Strategie nagrywania (3)
Miksowanie gotowego materiału

Grzegorz Bryg

Nadeszła chwila, aby stworzyć miks. Mamy do dyspozycji ścieżkę stopy, werbla, talerzy, gitary basowej, prowadzącej, solo­wej oraz wokale.

Przypomnijmy, że działamy z myślą o muzyce rockowej (punk, hard, metal, ewentualnie grunge, blues) i zastosujemy specyficzne metody, niemniej nie można zapominać o kilku sprawach ogólnych:

- Korekcja powinna być stosowana z umiarem. Obcinanie, a szczególnie podbijanie, nie powinno przekraczać kilku decybeli, a jeśli konieczne będzie głębokie (np. 15dB) obcięcie danego pasma, to obszar działania korektora (szerokość pasma) powinien być jak najwęższy.
- Kompresja również umiarkowana. Nie powinno być słychać jej działania, a jedynie jej efekty i to nie bardziej, niż to konieczne. Dotyczy to zarówno obróbki indywidualnej, jak i grupowej oraz całościowej.
- Pogłosy mają służyć tworzeniu przestrzeni nagrania i wyznaczaniu planów instrumentów, nie zaś sztucznemu budowaniu jazgotu mniejszych lub większych pomieszczeń.
- Poziomy wyjściowe sygnału na wyjściach wtyczek programowych powinny być jak najwyższe.

Przykładowe ustawienia kompresji talerzy. Wymagający kompresji hi-hat osiąga poziom -40dB. Powyżej tego poziomu pracują talerze akcentowe. Ich dynamika w tym zakresie pozostaje nietknięta.

Oczywiście ogólną zasadą jest też zachowanie pewnych dominujących zakresów częstotliwości dla poszczególnych instrumentów. Podyktowane jest to chęcią utrzymania selektywności miksu, czyli odrębności, łatwości wsłuchania się w każdą ścieżkę z osobna. W ostrej muzyce ważne jest, aby całość dawała jednego, solidnego "kopa" - szczególnie w akcentach rytmicznych. W tym celu trzeba umiejętnie scalić brzmieniowo instrumenty i problem w tym, aby nie odbyło się to znacznym kosztem selektywności. Niewykluczone więc, że trzeba będzie pójść na kompromis.

Zaczniemy jednak od uwag dotyczących obróbki pojedynczej ścieżki. Proponuję kolejność "od dołu do góry".

Stopa (duży bęben)
Trzeba zwrócić uwagę na intensywność dolnego pasma w stosunku do częstotliwości wyższych. Wszystko rzecz jasna zależy od tego jak przedstawia się sprawa brzmienia oryginalnego. Doświadczenie uczy, że znakomita większość dobrych sampli zawiera albo odpowiednią, albo nadmierną ilość dołu do naszych celów, rzadko natomiast zbyt małą. W związku z tym ko­niecz­ne może się okazać obcięcie dołu, by uderzenie nie przypominało dyskotekowego dudnienia
- tego typu dźwięk stopy w połączeniu z rockowym łamanym rytmem i przesterowanymi gitarami da z pewnością efekt mało interesujący. Aby stwierdzić czy i jak bardzo obetniemy odpowiednią częstotliwość, należy najpierw wstępnie ustawić poziomy instrumentów przy cichym odsłuchu, z niezbyt głośnym poziomem stopy. Następnie głośno odsłuchajmy miks. Jeśli na odsłuchu wszelkie korektory, kontury i inne maxbassy są wyzerowane, a mimo to dźwięk stopy chce rozsadzić głośniki, przy czym reszta instrumentów wcale nie kwapi się do aż takiego hałasowania - jest to sygnał, by obciąć zakres rzędu 60-90Hz. Można też lekko podbić część pasma typowo gitarowego - ok. 2-3kHz - dla pozornego wzmocnienia ataku całości (równolegle należałoby wtedy obciąć pasmo 500-1000Hz).

Jeśli chodzi o wielki bęben, to ciekawy rezultat można osiągnąć poprzez efekt delay. Otóż dobre opóźnienie wynosi ok. 10-15ms, przy czym to właśnie opóźnienie powinno stać się dźwiękiem głośniejszym, podstawowym, zaś dźwięk oryginalny, wcześniejszy, winien być cichszy (na poziomie ok. 20%). Da to efekt swoistego rozmachu, którego w samplach brakuje, a przy okazji może pomóc w stworzeniu feelingu rytmicznego.
Pogłos dla stopy winien być symboliczny.

Werbel
Podstawowy zakres jego częstotliwości to 200-250Hz. Dla rocka lżejszego (takiego jak Blondie, Billy Idol, The Cult) pasmo to lepiej się sprawdza jako mocniejsze, niż dla odmian cięższych (Nirvana, O.N.A.). Podbicie 600-700Hz w ko­rzys­tny sposób może uczynić go nieco "drewnianym". Uważać trzeba natomiast na częstotliwości wyższe - 2,5 do 8kHz, by werbel nie narzucał sprężyn zamiast właściwego uderzenia.
Dla poprawy feelingu korzystne może okazać się przesunięcie ścieżki werbla w czasie o jakieś 10-20ms w kierunku początku, jednak zależy to od konkretnego sampla. Pogłos werbla powinien być stosunkowo mocny.

