Sesja od 15 czerwca

20 czerwca - egzamin 12:00

Do egzaminu: wykłady, z 5 pytań z literatury, kilka z ćwiczeń

1. Literatura:

• M. Lewis Psychologia emocji - rozdział „Dobrostan emocjonalny”

• Franken R. Psychologia motywacji - rozdział 10 i 11

• Matuszewski T. Ścigała E. Aleksytymia - rozdział 2

• Oatley K., Jankins J. Zrozumieć emocje - rozdział 9

• Psychologia Strelau J. - rozdział 7: Emocje i motywacje

• Natura emocji P. Ekman, R. J. Davidson - rozdział 3

2. Pytania:

• Czy każdy może zabić? - tak

• Czy cierpienie uszlachetnia? - ?? ;]

• Czy osoba dotknięta kalectwem mogą być tak samo szczęśliwe jak osoby zdrowe? - pewno

• Czy można opanować nienawiść? - tak

• Czy można przebaczyć mordercom własnego dziecka? - ciężko stwierdzić

• Czy można pozbyć się uzależnień? - nie

• Czy można pozbyć się zazdrości (o partnera, czy sukces)? - pewno można

3. Sokrates

• Rozum = pan i mistrz

• Emocje = niewolnik

• Emocje - coś zwierzęcego

• Cnota jest wiedzą

• Szczęście = rozum = cnota

4. Platon

• Rozum (dusza rozumna) -> mądrość

• Duch motywujący do działania (dusza tymotejka) -> męstwo

• Popędy apetyty (dusza pożądliwa) -> umiarkowanie

• Emocja plasuje się miedzy Duchem, a Popędami

• Emocje są jak narkotyk - mąci rozumne analizowanie rzeczywistości

• Jedynym źródłem dzięki któremu jesteśmy w stanie poznawać świat idei jest rozum, a nie zmysły, informujące nas tylko o świecie rzeczywistym.

• Miłość platoniczna - bez doznań zmysłowych

5. Arystoteles

• Poddanie w wątpliwość świata idei Platona

• Nie tylko rozum ale i zmysły decydują o poznaniu rzeczywistości

• Wiedzę zdobywamy w drodze doświadczalnej (empirycznej)

• Powiązanie emocji z działaniem oraz wskazanie na ich zależności od przekonań jednostki

• Emocje jako filtr, który sprawia że pewne zdarzenie postrzegane są jako jasne lub ciemne miłe lub niemiłe

• Definiuje i omawia różne emocje

• Emocje mają podstawę poznawczą

• Emocje są zazwyczaj przyjemne lub nieprzyjemne

• Emocje zawierają bodziec do działania

• Emocje mają też skutki natury poznawczej

6. Seneka

• Szczęście jest najważniejszym dobrem i celem człowieka, a jedyną drogą do niego jest cnota

• Prawdziwe źródło szczęścia jest w samym człowieku - by je osiągnąć należy wystrzegać się dóbr zewnętrznych, zminimalizować potrzeby

• Emocje to pewien błąd poznawczy prowadzący do cierpienia

• Człowiek nieszczęśliwy ceni dobra zewnętrzne poszukuje w życiu przyjemności, nie ogranicza swych potrzeb „wyrzeka się duszy, a służy ciału

• Lekarstwem dla duszy jest słuszne myślenie,

7. Kartezjusz

• Omawia emocje na tle ich podstaw neutrofizjologiczne

• Przedstawia sześć podstawowych emocji (uczuć pierwotnych, omawia ich aspekty cielesne)

• Ukazuje, w jaki sposób sześć emocji pierwotnych łączy się by wytworzyć wiele emocji indywidualnych, którym podlegamy, Emocje występują w myślącej części naszej jaźni. Jednocześnie są one ściśle związane z naszym ciałem

• Miłość, nienawiść, zaciekawienie pożądanie smutek i radość

• Indywidualne: duma strach wyrzuty sumienia

8. Spinoza

• Kiedy coś rozumiemy i akceptujemy doświadczamy tzw mocji aktywnych (miłości odnośnie innych do świata

• Jeśli nie rozumiemy tego co się dzieje pojawiają się emocje bierne, namiętności - rozgoryczenie niechęć zawiść, opierają się na pomieszaniu idei fałszywych przekonaniach, odrzuceniu i sprzeciwie wobec tego co jest pragnieniu by świat był inny

9. Behawioryzm (Watson)

• Emocja - specyficzny wzorzec reagowania

• Emocja jest wrodzoną formą reagowania, która wyzwala zmiany w cielesnym układzie jako całość, a w szczególności w podukładach

10. Hebb

• Obserwacje w laboratorium Yerkesa - stosowanie terminów behawiorystycznych (bez nazw określających emocje) - niektóre zwierzęta były niebezpieczne, a nawet nieprzewidywalne.

11. Czy…

• Czy uczucia i rozum funkcjonują całkowicie niezależnie?

• Emocje wpływają w jaki sposób myślimy

• A nasze myślenie na to jakie emocje odczuwamy.

• Czy emocje ludzi i zwierząt różnią się czy nie?

• Człowiek doświadcza wszystkiego co doświadcza zwierzę, ale niejednokrotnie repertuar odczuwanych emocji jest znacznie większy

• Czy mamy wpływ na to jak się czujemy?

• Tak. Poprzez procesy myślowe możemy nastawiać się na pewne emocje

• Czy można osiągnąć sukces jedynie dzięki właściwościom intelektualnym?

• Nie

• Czy miłość może trwać wiecznie?

• Kto to wie…?

• Czy mechanizm motywacyjny sprowadza się do: przywracania równowagi homeostazy, reakcji przyjemności - dążenie i przykrość - unikanie

• Czy funkcjonowanie człowieka jest w pełni wolicjonalne?

Pojęcia

Emocje - „e” + „movere” (łac.) poruszać się

„e” = „z”

Paul Young

• Emocje to nagły zakłócający stan, który powstaje w psychologicznej sytuacji, a który

• Proste uczucia przyjemności i nieprzyjemności

• Negatywne i pozytywne uczucia organiczne

• Uczucia związane z podejmowaniem czynności

• Uczucia moralne, estetyczne, religijne, intelektualne, społeczne , sentymenty i postawy

• Nastroje - dłuższe (emocje - krótkie)

• Patologiczne afekty - głeboka depresja, apatia

• Czyste stany emocjonalne

• Temperamenty

Komponent emocji (Izard 1977)

• Przeżyciowy

• Neurofizjologiczny

• Ekspresywny

Później 4 dodatkowe

• Subiektywne uczucie

• Pobudzenie cielesne - aktywacja biologiczna, fizjologiczna

• Poczucie celowości - na skutek emocji pojawia się tendencja motywacyjna do pewnego działania

• Aspekt ekspresywno - społeczny

Składniki emocji (Reykowski)

• Komponenta afektywny - składni oceny pozytywnyności lub negatywności przedmiotu lub czynności (ich Walencji) Czemy odpowiada tendencja do podtrzymywania lub przerwania kontaktu z danym przedmiotem

• Komponenta pobudzeniowa - związany z ocena siły oddziaływania, a także jego ważności dla jednostki: silniejsze (i ważniejsze) oddziaływania wowołują na ogół intensywniejsze pobudzenie

• Komponenta treściowa - związana z oceną tego jak zaadresowany jest czynnik oddziałujący na jednostkę

Może dotyczyć:
sfery potrzeb organizmu
sfery czynności podejmowanych prze podmiot
sfery potrzeby „ja”
sfery wartości wyznawanych przed podmiot

Emocje różne pod względem treści bardzo często różnią się pod względem reakcji które uruchamiają, reakcje te mają charakter:
Zachowań ukierunkowanych (ucieczka, atak, zbliżenie)
Zachowania ekspresyjne )mimika, pantomimika, reakcje wokalne)

Czynniki odpowiedzialne za postawanie procesów emocjonalnych

• Czynniki naturalne - powstając na bazie wrodzonych właściwości organizmu

• Czynniki związane z dana emocją przez doświadczenie jednostki - bodźce pierwotne neutralne (bez mocy wywoływania emocji) mogą się stać dla człowiek źródłem silnych emocji w wyniku określonych wydarzeń

• Czynniki wynikające ze związku powstałego między oczekiwaniami jednostki, a informacjami z jakimi się styka - oczekiwania dotyczące przyszłych zdarzeń oraz wyników jego własnej czynności

• Hipoteza rozbieżności

Brak rozbieżności jest obojętny emocjonalnie

Mała rozbieżność jest pozytywnie

Duża rozbieżność negatywnie

WYKŁAD 01 MARCA

Mózg a emocje

• XIX Hughigns - Jackson - 3 poziomy mózgu

• Bard - wściekłość pozorna u kotów pozbawionych kory nerwowej

• Canon I.20 XXw. Wzgórze jest ośrodkiem ekspresji emocji na bodźce a kora zwykła działa hamująco na tę ekspresję

• Hess- drażnienie podwzgórza

• Papez - pętla emocjonalna

• Zdjęcie slajdu - schemat

Koncepcja MacLEANA

• A

• A

• Kluczem do zrozumienia mechanizmów emocji jest rola podwzgórza w ekspresji emocjonalnej (reakcjach)i rola kory w doświadczaniu emocji (przeżywaniu uczuć)

• Trój-jedyny mózg - każdy mózg jest zbudowany z trzech poziomów, bazujących na sobie nawzajem i czerpiących od siebie, wyższe poziomy pojawily się później w rozwoju ewolucyjnym i kontrolują niższe

• Mózg gadzi - pień mózgu, charakterystyczny dla wszystkich gadów ale i dla organizmów wyższych, regulacja procesów wegetatywnych, oznaczanie i obronę terytorium, tworzenie grup społecznych i hierarchii społecznej. Uszkodzenie - pląsawica huntingtona

• Mózg limbiczny - rola ciała migdałowatego, przegroda i hipokamp, rozbudowane połączenia z podwzgórzem, kontroluje działanie autonomicznego układu nerwowego, a poprzez przysadkę reguluje działanie układu hormonalnego; funkcje rodzicielskie, opieka nad potomstwem, wokalne porozumiewanie się, zabawa i czerpanie przyjemności. Uszkodzenie - zanik ważnych reakcji emocjonalnych, zanika lęk przed ludźmi i agresja. U szczurów stymulowanie mózgu limbicznego powoduje uczucie przyjemności. U ludzi drażnienie okoli przegrody następuje na przykład zniwelowanie bólu, hipokamp to ośrodek nieprzyjemności. Ciało migdałowate jest odpowiedzialne za proces zapisu znaczenia emocjonalnego. Blisko siebie są struktury odpowiedzialne za różne reakcje emocjonalne. Upodobanie do oglądania horrorów może być wynikiem tego ciasnego upakowania neuronow i ośrodków.

• Kora nowa - odpowiedzialna za interpretacje danych senso-motorycznych, za zachowania

Układ limbiczny - odpowiedzialny za doświadczanie zapamiętywanie i odtwarzanie, w naszych odczuciach, wspomnieniach.

Hipokamp - uszkodzenie - niemożliwe staje się warunkowanie na jakaś sytuację. Możliwe jest nadal warunkowanie na bodziec. Mając uszkodzony hipokamp nie można sobie nic przypomnieć. Działa jedynie pamięć emocjonalna (ciało migdałowate). Kiedy pacjentowi wycina się hipokampi przeprowadzono na nim eksperyment - podczas podawania dłoni ukłuto go szpilką, później nie pamiętał dlaczego ale nie chciał podawać ręki ponieważ w pamięci emocjonalnej istaniało przykre ważenie związane z podawaniem ręki.

Ciało migdałowate - ocena znaczenia emocjonalnego bodźców. Dzięki ciału migdałowatemu uruchamia się reakcja emocjonalna. Przypisuje pewne znaczeni emocjonalne pewnym obiektom. Przypisywanie doświadczeń emocjonalnych do pwnych bodźców. Jeśli coś już zwiąże się z danymi emocjami, to ma to znaczenie bardzo długo niejednokrotnie na całe Zycie. Doświadczenie z 11 miesięcznym Albertem z warunkowaniem strachu. Pokazywano białego szczura dziecku i wywoływano nieprzyjemny dźwięk, wywołujący strach i płacz. Później na sam widok białego szczura czy nawet białego królika podobnego pod pewnym względem dziecko reagowało strachem. Nie musimy mieć dokładnie tego samego bodźca by pojawiły się emocje. Wystarczy bodziec podobny. Na przykład jeśli kiedyś przestraszyliśmy się jakiejś osoby, to później widząc osobę podobna czujemy się nie pewnie boimy się . Tak samo z samochodowym klaksonem, jeśli uczestniczymy w wypadku i pojawia się przed nim klakson, to później na dźwięk klaksonu czujemy strach. Warunkowanie wtórne - Albert uczy się powiązywać białego królika z strachem, później widząc jakiegokolwiek królika będzie się bał. Ciało migdałowate słabo różnicuje bodźce, na podobne reakcje pojawia się ta sama reakcja. Możemy próbować się odczulić - desynsytyzacja. Niejednokrotnie jednak powiązanie bodźca i emocji lęku pozostaje na całe życie. Cialo migdałowate ma wiele połączeń z korą. Większość tych połączeń jest obustronna. Niektóre są jednak asymetryczne. Przeważają połaczenia z kory do ciała (mało z ciała do kory). Tłumaczy się tym proces dominacji emocji nad myśleniem. Gdy coś dzieje się szybko nad mózgiem zwycięża serce. Kiedujemy się częściej emocjami niż logiką. W przypadku przecięcia tych połączeń pojawia się niemożność oceny czy dana sytuacja będzie wywoływała strach czy ekscytację czy coś? Kiedy wycina się ciało migdałowate u małp zanikają reakcje lękowe, wzmaga się popęd seksualne, zmieniają przyzwyczajenia żywieniowe - małpy zaczynały jeść mięso, badały otoczenie ustami - charakterystyczne dla niższych organizmów

Slajd z grafem

Wspomnienia błyskowe - bardzo silne wspomnienia, u osób w silnie stresujących warunkach, w grupach ratowników, żołnierzy. Bardzo silne doznanie emocjonalne, z zamazaną pamięcią tego co się dokładnie wydarzyło. Wspomnienia głównie przeżyć emocjonalnych. Nie potrafimy powiedzieć co się dokładnie wydarzyło ale potrafię poczuć wszystkie emocje które się wtedy doświadczyło. Utrwalaczem takich przeżyć jest adrenalina. Kiedy podaje się substancje blokujące wydzielanie adrenaliny - wspomnienia błyskowe tracą na sile. Pojawianie się tych przeżyć ma związek z przeżywaniem silnego stresu. Słaby i przeciętny stres poprawia pamięć deklaratywną. Wynika to z tego że adrenalina pobudza rejony mózgu odpowiedzialne za pamięć deklaratywną, pobudza między innymi hipokamp. Długi stres wydziela kortykosteroidy negatywnie wpływające na hipokamp i generalnie zapamiętywanie. Mogą doprowadzić nawet do zniszczenia hipokampu.

Kora nadnerczy wytwarza hormon stresu. Hormony stresu działają negatywnie na hipokamp - nie pamięta się sytuacji, ale pozytywnie na ciało migdałowate, pamięta się dobrze emocje. Negatywnie na korę przedczołową - mamy więc trudności z kontrolą i wygaszaniem reakcji lękowej.

Slajd

Amnezja dziecięca - niezdolność to odtworzenia wydarzeń z pierwszych lat życia.

Hipokamp rozwija się po ok. 3 roku zycia. Dlatego też nie pamiętamy wydarzeń wcześniejszych

Ciało migdałowate dojrzewa wcześniej - mamy zakodowana reakcję emocjonalną ale nie pamiętamy dokładnie o co chodziło.

Małe dzieci słabo zapamiętują wspomnienia świadome ale tak samo jako dorośli pamiętają emocje.

Automatyzm - slajd

Dzięki istnieniu dróg podkorowych (wzgórze -> ciało migdałowate) bodźce mogą od razu wywołać reakcje emocjonalne zanim jeszcze dotrą do kory i zostaną przeanalizowane. Zanim dokonamy analizy bodźca za pomocą kory, możemy już zareagować emocjonalnie. Potrafimy reagować automatycznie.

Phineas Gage - brygadzista na budowie podczas wybuchu ponad metrowy pręt wbił mu się w głowie (3cm średnicy). Po wypadku jednak podniósł się i normalnie funkcjonował. Po jakimś czasie jego zachowanie zaczęło się jednak zmieniać. Stał się agresywny i wybuchowy, często zmieniał zajęcia, nigdzie nie zagrzał miejsca na dłużej. Pojawiły się zaburzenia w sferze współżycia społecznego, podejmowania emocji i decyzji.

Zmarł w wieku 40-kilku lat w wyniku zaburzeń i konwulsji.

Kora mózgowa płaty czołowe i reszta - slajd

Uszkodzenie obszarów czołowych kory mózgowej - zespół Phineasa Gega - osoby z uszkodzeniami tej części mózgu nie potrafią sformułować tego czego się od nich oczekuje, nie potrzebują akceptacji i aprobaty społecznej, robią to na co mają ochotę, nie przejmują się z panującymi zasadami w grupie, nie podejmują wyzwań nie stawiają sobie celów, żyją dniem dzisiejszym ale nie planują niczego do przodu, nie podejmują inicjatywy są bierne i pasywne. Pojawiają problemy z działaniami zależnymi od woli człowieka.

