SYSTEMY, STRUKTURY I

PROCESY SPOŁECZNE

ZMIANA SPOŁECZNA

Zmiana społeczna - to zmiana

zasadniczych struktur społeczeństwa lub

grupy społecznej. Jest zawsze obecna w

życiu społecznym, ale szczególnie szybko

zachodzi w epoce nowoczesnej. Posunąć

się można do stwierdzenia, że

nowoczesna socjologia powstała z próby

zrozumienia zmian jakie dały początek

nowym formom porządku społecznego.

Zdaniem Sztompki zmiana społeczna to różnica „(…) między

stanem systemu społecznego (grupy, organizacji) w jednym

momencie czasu i stanem tego samego systemu w innym

momencie czasu” Stan wcześniejszy i stan późniejszy mogą

się różnić pod rozmaitymi względami. Może nastąpić:



zmiana składu systemu - przybywa lub ubywa członków

systemu (migracja, rekrutacja itp.)



zmiana struktury systemu, a więc powiązań między

elementami



zmiana funkcji pełnionych przez elementy społeczeństwa.

Z punktu widzenia koncepcji funkcjonalnej

Parsonsa „zmiana społeczna to proces

przełamywania stanów równowagi przez siły

odśrodkowe i ustanawiania nowej równowagi

systemu”.W związku z tym, że poszczególne

części systemu są ze sobą powiązane, „zmiana

w jednym punkcie wywołuje napięcie w

sąsiadujących z nim częściach systemu. Jedną z

podstawowych i natychmiastowych reakcji na

napięcie jest aktywizacja uczuciowa w obronie

zabezpieczonych prawem interesów” 

Ważnym kryterium jest zasięg zmiany, który pozwala wyróżnić

zmiany o charakterze rewolucyjnym i ewolucyjnym, globalnym

i marginalnym czy dokonującym się wewnątrz grupy i

zmieniającymi całe społeczeństwa, kultury, cywilizacje. Inne

kryteria dotyczą regularności, powtarzalności i incydentalności

zmian. 

Badanie zmian możliwe jest przez analizę czynników

integrujących lub powodujących dezintegrację; czynników

wewnętrznych, endogennych i zewnętrznych, egzogennych;

czynników ekonomicznych i pozaekonomicznych (np. religia,

kultura, tradycja). Zmiany badane są także z punktu widzenia

zachowań jednostkowych i zbiorowych, małych i dużych grup

społecznych; można analizować wąski aspekt życia

społecznego lub całokształt stosunków społecznych.

Zróżnicowany jest też przedmiot badań: stosunki społeczne i

ekonomiczne, polityczne, etniczne, instytucje, normy i inne.

Zmiany mogą być czynnikami służącymi

kontynuacji lub negacji przeszłości

(migracje, wojny, podboje, ideologie,

tradycja, polityka, stosunki gospodarcze).

Czasem przeobrażenia kumulują się

wewnątrz jakiegoś systemu. 

Zmiany możemy wartościować w

kategoriach postępu lub regresu.

SYSTEMY, STRUKTURY I

PROCESY SPOŁECZNE

TEORIE

STRUKTUR

SPOŁECZNYCH

Społeczeństwo bez struktury społecznej byłoby

bezkształtnym zbiorem jednostek. Od

najdawniejszych czasów zawsze kształtowały się

jakieś struktury np. podział na płeć.

- struktura społeczna jest niezbywalnym atrybutem i

pierwotnym ogniwem każdej komórki społecznej

- struktura społeczna występuje w różnych

postaciach np. hierarchia, podział, zróżnicowania

Strukturę społeczną można zdefiniować jako układ

stosunków między ludźmi, kategoriami

społecznymi, organizacjami, instytucjami

społecznymi i innymi elementami jakie występują

w mikroskali na poziomie jednostek i poziomie

globalnym.

Struktura społeczna socjologii) – układ wzajemnie

powiązanych elementów składowych społeczeństwa,

np. ról społecznych czy pozycji, między którymi

zachodzą mniej lub bardziej dynamiczne procesy oraz

występuje hierarchia społeczna. Jest to też układ

stosunków społecznych pomiędzy poszczególnymi

osobami, kategoriami społecznymi lub organizacjami.

