Zmiana społeczna

Zmiana Społeczna

Zmiany społeczne według Goodmana są stałymi elementami życia.

Zachodzą w każdym społeczeństwie lecz z różną intensywności np.

niektóre regiony Ameryki Południowej powoli wprowadzają zmiany,

podczas gdy w USA zmiany odbywają się w błyskawicznym tempie.

ZMIANY SPOŁECZNE mogą być



Zamierzone



Niezamierzone



Krótkotrwałe np. Moda



Długotrwałe np. Skutki wynalezienia samochodu.



Szybko akceptowane przez społeczeństwo np.. Program poprawy

opieki zdrowotnej.



Niechętnie akceptowane- wywołują wiele kontrowersji w

społeczeństwie.
Zmiany te zazwyczaj nie dzieją się bez powodu, lecz mają jakąś

przyczynę.



Środowisko naturalne



Procesy kulturowe
- odkrycie
- wynalazek
- dyfuzja



Struktura społeczna



Ludność



Nauka i technika



Działalność ludzka
- działania jednostek
- działania zbiorowe

Przyczyny zmian
społecznych

Środowisko naturalne

Środowisko naturalne jest ściśle
związane ze społeczeństwem np. Wielka
Brytania ze względu na swe położenie w
pobliżu dużych zbiorników wodnych stała
się narodem żeglarskim w
przeciwieństwie do krajów śródlądowych.
Ustąpienie lodowca około 13 tys. lat
temu spowodowało wzrost połaci lasów,
a tym samym doprowadziło do rozwoju
różnych społeczeństw.

Obecnie toczy się debata związana z
efektem cieplarnianym (wzrost
temperatury na wskutek freonu, i emisji
dwutlenku węgla) Wzrost temperatury
może doprowadzić do topienia
lodowców, a to z kolei do podniesienia
poziomu morza. Niewątpliwie zmiana ta
zmusiłaby niektóre społeczeństwa do
zmiany miejsc zamieszkania, oraz do
zmian struktury uprawy ziemi.

Procesy kulturowe



Kultura rzadko jest statyczna;
zmieniają się zarówno jej aspekty
materialne jak i niematerialne,
zmiany te zachodzą dzięki kilku
procesom kulturowym.



Odkrycie czyli ukazanie istniejącej
idei lub prawa, np. prawo ciążenia;
grawitacja istniała od zawsze ale w
pewnym momencie czasu uczeni
mogli zrozumieć jej naturę i
oddziaływanie.



Wynalazek, wykorzystanie
istniejącej wiedzy w celu
stworzenia czegoś nowego np.
samochód to wynalazek
materialny, alfabet jako wynalazek
kulturowy.



Dyfuzja, w procesach kulturowych
to przenikanie cech jednego
społeczeństwa do innego. Możliwa
jest dzięki migracji, handlowi i
podróżom między różnymi
społeczeństwami.

Struktura społeczna



Według Marksa klasowa
struktura społeczeństwa jest
głównym źródłem zmian. Owe
zmiany wynikają również z
innych rodzajów nierówności
społecznych. Podstawowym
elementem zmian społecznych
są; różnice pomiędzy grupami
rasowymi etnicznymi czy
religijnymi. Przyczyna zmian
społecznych może również
tkwić w konkurencji pomiędzy
dziedzinami gospodarki lub w
jej kręgu.

Ludność



Zmiana liczby ludności ma również duży

wpływ na poziom zmian społecznych. Wzrost

liczby mieszkańców miast przyspieszył rytm

życia ich członków. Gwałtowny wyż

demograficzny obserwowany w latach 40-

dziestych doprowadził do rozwoju instytucji

edukacyjnych. Niski przyrost naturalny

zagraża społeczeństwu, ponieważ czasem

jest zatrudnionych za mało osób aby uzyskać

niezbędną liczbę zasobów



Zmiany liczby ludności związane są również z

migracjami. Przemieszczanie się ludności z

Północy na Południe USA przyczyniło się do

zmiany Kongresu a tym samym do zmian w

strukturze władz politycznych i

ekonomicznych. Ponadto „wraz z większym

politycznym wpływem grupy wyborców w

starszym wieku zmienia się struktura

systemu rent i emerytur”

Działalność ludzka



Zmiana społeczna może być wynikiem działalności pojedynczych
jednostek lub zbiorowych grup. Wielu historyków jest zdania iż historię
tworzą tylko wybitne jednostki, za przykład podają osobę Chrystusa,
Karola Marksa, Adolfa Hitlera, Alberta Einsteina. Uważają postacie te
za wyjątkowe gdyż tylko nadzwyczajny człowiek może zmienić bieg
historii.



