Miał on zawierać: wytyczony cel wojny, określenie pierwszego zadania bliższego z wyznaczeniem dróg prowadzących działania wojenne dla realizacji celu operacji, zabezpieczenie własnym wojskom możliwości nieprzerwanego prowadzenia operacji. Widział potrzebę prowadzenia operacji zaczepnych i obronnych. Dużą wagę przywiązywał do starannego przygotowania (materiałowego, moralnego) państwa i społeczeństwa do wojny. Plan powinien określać: charakter wojny, siły i środki własne i przeciwnika, strategiczne rozwinięcie wojsk. Opracował modelowe założenia dotyczące podziału sił i środków na poszczególne teatry wojny, a nawet kierunki operacyjne. Postulował tworzenie frontów działających na teatrach wojny, a nawet kierunki operacyjne. Ważne miejsce zostało wyznaczone fortyfikacjom.

Jan Gotleb Bloch - „przyszła wojna będzie niepodobna do dawniejszych”. Uważał, że przyszła wojna będzie się różniła od dotychczasowych nie tylko odmiennością przygotowań do niej, ale i pod względem metod walki zbrojnej. Duże znaczenie przywiązywał do nowych wynalazków rewolucjonizujących dotychczasowe środki walki. Dostrzegał rosnącą rolę czynnika ekonomicznego w przyszłej wojnie. Dopuszczał możliwość zwłaszcza w pierwszym okresie wojny prowadzenia działań błyskawicznych. Trafnie przewidywał skutki przyszłej wojny europejskiej. Postulował o zaprzestanie zbrojeń. Rzecznik rozwiązań cząstkowych. Przedstawił najprawdopodobniejsze formy działań zbrojnych. Od morale walczących narodów w większym niż dotychczas stopniu uzależniony był ostateczny efekt walki. Należy przygotować precyzyjny plan wojny który ma zawierać: czas trwania wojny, liczebność wojsk biorących w niej udział, wydatki na utrzymanie i zaopatrzenie armii, inne wydatki związane z kosztami prowadzenia wojny. Zakładał rewolucję broni głównych. Opowiadał się za istotną modernizacją piechoty (przezbrojenie jej w nowoczesne środki walki). Rola piechoty w przyszłej wojnie będzie większa niż w wojnach dotychczasowych. Kawaleria to głównie wywiad. Opowiadał się za modernizacją artylerii. Prekursor lotnictwa. Zalecał wykorzystanie balonów i aerostatów do rozpoznania i obserwowania, łączności, a nawet bombardowania nieprzyjacielskich pozycji i jego fortyfikacji. Doceniał rolę marynarki wojennej. W przyszłej wojnie morskiej główną role spełniać będą torpedowce i krzyżowce, a w dalszej perspektywie okręty podwodne. Przeceniał rolę technicznych środków walki. Zapowiadał wzrost znaczenia średnich i niższych szczebli dowodzenia.

TEORIA WOJNY PARTYZANCKIEJ

Tadeusz Kościuszko - własnymi siłami, bez oglądania się na pomoc z zewnątrz można odzyskać niepodległość. Zaleca rozpoczęcie walki metodami „małej wojny” (rozproszone, wielce manewrowe i niewielkie oddziały powstańcze). Jej głównym atutem miał być czynnik zaskoczenia i szybkość działań. Źródła siły zbrojnej przyszłej powstańczej armii widział w polskich chłopach. Sądził, że uwłaszczenie pobudzi ich patriotyczne postawy i dzięki temu uda się wystawić armię liczącą ponad 1 milion ludzi. Podstawowe narzędzie walki to kosa.

Giuseppe Mazzini - zaprezentował różne warianty i modele wojny partyzanckiej, dużą wagę przywiązywał do roli czynnika społecznego w powstaniu narodowym. Powstanie narodowe miał szanse powodzenia jedynie po aktywnym włączeniu się do niego całego społeczeństwa. Powstanie w pierwszej fazie miało opierać się na działaniach partyzanckich.

Carl Clausevitz (patrz też niemiecka myśl wojskowa) - oddziały powstańcze miały działać w rozproszeniu, obejmując swym zasięgiem duże obszary i stosować taktykę uderzeń nękających. Należało obok powstań ludowych dążyć do utworzenia armii regularnej. Był przeciwny próbom narzucania oddziałom powstańczym prowadzenia natarć na siły główne przeciwnika. Taktyka działań partyzanckich miała na celu „ podgryzanie na powierzchni i skrajach”, a nie „miażdżenie samego jądra”.

Wojciech Chrzanowski - zwolennik niewielkich oddziałów partyzanckich prowadzonych według metod zastosowanych przez hiszpańskich gerylas. Wojnę partyzancką można prowadzić w każdych warunkach terenowych. Wpływać one winny na wybór metod walki, zwłaszcza form organizacyjnych oddziałów partyzanckich. W terenie trudno dostępnym organizować piesze oddziały partyzanckie, w terenie odkrytym konne. Sama partyzantka nie doprowadzi do zwycięstwa. Opowiadał się za połączeniem działań partyzanckich z walkami prowadzonymi przez wojska regularne. Podstawą sukcesu jest poparcie miejscowej ludności. Powinna ona także stanowić źródło stałego uzupełniania walczących oddziałów oraz zaopatrywać je w żywność i inne niezbędne środki. W pierwszym etapie nie dążyć do staczania bitew i potyczek, a ograniczyć się do dezorganizowania poczt w tyle armii nieprzyjacielskiej, łapania kurierów, pojedynczo jadących generałów, urzędników, zabijania pojedynczych żołnierzy. Należy atakować gdy mamy 2x więcej ludzi.

Aleksander Jełowicki - partyzantka powinna być zasadniczą formą walki prowadzonej z myślą o wyzwoleniu kraju. Przestrzegał przed zmianą powstańca w żołnierza.