Lobotomia - uszkodzenie połączenia pomiędzy płatami czołowymi, a śródmózgowiem. Małpy po usunięciu lewej cześci płata czołowego, zaczeły się inaczej zachowywywać. Spowodowały pewne zmiany osobowości, pojawiały się rekacje złości, agresji. Ale kiedy usunięto oba płaty, małpy stawały się posłuszne i spokojne. Slajd. Manic dostał nobla ale ze względu na to że uszkodzenia mózgu wywołanego jego operacjami były bardzo poważne chciano mu go odebrać. Osoby z depresją po wykonaniu zabiegu doznawana wały znacznej poaprawy, przestawali się bać depresja znikała. Mieli jednak trudności z adaptacją w nowym środowisku, przestawali podejmowac inicjatywę, nie podejmowali decyzji pojawiały się trudności interpersonalne. W stanach przeprowadzono takich zabiegów ok. 50 tys.

Funkcjonalne zróżnicowanie półkul - slajd

Lewa półkula - język, werbalizacja tego co się wydarzyło, lewa strona jest w stanie nazwać to co się dzieje i nazwać emocj, doświadczanie emocji pozytywnych

Prawa - rozpoznawanie emocji, doświadczanie i ekspresja emocji negatywne

Jeśli uszkodzi się połączenia półkul w sytuacji oglądania filmu, w zależności od oglądania lewym lub prawym okiem. Jeśli film emitowany jest lewym okiem informacje nie docierają do lewej półkuli nie potrafi powiedzieć o czym był film ale potrafi powiedzieć z jakimi się wiązał emocjami.

Doświadczanie i ekspresja wlasnych emocji.

Uszkodzenie prawej półkuli - anozodiaforia (zaburzenia poznawcze i ruchowe) pacjenci wiedza co im dolega ale nie przejmują się

- anozognozja - pacjenci nie wiedzą że coś jest z nimi nie tak.

Uszkodzenie lewej półkuli - afazja - reakcja katastroficzna

Neurochemia i emocje

Neuroprzekaźniki

Hormony - pobudzają organy wrażliwe na ich stężenie, adrenalina i kortyzon

Neuromodulatory - zaburzają doświadczanie bólu, prozak zapobiega na przykład wychwytywaniu zwrotnego serotoniny, dzięki czemu mamy lepszy humor

WYKŁAD 8 marca

Klasyczne teorie emocji

1. Wiliam James i Lange

• Z poziomu receptorów informacja dociera do kory

• Gdzie bez poznawczej analizy przekazywane SA informacje do trzewi

• Dopiero informacje napływające zwrotnie do kory, pojawia się świadomość emocji

• Emocja pojawia się na skutek interpretacji zmian w ciele

• Jestem zły ponieważ przyspiesza mi się serce i ściągają brwi

• Boję się po drżą mi ręce

• Procesy wisceralne i fizjologiczne są podstawą pojawienia się emocji

• Te teorie nie były weryfikowane - krytyka

• Dla każdego uczucia musiałby istnieć oddzielny wzorzec reakcji fizjologicznej na emocje

• Zmiany w narządach wewnętrznych pojawiają się z opóźnieniem względem emocji

• Zanika rola poczucia własnej wartości, kontaktów z innymi ludźmi itd. - nie przyczyniają się do pojawiania się emocji, a wgg współczesnych teorii mają one związek z generowaniem emocji

• Mimo tego że James bagatelizował role podmiotowego ja dopuszczał istanienie uczuć wyższych, estetycznych moralnych, wg Jamesa

• Mimiczne sprzężenie zwrotne

• Podkreślenie że zmiany fizjologiczne SA nieodłączną komponentą emocji

• Powstała pod koniec XIX w

2. Tomkins

• Pozytywne sprzężenie zwrotne

3. Teoria Wagnera

• Kiedy człowiek uświadomi sobie zmiany pojawiające się na jego ciele, swojej mimiki tonu głosu staje się zarazem świadomy swoich emocji…

• Emocje = aktywność i reaktywność pobudzana przez AUN

• Świadomość nie ma nic wspólnego z doświadczaniem emocji

• Może ale nie musi prowadzić do aktywności procesów umysłowych albo mięśni szkieletowych

• Zmiany te są czymś wtórnym dla przeżywania emocji a nie częścią zasadniczą

4. Teoria Niny Bull

• Modyfikacja teorii Jamesa

• Afekt jest wynikiem wzbudzonej postawy gotowości

• Nie chodzi o to że odczuwam strach bo drżą mi ręce ale czuje strach bo pojawia się gotowość do drżenia rąk

• Jest mi smutno nie dlatego że płaczę ale dlatego ze pojawia się w organizmie gotowość do płaczu

• Etapy

• Bodziec który może wzbudzić emocje

• Pojawia się ukryta neuronalna gotowość do reakcji

• Ukryta postawa wzbudza postawę motoryczną - gotowość ciała do reakcji na bodziec

• Postawa motoryczna jest podstawą emocji

• Postawa motoryczna wzbudza postawę umysłową - właściwe stadium afektu - uświadomienie postawy motorycznej

• W pełni uświadomiona postawa umotoryczna przyjmują rolę zamiaru intencji

• Intencja jest czymś ukierunkowanym, nastawionym na dane działanie, zachowanie

• Afekt jest świadomością postawy motorycznej albo ukierunkowaniem na postawę motoryczną

• Jestem zły bo pojawia się

5. Teoria Canona - Barda

• Centralna teoria emocji, talamiczna teoria emocji

• Talamus - wzgórze

• Rola wzgórza w uruchamianiu procesów emocjonalnych

• Krytyka Jamesa

• Kiedy oddzieli się trzewia nie prowadzi to do zmiany emocji

• Podobne zmiany wisceralne co emocje powodują stany nie będące emocjami

• Trzewia są względnie niewrażliwymi strukturami, więc nie mogą się przyczyniać do świadomego przeżywania emocji

• Kolejny zarzut: Zmiany w trzewiach zachodzą zbyt wolno, by je traktować jako przyczynę afektu, pojawiają się po kilkunastu sekundach po emocji

• Sztuczne wywołanie zmian trzewiowych nie zawsze prowadzi do pojawienia się emocji

• Eksperyment Gorgia Baranonna

• Wstrzykiwał adrenalinę i pytał co czują badani

• Tylko 20% badanych mówił coś o doznaniach nawiązujących do emocji

• Badania z osobami z uszkodzeniem rdzenia kręgowego - Hohman Bermond

• Czy osoby z pewnymi niedowładami z uszkodzeniem rdzenia kręgowego nie odczuwają emocji? Odczuwają

• Badania z doświadczaniem strachu i gniewu

• Te doświadczenia przeczą temu że reakcje wisceralne mogą być najważniejszą przesłanką do analizowania afektów

• Canon twierdził ze podstawą afektu są jądra wzgórza

• Wściekłość pozorna u odkorowanych kotów

• Pogłaskane okazywały wściekłość

• Ośrodek emocji to wzgórze

• Kora hamuje emocje powstałe we wzgórzu

• Koty pozbawione kory nie mają ośrodka hamowania wiec wściekają się bez powodu

• Jeśli uszkodzi się korę zachowania zostają kontrolowane przez afekty

• Nie ma kontroli kory

• Kiedy do wzgórza docierają informacje z poziomu receptorów, wzgórze uruchamia reakcje wisceralne

• Informacje z reakcji wisceralnej przechodzą przez wzgórze do kory, gdzie pojawia się jako subiektywne, świadome doświadczenie emocji.

• Czynnik pobudzający prowadzi do rozhamowania kory mózgowej - co prowadzi do powstania różnych reakcji emocjonalnych

• Kiedy nie ma pobudzenia kora cały czas hamuje emocjonalne formy ekspresji

• Zarzuty teorii: kiedy w pełni usunie się wzgórze - nie wpływa to na reakcje emocjonalne u odkorowanych zwierząt

• Dzieje się tak dopiero po usunięciu części podwzgórza

• Odkorowane zwierzęta przez cały czas powinny wyrażać swoje emocje

• A tylko niektóre bodźce uruchamiały te reakcje emocji pozornej

• Wiec kora nie może być jedynym hamulcem emocji

• Podkreślenie znaczenia struktur neuronalnych odpowiedzialnych

6. Teoria Magdy Arnold

• Emocja jest odczuwaną tendencją w kierunku czegokolwiek intuicyjnie jako dobre (korzystne) albo czegoś intuicyjnie odczuwanego jako złe (niekorzystne)

• Fazy

• 1. Rejestracja stymulacji - czegoś co na ten moment traktowane jest jako neutralne

• 2. Ocena informacje jako dobrej bądź złej - pojawia się znak procesu emocjonalnego dodatni bądź ujemny

• 3. Tendencja do działania - zbliżania bądź unikania jakiegoś obiektu

• 4. Pojawia się emocja jako subiektywne przeżycie - której towarzyszą reakcje wisceralne i fizjologiczne

• 5.Działanie sterowane emocją - rola [podmiotowości człowieka. Tendencja do działania stanie się motywem wtedy gdyż człowiek ją zaakceptuje i pozwoli by doprowadziła do emocji

• Założenia i warunki

• Coś musi być znane dostrzeżone rozpoznane ocenione jako dobre bądź złe

• Coś co jest znane musi być ocenione pod katem wpływu jaki może mieć na postrzegającego

• Pojawi się albo lęk albo pożądanie

• Ocena zależy od wcześniejszych ocen i oszacowań a także oczekiwań jednostki

• Uczymy się że dany obiekt będzie dla nas korzystny bądź niekorzystny

• Bardzo szeroko traktuje ocenę - jako podział przyjemne i nieprzyjemne -

• Odmienność emocji wynika z różnorodności oszacowań

• W danej sytuacji mogą pojawić się bardzo różne emocji - to jakie się pojawią zależy od wcześniejszych oszacowań

• Teoria jest określana jako pozaracjonalna

• Może bazować na wcześniejszym doświadczeniu

• Bo jest szybka nagła intuicyjna

• Ostatnie: Jeśli emocja się pojawi pojawia się reakcja w trzewiach mieśniach itd.

• Informacje z tych ośrodków mogą dalej poddawane być kolejnym oszacowaniom

7. Teoria Roberta Leepera

• Percepcyjno motywacyjna

• Czym poszczególne emocje różnią się od siebie?

• Nie da się odróżnić poszczególnych emocji na podstawie odmienność ich doświadczania - subiektywne doznania

• Nie da się ocenić poszczególnych doświadczeń od siebie na podstawie reakcji płynących z ciała

• Nie da się także na podstawie funkcji adaptacyjnych które pełnią

• To co rozróżnia emocje to efekty motywacyjne

• Emocje = motywy

• Emocje w porównaniu z motywami fizjologicznymi

• Emocje wyzwalane są przez bardziej subtelne bodźce

• Emocje rozwijają się dzięki uczeniu się

• Mogą pojawiać się w bardzo różnorodnych momentach i mają związek z kontekstem społecznym

• Emocje działają na podstawie pozytywnego sprzężenia zwrotnego

• Pojawienie się bodźca zapewnia podjęcie postawy determinującej działanie

• W przypadku motywów fizjologicznych może pojawić się negatywne sprzężenie zwrotne

• Przejadanie się - głód uruchamia tendencje do jedzenia ale można się przejść co spowoduje zwrócenie pokarmu

• Procesy emocjonalne są ściśle związane z procesami percepcyjnymi

• Emocja jest związana z długością utrzymywania się percepcji danej sytuacji

• Percepcja może by ć podtrzymana bez potrzeby percepcji bodźca

• Pewne emocje trwają wiec bardzo długo i trwają gdy już nie mamy kontaktu z bodźcem

• Możemy ją podtrzymywać bez kontaktu z daną sytuacją

8. Teoria Schachtera - Singera

• Były brane pod uwagę osoby badane przez dwa mosty nad przepaścią i nad strumykiem

• Na końcu mosty znajdowała się atrakcyjna kobieta, kobieta prosiła o wypełnieni ankiety

• Na koniec podawała swój numer Tel, gdyby chcieli skonsultować wyniki badań itd.

• Przy którym moście następowało więcej myśli o charakterze seksualnym? Przy tym nad przepaścią

• Tłumaczono to pewnym pobudzeniem wywołanym przechodzeniem nad przepaścią, został przez badanych przetworzony na pobudzenie seksualne, pożądanie seksualne

• Eksperyment Walinsa

• Pokazywanie obrazków nagich kobiet

• Następnie proszono o ocena tych obrazków

• Zmienną była częstotliwość uderzeń serca

• Przy każdym obrazku mówiono czy serce bije wolniej czy szybciej

• Badaniu oceniali jako atrakcyjniejsze te przy których serce biło szybciej

• Te inf. były fałszowane

• Kiedy mamy ocenić atrakcyjność jakiegoś bodźca, jakość emocji zależy od wskaźników subiektywnych pobranych z otoczenia

• Kiedy nie mamy wskaźników obiektywnych by coś ocenić szukamy ich w środowisku

• Teoria dwuczynnikowa

• Kładzie nacisk na dwa czynniki konieczne do reakcji emocjonalnej

• Konieczne jest cielesne doświadczenie pobudzenia oraz umysł - sposób wyjaśnienia tych zmian cielesnych

• Pobudzenie jest swoistym czynnikiem który wyzwala reakcję poznawczą

• Kluczem do zrozumienia emocji jest uchwycenie dokonującej się u człowieka atrybucji - interpretowanie przyczyn tego co się dzieje

• Atrybucja doznawanego pobudzenia

• Kluczem do zrozumienia emocji - w jaki sposób człowiek interpretuje źródło swojego ponudzenia

• Slajd

• Schafter zmodyfikował eksperyment z adrenaliną

• Ale mówił że to preparat witaminowy

• Podzielił badanych na trzy grupy które dostawały różne inf. o tym jaki będzie efekt preparatu

• Pierwsza grupa dostawała informacje jak oddziałaniu adrenaliny

• Druga grupa dostawał informację o swędzeniu skóry czy bole kości - nie jak przy adrenalinie

• Trzecia grupa nie dostawała informacji o skutkach ubocznych - tylko ze poprawia widzenie

• Następnie podawano kwestionariusz z pytaniami mocno drażniącymi - z iloma mężczyznami spała Twoja matka?

• Po kwestionariuszu czekali na kolejny etap

• Spotykali wtedy aktora - rozbawionego bądź zirytowanego, nerwowego wrzucającego na kwestionariusz

• Czy w każdej z 6 grup pojawiały się takie same doświadczenia emocjonalne?

• Były różne mimo że wszyscy dostali to samo i ten sam kwestionariusz

• Grupa z brakiem informacji interpretowała swój stan jako następstwo kwestionariusza

• Grupa z fałszywymi informacjami próbowała powiązać swój stan z obecnością aktora

• Grupy prawdziwe nie informowali o pobudzeniu z zachowaniem aktora

• Mówili ze to pobudzenie to wynik podania preparatu

• Grupy fałszywe interpretowali swój stan zgodnie z zachowaniem aktora - zabawny - szczęście, poirytowany - gniew

9. Teoria (koncepcja poznawcza) Richarda Lazarusa

• Ważne w zrozumieniu emocji jest powiązanie 3 elementy

• Dyspozycji organizm

• Podmiotu który ocenia sytuację

• Możliwość radzenia sobie z sytuacją

• Relacja osoba - otoczenie:

• Jakie wymagania stawia otoczenie?

• Jakie są zasoby jednostki?

• W jakich kat. Jednostka ocenia otoczenie? Strachu wyzwania…?

• Podstawową jednostką relacji osoba - otoczenie jest adaptacyjne spotkanie - epizod - charakter krótkotrwały bądź rozciągających się w czasie problemów egzystencjonalnych

• Założenia

• Każda emocje charakteryzuje znaczenie specyficzny rodzaj znaczenia relacyjnego PODSTAWOWY TEMAT REALACYJNY określający główną szkodę lub korzyść wynikającą z danej relacji osoba - otoczenie

• Dla lęku to stanie w obliczu niepewnego zagrożenia

• Dla wstydu - wypaść gorzej poniżej osobistego ideału

• Podstawowym tematem relacyjny jest wypadkową

• Relacji osoba - otoczenie

• Personalnego znaczenia

• Procesów oceniania

• Emocja jest zorganizowaną psychofizyczną reakcją na informację podmiotu

• Teoria Lazarusa - teoria systemu

• Proces emocjonalny - zorganizowana konfiguracja wielu zmiennych

• Zasada procesu i struktury (slajd)

• Na rozwój i zmianę emocji wpływają zmiany biologiczne i społeczne - w różnych okresach życia odmiennie odczuwamy różne emocje

• Zasada rozwojowa

• Zasada specyficzności - każdą emocję cechuje podstawowy temat relacyjny

• Oszacowanie czyli ocena jest różnorodnie traktowana

• Z jednej strony jest to proces tymczasowe zmienne konstruowanie poznawcze

• Ale możemy też szacowanie lub ocenę rozumieć jako styl - tendencja

• Oszacowanie zgeneralizowane - pewne wzorce oceny wykraczające poza specyfikę sytuacji

• Oszacowanie sytuacyjne - ograniczone do sytuacji

• Ocena może być świadoma i nieświadoma

• Może być wynikiem przemyśliwań albo poza wolicjonalną kontrolą jednostki

• Ocena przesądza o tym czy emocja się pojawi czy nie

• Ponadto jest warunkiem koniecznym i wystarczającym pojawienia się emocji

• Dwa stopnie oceny

• Ocena pierwotna i wtórna

• Pierwotna - ocena prymarna podstawowa to ocena tego jakie następstwa może mieć dane wydarzenie, przebiega na trzech poziomach, oceniamy pod kątem związku z osiąganym celem, czy dane wydarzenie czy jest związane z moim celem czy nie, jeśli jest to wystąpi emocja, jeśli nie jest to związane z żadnym z moich celów interesów - nie ma emocji

• Kolejny poziom - na ile to wydarzenie jest zbieżne z celem jakie chce osiągnąć - pojawia się znak emocji

• Trzeci poziom - typ zaangażowania ego - wyzwolenie specyficznej kategorii emocjonalnej, z jakimi potrzebami jest związane