Socjologowie nie podzielają tego poglądu. Uznają wkład tych postaci
lecz są zdania iż są one „produktem” swojej kultury, epoki w której
przyszło im żyć. Zmiany które dokonały się za sprawą ich działalności
były następstwem trwających już wcześniej procesów społecznych.
Hitler doszedł do władzy niewątpliwie dzięki sytuacji gospodarczej
Niemiec panującej po pierwszej wojnie światowej.



Czasem działania pojedynczych na pozór nieistotnych jednostek są
rezultatem zmian społecznych.



Działania zbiorowe są równie ważnym czynnikiem. Dzięki działaniom
rewolucyjnym szerszych grup społecznych powstają współczesne
państwa. Religie będące skupiskiem wiernym niejednokrotnie
zmieniają bieg wydarzeń.

Nauka i technika



Nauka i technika rozwija się w błyskawicznym tempie dzięki wiedzy
naukowej. I tak o to skonstruowanie samochodu przyczyniło się do
zrewolucjonizowania świata stosunków społecznych. Zmniejszyła się
liczba odwiedzin sąsiedzkich na korzyść dalszych wyjazdów. Wynalazek
ten umożliwia między innymi pracę poza miejscem stałego
zamieszkania.



Rozwój medycyny zwiększył długość życia, nowe aparaty medyczne
często pozwalają normalnie funkcjonować ludziom obłożnie chorym.



Dzięki nowoczesnej komunikacji np. satelity, możliwy jest na całym
świecie nieustanny przepływ informacji.
Według Ogburna to właśnie nauka doprowadziła do zmian społecznych
i kulturowych. „Jest on twórcą pojęcia opóźnienie kulturowe, które
oznacza tendencję do szybszych zmian w kulturze materialnej niż
niematerialnej” (np.większość pracowników nie wykorzystuje
wszystkich opcji swych komputerów na wskutek tak zwanego lęku
przed techniką)

Modele postindustrialne i
postmodernistyczne



Terminy te są filozoficznym komentarzem na temat „dzisiejszego”
społeczeństwa, ukazują jego stan i kierunek rozwoju. Komentarze
dotyczące postindustrializmu przedstawiają przekształcenia związane
z ciągłym postępem technologicznym w produkcji i komunikacji.
Maszyny mogą już wykonywać wiele skomplikowanych zadań w
przemyśle, zmienia się więc charakter pracy i społeczeństwa.
Stanowiska zawodowe wymagają większych umiejętności oraz
praktyki, edukacja staje się ważna, jak nigdy do tej pory. „Rodzi się”
nowy typ ludzi - bardziej mobilny, elastyczny i wykształcony.



Postmodernizm podkreśla upłynnianie się społeczeństwa co
doprowadza do decentralizacji. Wraz ze zróżnicowaniem pozycji
słabnie siła rządu. Rozpadają się więzi sąsiedzkie, mnożą się rynki na
których można kupić niemal wszystko, w niepamięć odchodzą wartości
religijne i kulturowe. Zanika kontakt między ludzki zarówno w pracy
jaki w domu, w sąsiedztwie polityce i kulturze. Tak oto racjonalność
modernizmu przetarła drogę do nie racjonalnej płynności chaosu.

Teorie zmiany społecznej



Teoria ewolucjonistyczne



Teorie cykliczne



Teoria funkcjonalistyczna



Teoria konfliktu

Teoria ewolucjonistyczna

Spencer był zdania iż każda zmiana jest jednocześnie postępem. Przyjął

teorię ewolucjonistyczną reprezentowaną przez Darwina. Dążył do
ograniczenia interwencji państwa w życie społeczne, co miało sprzyjać
rozwojowi naturalnych, ewolucjonistycznych praw postępu
społecznego. Uważał że „przetrwają najlepiej przystosowani” –
organizacje oraz pojedyncze jednostki, które poradzą sobie w
warunkach konkurencji, przetrwają a nawet rozwiną się, pozostałe
zanikną.