Ludwik Bystrzonowski - działania partyzanckie w wojnie wyzwoleńczej powinny być prowadzone przez cały czas jej trwania i one zdecydują o odniesieniu sukcesu. Powinno się prowadzić działania powstańcze we wszystkich fazach powstania narodowego. Dużą wagę przywiązywał do umiejętnego wykorzystania terenu w prowadzonych działaniach. W Polsce istnieją dogodne warunki terenowe do prowadzenia wojny partyzanckiej. Dzielił teren na tzw. sieci, które miały łączyć się ze sobą wewnętrznymi liniami komunikacyjnymi. Taktyka walki partyzantów powinna ograniczać do przerywania nieprzyjacielskich linii komunikacyjnych oraz likwidowania drobnych oddziałów i pojedynczych żołnierzy.

Jozef Bem - w pierwszej fazie powstania należy ściśle powiązać działania partyzanckie z działaniami regularnymi oddziałów tzw. kolumn ruchomych. Oddziały partyzanckie miały wspomagać kolumny ruchome podporządkowując się ich planom i realizacjom przedsięwzięć. Ścisłe powiązanie działań regularnych z wojną partyzancką było gwarantem zniszczenia zarówno sił żywych i materialnych polskich zaborców, jak i realizowania strategicznego celu powstania. Zakładał, że do powstania należy przyciągnąć chłopów. W pierwszym etapie powstania wiodącą role odgrywały będą działania partyzanckie, natomiast w drugim etapie główny ciężar toczonych walk będzie spoczywał na kolumnach ruchomych, atakujących coraz większe zgrupowania przeciwnika.

Karol Bogumir Stolzman - opowiadał się za powszechnym udziałem społeczeństwa w powstaniu narodowym. Szanse na zwycięstwo były realne, gdyby oparło się ono wyłącznie na własnych siłach i możliwościach. Po wybuchu powstania zadaniem niewielkich oddziałów partyzanckich miało być aktywne prowadzenie manewrowych działań nękających oraz wojny podjazdowej. Był zwolennikiem wojny totalnej realizowanej przez taktykę spalonej ziemi. Nieustanne szarpania oddziałów nieprzyjacielskich napadami pozorującymi i rzeczywistymi, odcinanie przeciwnika od żywności i zaopatrzenia doprowadzi do wyczerpania przeciwnika.

Kamieński - „albo powstać i wbrew oporowi wszelkiemu uwłaszczenie przeprowadzi, albo wcale na powstawać”. Wybuch powstania nie będzie rezultatem spisku czy wkroczenia zorganizowanej na emigracji armii powstańczej, ale wypływać będzie z najwyższej fazy rewolucyjnego ruchu mas ludowych. Sądził, że wojna ludowa była ostatnią szansą na odzyskanie niepodległości. Miała objąć tylu żołnierzy, ilu kraj liczy mieszkańców i miała być metodą działań partyzanckich w czasie całego powstania, a stać się miała wojną ludową dopiero wówczas, gdy powstanie stanie się powszechne. Wojna ludowa - najwyższy wraz powstania narodowego, jedyny na świecie sposób użycia wszystkich bez wyjątku narodowych sił do obrony ojczystej ziemi. Najważniejszą zasadą sztuki wojennej miała być samodzielność poszczególnych oddziałów i pojedynczych partyzantów, a także elastyczność postępowania. Rozpoczynać działania należało od zupełnego rozśrodkowania z dążeniem do ześrodkowania w końcowej fazie. Przewidywał 4 etapy walk - od działań rozproszonych do coraz bardziej skupionych (mniej więcej). 2 zasady wojny partyzanckiej: na słaby nieprzyjacielski oddział lub punkt oporu używać przeważających sił własnych; w odniesieniu zwycięstwa w bitwie lub potyczce należy natychmiast dążyć do jego wykorzystania, a zwłaszcza do całkowitego unicestwienia biorących udział w tym starciu nieprzyjacielskich wojsk. Oddziały prowadząc działania samodzielnie, miały tylko wybierać dowódców lokalnych. Opowiadał się za dyscypliną i tłumaczenie przez dowódców celów i skutków wydawanych przez nich rozkazów. Bezdyskusyjne wykonywanie rozkazów miało jedynie obowiązywać na polu bitwy. Dużą wagę przywiązywał do znaczenia szkolenia kadr dowódczych, nawet szeregowców przyszłej armii ludowej. Korpus dowódczy należy tworzyć spośród najdzielniejszych i najzdolniejszych żołnierzy. Wady teorii wojny ludowej: stawianie na żywiołowość i spontaniczność działań, odrzucenie planowana. Kamieński upatrywał w Rosji głównego przeciwnika Polski, nie dostrzegał pozostałych zaborców.

TEORIA WOJNY MORSKIEJ

Philip Horward Colomb - podstawą morskiej strategii jest panowanie na morzu. Wyolbrzymiał znaczenie wojen morskich twierdząc, że wpływają one w sposób decydujący na losy świata i poszczególnych narodów. Nie doceniał znaczenia wojsk lądowych, powierzając im jedynie wykonywanie funkcji pomocniczych w przyszłych wojnach. Zajmował się problemami czysto wojskowymi. Wojna morska kieruje się swoimi szczególnymi prawami, a najważniejszymi z nich jest konieczność zdobycia panowania na morzu. W celu odniesienia zwycięstwa nie wystarczy już wygranie bitwy morskiej, niezbędne jest opanowanie morza na stałe, zachowanie nad nimi stałej kontroli. Narody dzielił (tak jak wojny) na morskie i kontynentalne. Starał się opracować model teoretyczny, umożliwiający zdobycie pełnego panowania na morzach. Potęga morska - zdobycie przez jedno państwo pełnej dominacji na akwenach morskich. Postawę floty wojennej powinny stanowić okręty liniowe: ciężkie pancerniki uzbrojone w artylerię największych kalibrów. Uznawał decydującą rolę ognia w bitwie morskiej. Dla zniszczenia nieprzyjacielskiej floty i zdobycia panowania na morzach konieczne jest stoczenie bitwy generalnej. Wynik bitwy w prostej linii uzależniony miał być o arytmetycznego stosunku sił (grubość pancerza i siła ognia). Szybkość i manewrowość miały drugorzędne znaczenie. Wyliczał ciężar salwy umożliwiającą przebicie pancerza poszczególnych klas okrętów. Preferował znaczenie ognia artylerii okrętowej i bagatelizował torpedy.