• Ocena wtórna - określenie możliwych środków zaradczych, posiadanych zasobów w samym sobie jak i otoczeniu, posiadanego wsparcia społecznego

• Etap i - obwinienie ocenianie

• Potencjalne poradzenie sobie z wydarzeniem

• Ewentualne konsekwencje w przyszłości

• Radzenie sobie może przybierać różne formy - skoncentrowanie na problemie - jednostka dąży do rozwiązania problemu zdobycia zasobów informacji

• Skoncentrowanie na emocji - jednostka chce sobie poradzić z emocją pomijając samą sytuację która emocję wywołała

• Poznawcze strategie radzenia sobie

WYKŁAD 15 MARCA

Poznanie, a emocje

Teoria Lazarusa

Zdarzenie

Emocje negatywne

Emocje pozytywny

Pojawia się

Nie pojawia się

• Reakcja fizjologiczna pojawia się później jest funkcją reakcji poznawczej

• Rola oceny

Pojęcie stresu

• Trzy nurty

• Stres jako reakcja - wewnętrzna reakcja człowieka (zwłaszcza emocjonalne), doświadczenia w postaci określonego przeżycia

• Stres jako bodziec - sytuacja lub wydarzenie zewnętrzne o określonych właściwościach „stresory”

• Stres jako relacja - między czynnikami zewnętrznymi, a właściwościami podmiotowymi człowieka

• Selye

• Pojęcie stresu z 1926 roku po raz pierwszy wprowadził do nauk o zdrowiu

• Stres według niego to „nieswoista reakcja organizmu na wszelkie stawianie mu żądania”

• Ogólny zespół adaptacyjne

• Trzy stadia

• Stadium reakcji alarmowej, w którym początkowo odporność organizmu obniża się i widocznie są objawy zaburzenia normalnych funkcji organizmu (faza szoku) a następnie notuje się podwyższenie odporności i reakcje obronne(faza przeciwdziałania szokowi)

• Stadium odporności - odporność organizmu stabilizuje się na podwyższonym poziomie i organizm względnie dobrze toleruje obecność stresora
  Zanikają objawy z fazy 1. Procesy fizjologiczne zdają się wracać do normy
  Organizm wydatkuje dużo większe ilości energii by funkcjonować normalnie, zdecydowanie większe niż bez czynnika stresowego

• Stadium wyczerpania, do której dochodzi w skutek przedłużonego działania stresora przy jednoczesnej niemożności opanowani go do załamania odporności organizmu wtórnego rozregulowania jego funkcji
  Powracają dysfunkcje fizjologiczne z fazy1.; choroby, śmierć
  Śmierć voodoo - śmierć wywołana bardzo długim silnym stresem

• Slajd

• Reakcje na stres

• Na poziomie fizjologicznym

• Na poziomie psychologicznym: załamanie znużenie rutyna

• W sferze behawioralnej: używki, zwiększona podatność na ryzykowne decyzje, na wypadki

• Rodzaje stresu

• Eustres - pozytywny, korzystny

• Dystres - negatywny, niekorzystny

• W zależności od pobudzenia

• Wykres

• Stres fizjologiczny

• Dystres - stres deprawacji, przeciążenia: prowadzi do choroby niesie cierpienie i dezintegrację psychiczną może powodowac frustrację zachowania agresywne

• Eustres - stan zadowolenia: motywuje do działania i podejmowania wysiłku pobudza dążenie do osiągnięcia życiowych celów

• Umiarkowany poziom strachu związanego z planowana operacją sprzyjało leczeniu po operacji

• Rola strachu przy podjęciu decyzji o prześwietleniu płuc u palaczy

• Osoby deklarujące bardzo wysoki poziom pobudzenia związanego ze strachem, nie zdecydowali się na prześwietlenie, bardzo silny strach i pobudzenie spowodowało że osoby te się nie zdecydowały na darmowe prześwietlenie, w przypadku umiarkowanego pobudzenia, zdecydowała się połowa, brak stresu powodował rezygnację

• Różnica między dobrym a złym stresem:

• Świadomość wyboru - jeśli ja świadomie podjąłem decyzję o postawieniu się w sytuacji stresowej poziom stresu jest niższy gdy byłem do tego zmuszony

• Stopień panowania na otaczajacą rzeczywistością - poziom jest mniejszy gdy mam poczucie kontroli nad tym co mnie otacza

• Zdolność przewidywania skutków własnego działania - gdy jestem w stanie przewidzieć skutki działań poziom stresu jest mniejszy

• Stres jako bodziec

• Bodźcowe rozumienie stresu oznacza występowanie wydarzeń czy sytuacji, które u większości ludzi wywołują stan napięci i silne emocje, najczęściej negatywne

• W porównaniu z poprzednim ujęciem jest tu koncentracja na bodźcu - wydarzeniu - a więc i źródle stresu - stresorze - a nie na reakcji, która jest skutkiem doświadczanych zdarzeń

• Zgodnie z tym ujęciem zakłada się że ludzie podobnie reagują na wydarzenia stresowe zaś nasilenie doświadczanego stresu może określić poprzez ocenę wydarzenia

• Stresory

• Ze względu na siłę działania (kataklizmy, stresory osobiste, stresory drugoplanowe)

• Ze względu na czas trwania (krótkotrwałe cykliczne, o charakterze chronicznym)

• Ze względu na stopień kontrolowalności (kontrolowalne, niekontrolowane)

• Skala ponownego społecznego przystosowania - lista stresujących zdarzeń życiowych - Holmsa i Rahe`a

• Obejmuje ona 43 sytuacje, zarówno negatywne (np. śmierć współmałżonka, rozwód, zwolnienie z pracy) jak i pozytywne (np. ślub, narodziny dziecka w rodzinie, czy osiągnięcia osobiste), które wymagają w konsekwencji przystosowanie się do nowej sytuacji

• Śmierć małżonka to np. 100 punktów

• Sumuje się punkty w ostatnim okresie, jeśli wydarzenie się powtarzało sumuje się punkty oddzielnie dla każdego z tych wydarzeń

• 150-199 punktów 35% poważnych zaburzeń stanu zdrowia

• 200-299 punktów 50%

• Ponad 300 punktów 80%

• „40 prac badawczych które zmieniły oblicze psychologii” - lista sytuacji z punktacją

• Stres jako transakcji (relacji)

• Obydwa podejścia reakcyjne i bodźcowe nie opisują w pełni istoty stresu, przede wszystkim dlatego że ograniczają się do czynników wewnętrznych stres jako reakcja albo zewnętrznych stres jako bodziec

• We współczesnym podejści stresu akcentuje się iż stres jest określany jako relacji pomiędzy czynnikami zewnętrznymi i wewnętrznymi

• Stres jest specyficznym rodzajem transakcji pomiędzy człowiekiem a jego otoczeniem, które to otoczenie człowiek ocenia jako nadwyrężające lub przekraczające jego zasoby jako zagrażające jego dobrostanowi

• Podstawowym mechanizmem jest ocena

• Skutek oceny

• Zdarzenie nie jest istotne lub:

• Krzywda/strata

• Zagrożenie, wyzwanie

• Rola oceny poznawczej w radzeniu sobie ze stresem (lazarus i współpracownicy)

• Film obrazujący brutalne operacje na genitaliach (Lazarus, Alfert 1964r.)

• Badani byli w trzech grupach 1. Podejście neutralne - antropologiczne 2. Bagatelizowanie bólu i wesoła atmosfera plemienia 3. Akcentowanie przykrych doświadczeń związanych z operacją.

• Grupy charakteryzowały się później różnym poziomem stresu

• Drugi film - robotnikowi frezarka obcina palce

• 1.grupa - aktor 2. Grupa - relacja - wynikiem był różny poziom stresu

• Przed operacją anestezjolog przygotowywał poznawczo pacjentów mówiąc o konsekwencjach jakie odczują po operacji, potrzebowali oni mniej morfiny i szybciej dochodzili do zdrowia niż Ci bez takich informacji

• Lazarus i folkman

• Strategie radzenia sobie ze stresem, dwa sposoby:

• Koncentracja na problemie, działanie - atak/ucieczka, redukuje stres bo źródło stresu zostaje wyeliminowane

• Koncentracja na emocjach - radzenie sobie z emocjami, próbują regulować poziom doświadczanych emocji i stresu, przewartościować sytuację

• Koncepcja nico Frijdy

• Założenia:

• Emocje powstają narastają i zanikają zgodnie z pewnymi regułami. Reguły związane z pojawianiem się emocji zostały ujęte w 10 prawach emocji

• Emocje są rezultatem procesów poznawczych, jednostka musi dokonać oceny i wartościowania by pojawiła się emocja

• Prawa emocji mają często źródło które tylko częściowo podlegają kontroli wolicjonalnej, tylko częściowo możemy to kontrolować

• Emocje pełnią funkcje adaptacyjne - związane z zdarzeniami znaczącymi dla danego podmiotu

• Dwa podstawowe aspekty emocji

• Ocena zdarzeń (przyjemne nie przyjemne, istotne nieistotne)

• Wzbudzanie pewnych reakcji fizjologicznych - gotowości do wzbudzenia

• 1. Prawo znaczenia sytuacyjnego Frijdy

• Tylko gdy ma jakieś znaczenie dla jednostki

• Zgodne z dążeniami - emocje pozytywne

• Przeciwne - negatywne

• Nowe - także źródłem emocji - nadzieja obawa ciekawość

• Zmiana znaczenia

• 2. Prawo zaangażowania

• Emocja - efekt interakcji znaczenia sytuacyjnego i zaangażowania

• Choroba - ma strukturę znaczeniową ale też angażuje emocjonalnie - wyzwala emocje

• 3. Prawo bezpośrednio spostrzeganej rzeczywistości

• Bodźce odbierane jako rzeczywiste obejmują

• Bezwarunkowe bodźce afektywne takie jak ból, hałas, coś nieoczekiwanego, nagłego

• Zauważalne zachowania ekspresyjne

• Bodźce zmysłowe silnie związane z bodźcami bezwarunkowymi

• Zdarzenia wskazujące na nieskuteczność działań

• 4. Prawo zmiany, przzywczajenia i odczuwania porównawczego

• Prawo zmiany - im większa zmiana tym silniejsza emocja

• Prawo afektywnego kontrastu - teoria przeciwstawnych procesów Solomona i Corbit - jeśli pozbędziemy się nieszczęścia pojawia się stan pozytywny a nie neutralny, kiedy tracimy bodziec pozytywny nie dochodzimy do neutralnego stanu ale do negatywnego - (kiedy pojawia się jakaś silna emocja zaburza stan równowagi i uaktywnia stan przeciwny, bardzo silna emocja pozytywna uruchamia stan negatywny i odwrotnie)

• Prawo uczucia porównawczego - intensywność emocji zależy od relacji pomiędzy wydarzeniami a pewnymi ramami odniesienia - ważne jest to do kogo/czego porównujemy daną sytuację

• Prawo przyzwyczajenia

• 5. Prawo hedonistycznej asymetrii

„Przyjemność jest zawsze zależna od zmiany i zanika wraz z ciągłością zaspokojenia. Przykrość może się utrzymywać na stałe w utrzymujących się złych warunkach.”

• Gonienie króliczka

• Biologiczne prawa przetrwania

• 6. Prawo zachowania emocjonalnego momentu
  „Zdarzenia emocjonalne zachowują swoją siłę wywoływania emocji na czas nieokreślony, chyba, że spotkają się z przeciwdziałaniem innych, powtarzających się zdarzeń, które mogą spowodować wygaszenie tamtych lub przyzwyczajenie się do nich.”

• Trwałość śladów pamięciowych, związanych z doświadczaniem emocji

• Warunkowanie lęku

• Ciało migdałowate przechowuje zapis emocjonalny przez całe życie

• 7. Prawo zamknięcia się w sobie
  „Emocje wykazują skłonność do zamknięcia się przed sądami o względności bodźca, który je spowodował i przed wymaganiami celów innych niż ich własny.”

• Pierwszeństwo kontroli w gotowości do działania

• 8. Prawo zważania na konsekwencje
  „Każdy emocjonalny impuls powoduje impuls wtórny, który zmierza do zmodyfikowania tamtego zgodnie z przewidywanymi konsekwencjami.”

• Kontrola emocji

• Emocje jako zjawiska interakcyjne

• 9. Prawo minimalnego obciążenia
  „Ilekroć można ocenić sytuacje na więcej niż jeden ze sposobów, pojawia się skłonność do takiego jej ujmowania, które minimalizuje jej negatywne obciążenia emocjonalne.”

• Na poziomie percepcji

• Na poziomie wyciągania wniosków

• 10. Prawo maksymalnego zysku
  „Ilekroć można ocenić sytuacje na wiele sposobów, to pojawia się tendencja do ujmowania jej w sposób maksymalizujący emocjonalny zysk.”

Emocje a poznanie

• Emocje pojawiające się znikąd.

• Dociera do nas 100 mld bitów

• Uświadomić jesteśmy sobie 100 bitów

• Większości bodźców nie rejestrujemy w sposób świadomy, a mimo wszystko niosą z sobą informacje które przetwarza jedynie dowiaduje się o tym i stara się jedynie wytłumaczyć logicznie bądź nie dlaczego podjęliśmy taką decyzję.

• Robert Zajonc

• Pierwotność afektu nad poznaniem

• Założenia

• Cechy afektywne bodźców(dobry zły) mogą być przetwarzane szybciej niż obiektywne cechy nieafektywne (np. drogi podkorowe

• Emocja wyprzedza poznanie zarówno w sensie filogenetycznym jak i ontogenetycznym

• Emocje są nieuniknione - nie możemy się pozbyć emocji, nie możemy sprawić by się nie pojawiały, nie możemy przerwać pojawiania się emocji

• Badanie Hyde i Jenkins

Przypominanie listy słów

Cztery grupy

Liczenie słów

Liczenie słów z „e”

Ocenianie przyjemności i nieprzyjemności słów

Osoby zapamiętujące materiał koncentrując się na bodźcach afektywnych zapamiętywały więcej

• Badanie peterson i baddley - zapamiętywanie twarzy

Jedna grupa - różne cechy twarzy wielkośc nosa

Druga grupa cechy osobowościowe - miła nie miła mądra tępa

Druga grupa zapamietała więcej

• Badanie Zajonca - efekt ekspozycji

• Pokazywano chińskie ideogramy

• Czy częstotliwość pokazywania ideogramów wpłynie na to jak będą oceniali wskazane ideogramy

• Jeśli wczesniej spotkali się z któryms ideogramem oceniały te znaki bardziej pozytywnie

• Możemy uwarunkowac lubienie czegoś tylko przez częstsze spotykanie tego

• Spotykaj się z czymś często wzrośnie prawdopodobieństwo że będziesz to lubił

• Druga faza - część ideogramów pokazywano w przekazie podprogowym

• 100-300 ms żeby załapać świadomie bodziec

• Bodziec podprogowy 4ms

• Pokazywano ideogramy normalnie i podprogowo

• Nawet przy tak krótkiej ekspozycji bodźców pojawiał się efekt ekspozycji - im bardziej znali dany znak tym pozytywniej je oceniali

• Przy wykorzystaniu ekspozycji podprogowej efekt ekspozycji jeszcze bardziej się nasilił niż w pierwszej fazie

• Efekt ekspozycji nie wymaga świadomego zarejestrowania bodźca

• Czy tymi samymi prawami rządzi się rozpoznawanie i lubienie kolorów?

• Zjawisko torowania - zjawisko polegające na wzroście prawdopodobieństwa wykorzystania danej kategorii poznawczej w procesach percepcyjnych bądź myślowych na skutek wielokrotnej ekspozycji bodźca zaliczanego do tej kategorii, bądź bodźca semantycznie lub afektywnie związanego z tą kategorią.

• Zajonc (lata 80. - wydruk dopiero w 1993r.) - paradygmat podprogowego poprzedzania afektywnego

• Kolejne badanie

• Pokazywano ideogramy

• Przed ideogramami pokazywano jednak zdjęcia twarzy uśmiechniętej bądź zezłoszczonej twarzy

• W pierwszej fazie zdjęcia pokazywano ok. 1s

• W tej fazie nie oceniano ideogramów ze względu na pokazaną wcześniej twarz

• W drugiej fazie zdjęcia pokazywano podprogowa - 4ms

• W tej fazie eksperymentu badani poddali się wpływowi prezentowanych twarzy, w zależności od pokazanego zdjęcia ideogramy oceniano jako pozytywne lub negatywne

• W oparciu o to badanie - świadomość nie jest niezbędna do pojawienia się emocji

• Czasem nawet utrudnia nam adekwatna reakcje emocjonalną na jakiś bodziec

• Moore (1973) - bezpośrednie połączenie nerwowe między siatkówką a podwzgórzem

LeDoux (1986) - bezpośrednie połączenie wzgórza i ciała migdałowatego długości jednej synapsy
Chodzi o drogi podkorowe

• Potwierdza to tezę Zajonca

• Zajonc twierdzi ze afekt nie zależy od poznania

• Emocje pojawiają się wcześniej niż poznanie

• Emocje nieuświadomione

• Krytyka Zajonca - ze względu na brak odpowiedniego sprzętu nie zawsze udawało się uzyskać podobne wyniki

• Ohme - „nieuświadomiony afekt”

• Eksperyment Ohme

• I faza - pokazywanie ideogramów

• Nie odnotowano efekty nawet kiedy poprzedzano je zdjęciem

• Kiedy kazano skupić się badanym na którymś fragmencie twarzy, uwidaczniał się wpływ

• Kiedy kazano np. liczyć piegi na twarzy - odciągano uwagę od bodźca afektywnego pojawiało się torowanie

• Ponieważ bodźce afektywne nie były rejestrowane świadomie

• Eksperyment Bargh - podprogowy przekaz „old”

• Studentom pracujący przy komputerach pokazywano podprogowo „old”

• Zarejestrowano później różnicę w zachowaniu po wykonaniu zadania grupy kontrolnej i właściwej

• Langer - 70-latkowie

• Zabrano starszych ludzi to pomieszczenia gdzie pokazywano filmy z okresu ich młodości gdzie pokazano gazety ich młodości

• Po opuszczeniu pomieszczenia zachowywali się jak gdyby byli młodsi - dowcipkowali chodzi wyprostowani szybciej prężniej itd.