Pojęcie struktury w socjologii zaczerpnięte zostało z

biologii przez Herberta Spencera, który porównywał

społeczeństwo do organizmu (zwierzęcego).

Czynniki kształtujące strukturę społeczną:



poziom rozwoju ekonomicznego



społeczny podział pracy



zasoby siły roboczej



stosunki własnościowe



proporcje między sektorami gospodarki

Wyróżnia się kilka koncepcji

dotyczących struktury społecznej:

Teoria funkcjonalno – strukturalna

Jej zwolennicy (między innymi Auguste Comte i Herbert

Spencer) uważali, że społeczeństwo jest całością składającą

się z wzajemnie zależnych elementów, dzięki czemu

możliwe jest funkcjonowanie i rozwój całej zbiorowości.

Wszystkie wchodzące w jej skład części są równie ważne i

tworzą niepodzielną całość.

W ujęciu Alfreda Radcliffe- Browne’a struktura społeczna jest

siecią złożonych stosunków międzyludzkich. W jego ujęciu

struktura społeczna jest układem pozycji, natomiast

organizacja jest układem ról społecznych.

Koncepcja konfliktowa

Jej pomysłodawcą teoretycznym był Thomas Hobbes , do jej

zwolenników należeli Karol Marks i jego następcy. Według

nich społeczeństwo składa się z wzajemnie zwalczających

się grup dążących do dominacji. Konflikt klasowy jest przy

tym czynnikiem zmian społecznych. Państwo powstaje w

drodze regulacji społecznych. Wtedy gdy społeczeństwo

jest tak zróżnicowane, że prawa naturalne nie są w stanie

rozwiązać tych różnic. Władza publiczna, która powstaje ma

za zadanie chronić grupę posiadającą własność.

W ujęciu marksistowskim struktura społeczna ogranicza się do

struktury klasowej, przy czym sama struktura społeczna

wynika z relacji między pracą a kapitałem.

Koncepcja interakcyjna

Jej zwolennikiem był m.in. Herbert Blumer. Koncepcja ta odrzuca

samo pojęcie struktury społecznej jako pewnego układu

elementów tworzących całość. Istotą życia społecznego są

przede wszystkim interakcje (inaczej ciągła wymiana

informacji), jakie zachodzą między ludźmi podejmującymi

wspólne działanie. Ludzie wchodząc w interakcje wytwarzają

relacje, które nazywamy strukturą. Tak więc strukturę

społeczną należałoby rozumieć jako pewien proces oraz układ

porozumień i uzgodnień pomiędzy jednostkami. Następuje

zróżnicowanie społeczne. Społeczeństwo opiera się na

rodzinie i religii. Pojawia się sprawniejsza organizacja, która

gwarantuje nowe możliwości.

Koncepcja strukturalistyczna

Claude Levi- Strauss  zakłada, że opisywane

przez badaczy społeczeństw struktury to

tylko modele (których tak naprawdę nie

ma) przydatne w analizie mechanizmów

zachodzących w społeczeństwach,

natomiast mechanizmy te kształtowane są

poprzez struktury głębokie istniejące w

ludzkich mózgach.

Koncepcja strukturacji

Wprowadzona przez Anthony’ego Giddensa

zakłada, że rzeczywistość społeczna ma
dualną naturę. Z jednej strony struktura
jest układem reguł działania, ale także
umożliwia zaistnienie działań społecznych,
jest elementem dynamizującym działanie
społeczne.

Ujęcie holistyczne

Struktura jest mechanizmem, utrzymującym się w

równowadze dzięki temu, iż jednostki przypisywane

są do ról pełnionych w społeczeństwie, przy czym o

jej kształcie czy zmianie decydują

zinstytucjonalizowane normy społeczne. W

opozycyjnym ujęciu mikrospołecznym, podłożem

kształtowania się struktury społecznej są

mechanizmy psychologiczne indywidualnych

jednostek, które kształtują ją dzięki własnej

aktywności.

BIBLIOGRAFIA:



Sztompka, P. Socjologia,



Białyszewski, H. Funkcjonalna

koncepcja zmiany społecznej,



Ossowski, S. O strukturze społecznej,