Alfred Thayer Mahan - rozpatrywał problem wojny na morzu w powiązaniu z problemami społecznymi i politycznymi. Postulował budowę potężnej floty morskiej, która pozwoliłaby USA panowanie na morzach i zdobycie światowych rynków. Siła morska jest decydującym czynnikiem wpływających na historię państwa. Zdobycie panowania na morzach zapewni potęgę oraz rozwój państw i narodów, gwarantuje im dominujący wpływ polityczny w świecie. Gorący zwolennik przemocy, która miała zapewnić państwom i narodom osiągnięcie dobrobytu. Na potęgę morską danego kraju wpływają nie materialne warunki życia społeczeństwa, nie sposób produkcji, lecz czynniki geograficzne do których zaliczał: geograficzne położenie kraju, organizację lub strukturę fizyczną (ukształtowanie wybrzeża), obszar państwa, liczbę ludności, charakter narodowy, charakter rządu. Analizował wybrzeże USA (ma strony ujemne i dodatnie). Potęgę morską zapewnić może odpowiedni system rządów. Optymalnym systemem jest władza despotyczna- rządy silnej ręki. Panowanie nad światem można zapewnić sobie przez posiadanie ogromnej floty, zdolnej do przerwania linii komunikacyjnych nieprzyjaciela, wyparcia jego floty z mórz i załamanie tym samym jego potęgi ekonomicznej. Niezbędne jest utrzymanie rozwiniętego systemu morskich baz wojennych, koniecznych do zapewnienia flocie operowania w znacznych odległościach od macierzystych portów. Podstawę floty powinny stanowić ciężkie okręty liniowe, uzbrojone w artylerię najcięższych kalibrów. Uznawał decydujące znaczenie ognia w bitwie morskiej oraz zdolności floty do samodzielnego działania. Nie doceniał znaczenia małych i szybkich okrętów, w tym krążowników. Do zdobycia panowania na morzu niezbędne jest zniszczenie nieprzyjacielskiej floty. Koncentracja sił jest naczelną zasadą zarówno wojny morskiej, jak i lądowej. Preferował zasadę dysponowania przewagą liczebną i ogniową. Uważał, że działania bojowe należy rozpocząć jak ma się przewagę nad przeciwnikiem. Wynik wojny morskiej zależy nie od szybkości i manewrowości okrętów, lecz od siły ognia artylerii okrętowej czyli przewagi ogniowej.

Alfred von Tirpitz - dążył do budowy floty nowoczesnej, pod względem posiadanego sprzętu i koncepcji prowadzenia walki. Panowania na morzach nie można uzyskać posiadając flotę składającą się z krążowników. One nadają się do przeprowadzania błyskawicznych, gwałtownych uderzeń. Siłę ich uderzeń porównywał do ukąszenia, które chociaż bolesne, nie bywa śmiertelne. Panowanie na morzach wywalczyć mogły jedynie ciężkie okręty liniowe- pancerniki. Utożsamiał potęgę morską z liczbą i siłą posiadanych pancerników. Akcentował polityczne znaczenie marynarki wojennej. Marynarka wojenna ponosić będzie wartość państwa jako potencjalnego sojusznika. Służyć to będzie zdobywaniu wpływów i uznania u państw sąsiednich. Koncepcja wartości potencjalnego sojusznika była podstawą tej znanej teorii ryzyka opracowanej przez Tirpitza.

Corbett - panowanie na morzach miano osiągnąć wg niego przez blokadę szlaków morskich z jednoczesnym prowadzeniem dużej liczby operacji przy użyciu lekkich sił nawodnych i podwodnych. Najlepiej można chronić własne szlaki handlowe i blokować morskie szlaki przeciwnika przez działania pośrednie: opanowanie poszczególnych baz będących miejscem stacjonowania nieprzyjacielskich okrętów wojennych, blokadę morskich wybrzeży, szlaków komunikacyjnych, nawet całych akwenów morskich. Blokada portów morskich lub wybrzeży morskich prowadzona na dużej odległości od własnego terytorium daje lepsze rezultaty niż próba blokowania prowadzonej w bezpośredniej styczności flot. Zadaniem floty blokującej miało być przerwanie linii komunikacyjnych przeciwnika i uniemożliwienie podjęcia przeciwdziałania ze strony jego floty wojennej. Przeciwnik przyjęcia strategii staczania generalnej bitwy morskiej. Opowiadał się za operacjami pośrednimi. Dostrzegał potrzebę używania w walkach okrętów podwodnych. Dostrzegał rolę wojsk lądowych i opowiadał się za ich uwzględnieniem przy opracowywaniu planów wojennych.

POGLĄDY NA CHARAKTER PRZYSZŁEJ WOJNY

John F.C. Fuller - (patrz także teoria przemocy) wojna miała być manewrowa, głównym czynnikiem ruchu będą wojska zmechanizowane, składające się z oddziałów czołgów i zmotoryzowanej piechoty. Przewidywał krótkotrwałość działań wojennych, nawet wojna błyskawiczna. Opowiadał się za utworzeniem armii zawodowej składającej się z formacji pancernych i zmotoryzowanych. Obok broni pancernej należy posiadać także znaczne ilości zmotoryzowanej piechoty oraz silne lotnictwo. Przyszła wojna nie powinna trwać dłużej niż od wczesnej wojny do późnej jesieni. Przeciwnika prowadzenia działań przez wojska pancerne w trudnych warunkach zimowych. Odchodził stopniowo od koncepcji wygrywania wojny przez staczanie jednej walnej bitwy. Dopuszczał w walce kilka rodzajów wojsk, zwłaszcza lotnictwo.