• Wpływ wysokości sufitu na kreatywność myślenia

• Wysoki sufit kojarzy się z wolnością i swobodą

• Niski - uczucie ograniczenia

• Umieszczono grupy studentów w dwóch różnych pomieszczeniach - poziom sufitu

• Rozwiązywali łamigłówki

• Osoby które pracowały w pomieszczeniu z sufitem wysokim - były bardziej kreatywne miały więcej pomysłów

• Tam gdzie nisko - były bardziej szczegółowe

• Kiedy uczymy się rzeczy usystematyzowanych i konkretnych należy się uczyć w zamkniętym pomieszczeniu

• Kiedy potrzebujemy kreatywnego myślenia nowych pomysłów i innowacji powinniśmy pracować w dużych pomieszczeniach na otwartym powietrzu

• Zajonc i reszta - Działa na nas wszystko co nas otacza nie tylko to co rejestrujemy. Działa na nas przede wszystkim to od czego odciągnięto naszą uwagę - bo te informacje wędrują drogami podkorowymi i nie przechodzą przez filtr krytyczny

• Działa na nas obecność obrazów na ścianach czy wielkości okien

• Kiedy jednak odkrywamy genezę naszego nastroju - dlaczego w tym miejscu czuje się przygnębiona czy ożywiona - ten bodziec przestaje rzutować na ocenę innych rzeczy

• Przestaje to rzutować na naszą efektywność wykonywania innych działań

• Pytając „dlaczego mnie kochasz” popełniamy błąd - kiedy sprowokujemy takie myślenie możemy spowodować że emocje osłabną

• Spór Lazarus - Zajonc

• Spór ten opierszeństwo afektu bądź poznania ma charakter definicyjny

• Ponieważ za poznanie możemy uznać zarejestrowanie bodźca bądź świadomą ocenę informacji i wszystkie kolejne procesy

• Lazarus (ocena ma charakter czysto poznawczy) parrot i sabini (ocena zawsze nasycona jest elementem ewaluatywnym)

• Zajonc - badani dokonywali rozróżnień tylko miedzy bodźcami o znaczeniu pozytywnym bądź negatywnym, nie byli w stanie różnicować poszczególnych emocji o tym samym znaku

• Pojawianie się prostych stanów afektywnych może nastąpić bez poznania. Ale złożone stany emocje / strach gniewa nie są możliwe bez poznania

• Cattol Izard - cztery systemy aktywacji emocji

• Niezależność emocji i poznania

• Emocje mają tak ważna rolę w ewolucji że nie można przyjąć że emocje mają jeden mechanizm powstawania

• Czasem potrzeba zareagować odruchowo szybko bez świadomych ocen, a czasem żeby reakcja była adekwatna trzeba poświęcic na to więcej czasu

• Należy rozróżnić poznanie i przetwarzanie informacji

- Neuronalny

- Sensoryczny (organizmiczny)

- motywacyjny

- poznawczy

• żeby doszło do pojawienia się emocji muszą zadziałać procesy neuronalne

• Mogą one samodzielnie prowadzić do pojawienia się emocji lub uruchamiać pozostałe trzy systemy i pośrednio wpływać na pojawienie się emocji

• Bez względu na to na jakim poziomie odbywa się aktywacja emocji zawsze zaangażowany jest poziom neuronalny

• System neuronalny

• Procesy neuronalne są podstawą każdego mechanizmu wzbudzania emocji

• Podstawa wzbudzania emocji na wyższych poziomach

• Samodzielne wzbudzanie emocji

• Aktywność neurotransmiterów oraz różnych struktur mózgowych (substancje chemiczne elektryczna stymulacja pewnych struktur neuronalnych)

• 4 różne reakcje

1. Zmiany ekspresyjne - mimiczne i pantomimiczne

2. Reakcje upośredniczone przez AUN

3. Reakcje psychiczne lub umysłowe

4. Zachowania instrumentalne

• Zajonc - regulacja temperatury krwi opływającej mózg - procesy neurochemiczne - subiektywne odczucia o charakterze emocjonalnym

• Kiedy do mózgu dopływa krew chłodniejsza - wiąże się z doświadczaniem przyjemności

• Podwyższenie temp krwi doprowadza do pojawienia się ujemego stanu emocjonalnego

• System neuronalny wykracza poza funkcję bezpośredniego utrzymywania organizmu przy życiu - wzbudza także ciekawość, chęć eksploracji itd.

• Emocje aktywowane przez informacje elementarne lub czynnościowe:

1. Centralna aktywność elementarna

2. Ekspresja twarzy

3. Wygląd sylwetki

4. Zachowania instrumentalne

5. Napięcie mięsni

To dostosowanie do klienta - naśladowanie go

• Dostrojenie się na poziomie ciała ułatwia doświadczenie afektywne klienta

• Darwin (1872) - rola ekspresji w intensyfikowaniu stanów emocjonalnych

Dodatnie sprzężenie zwrotne - kiedy pojawia się ekspresja nasila się odczuwanie danej emocji, nasilone odczucie nasila ekspresje i tak dalej

Dzieje się to do momentu osiągnięcia maksimum później na zmianę czynniki się osłabiają

• Zajonc

1. Poproszono by badani powtarzano literę „y” - wyraz twarzy jak przy odczuciu negatywnych emocji

2. Badani stwierdzali że się coraz gorzej czują, odczuwali sztucznie wywołane negatywne emocje

• Inne

1. Przez 15 sekund badani mieli pokazywać ekspresję jakiejś emocji

2. W późniejszym kwestionariuszu badani podawali że ich stan emocjonalny jest zgodny z wcześniej prezentowaną ekspresją

• Riskind, o krok dalej - osoby ,które więcej czasu spędziły w pozycji adekwatnej do odczuwania jakiejś emocji, łatwiej radziły sobie później z daną emocją

• Jeśli długo będziemy pokazywać że jest nam smuto będzie nam łatwiej poradzić sobie z naszym smutkiem

• System motywacyjny afektywny - emocje i popędy fizjologiczne

• Zgodnie z tym systemem emocje mogą być wywoływane przez bodźce zmysłowe (ból ostre światło hałas)

• Izard - reakcje niemowląt na smaki gorzki i słodki - gorzki smak uruchamia ekspresje wstrętu - uruchamia negatywne emocje słodki odwrotnie

• reakcja na umieszczenie dłoni w lodowatej wodzie - kiedy zwierzęciu sprawimy ból zwierze się zezłości

• Izard - reakcja na ból

• Berkowitz - badanie bólu - umieszczanie dłoni badanych w lodowatej wodzie - deklarowali później silniejsze doświadczenie złości

• Rekcja na ukłucie - dzieci najpierw smutek później złość, dorośli od razu złość

• W systemie motywacyjnym emocje mogą być wywoływane przez inne emocje

• Kiedy indukowano emocje depresyjne prowadzi do wzbudzania złości

• System poznawczy

• Źródłem emocji są procesy kognitywne - oceny poznawcze, porównania, kategoryzacje, inferencje, atrybucje, przekonania, pamięć, antycypacja

• Poznanie zależy od jakiejś postaci pamięci, wynikającej z uczenia się czy ubiegłych doświadczeń

• System poznawczy pozostaje pod wpływem niższych systemów

• Współuczestnictwo czterech systemów w generowaniu stanów emocjonalnych

• Czasem możemy wyodrębnić który system dominuje w generowaniu danej emocji, ale często jest to wypadkowa działania wielu systemów

EMOCJE A NASTROJE

• Spadek 2% wody to spadek efektywności organizmu o 20%. Spada nie tylko aktywność fizyczna ale i umysłowa

• Procesy afektywne a pozostałe procesy psychiczne

• Kategorie procesów afektywnych:

1. emocja

2. nastrój

3. uczucie

4. sentyment

5. temperament

• Afekt - mniej niż emocja - pierwsze, prymarne doświadczenie na + lub na -

• Definicja emocji zaproponowana przez Frijdę (1986)

• Emocje powstają wskutek świadomej lub nieświadomej oceny jakiegoś zdarzenia jako ważnego ze względu na nasze cele.

• Emocje uruchamiają gotowość do określonych działań.

• Emocje odczuwane są przez nas jako odmienne stany psychiczne.

• Taki stan ma charakter bardzo krótkotrwały i bardzo intensywny à to właśnie przede wszystkim odróżnia emocję od nastroju.

• To jest główne kryterium rozróżniana emocji i nastroju

• Podstawowe podobieństwo między emocjami i nastrojami:

Walencja (znak +/-) Þ możemy mówić zarówno o pozytywnych i negatywnych emocjach, jak i o pozytywnych i negatywnych nastrojach

• Kryteria rozróżniania emocji i nastroju

• czas trwania

• przebieg czasowy

• zdarzenia poprzedzające

• intensywność

• treść

• wyraz mimiczny

• powiązanie z obiektem

• podstawowa funkcja

• kryterium czasu trwania

• Emocje zazwyczaj trwają kilka sekund lub minut

• Nastój kilka godzin lub dni

• Badanie - poproszono badanych o sytuacji doświadczenia emocji ludzie mówili o sytuacjach które trwały dłużej niż godzine

• Przebieg czasowy

• Emocja ma wyraźny początek i zakończenie, ma też pomiędzy pewien punkt kulminacyjny

• Nastrój powstaje stopniowo, nie ma wyraźnego początku zakończenia ani momentu szczytowego

• Watson twierdzi ze nastój jest stale obecny u człowieka, czasem go wyraźniej dostrzegamy gdy jest bardziej na plus bądź na minus, ale jest zawsze obecny

• Emocje powstają więc na tle doświadczanego w danym momencie nastroju

• Emocje mogą prowadzić do wytworzenia się pewnego nastroju

• Kiedy dostaniemy piątkę z egzaminu pojawia się krótkotrwała emocja która uruchamia nastrój pozytywny, tak że przez nastepne kilka dni towarzyszy nam pozytywny nastrój

• Nastrój prowadzi do zmiany progu reagowania przypisanych jakiemuś nastrojowi

• Kiedy towarzyszy nam nastrój pozytywny łatwiej uruchamiają się emocje pozytywne i analogicznie z negatywnymi

• Frijda - każda emocja ma tendencję do przeradzania się w nastrój

• Krytyka - doświadczamy tak wielu emocji że musielibyśmy ciągle mieć zmiany nastroju

• Kryterium intensywności

• Emocje - stan intensywny, pojawiają się zmiany fizjologiczne które mają charakter nagły ostry i fazowy

• Nastrój - charakter chroniczny toniczny spokojny, nie mamy bardzo intensywnych zmian na poziomie fizjologii

• Emocje wymagają bardzo duzych nakładów energetycznych - dużo zasobów - niemożliwe jest żeby człowiek bardzo często doznawał emocji

• Emocje - 10% doświadczeń afektywnych

• Przez cały czas więc doświadczamy nastroju a na tym tle pojawiają się emocje

• Treści

• W przypadku nastroju brak jest często komponentu treściowym

• Mówimy o znaku +/- komponencie afektywnym

• W przypadku emocji podajemy konkretną treść - przypisujemy jej pewną etykiete

• Kontrowersje - niektórzy autorzy mówią że w przypadku nastroju możemy doświadczać komponentu treściowego zwykle jest to jednak komponent mniejszy słabszy itd.

• Kryterium: wyraz mimiczny

• Wyraz mimiczny przypisany jest emocjom

• Emocje mają wyrazisty element mimiczny

• W przypadku nastroju występują pewne ekspresje mimiczne, mniej jest jednak zintensyfikowana na twarzy bardziej dotyczy całej postawy ciała

• Krytetium zdarzenia poprzedzającego

• Emocja ma charakter reaktywny

• Pojawia się w odpowiedzi na pewien bodziec

• Źródło jest łatwe do wskazania

• Szczeknie za mną piec więc się przestraszyłem

• W przypadku nastroju trudno jest zwykle wskazać jednoznaczną przyczynę

• Często nastroje mają w genezie różnorodne procesy wewnętrzne

• Kryterium powiązania z obiektem

• Frijda akcentuje intencjonalny charakter emocji

• Zawsze są skierowane na jakiś obiekt

• Np. złościmy się na coś albo na kogoś

• Nie złoscimy się od tak po prostu

• Jeśli się boimy to nie odczuwamy strachu od tak ale boimy się czegoś/ kogoś

• Wprzypadku nastroju nie odnosza się do żadnych konkretnych zjawisk mają charakter globalny rozlany

• Obiektem nastroju jest cały świat w danych barwach

• Nie mamy nastroju ukierunkowanego na jedną osoboę jedną sytuację

• Kryterium funkcji

• Emocje SA wzbudzane w sytuacji wymahających aktywności przystosowawczej - tendencja do działania

• Funkcja nastroju - zmiana przebiegu w procesach poznawczych

• Nastrój oddziałuje na sposób w jaki oceniamy otoczenie i innych ludzi oceniamy jakieś sytuacje; nie uruchamia gotowości do działania

• Dwuwymiarowa koncepcja Thayera

• Thayer wyróżnia dwa wymiary - energetyczny i napięcia

• Aktualny nastrój jest wynikiem kombinacji tych dwóch wymiarów

Stan energetycznego spokoju - calm energy

• Najwyższa jakość nastroju - najwyższa efektywność działań

• Sportowcy i ludzie medytujący często doświadczaja tego stanu

• Sport i medytacja prowadzi także do tego stanu

• Stan ten sprzyja podejmowaniu aktywności fizycznej

• Niektórzy ludzi są w tym stanie spieci, co thayer łączy z presją współczesnego życia

• Ludzie mówiący że aktualnie przeżywają stan szczęścia zazwyczaj znajdujemy się w stanie energetycznego spokoju

Stan energetycznego napiecia

• Często pojawia się późnym rankiem kiedy mamy dużo do zrobienia

• Towarzyszy nam dużo energii ale i dużo napiecia

• Często pojawia się też dużo napiecia

• Towarzyszy studentom dużo energii i napiecia

• W tym stanie potrafimy dość efektywnie potrafimy działać

• Za duzo napiecia jednak nie sprzyja nauce

• Osiągają go ludzie o sobowości typu A

• Ciągle zabiegani ciągle się spiesza stawiaja wysokie cele są ambitni

Stan napiętego zmęczenia

• nie mamy energii a jesteśmy zestresowani

• tendencja do objadania się i przetrenowania

• mamy pocucie że wszystko nas przytlacza i nie damy rady - stany depresyjne

Funkcja Energetyczności nastroju
„go system” - informuje nas kiedy jesteśmy gotowi do jakiejś aktywności, a kiedy powinniśmy odpocząć lub zgromadzić zapasy energii.
Skrajnie energetyczny nastrój sprzyja głównie aktywności fizycznej , mniej psychicznej.

Funkcja Napięcia Nastroju
„Stop system” - informuje nas o potencjalnym niebezpieczeństwie - uświadomionym lub nie. Następuje napięcie mięśni co sprzyja obronie przed potencjalnym zagrożeniem.
Napięcie obniża ilość informacji dopływających do naszego ciała ( np. nie od razu czujemy że jesteśmy głodni)
Spokojny nastrój informuje, że jesteśmy bezpieczni, podwyższa poczucie własnej skuteczności, które jest jednym z najlepszych predykatorów sukcesu. Poczucie własnej skuteczności może zwiększyć się po treningu redukującym napięcie.

Nastrój a funkcjonowanie poznawcze:
Z badań Thayera wynika że funkcjonowaniu poznawczemu sprzyja kolejno:

• stan spokojnej energii

• Stan napiętej energii - jesteśmy skłonni do podejmowania aktywności

• Stan spokojnego zmęczenia - mimo braku napięcia nie podejmujemy aktywności

• Stan napiętego zmęczenia

Nastrój a aktywność fizyczna:

• Wysoka energetyczność nastroju sprzyja aktywności fizycznej

• Niska energetyczność nastroju powoduje niechęć do wysiłku fizycznego, ale paradoksalnie wysiłek zwiększa energetyczność nastroju.
  

Nastrój o odżywianie i aktywność fizyczna

• Po zjedzeniu czekoladowego batonika w ciągu godziny podnosi się pozycja jednostki zarówno na wymiarze energii jak i na wymiarze napięcia.

• 10 minutowy wysiłek podnosi energię, ale obniża odczuwane napięcie.

• Umiarkowany wysiłek - głównie wzrost energii, bardziej intensywny - spadek napięcia

Epizod emocjonalny

• Stany te trwają dłużej niż emocje, ale są skoncentrowane na obiekcie

• W trakcie trwania epizodu natężenie emocji nie jest stałe, lecz ulega fluktuacjom.

• Zmianom ulega też natura emocji

• Poszczególne fazy nie są odczuwane jako niezależne od siebie, relacjonowane są jako nieprzerwane całości

• W Trakcie epizodu zmianom ulega treść myśli i ocen sytuacji, jak również charakter gotowości do działania, czy reakcji fizjologicznych.
  

Uczucie

• W pełni rozwinięte emocje doświadczane bardzo rzadko - tym co pod względem częstotliwości doświadczania przeważa nad emocjami są uczucia:

• Stany zdecydowanie mniej intensywne

• Mogą stanowić łagodniejszą, osłabioną wersję prawdziwych epizodów emocjonalnych (np. uczucie napięcia - strach)

• Nie zawsze mające swe odpowiedniki wśród klasycznie pojmowanych emocji

• Podejście alternatywne - zamiast skupiać się na konkretnych emocjach, dwie bardzo rozległe klasy afektów pozytywnych i negatywnych.