Teoria ta szybko została obalona. Gerhard i Jean Lenski sformułowali
teorie ewolucjonistyczną o znacznie szerszym zasięgu. Uważali, iż
postęp techniki jest efektem zmian społecznych. Jest zatem siłą
sprawczą zmian zachodzących w produkcji ekonomicznej,
organizacjach i zachowaniach społecznych. Zmiany społeczne
postrzegali jako „zjawisko wielotorowe, przebiegające w różnych
sferach społecznych, z różnym natężeniem i w rozmaitych
kierunkach.”

Teoria cykliczna



Wielu teoretyków zmian społecznych uważało, że zmiany mają
charakter cykliczny. Spengler uważał iż społeczeństwo rozwija się w
takich samych etapach jak życie ludzkie a więc, rodzi się, rozwija i
umiera. Narodziny i początkowy rozwój zachodzą w bardzo szybkim
tempie, które z czasem słabnie. Społeczeństwo zaczyna chylić się ku
upadkowi w chwili gdy usilnie dąży do osiągnięcia materialnych
korzyści.



Toynbee uważał że społeczeństwo powinno korzystać z doświadczeń
historii. Upadku społeczeństwa można uniknąć, należy w tym celu
podjąć działania, pozwalające na jego uniknięcie. Rozwój cywilizacji
stymulowany jest przez środowisko, lub działalność ludzką:
„społeczeństwo najlepiej rozwija się wówczas gdy wyzwania te są
względnie łagodne albo gdy społeczeństwo podejmuje odpowiednie
działania i ustanawia instytucje, które pozwalają stawić im czoło”.



Kennedy podkreślał fakt iż wielkie mocarstwa dążące do rozszerzenia
granic swych terytoriów, osłabiają bazę ekonomiczną w akcje militarne
(prowadzi to do upadku społeczeństwa). Za współczesny przykład swej
teorii uważał USA.

Teoria funkcjonalistyczna



Parson uważał społeczeństwo za system powiązań i zależności,
dążących do osiągnięcia równowagi. Zmiana społeczna jest wynikiem
zachwiania równowagi. Społeczeństwo zwalcza ją wówczas gdy
zakłóca sprawne funkcjonowanie. Czasem przyjmuje owe zmiany
ustalając tym samym nową równowagę.



Według tej teorii zmiana może także prowadzić do stabilizacji systemu.



Zmiany wywołują czynniki zewnętrzne np. Wojna jak również
wewnętrzne np. recesja

Teoria konfliktu



Walka klasowa między klasą wyzyskiwaczy a klasą wyzyskiwaną była
źródłem zmian społecznych zachodzących w klasycznym marksizmie.
Konflikty między tymi grupami doprowadziły do zmian w strukturze
społeczeństwa. Zmiana rozpatrywana jest jako skutek potrzeby
pogodzenia sprzeczności. Rozwiązaniem problemu nie ma być
kompromis, tylko owa zmiana, dzięki której powstaje nowy środek
rozstrzygnięcia konfliktu.

Marks na początku rozpatrywał zmiany społeczne wywołane tylko

przez sprzeczności ekonomiczne.



Dahrendorf próbował rozszerzyć teoria Marksa. Zmianę społeczną
łączył z różnorakimi konfliktami społecznymi. Konflikty na tle rasowym,
etnicznym i religijnym uważał za źródło znaczących konfliktów.



Spór o prawo do aborcji wywarł znaczny wpływ na politykę społeczną
w

wielu krajach a zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych.

Propozycja syntezy



Tak naprawdę żadna teoria w pełni nie oddaje definicji zmiany

społecznej.

Każda z nich ma wielu zwolenników jaki przeciwników.

Teoria ewolucyjna na przykład nie pozwala zrozumieć w szerszym
zakresie zmian społecznych zachodzących we wnętrzu społeczeństwa.
Teoria cykliczna tłumaczy zmiany w krajach zachodnich, krytycy
zarzucają jej bezskuteczność w stosunku do krajów wschodnich.