Basil Henry Liddell- Hart - rzecznik wojny błyskawicznej prowadzonej przez wojska lądowe, przy pomocy zmechanizowanej armii zawodowej wspieranej przez lotnictwo. Nie należy oczekiwać użycia w przyszłej wojnie całkiem nowych typów sprzętu i uzbrojenia, nie znanych w czasie pokoju. Dopuszczał potrzebę szkolenia rezerw. Działań manewrowych nie uważał za jedyny sposób prowadzenia walki. Dopuszczał działania defensywne.

Wiliam Edmund Ironside - opowiadał się za koncepcją wojny krótkotrwałej, lecz przy czynieniu przygotowań do wojny długotrwałej. Mimo iż wzrasta rola technicznych środków walki, nie będą one decydującym czynnikiem szybkim zakończeniu wojny. Decydować miała siła wojsk lądowych. Opowiadał się za prowadzeniem przez wojską lądowe natarcia z dużą siłą i szybkością. Szybkie natarcie wojsk lądowych może spowodować masową ewakuacje ludności cywilnej zagrożonego rejonu. Dostrzegał w przyszłej wojnie obok celu tradycyjnego, jakim jest zniszczenie żołnierzy przeciwnika, dojdą jeszcze dwa nowe: zniszczenie przemysłu oraz lotnictwa nieprzyjaciela.

Gulio Douhet - decydującą role w przyszłej wojnie miały odegrać wojska lotnicze. W powietrzu przewaga należy do atakującego. Na morzu i lądzie ograniczyć się do działań obronnych, w powietrzu prowadzić działania zaczepne. Strategiczny cel można osiągnąć dzięki lotnictwu. Warunkiem sukcesu będzie silnego lotnictwa bombowego, które powinno stanowić główną siłę uderzeniową armii powietrznej. Teoria samodzielnej wojny była jedną z odmian teorii wojny błyskawicznej. Wyznaczała ona lotnictwu zadanie zniszczenia nieprzyjacielskich sił zbrojnych, potencjału wojenno- ekonomicznego i złamanie ducha moralnego atakowanego narodu. Lotnictwo prowadził miało wojnę totalną.

Ettore Bastico - przewidywał wojnę w której udział brałyby nie tylko niewielkie armie zawodowe, lecz przede wszystkim wielomilionowe armie narodowe. Władze polityczno- wojskowe powinny dążyć do wykorzystania w wojnie wszystkich posiadanych atutów wewnętrznych i zewnętrznych. Atuty wewnętrzne: drobiazgowe przygotowania materialne. Zewnętrzne: zawarcie odpowiednich przymierzy i układów. Twierdził, że nierealne są teorie wojny krótkotrwałej. Przyszła wojna będzie długotrwała i pochłonie olbrzymie zasoby ludzkie i materialne.

Seeckt - twierdził, że przyszła wojna będzie miała charakter krótkotrwały i manewrowy. działania bojowe będą prowadziły niewielkie, ale dobrze uzbrojone i wyszkolone armie zawodowe. Działania wojenne rozpoczną się od obustronnych intensywnych uderzeń lotnictwa, po czym wkroczą do walki zawodowe armie okresu pokojowego. Przyszła wojna powinna się rozpocząć od zdecydowanych, błyskawicznych uderzeń strony atakującej, która wykorzysta czynnik zaskoczenia, jego zdaniem, zaskoczenie powinno się uzyskać rozpoczynając wojnę bez wypowiedzenia. Wtedy możliwe jest pełne polityczno- militarne zaskoczenie przeciwnika, osiągnięcie sukcesów operacyjnych, w tym opanowanie rejonów mobilizacyjnego rozwinięcia wojsk oraz ważnych ośrodków polityczno- militarno- ekonomicznych i moralne załamanie atakowanego narodu, objawiające się powstaniem licznych ognisk paniki.

Ludendorff - przyszła wojna powinna mieć charakter totalny. Rozumiał przez to: rozpoczęcie wojny bez wypowiedzenia, stosowanie bezwzględnego terroru wobec okupowanej ludności oraz podporządkowanie sprawie prowadzenia wojny całokształtu moralnych, politycznych i ekonomicznych sił narodu. Przewidywał, że dla Niemiec najkorzystniejsza jest koncepcja wojny błyskawicznej, przy równoczesnej politycznej izolacji ofiary ataku. Jednocześnie przewidywał możliwość prowadzenia wojny długotrwałej i uporczywej.

Władysław Sikorski - dostrzegał realną groźbę wybuchu wojny światowej, wskazując na Niemcy jako państwo, które będzie jej sprawcą. Swe prognozy budował na następujących przesłankach: cele strategiczne Niemiec nakreślone w pracy Hitlera „Mein Kampf”, wzajemne powiązania państw za pomocą licznych paktów i układów międzynarodowych, szybki rozwój postępu technicznego w konstruowaniu nowoczesnych środków walki, istnienia dwóch systemów totalitarnych bolszewizmu i faszyzmu. Sądził, że przyszła wojna będzie występowała w dwóch typach: wojen koalicyjnych i lokalnych. Sądził, że przyszła wojna nie ma szansy realizacji na zasadzie teorii wojny błyskawicznej. Nie zgadzał się z tym, że wojna błyskawiczna jest jedynym środkiem prowadzącym do uzyskania decydującego rozstrzygnięcia, zwłaszcza w skali strategicznej. Przewidywał, że będzie to wojna typowo materiałowa, wymagająca pełnej mobilizacji wszystkich zasobów materialnych i ludzkich. Jego zdaniem wojna będzie składała się z dwóch faz: początkowej (szybkie działania), wojny mas (zmobilizowane wielkie armie). Przyszła wojna miała być długotrwała, niezmiernie materiałowa, ale przewagę w niej miały zdobyć działania dynamiczne i manewrowe. Przyszła wojna miała mieć charakter totalny. Postulował aby przy realizacji przygotować wojennych państwa w czasie pokoju dążyły do współdziałania czynników administracyjnych, gospodarczych i woskowych. Wyrażał przekonanie, że zwycięstwo w niej odniosą państwa dysponujące odpowiednio dużym potencjałem wojskowo- ekonomicznym.