Afekt negatywny - to stopień w jakim człowiek jest w danej chwili, podenerwowany czy zestresowany

Afekt pozytywny - to stopień w jakim człowiek, w jakim człowiek odczuwa w danym momencie radość i entuzjazm. Na drugim końcu spadek energii i zainteresowania.

Wykluczanie się silnych afektów - silnemu afektowi negatywnemu towarzyszy często słaby afekt pozytywny i odwrotnie

*wyjątek - gdy osoby poszukują (oglądanie horroru) bądź antycypują stan negatywny

Na poziomie umiarkowanym - znaczny stopień niezależności - osoby doświadczające słabego afektu negatywnego niekoniecznie czują się szczęśliwe i radosne.

Cechy emocjonalne

Cechy emocjonalne afektywne - ogólna i stała skłonność do przeżywania pozytywnego i negatywnego afektu.
Np. Pozytywna i Negatywna Afektywność - częstotliwość i intensywność przeżywania odpowiadających im stanów afektywnych.

Sentyment

• Dyspozycja do emocjonalnego reagowania na poszczególne obiekty lub klasy obiektów.

• Człowiek przejawia tendencję do tego, by w stosunku do określonych obiektów reagować określonymi emocjami i uczuciami

• W zakresie sentymentów również występują różnice indywidualne między ludźmi.

• Miłość i nienawiść jako sentymenty

• Emocje i Sentymenty wzajemnie na siebie oddziałują.
  

Struktura sentymentu - dwojaki opis:

• Schemat poznawczy, którego zawartość informacyjna stanowi podstawę do oceny obiektu podczas kolejnego spotkania, poznawcza skłonność do oceniania obiektu w określony sposób.
  Schemat zostaje zaktywizowany, gdy rozmyśla o obiekcie uczuć, co prowadzi też do

• Dyspozycje do traktowania obiektu w sposób zbieżny z gotowością do działań wzbudzaną w momencie przeżywania emocjo. Są one potencjalnymi motywacjami, które aktywizuje samo pojawienie się obiektu uczuć lub myślenie o nim.

• Ludzie różnią się między sobą skłonnością do przeżywania określonych emocji i nastrojów.

• Styl afektywny - sposób reagowania na rodzące emocje zdarzenia będący stałą cechą jednostki, cała dziedzina różnic na rodzące emocje zdarzenia

Temperament

• Charakterystyczne różnice indywidualne pod względem doświadczania i wyrażania podstawowych emocji to cechy tempera mentalne

• Pojawiają się we wczesnych fazach rozwoju ontogenetycznego

• Przynajmniej częściowo są dziedziczne

• Temperament i styl afektywny mają charakter stałych dyspozycji.

• Temperament i styl afektywny częściowo się pokrywają

• Według niektórych autorów temperament zawiera składniki wykraczające poza samą emocjonalność

Psychiczna reprezentacja emocji - koncepcja T. Maruszewskiego i E. Ścigały

Właściwości emocji:

• Emocje, chociaż aktywizowane są częściowo przez czynniki zewnętrzne, występują także wewnątrz człowieka i stanowią część systemu odpowiedzialnego za tworzenie reprezentacji.

• Emocje są zawsze skierowane na kogoś lub coś, czasami na samych siebie.

• Emocje są procesami, które zmieniają się w czasie.

• Emocje wpływają na zachowanie, które zwrotnie może zmieniać tak siłę, jak i jakość emocji.

• Powstanie reprezentacji emocji na wyższym poziomie kodowania - np. abstrakcyjnym - może zwrotnie spowodować zmianę reprezentacji danej emocji na poziomach niższych oraz reinterpretację znaczenia wielu sytuacji społecznych i osobistych.

Rekodowanie:

• Lepszy wgląd

• Bardziej skuteczna kontrola

• Trafne, świadome reagowanie

• W przypadku utraty informacji na temat jednego z aspektów emocji - rekonstrukcja z pozostałych aspektów

• Większa odporność na zakłócanie, zapominanie

• Reinterpretacja doświadczeń emocjonalnych i rozwój reprezentacji emocji

Kod obrazowy

W rozwoju człowieka reprezentacja emocji tworzona jest najpierw w kodzie obrazowym

Reprezentacja emocji obejmuje trzy kategorie danych:

• dane dotyczące własnego pobudzenia wewnętrznego

• dane dotyczące obrazu przedmiotu emocji

• dane dotyczące bodźca wywołującego emocję

Obraz jest traktowany szeroko jakie wszelkie doznania zmysłowe także wisceralno - kinestetyczne np. ściskanie w gardle i wilgoć pod powiekami.
mogą to być pełne obrazy, a także izolowane dane sensoryczne przenoszące treść emocjonalną. W wyniku kodowania obrazu powstają bardzo proste reprezentacje skryptopodobne, wypełnione treścią emocjonalną, później przybierające postać dojrzałych skryptów.

Kod werbalny

Pojawia się, gdy następuje nadanie nazwy zespołowi doznań dostępnych w kodowaniu obrazowym - etykieta werbalna. Początkowo etykieta pełni funkcję oznaczającą.
Kod werbalny wiąże się z aktywizacją wnioskowania indukcyjnego o własnych procesach psychicznych zaangażowanych w przebieg procesu emocjonalnego.

Wnioskowanie indukcyjne o własnych emocjach dokonuję się w oparciu o:

• Obserwowane zdarzenie, które je poprzedza

• Obserwowane konsekwencje procesów w postaci własnego zachowania

• Bodźce z wnętrza organizmu

• Czynniki sytuacyjne współwystępujące z zachowaniem.

Niezbędna aktywizacja lewej półkuli - ośrodki mowy

• Nazwa emocji pozwala na komunikowanie intencjonalne i kontrolowane w przeciwieństwie do ekspresji mimicznej i pantomimicznej

Łatwość nazwania zależy od:

• Siły emocji

• Fazy jej rozwoju

• Lokalizacji poszczególnych nazw w leksykonie wewnętrznym

• Położenie reprezentacji w systemie poznawczym

Reprezentacje tworzone w kodzie werbalnym są przykładem przetwarzania na poziomie schematowym (Lewenthal) - integracja procesów sensoryczno-motorycznych z prototypami sytuacji emocjo rodnych.

Kod abstrakcyjny

Emocja staje się pojęciem, zawierającym wiedzę na temat pochodzenia danego stanu wewnętrznego, układu czynników sytuacyjnych odpowiedzialnych za pojawienie się tego stanu lub związków tego stanu z innymi stanami.

Pisanie wierszy, komponowanie muzyki, posługiwanie się metaforami

Przejścia między kodami

• WERBALIZACJA - wiąże się z rozwojem języka i polega na nazywaniu doświadczanych stanów emocjonalnych. Np. uczenie się nazw emocji, sposobów werbalnego komunikowania się

• WIZUALIZACJA - pojawia się później, wymaga świadomego wysiłku. Pozwala odtworzyć wszystkie elementy składające się na obrazowy aspekt reprezentacji emocji, a więc pobudzenie fizjologiczne, obraz przedmiotu wywołującego emocję oraz obraz sytuacji skojarzonej z emocją. Np. wyobrażanie sobie przedmiotu emocji, wyobrażanie sobie pobudzenia fizjologicznego

• SEMANTYZACJA - lokowanie emocji w sieci pojęć pozwalającej określić podobieństwa i różnice między emocjami.

• Powstają naiwne (aprioryczne) teorie emocji.

• Prowadzi do zrozumienia emocji. Czynniki wywołujące emocje, wpływ emocji na zachowanie, techniki kontroli, aktywizacji emocji, wiedza o emocjach innych.

• DESEMANTYZACJA - proces umożliwiający zmianę lub weryfikację uprzednio stworzonych znaczeń dla danej sekwencji zdarzeń emocjonalnych. Np. reinterpretacja dotychczasowej wiedzy o emocjach, rozwój i weryfikacja doświadczeń emocjonalnych, proces terapii zaburzeń emocjonalnych

• SYMBOLIZACJA - symbole i metafory dla słownego wyrażenia emocji - nasycone indywidualizmem i subiektywną interpretacją procesu /miłość jest jak tajfun/.

• DESYMBOLIZACJA - interpretacja komunikatów symbolicznych w ramach kodów obrazowych.

• W trakcie rozwoju reprezentacja przechodzi szereg zmian o charakterze jakościowym. Pojawiają się coraz bardziej dojrzałe formy reprezentacji.

• Procesy rekodowania stają się coraz łatwiejsze.

• W poszczególnych typach kodów zarejestrowane zostają coraz większe ilości informacji. Umożliwiają one znajdowanie bogatszych, alternatywnych połączeń między poszczególnymi typami kodów.

• „Peak experience” - „uskrzydlenie” - „przepływ” - stan, w którym kody łączą się w jedno. Człowiek dostrzega cechy i zjawiska, których inni nie widzą, ma poczucie łączności z całym kosmosem, a równocześnie wypełnia go niepowtarzalny stan emocjonalny.

• Czynniki związane z rozwojem poznawczym

• Czynniki związane z motywacją

• Motywacja epistemiczna (Kruglanski) - 2 fazy:

• Rozmrażanie epistemiczne - ludzie rozluźniają swoje struktury poznawcze, przygotowując się do odebrania nowych informacji, tworzenia nowych struktur wiedzy lub modyfikowania istniejących

• Zamrażanie epistemiczne - ludzie starają się po uporządkowaniu odebranych danych, utrwalić istniejące struktury

Aleksytymia

- kliniści o orientacji psychoanalitycznej - analfabetyzm emocjonalny, brak słów dla emocji, mechanizm wyjaśniający powstawanie chorób psychosomatycznych oraz uzależnień.
- przyczyna jest zaburzenie libido

To niemożność w wyłonieniu emocji z poziomu przedkonceptualnej organizacji do poziomu mentalnej reprezentacji.

To zjawisko ograniczające dostęp do własnych emocji:
- psychicznej reprezentacji emocji
- wskaźników behawioralnych
- wskaźników fizjologicznych

• Przekonanie, że niewiele wie o swoim życiu uczuciowym;

• Przypisywanie innym odpowiedzialności za ten stan - atrybucje zewnętrzne

• Poczucie osamotnienia w radzeniu sobie z trudnościami - ukrywanie własnych zaburzeń, unikanie wsparcia

• Maskowanie własnych zaburzeń - „normopatia” - odgrywanie w sytuacjach społecznych emocji, jakie powinno się przezywać w danej sytuacji - aleksytymicy sprawiają wrażenie osób dobrze opanowanych, bardzo dobrze przystosowanych społecznie.

• Uleganie nastrojom depresyjnym - świat pozbawiony jest radości, niespodzianek, ciepła, głębokiej satysfakcji z wzajemnego rozumienia się z innymi.

• Trudność w nawiązywaniu bliskich relacji - więzi z innymi traktowane jako złudzenie. Trudności u partnerów osób z syndromem aleksytymi - nie potrafią zrozumieć lęków aleksytymika, partnerzy czują się odrzucani, nierozumiani

Cechy syndromu aleksytymi

1. Niezdolność do werbalizacji własnych emocji
   - trudność w kontroli emocji
   - stosowanie „masywnych” mechanizmów obronnych np. izolacja

2. Niezdolność do odróżnienia pobudzenia fizjologicznego od emocji
   - emocje nie mogą pełnić funkcji informacyjnej
   - nieadekwatne uruchamianie mechanizmów radzenia sobie z emocjami - tłumienie emocji
   - atrybucje zewnętrzne

3. Ubóstwo wyobraźni oraz marzeń na jawie
   - ograniczone generowanie pomysłów - korzystanie z rozwiązań innych
   - brak marzeń na temat zdarzeń i spraw nacechowanych pozytywnie, ale łatwo pojawiają się wyobrażenia negatywne

4. Myślenie konkretne - operacyjny styl myślenia
   - koncentracja na powierzchownych aspektach zjawiska, niechęć do zmian istniejących sytuacji
   - dominacja potrzeby struktury niespecyficznej i stan zamrożenia epistemicznego.
   

• Zaburzenia werbalizacji - trudność w nazywaniu własnych emocji, ale też skłonność nazywania cudzych, stosowanie „ grubych „ określeń

• Zaburzenia wizualizacji - trudność w odtworzeniu emocjonalnych różnych emocjogennych sytuacji

• Zaburzenia semantyzacji - w tworzeniu intuicyjnych teorii emocji na podstawie etykiety werbalnej

• Zaburzenia desemantyzacji - nieumiejętność przystosowania nazwy emocji pojęciom odnoszącym się do emocji

• Zaburzenia symbolizacji - nie potrafią tworzyć metafor na określenie swoich stanów

• Zaburzenia desymbolizacji - nie potrafią zareagować pobudzeniem emocjonalnych na komunikaty o charakterze metaforycznym

	ALEKSYTYMICY	NIEALEKSYTYMICY
EMOCJE NEGATYWNE	Wysokie natężenie	Niskie natężenie
EMOCJE POZYTYWNE	Niskie natężenie	Wysokie natężenie
ZAINTERESOWANIA	Wąskie	Szerokie
MYŚLENIE	Konkretne	Abstrakcyjne
UKIERUNKOWANIE	Na fakty	Na fantazję i wyobraźnię
PREFERENCJE	Rzeczy znanych	Rzeczy nowych
RADZENIE SOBIE ZE STRESEM	Brak zdolności	Odporność na stres

Współwystępujące cechy:

• Podwyższony poziom hipochondrii

• Obniżona refleksyjność

• Więcej symptomów psychosomatycznych - somatyzacja

• Podwyższony poziom depresji - trudności w identyfikowaniu własnych uczuć o raz trudności w komunikowaniu uczyć innym
  - osoby aleksytymiczne nie potrafią komunikować uczuć sobie ani innym
  - to rodzi brak wiary w siebie i rezygnację z wchodzenia w bliskie relacje

• Nieokreślone stany lękowe - aleksytymia częściej współwystępuje z nimi (przyczynami depresji)

• Silne związki z gniewem - ujemne z przejawianiem gniewu na zewnątrz , dodatnie z przejawianiem gniewu do wewnątrz - przenoszenie gniewu na siebie

• Silne związki z unikaniem poszukiwania wsparcia - konsekwencji pojawienie się chorób psychosomatycznych, co zmusza do skorzystania z pomocy innych
  
  *Brak korelacji z wiekiem, poziomem wykształcenia, statusem społeczno-ekonomicznym, poziomem inteligencji.

*Istotne różnice między kobietami a mężczyznami

Przyczyny:

• Podejście ewolucjonistyczne :
  - mężczyźni - wyposażeni w kompetencje o charakterze zadaniowym, emocje stanowią dodatek przydatny do zrealizowania czynności o charakterze instrumentalnych.
  - kobiety - koncentracja na zachowaniach związanych z przetrwaniem gatunku - ochrona i wychowanie potomstwa. Emocje stanowią wartość autoteliczną.
  

• Odmienne wzorce lateralizacji:
  - mężczyźni - silniejsza lateralizacja - silniejsza przewaga funkcjonalna lewej półkuli ( wyższy poziom zdolności logicznego myślenia, gorszy dostęp do emocji )
  - kobiety - słabsza lateralizacja (obie półkule harmonijnie współpracują ze sobą, wykonywanie czynności poznawczych na nie zakłóca dostępu do emocji. )

• Podejście socjologiczne - inne procedury socjalizacyjne:
  - mężczyźni - nacisk na dążenie do statusu, radzenie sobie z problemami, poprawność, chłód emocjonalny
  - kobiety - nacisk na wykształceniu zdolności komunikacyjnych, zdolność wchodzenia w głębokie związki emocjonalne
  - dziedziczenie społeczne - stwarzamy dzieciom takie same wyzwania, jakie były stawiane nam w okresie dzieciństwa

Koncepcje psychoanalityczne

Koncepcja H.Krystal

Model deficytu w rozwoju afektywnym:

- progresywna desomatyzacja, różnicowanie i werbalizacja emocji
- rozwój afektywny wymaga rozwoju procesów poznawczych
Aby funkcje poznawcze mogły się rozwinąć i wykształcić dziecko powinno mieć zapewnione możliwości do „wyładowania” nagromadzonego afektu. W przeciwnym razie dochodzi do powstania w psychice konfliktu angażującego energię libido

• Kontakty matki z dzieckiem - okresie niemowlęcia. Podstawa do kształtowania psychicznych reprezentacji: matki, ja o raz fuzji reprezentacji obiektu (matki) i Ja.

• Istotną funkcję pełni wyobraźnia czy fantazjowanie.

• Wczesnodziecięce traumy , deprywacja potrzeb emocjonalnych prowadzi do:

-przedwczesnego zerwania iluzji symbiotycznej więzi z matką

-przekonania o niemożności kontrolowania świata zewnętrznego

W efekcie:

• Obraz samego siebie pozbawiony atrybutów ochronnych i opiekuńczych

• Wypieranie, tłumienie agresji na obiekt

• Rozszczepienie obiektu i relacji: Ja - obiekt

• Dwuwartościowa reprezentacja obiektu i Ja

PARADYGMAT POZNAWCZO- ROZWOJOWY /G. Taylor/

Deficyty w poznawczym opracowywaniu doznań emocjonalnych nie są efektem istnienia interpersonalnego konfliktu, ale są wynikiem nieprawidłowych wzorów relacji afektywnych między rodzicami a dziećmi.