Teorie cykliczne i ewolucjonistyczne szkicują ogólne ramy zmian
społecznych. Wskazują wpływ nacisków zewnętrznych oraz napięć
wewnętrznych na kształtowanie się owych zmian. Teorie konfliktu
szkicują najczęstsze przyczyny napięć społecznych, z kolei teoria
funkcjonalistyczna mówi iż reakcją na zmianę jest przystosowanie się
do obecnego stanu rzeczy przy zachowaniu równowagi.



Wszystkie teorie uzupełniają się, jednak jak dotąd nie istniej jedna w
pełni wyjaśniające te zmiany definicja.

Najważniejsze pojęcia



Zmiana społeczna: różnica między stanem systemu społecznego

(grupy, organizacji) w jednym momencie i stanem tego samego

systemu w innym momencie.



Postęp: proces przybliżający nieustannie do takiego stanu

społeczeństwa w którym realizują się jakieś ważne społeczne wartości;

stanu uważanego za dobry, słuszny, sprawiedliwy, szczęśliwy, godny

itp.



Proces: ciąg, sekwencja następujących po sobie i przyczynowo

uwarunkowanych zmian systemu, które nazywamy fazami lub

etapami.



Proces cykliczny: taki, w którym po pewnym czasie powraca do punktu

wyjścia, do swojego kształtu początkowego.



Proces kierunkowy: taki, którego żaden etap nie powtarza się, a cała

sekwencja przybliża stale do jakiegoś przyszłego stanu wyróżnionego –

„celu” czy krańca procesu.



Regres: proces, który oddala społeczeństwo od stanu uważanego za

pożądany z punktu widzenia rozpowszechnionych w społeczeństwie

wartości.

Najważniejsze pojęcia, cd.



Rozwój: proces kierunkowy napędzany czynnikami endogennymi, w

którym poziom pewnych istotnych zmiennych jest stale rosnący.



Rozwój jednoliniowy (inaczej – unilinearny): taki, w którym sekwencja

zmian biegnie zawsze tym samym, jednym torem, po regularnej,

wyznaczonej jakby z góry trajektorii.



Rozwój skokowy: taki, w którym po okresie kumulowania się zmian

ilościowych, cząstkowych, dochodzi do pewnego progu nasycenia, po

którego minięciu występuje zasadnicza zmiana jakościowa.



Rozwój wieloliniowy (inaczej – multilinearny): taki, w którym różne

sekwencje zmian mają jedynie zbliżony ogólnych kierunek, ale

przebiegają w różny sposób, różnymi torami czy trajektoriami, w

zależności od konkretnych warunków historycznych i kulturowych

danego społeczeństwa.



Utopia społeczna: wizje dobrego, szczęśliwego, doskonałego

społeczeństwa przyszłości, na tyle wyidealizowane i skrajne, że

całkowicie nierealistyczne.

Typy społeczeństw



Zachodzące w społeczeństwie zmiany prowadzą do powstania nowych

modeli społeczeństw. Wyróżniamy dwa rodzaje społeczeństw:
- Społeczeństwo tradycyjne
- Społeczeństwo przemysłowe
- Społeczeństwo poprzemysłowe zwane także ponowoczesnym i

informacyjnym

Społeczeństwo tradycyjne
nastawione jest na rolnictwo i gospodarkę naturalną. Podstawową
jednostką w tym społeczeństwie jest gospodarstwo domowe, pieniądz
odgrywa w nim znikomą rolę to też wymiana towarowa i rynek są słabo
rozwinięte. Informacje przekazywane są drogą ustną, zdolność
czytania i pisania posiada tylko elita. Ludność zamieszkuje głównie
tereny wiejskie. Charakteryzuje się zamkniętą strukturą i małą
ruchliwością przestrzenną. Społeczeństwo wyraźnie odczuwa swoją
odrębność od pozostałej części świata. Podstawowymi elementami
składowymi są

rodziny i sąsiedztwa między którymi występuje

wymiana dóbr i usług.

Typy społeczeństw cd.



Społeczeństwo przemysłowe

nastawione jest na produkcję dóbr materialnych przy użyciu maszyn.
Proces ten odbywa się poza gospodarstwem domowym, jednostki
produkcyjne specjalizują się w wytwarzaniu określonego jednego
dobra.



Motywacją działań gospodarczych jest pieniądz który jest traktowany
jako wyznacznik miejsca człowieka w społeczeństwie.