Stefan Mossor - „nie można budować teorii wojennej na przyszłość, bo jest to nie tylko zawodne, ale i niebezpieczne”. Widział potrzebę oderwania się od szablonów z przeszłości i skupieniu się na przyszłości. Uważał, że nie można stworzyć jednego uniwersalnego modelu przyszłej wojny, który mógłby być przyjęty przez wszystkie państwa. Był zwolennikiem opracowywania regionalnych wizji przyszłej wojny, również w aspekcie charakteru toczonych wojen. Przeciwstawiał się zwolennikom teorii wojny błyskawicznej. Uznał brak wpływu nowych technicznych środków walki na charakter przyszłej wojny. Opowiadał się za to za wojną totalną (czyli wg niego wojnę powszechną, prowadzoną przy totalnym zespoleniu całego potencjału walczących państw). Uważał, że nie można przewidzieć obszaru wojny, ani przebiegu. Opowiadał się za wariantem prowadzenia wojny koalicyjnej.

TEORIA WOJNY POWIETRZNEJ

Dohuet - przyznał lotnictwu decydującą rolę w wojnie. Stwierdził, , że przeznaczeniem sił powietrznych jest panować nad wojskami lądowymi i marynarką wojenną. Pisał, że jedyną możliwością przywrócenia manewrowych form działań w przyszłej wojnie będzie masowe użycie lotnictwa. Przydatność samolotów do działań zaczepnych jest duża. Panowanie w powietrzu można wywalczyć mając armie powietrzną składającą się z samolotów bombowych i eskortujących. Armia powietrzna powinna mieć własnego dowódcę. Najskuteczniejszym sposobem zniszczenia nieprzyjacielskich samolotów jest bombardowanie i burzenie na ziemi takich obiektów jak: lotniska, składy i bazy lotnicze czy lotnicze zakłady produkcyjne. Obiekty należy bombardować przy odpowiedniej proporcji bomb. 2 zasady prowadzenia wojny powietrznej: użycie armii powietrznej w masie, zadanie nieprzyjacielowi najcięższych strat w najkrótszym czasie. „Wojna powietrzna nie uznaje obrony, wymaga jedynie ofensywy”. Wprowadził pojęcie walki polegającej tylko na atakowaniu, bez jakiejkolwiek obrony. Najlepszym sposobem obrony przed masowym nalotem powietrznym nieprzyjaciela jest zniszczenie jego samolotów i całej infrastruktury na ziemi. Obok zniszczeń materialnych wymieniał oddziaływanie na morale wroga i możliwość wywołania masowej paniki. Wysunął projekt samolotu do walki w powietrzu i bombardowania (samolot bitwy).

Stanisław Jasiński - przewidywał użycie lotnictwa do zadań strategicznych. Uznał lotnictwo za rodzaj broni, a w przyszłości rodzaj sił zbrojnych, który może być wykorzystany do prowadzenia samodzielnych operacji. Operacje lotnictwa miały wspierać działania wojsk lądowych, ale nie wyręczać. Proponował utworzenie Ministerstwa Lotnictwa. Lotnictwu bombowemu wyznaczał cele: niszczenie centrów mobilizacyjnych i środków komunikacyjnych oraz linii kolejowych wiodących ku rejonom koncentracji nadgranicznej. Wojska lotnicze powinny być w czasie pokoju tak zorganizowane by mogły stanowić istotny czynnik w czasie wojny. Złamanie woli przeciwnika może być realizowane poprzez: prowadzenie propagandy, doprowadzenie do głodu i nędzy, pobicie i zniszczenie wojsk nieprzyjacielskich. Przewidywał potrzebę posiadania obok samodzielnej floty powietrznej, lotnictwa współdziałającego z wojskami lądowymi.

Sergiusz Abżółtowski - opowiadał się za utworzeniem z lotnictwa odrębnego rodzaju sił zbrojnych z wyznaczonymi obiektami działań wojennych (miasta i obszary o znaczeniu żywotnym). Chciał wykorzystać lotnictwo do realizacji zadań strategicznych. Przewidywał, że flota powietrzna może być używana do wykonywania zadań strategicznych. Zadanie lotnictwa: oddziaływać na ducha ludności i niszczyć wytwórczość. Nie przewidywał by lotnictwo byłoby kiedykolwiek zdolne do osiągnięciu strategicznego celu wojny (pokonania przeciwnika).

Robert Knauss - opowiadał się za utworzeniem w Niemczech potężnej floty powietrznej złożonej z ciężkich samolotów bombowych. Rzecznik lotnictwa jako czynnika strategicznego. Flota = 200 pełnowartościowych bombowców. Flota powietrzna powinna być użyta do głębokiego wtargnięcia na zaplecze państw. Ma tam wykonać zadanie sparaliżowania nieprzyjacielskiego aparatu rządowego i administracyjnego, sterroryzowania ludności stolic tych krajów.