• NIEZHARMONIZOWANA STRUKTURA TEMPERAMENTU

• PRZEWAGA AKTYWACYJNA OBSZARÓW PRZEDCZOŁOWYCH PRAWEJ PÓŁKULI

• SPECYFICZNY STYL WYCHOWANIA : nadopiekuńczy- nie pozwala uczyć się na własnych błędach, zdobywać wiedzę i niekonsekwentny - raz dziecko jest karane raz nagradzane, a w konsekwencji nie wie jak ma zdobyć uznanie społeczne, rygorystyczny z przewagą negatywnych emocji - brak rozwijania empatii, współodczuwania

• Stymulacja do podejmowania rywalizacji

• Brak akceptacji przejawów emocji negatywnych u dzieci - wypieranie emocji

• Brak rozwijania empatii

• Unikanie lub zaprzeczanie istnieniu emocji negatywnych przez rodziców

INTELIGENCJA EMOCJONALNA

1940 - Wechsler stwierdza, że osoby o tym samym poziomie inteligencji mogą znacząco różnić się w zakresie efektywnego radzenia sobie ze środowiskiem.

Niska wartość predykcyjna IQ - mimo wysokiej wartości IQ osoby nie radzą sobie w sytuacjach życiowych.

1. Zdolności językowe

2. Zdolności matematyczne

3. Zdolność orientacji przestrzennej

4. Zdolności kinestetyczne

5. Zdolności muzyczne

6. Inteligencja czy zdolności personalne

• Inteligencja interpersonalna - zdolność rozróżniana i właściwego reagowania na nastroje, temperamenty, motywacje i pragnienia innych osób.

• Inteligencja intrapersonalna - pozwala na dostęp własnych uczuć, rozróżnianie ich oraz poleganie na nich w kierowaniu swoim zachowaniem.
  

INTELIGENCJA EMOCJONALNA (Salovey, Mayer, model wstępny) to zdolność człowieka do śledzenia własnych i cudzych uczuć i emocji, różnicowania ich oraz wykorzystywania uzyskanych na tej drodze informacji w kierowaniu swoim myśleniem i działaniem.

ZAWIERA:

1. Ocenę i ekspresję emocji

2. Regulację procesów emocjonalnych

3. Wykorzystanie emocji jako istotnych wskaźników w procesie szeroko rozumianej adaptacji

Cztery składowe inteligencji:

1. Zdolność do trafnej percepcji, oceny i ekspresji emocji.

2. Zdolność uzyskiwania dostępu do procesów emocjonalnych i/czy generowania uczuć wówczas, gdy ułatwiają one proces myślenia.

3. Zdolność do rozumienia emocji i wiedzy o nich.

4. Zdolność do takiej regulacji i kontroli emocji, która zapewnia rozwój jednostki (emocjonalny i intelektualny).

• Procesy zorganizowane są w sposób hierarchiczny.

• Każdy poziom zawiera cztery typy zdolności, pojawiające się w różnych okresach rozwoju osobniczego.

1. Percepcja ocena i ekspresja emocji

• Zdolność do rozpoznawania emocji na podstawie ich korelatów fizjologicznych oraz myśli. Czyli uczenie się od rodziców.

• Zdolność do identyfikowania emocji u innych na podstawie wyglądu, tonu głosu. Często przez sytuacje kłótni rodziców i ich zapewnianie o normalności sytuacji, dochodzi do rozbieżności.

• Umiejętność adekwatnego wyrażania emocji oraz potrzeb z nimi związanych.

• Zdolność do rozróżnienia adekwatnych /nieadekwatnych, prawdziwych/nieprawdziwych niewerbalnych przekazów emocjonalnych.

2. Emocjonalność wspomagająca myślenie

• Kierowanie uwagi na istotne informacje. Najczęściej naszą uwagę przyciągają zmiany.

• Generowanie emocji jako pomoc w ocenie związanej z emocjami.

• Wahania nastroju zmieniają perspektywę postrzegania - uwzględnienie w danej sytuacji wielu perspektyw.

• Stany emocjonalne modelują metody rozwiązywania problemów np. radość ułatwia myślenie twórcze.

3. Rozumienie i analiza emocji (włączenie wiedzy o emocjach)

• Zdolność do nazywania i rozpoznawania związków między etykietkami słownymi a treściami, jakie oznaczają.

• Zdolność do interpretacji znaczenia, jakie niosą emocje w kontekście relacji.

• Zdolność do rozumienia złożonych emocji przeżywanych nieomal jednocześnie.

• Zdolność do rozpoznawania prawdopodobnych sekwencji emocji np. od złości do wstydu.

4. Świadoma regulacja emocji w celu ułatwienia rozwoju

• Zdolność do otwarcia się na emocje. Rodzice dają przekaz czy emocje wolno przeżywać czy też nie. Rodzice najczęściej tolerują emocje dodatnie, a karcą stany ujemne.

• Zdolność do świadomego włączania lub ignorowania emocji w zależności od ich wartości informacyjnych i użyteczności.

• Zdolność do świadomej kontroli emocji w relacji ze sobą i innymi.

• Zdolność do refleksyjnej kontroli emocji poprzez wyciszenie emocji negatywnych i wzmacnianie emocji pozytywnych, bez ignorowania ich wartości informacyjnej.

Inteligencja Emocjonalna (Bar-On, 1997) jest zbiorem pozaintelektualnych możliwości, kompetencji i umiejętności, wpływających na zdolność jednostki do efektywnego radzenia sobie z oczekiwaniami otoczenia.

• Umiejętności interpersonalne

• Umiejętności intrapersonalne - związane z samym sobą.

• Umiejętności przystosowawcze, adaptacyjne - gotowość do przystosowania się do zmian, adekwatnego reagowania.

• Strategie radzenia sobie ze stresem, umiejętność zarządzania stresem

• Ogólny nastrój

Model zrewidowany tzw. Model emocjonalnej i społecznej inteligencji zawiera 10 składników:

• uważność na siebie - intrapersonalne

• emocjonalna świadomość self - intrapersonalne

• asertywność - interpersonalne

• empatia - interpersonalne

• interpersonalne relacje

• tolerancja na stres - radzenie ze stresem

• kontrola impulsów - radzenie ze stresem

• testowanie rzeczywistości - zdolności przystosowawcze

• plastyczność rozwiązywanie problemów - zdolności przystosowawcz

• oraz 5 dalszych: aktualizacja self, niezależność (intra), społeczna odpowiedzialność, optymizm i szczęśliwość (ogólny nastrój)

Inteligencja Emocjonalna (Goleman)

KOMPETENCJE OSOBISTE

Kompetencje te determinują stopień, w jakim radzimy sobie ze sobą.

• Samoświadomość - wiedza o swoich stanach wewnętrznych, preferencjach, możliwościach i intuicyjnych ocenach

• Samoregulacja - panowania nad swoimi stanami wewnętrznymi, impulsami i możliwościami

• Motywacja - skłonności emocjonalne, które prowadza do nowych celów lub ułatwiają ich osiąganie

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

Kompetencje te determinują stopień, w jakim radzimy sobie z innymi.

• Empatia - uświadamianie sobie uczuć, potrzeb i niepokojów innych osób.

• Umiejętności społeczne - umiejętność wzbudzania u innych pożądanej reakcji.

Wpływanie na innych, porozumienie, łagodzenie konfliktów, przewodzenie, katalizowanie zmian, tworzenie więzi, współpraca i współdziałanie, umiejętność pracy w zespole.

Kompetencja Emocjonalna ( Saarni )

Opiera się na koncepcji Gordona (1989) - kompetencja emocjonalna - zakres, w jakim dzieci potrafią w określonych, zdefiniowanych społecznymi rolami czy regułami kontekstach społecznych rozumieć zawarte w nich przekazy emocjonalne.
Rozwój tych kompetencji zależy od procesu socjalizacji.

Saarni - Zmienne wspomagające wyjaśnianie progresywnego mechanizmu kompetencji emocjonalnej to:

• poczucie własnej wartości (self esteem),

• poczucie sprawstwa, skuteczności (self efficacy)

1. Świadomość stanów emocjonalnych

• Akceptacja dynamiki procesu, elementów niedostępnych świadomości

• Umiejętność powstaje na bazie wrodzonych wzorów ekspresji emocjonalnej

• Warunkiem jest uprzedni rozwój JA - JA jest podmiotem odczuć

• 10-12 miesięcy - odczytywanie wskazówek z ekspresji matki

• 5-6 rok życia - świadomość doświadczania różnych emocji lub emocji sprzecznych

2. Umiejętność różnicowania emocji przeżywanych przez innych

Na podstawie wskaźników sytuacyjnych oraz ekspresji mimicznej. Zaczynami zauważać zmiany

·         Na podstawie wskaźników sytuacyjnych oraz ekspresji mimicznej. Zaczynam zauważać zmiany w mimice i zachowaniu innych i na tej podstawie wnioskuję o emocjach innych ludzi.
·         2 lata - znane są słowne określenia sześciu podstawowych stanów emocji.
·         4 lata - wskazanie tych rodzajów sytuacji, które wiążą się z określonymi prostymi zespołami emocji. Dostrzega powiązania pomiędzy sytuacjami a emocjami.
·         5 - 6  rok życia - precyzyjne dekodowanie wyrazów mimicznych, wiedza o determinantach emocji własnych i innych. Wiem co powoduje emocje moje i innych osób.

3. Zdolności do nazywania emocji słowami

• 20 miesięcy - pierwsze słowa

• Najwcześniej przyswajane : śpiący, głodny, dobry, szczęśliwy, czysty, smutny, przestraszony, cichy

• Najpóźniej: rozśmieszany, zagrożony, znużony, odrzucony, beztroski, nieskrępowany, zazdrosny, napięty

• 3-4 lata - rozumienie ok. 125 słów odnoszących się do emocji

4. Umiejętność empatii: empatia poznawcza i partycypacyjna

• Empatia poznawcza - reakcja empatyczna jako efekt skupiania uwagi na emotogennych zdarzeniach, w których uczestniczą inni

• Empatia partycypacyjna - kiedy nie obserwowało się bezpośrednio reakcji emocjonalnej, gdy ta reakcja występowała

• Przechodzenie od nadmiernej identyfikacji (emocje pochłaniają dziecko) do form bardziej dojrzałych ( ja nie jestem w tej sytuacji) 12-13 r.ż

5. Umiejętność różnicowania stanów emocjonalnych korespondujących ze spójną ekspresją od tych, które pozbawione są ekspresji

• 6 lat - wiedza, że można błędnie odczytać cudzą ekspresję

• Umiejętność maskowania stanu wewnętrznego poprzez zewnętrzna ekspresję:
  - przesadna ekspresja - już w 2-3 r.ż
  - minimalizacja ekspresji: neutralizowanie emocji ( kamienna twarz ) lub substytucja emocji (okazywanie innej emocji) - 10-11r.ż

6. Znajomość kulturowych reguł i norm emocjonalnych

• Świadome maskowanie 10-11 r.ż

7.Umiejętność wnioskowania o emocjach na podstawie wiedzy o partnerze

• Umiejętność pojawia się wraz z rozpoczęciem edukacji szkolnej

• Posługiwanie się poznawczymi schematami powstałymi w różnych okresach do przewidywania czy wnioskowania o emocjonalnych reakcjach innych

8. Perspektywa interakcyjna w relacjach (zmiana ekspresji w celu ochrony uczuć innej osoby)

• Wiek przedszkolny - świadomość możliwości wywierania wpływu na stan emocjonalny innych

• Zdolność kierowania własną ekspresją, aby osiągnąć jakiś cel - kształtowanie poczucia sprawstwa.

9. Zdolność do radzenia sobie z negatywnymi stanami (zaangażowanie w inną sytuację, redefiniowanie sytuacji emocji)

• Zaangażowanie w inną sytuację, unikanie sytuacji negatywnej

• Redefiniowanie sytuacji emotogennej

• Redefiniowanie emocji

• Zmiana ekspresywnego zachowania na bardziej pozytywne

• Wyładowanie afektu ( często na innym obiekcie )

• Przekształcenie w chorobę somatyczną

10. Wiedza o strukturze relacji interpersonalnej (wyznaczanej bądź definiowanej przez bezpośrednią relację emocjonalną)

• 13-14 r.ż - spostrzeganie asymetryczności relacji i asymetryczności w ujawnianiu emocji.

11. Zdolność do emocjonalnej samowystarczalności

• Poczucie emocjonalnego sprawstwa, skuteczności

• Akceptacja własnych doświadczeń emocjonalnych

POMIAR IE

• modele zdolnościowe - IE do zdolność do percepcji, oceny i ekspresji uczuć własnych i cudzych, wykorzystywania emocji w myśleniu oraz rozumienia emocji i zarządzania nimi w sposób wspomagający osobisty rozwój.

Testy złożone z różnego rodzaju zadań czy problemów, których rozwiązanie wymaga zdolności związanych ze sferą emocjonalną

• modele mieszane lub modele cech - IE to szeroki wachlarz kompetencji i umiejętności począwszy od zdolności motywacyjnych, poprzez empatię i samokontrolę emocjonalną, aż po optymistyczne nastawienie do życia; cecha lub cechy osobowości dotychczas nie wyodrębniane w tradycyjnych teoriach osobowości.

Metody kwestionariuszowe (samoopisowe), w których osoba badana sama dokonuje oceny własnych kompetencji emocjonalnych

Praca Emocjonalna

• Pojęcie wprowadzone do literatury w latach osiemdziesiątych przez Hochschild

• Zawody związane z sektorem usług, którym towarzyszy zestaw reguł nakazujących, jakie emocje są właściwe i pożądane w kontakcie z klientem.

• Odgrywanie płytkie- przyjmowanie maski uczuć przeciwnych do tych odczuwanych w sobie.

• Odgrywanie głębokie - staranie się o wzbudzenie faktycznych emocji

• Wypalenie zawodowe:
  - wyczerpanie emocjonalne
  - depersonalizacja
  - poczucie obniżenia własnych dokonań

MIŁOŚĆ

• Agape - miłość bezinteresowna

• Philia - miłość platoniczna

• Eros (Amor) - miłość romantyczna, twórcza i kreatywna

• Sexus - miłość zmysłowa

• Narcyzm - miłość samego siebie
  

*libido - popęd, ciekawość zbliżenia
*destrudo - popęd agresji, złości

Miłość ulega nieustannym zmianom - taka jest natura tego uczucia. STERNBERG

Składniki miłości:

• INTYMNOŚĆ
  Pozytywne uczucia i towarzyszące im działania, które wywołują przywiązanie, bliskość i wzajemną zależność partnerów od siebie.
  - pragnienie dobra dla partnera
  - szacunek wobec partnera
  - zaufanie
  - dzielenie się
  - wsparcie - można na siebie liczyć, wsparcie emocjonalne
  - wymiana intymnych informacji
  - poczucie szczęścia z powodu bycia razem

• NAMIĘTNOŚĆ
  Konstelacja silnych uczuć zarówno pozytywnych, jak i negatywnych.
  Emocjom tym towarzyszy bardzo silne pragnienie maksymalnego połączenia się z partnerem.
  - emocje pozytywne: zachwyt, tkliwość, pożądanie, radość
  - emocje negatywne: ból, niepokój, zazdrość, tęsknota
  W początkowym etapie zakochania się namiętność jest bardzo silna i mało podatna na świadome kierowanie

• ZAANGAŻOWANIE
  Rozumiane jako decyzje, myśli i działania, ukierunkowane na przekształcenie relacji miłosnej w trwały związek oraz na utrzymaniu tego związku mimo występowania różnych przeszkód.
  - decyzja świadoma
  - składnik pozostający pod kontrolą
  - często najsilniejszy składnik podtrzymujący uczucie miłości w trwałych związkach

Formy miłości:

• Lubienie - intymność

• Zadurzenie - namiętność

• Miłość pusta - zobowiązanie, bez intymności

• Miłość romantyczna - intymność i namiętność

• Miłość niedorzeczna - zaangażowanie i namiętność, ukrywamy przed sobą informacje

• Miłość partnerska - zaangażowanie i intymność, brak emocji

• Miłość doskonała - intymność, namiętność i zaangażowanie

1 2 3 4 5 6

1 - zakochanie (namiętność)
2 - romantyczne początki (namiętność, intymność)
3 - związek kompletny (namiętność, intymność, zaangażowanie)
4 - związek przyjacielski (intymność, zaangażowanie )
5 - związek pusty (zaangażowanie)
6 - rozpad związku

POBUDZENIE I INTERPRETACJA

• Pobudzenie niekoniecznie musi być wywołane przez dany obiekt, ale musi zostać mu przypisane.

• Transfer pobudzenia - przeniesienie przyczyn pobudzenia z tego co rzeczywiście je wywołało, na coś (lub kogoś) nowego, co w tym czasie pojawiło się w naszym otoczeniu i skupiło na sobie naszą uwagę.

*** Dutton i Aron - eksperyment - 2 mosty

*** White i Kight - konieczność skupienia uwagi na danym obiekcie

*** White i wsp. - Pobudzenie fizjologiczne nasila atrakcyjność tych osób, które już i tak są bardziej lub mniej atrakcyjne, obniża zaś atrakcyjność tych, które uważane są za brzydkie.

NAMIĘTNOŚĆ

• Ocena naszych własnych uczuć nie jest ich prostym odczytywaniem, a raczej myślowym konstruowaniem na podstawie spostrzeganych objawów własnych uczuć (Wojciszke).

• Czynniki wpływające na eskalację namiętności

• Emocje pozytywne

• Intensyfikująca rola emocji negatywnych - pobudzenie wywołane emocjami negatywnymi może tak samo stanowić „powyżkę” dla namiętności, jak i pobudzenie wywołane emocjami pozytywnymi (*** Dutton i Aron - wstrząsy elektryczne)

• Rola przeszkód - owoc zakazany Małe, długotrwałe przeszkody powodują, że nam się nie chce, ale duże przeszkody sprawiają, że na przekór będziemy się bardziej starać. (*** Driscroll i wsp. - opór rodziców)

ODMIENNOŚĆ PŁCI

RODZENIE SIĘ POŻĄDANIA (Kinsey i wsp., 1948, 1953)

• Większa podatność mężczyzn na wizualne sygnały pobudzenia erotycznego

• Mężczyźni łatwiej ulegają podnieceniu czytając o seksie

• U kobiet podniecenie wynika głównie z bliskiego kontaktu fizycznego i dotyku

• Obecnie zanikanie tych różnic - tłumaczone jest to zanikaniem podwójnego standardu moralności

ROMANTYCZNOŚĆ - MĘŻCZYZNI SĄ BARDZIEJ ROMANTYCZNYMI KOCHANKAMI NIŻ KOBIETY

• Mężczyźni: 20 % zakochało podczas trzech pierwszych spotkań

• Po 12 spotkaniach tylko 30 % nie było pewnych

• Kobiety: Odpowiednio 15% i 43% (Kanin i wsp.)