Wraz z rozwojem przemysłu następuje gwałtowny rozwój miast.



Społeczeństwo charakteryzuje się dużą ruchliwością przestrzenną.



Zbiorowość społeczna przestrzega norm prawnych przez co umacnia
się władza centralna państwa.



Wzrasta rola wykształcenia, pojawiają się środki masowego przekazu.



. Dążenie do osobistych osiągnięć jest charakterystyczna cechą
kulturową społeczeństwa przemysłowego.

Typy społeczeństw cd.



Społeczeństwo poprzemysłowe

termin

termin ten narodził się u schyłku lat 60-tych XX wieku. Daniel Bell w

swej klasycznej książce „The Comming off post – industrial Society”

ogłosił narodziny poprzemysłowego społeczeństwa.



Istotną cechą tego społeczeństwa było przekształcenie

dotychczasowej struktury zatrudnienia i organizacji pracy

spowodowane pojawieniem się nowych technologii.



Proces pracy w społeczeństwie poprzemysłowym polega przede

wszystkim na relacjach z innymi ludźmi niż na przetwarzaniu

surowców. Współcześnie określa się go jako ponowoczesne,

informacyjne a nawet pokapitalistyczne.



.



Dużą rolę odgrywa przekaz informacji. Rozwój

techniki telekomunikacyjnej umożliwił wytwarzanie,

przekształcanie i przekazywanie znacznej liczby

informacji.



Społeczeństwo to często jest określane

społeczeństwem ryzyka gdyż zmienia się skład

zawodowy i pojawia się płynność rynku pracy która

zagraża stabilizacji zatrudnienia. W społeczeństwie

tym widoczny jest wyraźny rozwój demokracji

Zmiany społeczne w Krajach
III Świata



Kraje III świata muszą wprowadzić wiele zmian.



Według teorii uzależnienia:
- powinny zrezygnować z wcześniejszego modelu modernizacji
ponieważ ich potrzeby ekonomiczne i technologiczne uzależniają je od
gospodarki światowej



Według teorii modernizacji:
- powinny przyjąć model funkcjonowania zbliżony do krajów
zachodnich
- wprowadzić odpowiednią politykę
- przeprowadzić rozwój szkolnictwa aby zlikwidować analfabetyzm
- muszą przebudować instytucje gospodarcze i polityczne ( aby
stworzyć warunki sprzyjające inicjatywie prywatnej

Kraje III świata muszą uniezależnić się od krajów zachodnich.

Międzynarodowe korporacje prowadzą działalność w tych krajach i
jednocześnie uzyskują władze ekonomiczną i polityczną przez co
wywierają wpływ na ich funkcjonowanie. Obecnie brak idealnego
modelu który mógłby poprawić sytuacje Krajów III Świata.

Główne tendencje zmian w
społeczeństwie francuskim



Wzrost bezrobocia
-dotyczy głównie robotników i pracowników umysłowych



Ewolucja podstawowych wskaźników społeczno demograficznych
- gwałtowny wzrost liczby urodzeń pozamałżeńskich
- przesunięcie w czasie zawierania małżeństwa ( średni wiek kobiety

zawierającej pierwszy związek małżeński wzrasta z 23 do 27 lat )



Aktywność zawodowa mężczyzn spada natomiast kobiet rośnie.



Aktywni zawodowo wobec grup społeczno – zawodowych
- pracownicy ( w tym policjanci i wojskowi 27,6% )
- zawody pośrednie, pracownicy służb publicznych 18,8%
- kadry ( profesjonaliści ) i pracownicy naukowi 10% i 8%
- rzemieślnicy, kupcy, szefowie firm do 10 z art. 7,3%
- rolnicy 4%



Zmiany w postawach religijnych
- następuje procentowy spadek osób związanych z kościołem
- zwiększa się liczba niepraktykujących i niewierzących.

Bibliografia



„Wstęp do Socjologii”. Norman Goodman



„Socjologia”. Piotr Sztompka



„Społeczeństwo w trakcie zmiany”. A Radziewicz Winnicki. 28-43



„Wprowadzenie do socjologii”. B. Szacka 93-113



„Współczesna Europa w procesie zmian pod red. J. Polekowskiej-
Kujawy” 340-351