Mitchell - opowiadał się za rozbudową lotnictwa bombowego. Wysunął wizję przyszłej wojny powietrznej. „Jedyną skuteczną obroną przed atakiem powietrznym jest pokonanie sił przeciwnika w bitwie powietrznej”. Lotnictwo wg niego miało mieć decydującą rolę w przyszłej wojnie. Rozpatrywał wariant udziału lotnictwa w wojnie morskiej. Samoloty są zdolne do niszczenia każdego rodzaju okrętów, więc okręty są bezużyteczne. Małe szanse mają także okręty podwodne. Zwolennik rozwoju, budowy i rozmieszczenia na wyspach baz lotniczych, zwłaszcza lotnictwa myśliwskiego, aby mogło ono zwalczać nieprzyjacielskie siły powietrznej na dalekich podejściach.

Łapczyński - lotnictwo powinno być samodzielnym rodzajem sił zbrojnych, ale samo nie osiągnie strategicznego celu wojny. Opowiadał się za ścisłym współdziałaniem z innymi rodzajami sił zbrojnych. Preferował rozwój lotnictwa myśliwskiego, o którego sile powinna decydować manewrowość, szybkość oraz loty na dużych pułapach. Gorący zwolennik ekonomii sił. Postulował kupienie zasadniczych sił lotniczych na głównym kierunku działań, nawet za cenę ściągnięcia ich z kierunków pomocniczych.

WOJSKA PANCERNE I ZMECHANIZOWANE

Seeckt - o wyniku przyszłej wojny decydować będą przede wszystkim armie zawodowe, bardzo dobrze uzbrojone i wyposażone, liczące od dwustu do trzystu tysięcy żołnierzy. Opowiadał się za koncepcją szybkich i decydujących rozstrzygnięć na polu walki. Zwolennik strategii ofensywnej (rozpoczęcie działań bez wypowiedzenia wojny). W przypadku niepowodzenia wojny błyskawicznej trzeba prowadzić działania przy użyciu wielomilionowych armii.

Fuller - 2 tezy: w przyszłej wojnie piechota i kawaleria nie odegrają żadnej poważnej roli na polu walki, przyszłość należy nie do piechoty i kawalerii ale przede wszystkim do czołgów i transporterów, które łączą 3 cechy: siłę ognia z odpornością na ogień przeciwnika oraz ruchliwość. Przyszła wojna miała być zmechanizowana, prowadzona przy użyciu nielicznej armii wyposażonej w silne maszyny. Optymalna liczebność armii od 60 do 100 tysięcy ludzi, 2 tysiące czołgów, setki samobieżnych dział i silne lotnictwo wsparcia. Armia pancerna nie będzie mogła działać w każdym terenie i nie zawsze zdolna może być do utrzymania już zdobytego terenu. Proponował utworzenie zmotoryzowanej milicji. Zakładał 3 etapy prowadzenia operacji: 1 sparaliżować stanowiska dowodzenia sztabów armijnych, 2 lotnictwo bombowe atakuje bazy zaopatrzenia przeciwnika, drogi przewozu i stanowiska dowodzenia, 3 piechota wsparta czołgami i artylerią miała atakować front. Armia pancerna ma się składać z 2 rodzajów wojsk: armii pierwszej linii, armii drugiej linii. Proponował podział wojsk na: zmotoryzowaną partyzantkę, grupę zmechanizowaną pierwszej linii, częściową zmotoryzowaną grupę drugiej linii. Grupa zmechanizowana pierwszej linii składała się z 2 części: czołowej grupy uderzeniowej i grupy przeciwpancernej. Doceniał ogromne walory czołgów i ich znaczącą rolę w manewrowym charakterze wojny. Najefektywniejszym sposobem wykorzystania czołgów jest ich grupowanie w wielkie związki operacyjne i użycie w masie.

Liddell- Hart - czołgi będą miały największą przyszłość. Czołgi należy grupować w duże związki operacyjne, które będą panować na teatrach lądowych przyszłej wojny. Główne zadanie w przyszłej wojnie wykonywać będą wojska pancerne i zmechanizowane.

Germains - w przyszłej wojnie decydująca rola przypadnie wojskom zmechanizowanym. Opowiedział się za rozbudową pancernych związków taktycznych, wykonujących działania samodzielnie.

Charles de Gaulle - zgłosił postulat utworzenia armii zawodowej. Miała się składać z elitarnego korpusu pancernego. Postulował rezygnację z koncepcji wystawiania armii masowej. Proponował utworzenie korpusu wojsk pancernych, składającego się z 6 dywizji pancernych, 1 dywizji lekkiej, elementów odwodu ogólnego i odpowiedniej ilości służb. Dywizja pancerna miała się składać z: brygady czołgów, brygady zmotoryzowanej piechoty z pułkiem artylerii przeciwpancernej, brygady artylerii, dywizjonu rozpoznawczego złożonego z czołgów szybkich oraz z elementów zmotoryzowanych przeznaczonych do ich wsparcia, batalionu saperów i batalionu łączności, dywizjonu lotnictwa obserwacyjnego i batalionu maskowania. Natarcie - jednoczesne uderzenie wszystkich dywizji pancernych, przeprowadzone pod osłoną ognia artylerii i piechoty.

Ludwig von Eimannsberger - w przyszłej wojnie dominującym rodzajem wojsk będą wojska pancerne i zmotoryzowane. Przewidywał rozwój techniczny czołgów. W obronie najważniejsza jest obrona przeciwpancerna (nasycenie działami artyleryjskimi pasów obronnych poszczególnych pododdziałów i oddziałów. Sam czołg do obrony się nie nadaje. Przewidywał użycie czołgów do obrony ale w charakterze odwodów do przeciwnatarć. Zwolennik tez, że natarcie pozostanie zawsze rozstrzygającą formą walki. Opracował struktury organizacyjne związków pancernych. Wojska pancerne będą przeznaczone do działań operacyjnych i strategicznych. Lotnictwo ma służyć do rozpoznania, zwalczania lotnictwa wroga i współdziałania z czołgami w czasie walki przez intensywne ataki z powietrza lub dozorowanie pasa natarcia. „Należy dążyć do tego, aby można było przeprowadzić natarcie bez uprzedniego gromadzenia sprzętu wojennego wszelkiego rodzaju, a więc wprost z marszu jak w wojnach XIX stulecia”. Czynnikiem rozstrzygającym jest człowiek, a nie maszyna.