• Mężczyźni odkochują się trudniej. Kobiety częściej przejmują inicjatywę podczas zrywania związku i są bardziej stanowcze.

• Mężczyźni popełniający samobójstwo z miłości: 4 x więcej mężczyzn w Polsce i 3 x więcej w USA.

• Kobiety mają ogólną tendencję do silniejszego przeżywania wszelkich uczuć - pozytywnych i negatywnych.

• Kobiety są bardziej uczuciowe a mężczyźni bardziej kochliwi.

KOGO I ZA CO LUBIMY

DUŻA LICZBA KONTAKTÓW

• Zasada kar i nagród

• Usuwanie niepewności - im częściej się spotykamy tym więcej o sobie wiemy.

• Responsywność - im częściej się z kimś spotykamy, tym nasze zachowanie jest dostosowane do oczekiwań drugiej osoby.

LUBIENIE PARTNERA ZALEŻY OD:

• Zalet

• Wad - odgrywają one większa rolę

• Wykrycie wady likwiduje dobroczynne skutki zalet. Wykrycie zalet nie równoważy wykrycie wad.

• Subiektywizm w ocenie cech partnera

• Atrakcyjność podobieństwa

• Podobny (w zakresie preferencji, wartości, a nie faktów) oznacza POZYTYWNY, oraz SŁUSZNY

• Subiektywizm w ocenie cech partnera

• Atrakcyjność podobieństwa

• PRZYSŁUGI

• Myślenie zdroworozsądkowe: przysługami zyskasz przyjaciół.

• Wyniki badań: przysługi mogą zniechęcać
  - norma wzajemności
  - przypuszczenie, że sprawca zrobił to w tym celu, by pozyskać naszą sympatię
  - niektóre przysługi informują o naszej ograniczoności

• KOMPLEMENTY
  - osoba komplementowania musi być niepewna swej wartości
  - dotyczą tych cech, których komplementowany nie jest pewien, czy je ma, ale wiesz , że chciałaby mieć
  - pochlebstwo musi być wiarygodne

BUDOWANIE ZWIĄZKU

SAMOSPEŁNIAJĄCE SIĘ PROROCTWA
- zakładamy coś z góry i przez cały czas szukamy wszystkiego co udowadnia naszą tezę, nasze zachowanie również zmierza do tego żeby było zgodne z naszym założeniem.
Znacznie lepiej jest zakładać, że jest się kochanym przez partnera niż niekochanym.

Łatwiej jest kochać osoby o wysokiej samoocenie, przekonane że są warte miłości niż o samoocenie niskiej, przekonanie, że na miłość nie zasługują.

NAJTRWALSZY I SZCZĘŚLIWY ZWIĄZEK, GDY OBIE STRONY WNOSZĄ PODOBNIE
- poczucie nadmiernego obdarowania budzi poczucie winy i obawę o utratę
- a niedobór - poczucie krzywdy
- Małżonkowie przekonani, że otrzymują niesprawiedliwie mało, szybciej i częściej zdradzają

Zasada mniejszego interesu, czyli mniejszego zaangażowania - osoba mniej zaangażowana uzyskuje profit w postaci większego wpływu na postać związku

PUŁAPKI

PUŁAPKA DOBROCZYNNOŚCI - ciągłe dawanie prowadzi do: spadku atrakcyjności prezentów, wzrostu oczekiwań, wzrostu dokuczliwości zachowań negatywnych.
Stałe i wzajemne ofiarowywanie dobra (oraz unikanie wyrządzenia partnerowi krzywd) prowadzi w miarę trwania związku do tego, że zdolność do sprawiania partnerowi przyjemności maleje, wzrasta natomiast zdolność do sprawiania mu bólu.

5 prawo Frijdy - rzeczy przyjemne szybko tracą na wartości

PUŁAPKA BEZKONFLIKTOWOŚCI - konflikty są nieuniknione, są nieprzyjemne i staramy się ich unikać.
Krótkotrwałe : ochrona siebie i partnera
Długotrwałe: uniemożliwienie źródeł konfliktów, brak orientacji co do zagrożeń dla związku, spadek umiejętności porozumiewania się, spadek radości z pojednania, spadek wiedzy o partnerze.
Stałe unikanie konfliktów w imię utrzymania wspólnoty działań, interesów i uczuć prowadzi do zaniku tej wspólnoty.

PUŁAPKA SPRAWIEDLIWOŚCI - sprawiedliwa wymiana dóbr - większa szansa na trwałość i satysfakcję.
Oczekiwanie sprawiedliwości w wymianie świadczeń sprowadza się głównie do odwzajemniania zachowań negatywnych.
Sprawiedliwość w zakresie wymianie zachowań negatywnych - najbardziej ko korzystna dla związku, ponieważ:

• Błędne koło ciągle umożliwia „zrewanżowanie się”

• Daje wytłumaczenie dla swoich negatywnych zachowań

• Sprowadza się do wyrządzania nieco większej krzywdy niż doznana ze strony partnera

Kluczową dla związku umiejętnością partnerów jest powstrzymanie się od rewanżu.

PUŁAPKA OBOWIĄZKU - systematyczne podpieranie uczuć do partnera odwołaniem się do poczucia obowiązku doświadczania tych uczuć.

Paradoksalne skutki nagrody - obecność sytuacyjnego uzasadnienia własnego działania w postaci nagrody prowadzi do niedoceniania roli wewnętrznego uzasadniania tego działania.
Kierowanie się w związku poczuciem obowiązku - spadek uroku intymności.
* Aronson, Carismith - groźba/prośba - zmiana atrakcyjności zabawki - uzasadnienie zewnętrzne/wewnętrzne
Lepper i wps. - przedszkolaki bawiące się pisakami - nagroda Odznaki Dobrego rysownika

Storge - przyjacielska, chłodna
Agape - miłość altruistyczna, macierzyńska, pełna troski i poświęcenia, element przyjacielski i silnych emocji związanych z byciem z drugą osobą.
Pragma - miłość jako zabezpieczenie życiowe, wybór partnera jako racjonalna ocena pod wieloma kryteriami.
Mania - miłość obsesyjna, pełna wzniesień i przegranych, ciągłe huśtawki emocjonalne.

CHEMIA MIŁOŚCI

ZAKOCHANIE

• Fenyloetyloamina

• Feromony

POŻĄDANIE SEKSUALNE

• Testosteron

EUFORIA, „USKRZYDLENIE”

• Dopamina i norephetamina

STABILIZACJA - przywiązanie i bliskość

• Endorfiny

• Oksytocyna

• Wazopresyna

MOTYWACJA

• MOTYWACJA - termin stosowany w psychologii do opisu wszelkich mechanizmów odpowiedzialnych za:

• URUCHOMIENIE

• UKIERUNKOWANIE

• PODTRZYMANIE

• I ZAKOŃCZENIE ZACHOWANIA

• Dotyczy on:

• Mechanizmów zachowań prostych, jak i złożonych;

• Mechanizmów wewnętrznych, jak i zewnętrznych;

• Procesów afektywnych i poznawczych

Ujęcie szerokie : wszelkie odruchy są mechanizmami
Ujęcie wąskie: nie ma miejsca na instynkty pierwotne

Pojęcia pokrewne:

Emocje i potrzeby - leżą u podstaw systemów motywacyjnych.

Motywacja - dlaczego?

• Wybór określonej formy zachowania

• Mechanizmy podtrzymujące aktywność (silna wola, wytrwałość)

• Mechanizmy warunkujące zaniechanie zachowania

• Mechanizmy rozpoznawania wyniku czynności

Podział teorii (Kelly) na teorie:

• popychające (Push theories)

• pociągające (Pull theories)

CZTERY MODELE MOTYWACYJNE

• HOMEOSTATYCZNY - źródłem motywacji jest zaburzenie homeostazy

• POTRZEBA ------ POPĘD --------- ODPOWIEDŹ

REDUKCJA POTRZEBY

POTRZEBA

• Specyficzny wewnętrzny stan, który może energetyzować zachowanie ukierunkowane na zaspokojenie danej potrzeby.

• Potrzeby pozostają często w związku z poziomem istotnych substancji cielesnych.

POPĘD - Psychologiczna ekspresja motywu np. głód pragnienie. Popęd wyłania się z ze stanu wewnętrznej potrzeby oraz obecności celu, który może być źródłem zaspokojenia.

ODPOWIEDŹ - Jakaś aktywność mięśniowa lub jakiekolwiek inne zachowanie.

*socjobiologia - motywem rządzącym wszelkimi zachowania organizmów żywych jest tendencja do rozpowszechniania własnych genów.

2 czynniki:

• okazja do rozpowszechniania genów

• Wybór partnera najlepszego z dostępnych

*koncepcja psychodynamiczna

1. wszelkie zachowania są zdeterminowane

2. ich źródłem jest energia psychiczna (?)

3. zachowaniem rządzą wrodzone instynkty /popędy

4. motywy są nieświadome

źródło popędów - stany organizmu, procesy metaboliczne, inne formy kumulacji energii

Popęd wg Freuda:

• Stan pobudzenia lub napięcia

• Impet popędu - strona energetyczna popędu, wielkość działającego napięcia

• Zaspokojenie ( ukierunkowanie popędu ) - usunięcie wewnętrznego napięcia/przyjemność

• Przedmiot popędu

Id - zasada przyjemności i natychmiastowego rozładowania
Ego - zasada rzeczywistości, skłania do wyboru dojrzalszych form gratyfikacji
Superego - moralne zasady, poczucie kary za postępowanie wbrew kodeksowi etycznemu.

Konflikty między presją popędu a lękiem przed karą zewnętrzną lub wewnętrzną - Lęk jest sygnałem niebezpieczeństwa

• Lęk obiektywny/ realistyczny

• Lęk neurotyczny

• Lęk moralny

MECHANIZMY OBRONNE

• działają poniżej progu świadomości więc człowiek nie zdaje sobie sprawy z ich istnienia

• chronią / minimalizują lęk

Różnice indywidualne miedzy ludźmi wyrażają się w

• sile popędu

• sposobach ich wyrażania,

• rozmiarach konfliktu i lęku

• wykorzystywaniu mechanizmów obronnych

K. HORNEY- 2 mechanizmy motywacyjne:

1. potrzeba bezpieczeństwa i stanowiący konsekwencję braku jej zaspokojenia - lęk podstawowy

2. wyidealizowany obraz własnej doskonałości pozostający
   w konflikcie z ja realnym

E. FROMM - dążenie do integracji własnej osoby

H. SULLIVAN:

1. potrzeba bezpieczeństwa

2. potrzeba przyjemności

Podsumowanie Cofer'a i Appley'a koncepcji psychodynamicznych to:

• energia - biologiczne siły organizmu

• geneza zachowania - popędy /potrzeby, instynkty/

• samokontrola motywacji - głównie nieświadoma

• mechanizm motywacyjny - redukcja napięcia

• PODNIETOWY - źródłem motywacji jest bodziec, który uruchamia odpowiednie procesy energetyczne

*Teoria Behawiorystyczna

POPĘD

• to wielkość deficytu jakiegoś ważnego dla organizmu czynnika pozytywnego lub siła oddziaływania czynnika negatywnego

• w efekcie mniej lub bardziej ukierunkowany, mniej lub bardziej specyficzny niepokój pojawiający się w organizmie i uruchamiający czynności ukierunkowane na usunięcie tego niepokoju

POBUDKA /przynęta/

• to stan lub obiekt mający zdolność do redukowania lub zmniejszania wielkości popędu

WZMOCNIENIE

• to każdy obiekt lub stan rzeczy, który zwiększa prawdopodobieństwo powtórzenia reakcji wywołanej działaniem danego bodźca

• brak oczekiwanego wzmocnienia pozytywnego to kara; brak oczekiwanego wzmocnienia negatywnego to nagroda
  

Zarówno popęd, jak i pobudka mogą uruchamiać motywację.
Niekiedy Pobudka uruchamia Popęd.
Niekiedy Popęd „stwarza” Pobudkę.

Clark Hull

• motywacja ma swoje źródła w Darwinowskiej walce o byt

• do przeżycia niezbędne są pewne obiekty oraz umiejętności zdobywania tych obiektów

• każda forma deprywacji lub zagrożenia (deficyt obiektów pozytywnych lub nadmiar obiektów negatywnych) powoduje powstanie ogólnego popędu

• popędy uruchamiają zachowania, lepiej bądź gorzej wyuczone

• podstawowymi wyznacznikami zachowania są: popęd oraz nawyk

Potencjał pobudzeniowy reakcji = siła popędu x siła nawyku

• POZNAWCZY - działające bodźce uruchamiają procesy poznawcze, a te zaś uruchamiają energetyczne i kształtują reakcje, źródłem motywacji jest przetwarzanie informacji

TEORIA POLA - Kurt Lewin (teoria topologiczna)

• 1. Zachowanie jest funkcją pola istniejącego w czasie, gdy to zachowanie występuje.

B = f (P, E)

• 2. Analiza zawsze zaczyna się od sytuacji jako całości, w której wyróżnia się części składowe.

• 3. Konkretną osobę w konkretnej sytuacji można opisać w formie matematycznej.

• Jednostka porusza się w swoim polu psychologicznym. W kierunkach wyznaczonych przez wektory sił w nim działających, stąd też jej zachowania powinny być wyjaśniane na podstawie analizy aktualnie istniejącego pola siły.

• Pole psychologiczne (przestrzeń życiowa) - ogół współistniejących faktów, które są pojmowane. jako wzajemnie od siebie uzależnione, cała rzeczywistość psychologiczna człowieka, człowiek i jego środowisko jako całość.

• Energia psychiczna - jest uwalniana, gdy w rezultacie wzrostu napięcia w jakiejś części systemu, nastąpi utrata równowagi.

• Pole psychologiczne jest w stanie ciągłej dynamiki - napięć zaburzających stan równowagi i wytwarzanej energii, która ma przywrócić równowagę.

• Napięcia powstają w związku z potrzebami.

Właściwości napięcia:

• Tendencja do zrównania stanu napięcia w danym systemie z wielkością napięcia w otaczających systemach.

• Wywieranie nacisku na granicę systemu.

TEORIA DYSONANSU POZNAWCZEGO - Leon Festinger

• Pomiędzy elementami poznawczymi mogą istnieć reakcje dysonansowe czyli niezgodności.

• Dysonans powoduje nacisk na działanie w kierunku jego redukcji.

• Przejawy działania tego nacisku to zmiany w zachowaniu, zmiany w danych poznawczych oraz ostrożność w przyswajaniu nowych informacji i opinii.

1. Dysonans występuje prawie zawsze po podjęciu decyzji wyboru między dwiema lub więcej alternatywami.
Elementy poznawcze odpowiadające pozytywnym cechom odrzuconej alternatywy oraz elementy poznawcze odpowiadające negatywnym cechom wybranej alternatywy są w dysonansie z wiedzą dotyczącą podjętego działania.
2. Dysonans występuje prawie zawsze, gdy przez oferowanie nagrody lub zagrożenie karą usiłowano wywołać u danej osoby zachowanie zewnętrzne sprzeczne z jej własna opinią.

3. Przymusowy lub przypadkowy dopływ nowych informacji może wytworzyć elementy poznawcze pozostające w relacji dysonansu do już istniejących.

4. Otwarte wyrażenie odmiennego zdania prowadzi do powstania dysonansu poznawczego u członków grupy.

Zmiana jednego lub więcej elementów włączonych w relację dysonansu
Dodanie nowym elementów poznawczych będących w konsonansie

Ślepota poznawcze - palenie nie szkodzi, dużo ludzi pali i nic im nie jest
bagatelizowanie - ale bzdury
ośmieszanie nadawcy
zniekształcanie informacji - więcej ludzi umiera z powodu spalin
dodawania nowych informacji - palenie relaksuje
przyjęcie „nadprzekonań” - to jest zaprogramowane genetycznie ile kto będzie żyć
pomniejszanie subiektywnej ważności problemu - szkoda czasu na takie głupoty
zmiana zdania i/lub zachowania

• HUMANISTYCZNY - charakter indeterministyczny - źródło zachowań jest wewnętrzne, sytuacja zewnętrzna nie ma wpływu na kształtowanie motywacji zachowania co najwyżej na przebieg.

HIERARCHIA POTRZEB Maslowa

Samorealizacja
Prestiż i uznanie
potrzeby społeczne
potrzeby bezpieczeństwa
potrzeby fizjologiczne

• potrzeby niedoboru i potrzeby wzrostu (metapotrzeby)

• deprywacja potrzeb

• samourzeczywistnienia, a zatem niemożność samorealizacji, powoduje metapatologie

• Motywacja konieczności i wyboru

• Współcześnie także:

• EWOLUCJONISTYCZNY

• ATRYBUCYJNY

• ZWIĄZANY Z „JA”
  
  
  
  
  
  
  
  

KONFLIKTY MOTYWACYJNE

Motywacje symultaniczne - w tym samym czasie możemy realizować wiele różnych motywów, celów, zadań.
Motywacje hierarchiczne - hierarchia potrzeb Maslowa, mając wiele zadań musi ustalać co jest najważniejsze.
Konflikty motywacyjne.

