15. Elementy psychologiczne i autobiograficzne w twórczości lat międzywojennych i powojennych. (Dąbrowska, Kuncewiczowa, Tokarczuk)

• Maria Dąbrowska „Noce i dnie” (1931 - 1934)

• kilkakrotnie przerabiana powieść rzeka

• akcja rozpoczyna się w 1884 roku a kończy się na wybuchu I Wojny Światowej

• cała historia została ukazana jako współczesna z perspektywy ludzi szarych

• ilustruje proces deklasacji społeczeństwa ziemiańskiego

• odradza się pierwiastek epicki (dialektyka trwania i przemijania)

• tonacja epicka zostaje skomplikowana przez wielowątkowość, ruchliwość i niespodziewane zwroty akcji

• jest to literacka autobiografia dzieciństwa (postać Agnieszki)

• znajdują się też elementy powieści idei

• zmiana dystansu epickiego świadczy o wrażliwości autorki na zmiany w poetyce

• na pierwszy plan wysuwa się ogólnoludzka problematyka psychologiczna i związane z nią zagadnienia filozoficzne

• przeciwstawienie postaw otwartej (Bogumił) oraz zamkniętej (Barbara)

• ideałem wspólnoty jest miłość

• praca to nie tylko wartości społeczne, ale także wartości moralne, metafizyczne; pozwala zespoić się ze swoim istnieniem

• styl bogaty w odmiany mowy zależnej zmierza w kierunku potoczności

• Dąbrowska nobilituje wartości w szarej, codziennej pracy i życiu bez zdarzeń

• jej język jest bardzo komunikatywny

• Maria Kuncewiczowa „Cudzoziemka” (1936 rok)

• rodzaj przedśmiertnego obrachunku z własnych życiem i przywołują skojarzenia autobiograficznego filmu

• bardzo znamienna perspektywa dla lat trzydziestych

• Róża to postać barwna, władcza, kapryśna i budząca postrach w rodzinie

• jest to bardzo sugestywny portret psychologiczny głównej bohaterki; psychoanalityczne studium wywołane końcem własnego życia (istotny jest zawód miłosny i niespełniona miłość)

• Olga Tokarczuk „E. E.” (1995 rok)

• cały świat powieści zostaje podporządkowany zasadzie kreacji artystycznej (rozpoznawania natury człowieka, jego uzależnień od ciała i do myśli)

• główną bohaterką jest dorastająca dziewczyna Elza Etzner uznawana za medium

• zaczynają się dziać wokół niej dziwne, niepokojące rzeczy (widzi duchy zmarłych, jest wykorzystywana jako medium przez matkę)

• istotną część powieści stanowią zapiski młodego lekarza, który analizuje przypadek E. E pod kątem czysto psychoanalitycznym (nawiązanie do psychoanalizy Freuda; wyraźne rozbicie na świadomość i pod świadomość)

• zdolności opuszczają ją w momencie osiągnięcia dojrzałości płciowej

• Tokarczuk pokazuje strach głównej bohaterki, to jak powoli wpisuje się w rolę medium i zaczyna się obawiać co się stanie, gdy utraci swoje zdolności

• wcześniej niezauważana Elza teraz jest w centrum uwagi (potrzeba zainteresowania otoczenia sobą; swoistego rodzaju odwet za wcześniejszą obojętność)

---