Walter Nehring - wysunął tezę o zapóźnieniu Niemiec w mechanizacji i motoryzacji wojsk. Mechanizacja i motoryzacja wojsk umożliwi zerwanie z dominacją pozostałych form walki, a tym samym przyczyni się do odrodzenia manewru w działaniach bojowych.

Hans von Guderian - broń pancerna powinna być używana w masie, a nie przydzielana na wsparcie piechocie. Piechota miała być zmotoryzowana by nadążać za ruchliwością czołgów. Optymalnym rozwiązanie będzie wykorzystanie czołgów we współdziałaniu z innymi rodzajami wojsk. Czołgi są zdolne do działań samodzielnych. Zwolennik umiarkowanej koncepcji wykorzystania wojsk pancernych, a także budowy uniwersalnego czołgu. Twierdził, że: wojska pancerne są najlepszym partnerem na ziemi dla lotnictwa podczas prowadzenia działań błyskawicznych, tylko wojska zmotoryzowane i pancerne są w stanie powstrzymać rajdy podobnego typu wojsk przeciwnika, tradycyjne bronie wojsk lądowych, nawet nasycone dużą ilością środków przeciwpancernych, nie są zdolne same zatrzymać natarcia wojsk pancernych, współczesne wojska pancerne aby mogły odnieść przekonywujące zwycięstwo muszą dysponować ciągle wzrastającą liczbą wozów bojowych, współczesne związki szybkie mogą liczyć na sukcesy w walce wówczas gdy będą wystarczająco liczne i silne w stosunku do całości wojsk. Występował przeciwko twierdzeniu o niewielkich efektach ognia czołowego. „Czołgi stanowią w obecnych czasach najlepszą broń zaczepną w naziemnych działaniach bojowych”. Opowiadał się za budową czołgów średnich wyposażonych w armatę o dużej sile przebijania pancerza. Ważną zaletą czołgów jest ich duża ruchliwość. Ogień jest najważniejszą zaletą wojsk pancernych, a nie pancerz i ruchliwość. Zalecał grupowanie broni pancernej w silne związki operacyjne. Do najważniejszych warunków użycia broni pancernej zaliczał: dogodny teren, zaskoczenie, zmasowane użycie czołgów. 3 zadania jakie miała wypełniać broń pancerna: opanowanie silnie umocnionych rejonów, towarzyszenie piechocie, prowadzenie operacji oskrzydlających lub okrążających. Czołgi powinny być grupowane w oddziałach i związkach pancernych, przeznaczonych do działań samodzielnych. Zalecał wykorzystanie wojsk pancernych, przeznaczonych o działań samodzielnych. Zalecał wykorzystanie wojsk pancernych w wielkich operacjach zaczepnych, w masowej skali i głównym kierunku uderzenia. Zwolennik wojny błyskawicznej. Autor klinów pancernych.

TEORIA WOJNY TOTALNEJ

Erich von Ludendorff - pierwszy użył terminu wojna totalna. Wojna totalna- wojna wszechogarniająca, wszechobejmująca. Twierdził, że stworzył naukę o wojnie a przede wszystkim sztuce wojennej. Polityka musi być podporządkowana i służyć wojskowemu kierownictwu wojny. Podstawowym celem polityki państwa w czasach mu współczesnych powinno być przygotowanie i przeprowadzenie zwycięskiej wojny. Wojna jest dobrem absolutnym, jest celem samym w sobie. „Wojna i polityka dążą do zachowania życia narodu, wojna jednak jest najwyższym wyrazem jego woli. Dlatego polityka winna służyć kierownictwu wojny”. Opracował i przedstawił istotę wojny totalnej. Stworzenie państwa totalitarnego umożliwi prowadzenie wojny totalnej. We współczesnej wojnie przewagę dają czynniki stałe: fizyczne, ekonomiczne i moralne siły narodu. „Oko za oko, ząb za ząb - taka będzie dewiza wojny totalnej”. Na gospodarkę należy patrzeć z punktu widzenia wojny. W czasie pokoju rozpatrywać możliwości kraju w zakresie zabezpieczenia zaopatrzenia i uzbrojenia. Możliwości gospodarcze totalitarnego państwa łączą się z jego stanem finansowym. W czasie pokoju należy gromadzić zasoby żywności i surowców. Punkt ciężkości w wojnie totalnej spoczywa na narodzie. Prowadzić wojnę totalną można gdy posiada się silną i wartościową armię. Mimo wzrastającej roli techniki człowiek będzie stał na pierwszym miejscu. „Rozstrzygnięcie bitew prowadzi do rozstrzygnięcia wojny; bitwa jest najważniejszym działaniem wojennym”. Rzecznik lokalnej przewagi materialnej i ludzkiej oraz prowadzenia natarcie na wybranym, decydującym kierunki, przy stosowaniu obrony na innych kierunkach. Należy robić wszystko, żeby naród sądził, że grozi mu wojna. Wojna totalna wymaga unicestwienia przeciwnika. Prowadzenie wojny totalnej nie jest możliwe bez jednoosobowego kierownictwa. Najważniejszą cechą wodza i dowódcy na polu walki powinien być jego charakter, jest on często ważniejszy od wiedzy.

Ringiel - formy wojny się zmienią, zależą bowiem od stanu kultury, rozwoju oraz możliwości nauki i techniki i panującego światopoglądu. Duże znaczenie przywiązywał do wojny psychologicznej, którą nazywał wojną duchową. Aby przygotować się do wojny totalnej należy: dokonać mobilizacji finansowej, odpowiednie ukierunkować prowadzenie prac badawczych i naukowych, zaopatrzyć armię i ludność cywilną w niezbędne zapasy (żywność, surowce, materiały pędne), przygotować przemysł do produkcji wojennej, zapewnić ciągłość pracy środków komunikacyjnych. Wojna totalna będzie starciem orężnym narodów, które będą chciały wykorzystać w nim wszystkie swe siły moralne i materialne. W czasie wojny totalnej nie będzie podziału na żołnierzy i cywili.