„Konflikt pojawia się wówczas, gdy zaspokojenie jednego motywu przez wzbudzoną tendencję do działania, wyklucza zaspokojenie jakiegoś innego motywu, ponieważ uniemożliwia wykonanie aktów instrumentalnych, służących temu rywalizującemu motywowi, który był przyczyną zaistnienia konfliktu” (Cofer i Appley).

Wytrącenie ze stanu stabilności psychicznej.
Wyzwolenie poczucia niepewności.
Konflikt jako stan emocjonalno - motywacyjne.

Typologia konfliktów ( Kurt Lewin )

KONFLIKT - „sytuacja, w której na jednostkę oddziałują jednocześnie siły ukierunkowane przeciwstawnie, przy tym jednak mające w przybliżeniu taką samą moc”.

Dążenie - dążenie
Osoba znajduje się między dwiema pozytywnymi wal encjami p mniej więcej równej sile.
Sytuacja znajduje się w stanie „chwiejnej równowagi” - w miarę zbliżania się do jednego celu jego siła przyciągania wzrasta, natomiast siła odleglejszego już celu słabnie.

Unikanie - unikanie
Osoba znajduje się między dwiema wal encjami negatywnymi o mniej więcej równej sile.
Musi wystąpić „zewnętrzna bariera” uniemożliwiająca zniknięci obu przykrych możliwości.
Konflikt prowadzi do bezczynności i trwania po środku.

bariera

Dążenie- unikanie
Osoba stoi wobec obiektu mającego aspekty zarówno pozytywne, jak i negatywne (ambiwalentny charakter sytuacji).

Teoria konfliktów (Noel E. Miller)

1. Tendencja do zbliżania się do celu (gradient dążenia) jest tym silniejsza im bliżej niego znajduje się dana jednostka.

2. Tendencja do unikania bodźca (gradient unikania) wywołującego strach jest tym silniejsza im bliżej niego znajduje się dana jednostka.

3. Gradient unikania jest bardziej stromy niż gradient dążenia i szybciej wzrasta w miarę zbliżania się do celu.

4. Gradienty zbliżania lub unikania zmieniają się wprost proporcjonalnie do siły popędów znajdujących się u ich podłoża.

5. Jeżeli dwie niezgodne (sprzeczne) reakcje pozostają w konflikcie to wystąpi reakcja silniejsza.

siła gradientów

gradient unikania

gradient dążenia

bliskość celu

Podwójny konflikt dążenie unikanie

• Osoba stoi w obliczu dwóch celów, z których każdy ma składniki zarówno pozytywne, jak i negatywne.

• Zbliżanie się do możliwości A - pojawia się gradient unikania A oraz gradient dążenia do B. Odwrotnie przy zbliżaniu się do możliwości B.

TEORIA EKSPLORACJI

• Organizmy preferują optymalny stopień złożoności bodźców.

• Jednostka przyzwyczaja się do pewnego stopnia złożoności i najchętniej eksploruje bodźce nieco bardziej złożone.

• Jednostka zawsze wybiera bodźce nieco trudniejsze od tych, do których się przyzwyczaiła, dzięki czemu wzrasta poziom preferowanej złożoności bodźców.

• Interakcje z bodźcami ze środowiska -> wzrasta poziom kompetencji -> przetwarzania bodźców o coraz większym poziomie złożoności

• Wzrost poziomu kompetencji -> dostrzeganie nowych, nieznanych dotąd aspektów rzeczy znanych (eksplorowanie na nowo czegoś, co było już eksplorowane)

Przyzwyczajenie do pewnego stopnia złożoności -> Eksploracja bodźców bardziej złożonych -> Wzrost poziomu preferowanej złożoności -> Wzrost poziomu kompetencji -> Zwracanie uwagi na kolejne elementy otoczenia -> Wchodzenie w interakcję z nowymi elementami -> Rzeczy nowe stają się znane.

Koncepcja motywu ciekawości ( Daniel Berlyne )

• Ludzie mają silną motywację do przetwarzania informacji, które pozwalają im utrzymać optymalny poziom pobudzenia
  Zbyt niski poziom pobudzenia - słaby efekt pobudzenia
  zbyt wysoki poziom pobudzenia - unikanie pobudzenia

• Organizmy dążą do odczuwania afektu pozytywnego i unikania afektu negatywnego

• Przetwarzanie nowych informacji zależy od ich potencjału pobudzenia (potencjalnej zdolności pobudzania)
  Nowy bodziec, który odbiega od normy - > pobudzenie
  Im większy rozdźwięk, tym silniejsze pobudzenie
  Umiarkowany rozdźwięk = umiarkowany poziom pobudzenia = przyjemność

Bodziec staje się rozpoznawalny -> przestaje wzbudzać zaskoczenie -> organizm poszukuje nowych bodźców.

Czynniki determinujące pobudzenie (potencjał pobudzenia arousal potential):

• Zmienne psychofizyczne - zależą od ilości i jakości stymulacji, fizycznych czy chemicznych właściwości bodźców.

• Zmienne etologiczne - związane z wymogami przetrwania (stany popędowe np. pragnienie, pociąg seksualny albo specyficzne emocje)

• Zmienne porównawcze - wpływają na selekcję bodźca, ciekawość i zachowania eksploracyjne (nowość, zmienność, złożoność, niezgodność „ inkongruencja”)

„Cecha określana przez potrzebę zróżnicowanych, nowych i złożonych wrażeń i doświadczeń oraz gotowość podejmowania ryzyka fizycznego i społecznego w celu zaspokojenia tej potrzeby”.

Składniki:

1. Szukanie grozy i przygód

2. Szukanie doświadczeń

3. Przekraczanie granic

4. Nietolerowanie nudy

Teoria odwrócenia, zmiany ukierunkowania

• Zarówno wysokie, jak i niskie pobudzenie może być przyjemne i przykre.

• W pewnych sytuacjach jednostka dąży do wysokiego pobudzenia (sytuacja pobudzenia), w innych do niskiego pobudzenia (sytuacja niepokoju).

Stan teliczny -
nastawienie na osiągnięcie celu,
Istotny cel
Cel zrealizowany konsekwentnie
Zachowanie stałe i zrutynizowane
Poszukiwanie sytuacji znanych
Nastawienie na przyszłość

Stan parateliczny -
nastawienie na samą aktywność ,
Duża zmienność,
Próba przedłużania,
Eksperymentowanie z zachowaniem
Poszukiwanie nowości
Nastawienie na tu i teraz

Rozpoznanie uzależnienia

• Przymus używania- silna potrzeba skorzystania z substancji uzależniającej

• Sztywny schemat postępowania- powtarzający się w określony sposób sekwencji tych samych czynności

• System przekonań

• Niepowodzenia przy próbach samodzielnej zmiany - mimo podejmowania, składania obietnic nie można poradzić sobie z zaprzestaniem czynności nałogowych

• Wzrost tolerancji - potrzebne coraz większe dawki, aby osiągnąć ten sam efekt. Inni zaczynają reagować zdziwieniem

• Rosnące koszty, destrukcja

• Objawy odstawienia -złe samopoczucie, dyskomfort, specyficzny „głód” pojawiający się po zaprzestaniu brania

Źródła aktywizujące mechanizmy uzależnienia:

Współwystępowanie czynników biologicznych, psychologicznych i środowiskowych.

Wewnętrzne:

• uszkodzenia organizmu oraz choroby somatyczne i psychiczne,

• deficyt praktycznych umiejętności życiowych,

• destrukcyjna orientacja życiowa.

Zewnętrzne, sytuacyjne:

• sytuacje podwyższonego ryzyka,

• trwałe uszkodzenia ważnych relacji społecznych,

• negatywne konsekwencje społeczne szkodliwego picia.

Mechanizm nałogowego regulowania uczuć (Mellibruda)

• Manipulacja swoimi uczuciami za pomocą alkoholu, pozwalająca na uzyskanie emocjonalnej niezależność od otoczenia

• Zubożenie życia emocjonalnego

• Osłabienie relacji interpersonalnych

• Zmniejszenie się tolerancji na cierpienie

• Radzenie sobie ze stresem - styl skoncentrowany na unikaniu
  
  
  
  
  
  Huśtawka negatywna:

1. Odkrycie, że picie alkoholu wywołuje pozytywne emocje.

2. Alkohol staje się głównym źródłem przyjemnych doznań.

3. Konsekwencje picia prowadzą do doznań nieprzyjemnych (cierpienia).

4. Picie alkoholu po to, by złagodzić cierpienie i doznać doraźnej ulgi.

Mechanizm iluzji i zaprzeczeń (Mellibruda)

• Alkohol osłabia zdolność do racjonalnego myślenia, wzmacniając myślenie magiczno-życzeniowe

• Wbrew oczywistym faktom alkoholik nie widzi powodów do zaprzestania picia, znajduje natomiast wiele uzasadnień, by pić nadal

• Proste zaprzeczanie - zaprzeczanie najbardziej oczywistym faktom, mimo, że fałsz tych zaprzeczeń jest widoczny dla każdego, zaprzeczanie dotyczyć może picia, faktów świadczących o uzależnieniu

• Minimalizowanie- pomniejszanie wagi problemów z alkoholem, pomniejszanie konsekwencji picia, bagatelizowanie

• Obwinianie - obarczanie innych odpowiedzialnością za własne picie - żony, dzieci, pracodawcy, kolegów, ustroju

• Racjonalizowanie - znajdowanie pozornie racjonalnych uzasadnień swojego picia

• Intelektualizowanie - mówienie o piciu jako o abstrakcyjnym problemie innych ludzi, alkoholik może nawet mówić rzeczy słuszne, ale bez odnoszenia tego co mówi, do siebie

• Odwracanie uwagi - zmiana tematu rozmowy, w celu uniknięcia nieprzyjemnych kwestii związanych z piciem alkoholu.

• Fantazjowanie - nierealne wyobrażenia na temat picia np. przestanę pić, kiedy będę chcieć

• Koloryzowanie wspomnień - wspominanie przyjemnych aspektów picia, pomijając zdarzenia przykre i ich konsekwencje

• Marzeniowe planowanie - tworzenie naiwnych i nierealistycznych wizji swojej przyszłości w oderwaniu od realnych możliwości

Nałogowe zasady myślenia:

• To nie ja - zaprzeczanie odpowiedzialności

• To nie dlatego,

• tym razem na pewno się uda,

• od jutra będzie inaczej,

• oni są do mnie uprzedzeni,

• niewygodne fakty znikają gdy się o nich nie myśli,

• wystarczy mocno chcieć żeby to mieć,

• jakoś to będzie,

• co się stało to się nie odstanie

Mechanizm rozpraszania i rozdwajania „ja”

Zaburzenia poczucia tożsamości

1. Rozdwajanie „ja” - czyli tworzenie dwubiegunowych wersji siebie - powstanie u alkoholika dwóch odmiennych, biegunowych wersji własnego osoby

2. Rozpraszanie granic „ja” - poczucie rozpływania się, utraty kontroli, zatarcia osobistych granic

3. Wydrążenie „ja” - alkoholik nie wie, kim właściwie jest, doświadcza poczucia pustki, braku poczucia sensu życia, braku hierarchii wartości

ZABURZENIE ODŻYWIANIA

• To grupa zaburzeń psychicznych, objawiających się znaczącymi odchyleniami od wzorców normalnego, społecznie jedzenia.

• W przebiegu zaburzeń jedzenia dochodzi zwykle do zaburzenia własnego wizerunku ciała, zwykle w postaci przypisywania sobie nadmiernej wagi lub grubej sylwetki przy zupełnie normalnej sylwetce lub znacząco niskiej wadze ciała.

• Najczęściej rozpoznawanymi zaburzeniami jedzenia są: anoreksja psychiczna, bulimia psychiczna, i tzw.kompulsywne objadanie się.

Jedzenie „normalne”:

• Jest to jedzenie, gdy jest się głodnym

• Jedzenie do takiego momentu, aż głód zostanie zaspokojony

• Jedzenie tego, co się lubi jeść, aż do momentu zaspokojenia głodu - nie przerywanie jedzenia dlatego, że „nie powinno się tyle jeść, bo można przytyć”

• Dobieranie sobie pożywienia według różnych reguł, np. głodu, czasu na zjedzenie, apetytu na coś, a nie według zawsze tej samej sztywnej zasady, np. „wolno mi tylko zjeść rzeczy, które mają mniej niż 100 kalorii i w ogóle nie zawierają cukru”

• Jedzenie trzy razy dziennie, z możliwością niewielkiego przegryzania pomiędzy głównymi posiłkami

• Preferowanie spożywania posiłków w towarzystwie

• Zjedzenie więcej czegoś, jeśli szczególnie smakuje, zostawienie części posiłku jeśli jest niesmaczny

• Brak poczucia winy, jeśli zjadło się więcej, niż początkowo się planowało

• Świadomość, że po jednym, nadmiernym posiłku nie przytyje się od razu

• Traktowanie jedzenia nie jako najważniejszej dziedziny swego życia

Anoreksja psychiczna

Kryteria diagnostyczne (wg DSM IV)

1. Ciężar ciała poniżej granicy wagi minimalnej dla wieku i wzrostu lub poniżej 85% wagi oczekiwanej wagi lub brak należnego przyrostu w okresie wzrastania.

2. Paniczny lęk przed przyborem masy ciała.

3. Zaburzenie postrzegania ciężaru i kształtu ciała.

4. Pierwotny brak miesiączki lub wtórny brak miesiączki / brak trzech kolejnych cykli miesiączkowych.
   

Objawy fizyczne anoreksji:

• Szybki spadek wagi ciała

• Objawy niedożywienia

• Brak miesiączek, nieregularne miesiączkowanie

• Bladość skóry, często szarawy jej odcień

• Niska temperatura ciała, czemu często towarzyszy uczucie zimna

• Zawroty głowy, omdlenia

• Suche, łamliwe włosy

• Odwodnienie

• Kołatanie serca, arytmie (nieregularna praca serca) spowodowana głównie niskim poziomem potasu

• Zanik narządów płciowych wewnętrznych

• Osteoporoza

• Najpoważniejszym powikłaniem somatycznym jest oczywiście śmierć - zdarza się ona u co 10-ej ,a nawet u co piątej osoby cierpiącej na anoreksję psychiczną.

Objawy psychiczne:

• Zaburzenia koncentracji myślenia

• Negatywne głosy - wyrzuty sumienia, zwykle osądzające osobę chorą za jej chorobę - nie są to na pewno halucynacje

• Nagłe zmiany nastroju

• Perfekcjonizm

• Niepewność swoich możliwości

• Obniżenie poczucia swojej wartości, zwykle uzależnione od tego co się zjadło, i jak się wygląda

• Tendencja do izolowania się od ludzi

Zachowania:

• Zakładanie obszernych ubrań

• Używanie środków przeczyszczających

• Nadmierne zainteresowanie składem kalorycznym

• Częste ważenie się

• Skargi na dolegliwości brzuszne

• Tłumaczenie się jedzeniem gdzie indziej

• Wychodzenie do toalety po posiłku

Bulimia psychiczna

Kryteria diagnostyczne (wg DSM IV)

1. Powtarzające się epizody gwałtownego objadania się. Epizod objadania się charakteryzuje się:
   — jedzeniem w krótkim czasie (np. w 2 godz.) ilości jedzenia, która dla większości osób jest zdecydowanie za duża, aby można ja. było zjeść w tym czasie i w podobnych okolicznościach,
   — poczucie braku kontroli nad jedzeniem w trakcie epizodu (na przykład poczucie, że nie można przestać jeść lub zapanować nad ilością i sposobem jedzenia).

2. Stosowanie nawracających nieprawidłowych zachowań kompensacyjnych służących zapobieganiu przyrostowi masy ciała, takich jak:
   — prowokowanie wymiotów; nadużywanie środków przeczyszczających, diuretyków, lewatyw i innych,
   — poszczenie,
   — intensywne ćwiczenia fizyczne.

3. Zarówno epizody objadania się, jak i nieprawidłowe zachowania kompensacyjne występują przeciętnie co najmniej dwa razy na tydzień przez trzy miesiące.

4. Samoocena wyznaczona głównie przez kształt i wagę ciała.

5. Zaburzenie to nie występuje w przebiegu anorexia nervosa.

Objawy fizyczne:

• Obrzęk ślinianek, pękające naczynia krwionośne pod oczami

• Skargi na palenie w gardle

• Uczucie zmęczenia, kurcze łydek

• Szybko rozwijająca się próchnica, nalot na zębach, uszkodzenia szkliwa

• Duże wahania wagi ciała

• Odwodnienie (podsychający język, skóra którą można zebrać w fałd, która powoli powraca do swego zwykłego wyglądu)

• Niski poziom sodu i potasu we krwi (hipokaliemia, hiponatremia)

• Objawy uszkodzenia nerek i wątroby

• Zaparcia

• Zrogowacenia, rany , które się nie goją na opuszkach palców

• Wymioty z domieszką krwi

• Kołatanie serca, zaburzenia rytmu serca

Objawy psychiczne:

• Depresję, przygnębienie, poczucie winy

• Nadmierny samokrytycyzm

• Potrzebę ciągłej aprobaty

• Uzależnienie samopoczucia od aktualnej wagi

• Duże wahania nastroju

• Silne emocjonalnie, ale krótkie związki z innymi ludźmi

• Częstsze są próby samookaleczania, a nawet samobójcze

Zachowania:

• Epizody objadania się, najczęściej w samotności

• Nadmierne zainteresowanie się jedzeniem

• Unikanie restauracji, barów, planowanego jedzenia

• Obwinianie się po jedzeniu

• Korzystanie z łazienki zaraz po jedzeniu

• Używanie środków przeczyszczających

• Narzucanie sobie głodówek

• Kilkugodzinne codzienne ćwiczenia

• Poczucie braku kontroli nad jedzeniem

• Obawa przed przytyciem

---