Referat 2: Zmiana społeczna, rozwój i postęp (Sztompka, Giddens)

ZMIANA różnica między stanem systemu społ.(np.grupy) w 1 momencie czasu

SPOŁECZNA i jego stanem w innym momencie (między stanem wcześniejszym i

późniejszym).

Możliwe różnice między stanem wcześniejszym i późniejszym:

1) może nastąpić zmiana składu systemu, np.:

• Migracje, rekrutacja do grup, reforma organizacyjna.

2) zmiana struktury systemu → modyfikacja różnych typów sieci powiązań między elementami:

• Interakcje - nowe struktury interakcyjne, np. nawiązywanie nowych kontaktów, wchodzenie w nowe stosunki ;

• Interesy - nowe struktury interesów, np. bogacenie się lub biednienie, zyskiwanie lub tracenie władzy ;

• Normy - nowe struktury normatywne, np. wyznawanie nowych wartości, kierowanie się nowymi normami, odgrywanie nowych ról ;

• Idee - nowe struktury idealne, np. nowa wiara, akceptowanie innych ideologii, zyskiwanie nowej wiedzy o świecie .

3) zmiana funkcji pełnionych przez elementy społeczeństwa, np.:

• Rodzina tradycyjna pełniła wiele różnych funkcji: ekonomiczną, socjalizacyjną, prokreacyjną, religijną itd. Z czasem niektóre funkcje zostały przejęte przez wyspecjalizowane instytucje, np. zakład pracy, szkołę, Kościół.

4) zmiana granicy systemu, np.:

• 2 partie łączą się w 1

5) zmiany w otoczeniu systemu, np.:

• Powódź niszczy i odcina miasteczko, urbanizacja pochłania podmiejskie wioski.

Czynniki zmiany społecznej - 3 zasadnicze stałe źródła zmiany społ. :

1)środowisko fizyczne → bezpośredni wpływ środowiska na zmianę społ. jest niewielki, jednak da się zaobserwować jego wpływ na życie społeczne, np.:

• Różne zwyczaje i praktyki mieszkańców obszarów polarnych i tropikalnych,

• Stopień rozwoju na obszarach mało sprzyjających i obszarach żyznych.

2)organizacje polityczne → w znacznym stopniu decydują o przebiegu rozwoju społ. Duże znaczenie w ustanowieniu najbardziej tradycyjnych systemów państwowych odegrała władza wojskowa.

3)czynniki kulturowe → np.: oddziaływania religijne, systemy komunikacji i przywództwa.

• Religia może być czynnikiem hamującym bądź przyspieszającym zmiany.

• Pojedynczy przywódcy wywierali duży wpływ na dzieje świata, np.: Juliusz Cezar (przywódca polityczny), Jezus (przywódca religijny), Isaac Newton (przywódca myśliciel i wynalazca). Należy pamiętać, że aby jednostka mogła zająć wysoką pozycję i skutecznie działać muszą istnieć sprzyjające warunki społ. (przykład A.Hitlera lub M.Gandhiego).

PROCES ciąg następujących po sobie i przyczynowo uwarunkowanych zmian

systemu.

• Proc.kierunkowe → nieodwracalne, każda faza późniejsza w czasie przybliża stan systemu do pewnego stanu wyróżnionego (preferowanego lub unikanego). Np.: wzrost organizmu , dojrzewanie , starzenie się , śmierć.

• Proc.cykliczne → po pewnym czasie stan systemu powraca do punktu wyjścia / stanu początkowego. Np. cykle koniunkturalne wzrostu i recesji.

ROZWÓJ SPOŁECZNY, PROCESY ROZWOJU rodzaj procesów kierunkowych.

Cechy:

- kierunek procesu jest pozytywny = z czasem zwiększa się poziom zmiennej, np.:

Wzrost liczby ludności - rozwój demograficzny,

Wzrost produkcji - rozwój gospodarczy.

- kierunkowa sekwencja zmian społ. jest uruchomiona przez mechanizmy wewnątrzspołeczne (immanentne, endogenne - w ramach rozważanego systemu ≠ egzogenne - poza systemem społecznym np. zmiany klimatyczne, epidemie).

Rozwój jednoliniowy → zmiany zawsze biegną 1 regularnym torem

(rozwój unilinearny).

Rozwój wieloliniowy → sekwencje zmian mają zbliżony kierunek, ale przebiegają

różnymi torami (rozwój multilinearny)

Rozwój skokowy → kumulowanie się zmian ilościowych, po których następuje

zasadnicza zmiana jakościowa itd. (np. rozwój społ.wg Marksa).

POSTĘP SPOŁECZNY proces rozwojowy o kierunku wartościowanym, ocenianym

pozytywnie. Przeciwny jest mu regres (oddalanie się od cenionego stanu, wartości).

Cechy postępu: procesowość, kierunkowość (zmiany prowadzą do coraz to innych stanów społeczeństwa, przybliżające do określonego stanu idealnego), optymizm.