Sikorski - przyszła wojna obejmie nie tylko sferę działalności militarnej, ale także politycznej i gospodarczej. Dużą wagę przywiązywał do gruntownego i wnikliwego opracowania na długo przed oczekiwaną wojną, planu mobilizacji gospodarczej kraju. Prowadzenie wojny wymaga w czasie pokoju odpowiedniego przygotowania psychologicznego narodu.

Mossor - „Przyszła wojna będzie niewątpliwie wojną totalną”. Widział konieczność podporządkowania nadrzędnemu celowi wojny materialno- moralnych sił walczących państw. W wojnie całkowicie zetrze się podział na front i zaplecze, skutki wojny dotkną większość obywateli walczących państw.

TEORIA GŁĘBOKICH FORM OPERACYJNYCH

Michaił Tuchaczewski - operacje wojenne należy prowadzić przede wszystkim w celu zniszczenia żołnierzy nieprzyjaciela, mało się licząc lub wcale ze zdobyciem i utrzymaniem terenu. Ważnym elementem jest opracowanie szczegółowego planu. Opowiadał się za potrzebą prowadzenia nie pojedynczych operacji, lecz zespołu operacji połączonych wspólną myślą strategiczną. Kolejne operacje stanowią jedną operację, rozczłonkowaną jedynie wskutek wielkiej przestrzeni, na jakiej ma miejsce odwrót przeciwnika. Zajmował się teoretycznymi studiami nad prowadzeniem operacji odwrotowej. Lotnictwo odegra dużą role w operacji ogólnopaństwowej. Czynniki które szczególnie wpływają na powodzenie operacji: niezawodna łączność, dostateczna liczba dróg komunikacyjnych, sprawna ewakuacja chorych i rannych, nieustanny dopływ uzupełnień. Proponował aby prócz stałych związków operacyjnych tworzyć specjalne grupy wojsk: grupy armii i fronty. Aby usprawnić dowodzenie, każda grupa operacyjna będzie miała przydzielony tylko jeden kierunek uderzenia.

Władimir Triandafiłłow - zwolennik całkowitego pokonania przeciwnika przez prowadzenie wielu kolejno po sobie następujących uderzeń. Postulował aby objęły całość jego sił, doprowadziły do dezorganizacji, a tym samym pozbawiły je możliwości dalszego poważniejszego stawiania oporu. Przewidywał, że głęboką operacje prowadzić będzie można siłami armii uderzeniowej.

KONCEPCJA DZIAŁAŃ MORSKICH

Erich Raeder - opowiadał się za budową zmodernizowanych okrętów podwodnych oraz ciężkich pancerników. Później skłaniał się ku koncepcji budowy pancerników (do wojny błyskawicznej) Postulował aby główny wysiłek skierować na przecinanie brytyjskich linii komunikacyjnych.

Otto Gross - był zwolennikiem prowadzenia przez flotę wojny błyskawicznej. Opowiadał się za rozbudową szybkich krążowników. Krążowniki są w stanie wykonać zadania strategiczne o decydującym znaczeniu nie tylko dla przebiegu wojny morskiej, ale wojny w ogóle.

Raoul Victor Castex - naszkicował przewidywany obraz przyszłej wojny na morzach. Cele wojny morskiej to walka o szlaki komunikacyjne. Rozpocząć ją miały duże zespoły okrętów. Dopuszczał działania korsarskie. Cel wojny to zniszczenie sił morskich przeciwka przez wygranie walnej bitwy. Ciężkie okręty liniowe miały wspierać zespoły lekkich okrętów i lotnictwo. Pisał o działaniach korsarskich. Duże znaczenie przywiązywał do roli czynnika zaskoczenia w pierwszych godzinach trwania wojny. Atak na bazy morskie i okręty miał się rozpocząć od zmasowanych uderzeń lotniczych. Współdziałanie lotnictwa z marynarką wojenną uważał za podstawowy wymóg współcześnie prowadzonej wojny morskiej. Należy dążyć do rozśrodkowania sił własnych. Doceniał rolę okrętów podwodnych. Panowanie na morzu zdobywa się wówczas, gdy dane państwo uzyska możliwość prowadzenia trzech podstawowych rodzajów operacji, bez przeszkód ze strony przeciwnika. Są to: bombardowanie wybrzeża nieprzyjacielskiego; wysadzanie desantów na to wybrzeże; przerwanie nieprzyjacielskich szlaków komunikacji morskiej.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Historia myśli wojskowej 5
Psychologia ogólna Historia psychologii Sotwin wykład 7 Historia myśli psychologicznej w Polsce
zagadnienia z historii mysli ekonomicznej egzamin u prof GAZDY
CW Historia myśli psychologicznej1
Artefakty, Psychologia, Psychologia I semestr, Wprowadzenie do psychologii i historii myśli psycholo
Historia myśli ekonomicznej Keynes (5)
Historia myśli?ministracyjnej, socjologicznej i ekonomicznej
Historia myśli ekonomicznej2
Historia myśli organizacyjnej (17 stron) GJJCH6ZGTXWYGKE4E644C324IFWXMRHY5ZXAJAQ
historia myśli ekonomicznej (30 str) MXGSNUFP7IK2BQ2KGGFUVCWLVPA447DMMXP3BFA
historia mysli ekon
Historia mysli ekonomicznej (86 stron) TFUJB72VVUZEI6VGTX2AY4D2AQMQ2JEI7STR4FQ
Historia myśli ekonomicznej merkantynizm (5)
Historia myśli?ministracyjnej, socjologicznej i ek

więcej podobnych podstron