Postępowość jest zrelatywizowana → postępem jest to, co za postęp jest przez dane społeczeństwo uważane. Postępowość zależna jest od:

1. zbiorowości, np. odebranie ziem wielkim właścicielom i uwłaszczenie chłopów postępowe dla mas wiejskich, ale nie dla arystokracji ;

2. czasu historycznego, np. wprowadzenie równouprawnienia kobiet postępowe wg nas, ale nie wg ówczesnych ludzi ;

3. uznawanych wartości (kryteriów postępu), np. uprzemysłowienie to postęp, gdy za kryterium przyjmiemy wzrost produkcji, ale nie przetrwanie naturalnego środowiska.

pytania dotyczące postępu	Wizja sakralna	Wizja mechanistyczna	Wizja humanistyczna
o podmiot postępu [sprawcę]	Bóg	system/organizm społ.	człowiek (pod.indywidualny) zbiorowość (pod.kolektywny)
o mechanizm postępu [przebieg]	dzieje przebiegają w sposób z góry przez Boga założony	samorozwój, autodynamika (metafora wzrostu organicznego)	sumowanie działań i kumulowanie skutków, co tworzy pewną ciągłość hist.
o kryterium postępu [cel]	królestwo boże	rosnąca złożoność, podział, zróżnicowanie	stopniowe doskonalenie jakiegoś istotnego wymiaru życia

Czynniki decydujące o aktywności społecznej prowadzącej do twórczych przekształceń:

• Cechy jednostek - np. dominujący typ osobowości, twórczość, innowacyjność ;

• Właściwości struktur społ.- np. otwartość, heterogeniczność, tolerancja wobec różnorodności i oryginalności, dawanie pola swobody ;

• Stosunek do tradycji i przeszłości - czerpanie do dalszego rozwoju ;

• Wizja oczekiwanej przyszłości - optymizm i nadzieja, myślenie perspektywiczne i strategiczne, planowanie i antycypowanie.

Trauma zmian społecznych

DYSKURS TRAUMYzwrócenie uwagi na destabilizujące, dezorganizujące i

dezorientujące konsekwencje zmian społ., niezależnie od ich treści.

Zawsze obok konsekwencji znajdą się (choćby dlatego, że

zmiany naruszają zastany porządek, przerywają ciągłość,

zaburzają równowagę) .

Jakie zmiany mogą mieć charakter traumatogenny? :

• Nagłe, gwałtowne, dokonujące się w bardzo krótkim czasie ,

• Obejmujące równocześnie różne dziedziny życia społ. ,

• Głębokie, radykalne, dot.centralnych dla zbiorowości wartości/reguł/przekonań,

• Niespodziewane i szokujące.

TRAUMA KULTUROWA kultura, jako 1 z dziedzin życia społ., jest najbardziej

wrażliwa na „traumę zmiany”, bo charakteryzuje się

ciągłością, rutyną.

3 poziomy traumy kulturowej:

I. skala biografii indywidualnej , np.

• choroba, śmierć bliskiej os., rozwód, utrata pracy, awans, małżeństwo, narodziny dziecka.

II. traumy zbiorowe (skala mikrospołeczna), np.

• zmiany gwałtowne: bankructwo firmy, rozpad drużyny piłkarskiej ;

• zmiany powolne: demoralizacja wspólnoty, korupcja w partii politycz.

III. traumy historyczne (skala makrospołeczna), np.

• zmiany gwałtowne: rewolucja, podboje, wojna ;

• zmiany powolne: rosnące przeludnienie, degradacja środowiska, choroby cywilizacyjne.

Podatność na traumę różnych jednostek, grup jest inna z uwagi na posiadane „zasoby obronne”. Np.:

• ktoś ma dużo pieniędzy → nie musi bać się głodu, biedy, bać się o swoje bezpieczeństwo

• Ktoś ma dużo znajomości/kontaktów → łatwiej uzyska pomoc, dostanie pracę, nie boi się tak bardzo zwolnienia

• Ktoś ma wyższe wykształcenie i różne umiejętności → nie boi się o swoje stanowisko

Symptomy traumy:

- syndrom braku zaufania→ do instytucji publicz. lub obywateli, np. opinie o politykach

- apatia→ pasywność, poczucie bezsilności, np. absencja wyborcza

- orientacja na dzień dzisiejszy

- nostalgia→ idealizowanie dziejów swojej zbiorowości

- niepokój→ obawy, lęki, podatność na plotki

-„panika moralna” → masowe dyskusje, spory, mobilizacja ruchów społ.

Radzenie sobie z traumą:

• Strategie indywidualne → możliwie najlepsza adaptacja do panujących warunków, np. budowanie murów, montowanie zamków i alarmów, ochrona.

• Strategie masowe → spontaniczna ekspresja niezadowolenia wyrażana przez wielu ludzi równocześnie, ale nie w porozumieniu ze sobą, np. zamieszki na ulicach, wandalizm.

• Strategie zbiorowe → podejmowanie wspólnych, zorganizowanych i celowych działań, np. strajk, marsz protestacyjny, petycje, akcje charytatywne.

Zmiana traumatogenna może pełnić funkcję konstruktywną bądź destruktywną.

Od czego zależy wynik zmiany?:

• Wartość progowa traumy→ granica społecznej odporności na traumę,

• Zakres i głębokość, Nagłość/stopniowość → czyli rozmiar traumy,

• Stopień dysonansu→ jak bardzo nowe wartości, normy, są podobne/różne do/od tradycyjnych,

• Rozmiar grup straumatyzowanych→ kogo dotyka trauma,

• Liczba i doniosłość negatywnych stanów traumy,

• Szanse adaptacji indywidualnej,

• Środki i zasoby społeczne do obrony/radzenia sobie z traumą,

• Sytuacja geopolityczna→ np. korzystny układ sojuszów, tendencje rynkowe i polityczne .

4

---