Talerze
Talerze są nieco trudniejszym elementem do obróbki. To swego rodzaju paradoks - nikt ich bezpośrednio nie słucha, a tymczasem to one w znaczącym stopniu decydują o pięknie brzmienia utworu i nie wolno ich lekceważyć.
Talerze często wymagają kompresji. Jednak talerze akcentowe (crash) mogą potrzebować skompresowania mniejszego, niż - na przykład - zamknięty hi-hat, który przecież jest na niższym poziomie głośności obiektywnej. Zwykła jego kompresja pociągnie za sobą co najmniej taką samą kompresję głośnych talerzy. Aby uporać się z tym problemem trzeba użyć kompresora, który zaingeruje jedynie w zakres dynamiki odpowiadający hi-hatowi, natomiast poziom wyższy pozostawi obniżony lecz nie zniekształcony, bądź zniekształcony w mniejszym stopniu. Pomoże nam w tym plug-in ­Waves Compressor C1 z ustawieniami pokazanymi na rysunku 1.
W przypadku korekcji najmniej potrzebujemy zakresu dolnego środka 300-800Hz. Należy zwrócić uwagę na pasmo niższe (80-125Hz) jeśli na ścieżce talerzy znajdują się również tom-tomy, czyli przejściówki oraz kotły.

Bas
Wszystko zależy od indywidualnego brzmienia wyjściowego i od konkretnych oczekiwań. Podbicie 100-160Hz być może spowoduje lepsze współbrzmienie z talerzami, a pasma wysokie 2-8kHz wprost proporcjonalnie odpowiadają za to, jak bardzo bas będzie wyróżniał się w miksie. Jeśli bas jest samplowany, wówczas warto obciąć wąskim filtrem nieco poniżej 1kHz, by trochę ukryć sztuczność. Podobnie jak w przypadku stopy trzeba sprawdzić, czy dolne częstotliwości nie są zbyt mocne. W razie potrzeby trzeba je odpowiednio obciąć od 80Hz w dół. Pogłos basu - nieznacznie głębszy niż pogłos stopy.

Gitara prowadząca
Jeśli była nagrywana liniowo poprzez efekt przesteru, zapewne konieczne będzie wycinanie pasma od 4kHz w górę. W okolicach 1,3kHz rodzi się dźwięczność i mięsistość przesterowanej gitary elektrycznej.
Gdy równolegle z gitarą przesterowaną nagrana jest identyczna partia gitary czystej to niepowtarzalna okazja, by stworzyć brzmienie przyjemne i ostre zarazem. Gitara czysta w przeciwieństwie do zniekształconej powinna mieć dość solidnie podbite zakresy powyżej 4kHz. W ten sposób razem wzięte będą się uzupełniały w paśmie. Przykład takiego brzmienia można usłyszeć na płycie "Warning" zespołu Green Day. Wymagać to będzie jednak zależnej obróbki dynamiki, opisanej dalej w przypadku podobnie obrabianej gitary z basem.

Gitara solowa
Najprostsza w obróbce. Wystarczy lekko podbić 2,5-3kHz i zastosować symboliczną kompresję oraz dowolną intensywność pogłosu.

Wokal
Ze względu na różnorodność głosów nie ma tutaj jednoznacznej metody. Ogólnie rzecz biorąc 8kHz może dodać głosowi blasku, a 1kHz wzmocni krzykliwość samogłosek. Obcięcie 250-500Hz wyczyści nieco głos, lecz nie należy przesadzać, by wokal nie stał się anemiczny.
Do edycji dynamiki wskazane jest użycie najpierw płytkiego ogranicznika niwelującego zbyt wyróżniające się szczyty, a potem kompresora (najlepiej wielopasmowego) skutecznie redukującego częstotliwości niekorzystne.

Kompresja grupowa części sekcji rytmicznej ze szczególnym naciskiem na częstotliwości dolnego środka.

Uwagi:
1. Jako wtyczkę pogłosową najkorzystniej jest zastosować efekt Waves TrueVerb, dla każdej ścieżki ten sam typ pogłosu, jedynie wartość Distance będzie podlegać regulacji. To pozwoli osiągnąć efekt gry całego zespołu w jednakowych warunkach akustycznych. By nie przesadzić, należy odsłuchiwać pogłos zarówno na głośnikach, jak i na słuchawkach.

2. Przy indywidualnej korekcji wstępnej ścieżek można sobie pomóc w ocenie słuszności podbić i obcięć korzystając z ogranicznika włączonego za korektorem. Podbijając jeden z zakresów można odnieść fałszywe odczucie, że "dajemy czadu" przez jakiekolwiek zwiększenie głośności, na które ogranicznik w chwili podbijania nie pozwoli. Spróbujmy:
- W korektorze obciąć maksymalnie dowolne pasmo dość szerokim dzwonem.
- Próg limitera ustawić na granicy działania - jest to jego najgłębszy poziom, przy którym nie następuje redukcja dynamiki.
- Wyzerować korektor.
- Polegając na słuchu, w sposób odpowiedzialny dokonać korekcji. Podbijanie częstotliwości zmieni brzmienie, nie zmieni natomiast poziomu, co pozwoli na obiektywną ocenę skutków pracy korektora. Obcinanie natomiast nie zmniejszy poziomu, gdyż poziom wyjściowy z korektora wciąż będzie wyższy niż próg działania ogranicznika.
- Po ustaleniu korekcji wyłączyć ogranicznik. Służył on tylko do chwilowej pomocy.
Czas na obróbkę zbiorową. Polega ona na obrabianiu kilku sygnałów jako jeden.
Kompresja grupowa sekcji rytmicznej
Stopa, talerze i bas brzmią lepiej w towarzystwie przesterowanej gitary, jeśli odpowiednio skompresuje się ich dynamikę. Najlepiej jest zrobić to kompresując ich wspólny sygnał w polu Aux, nie wyciszając jednocześnie sygnałów oryginalnych. Należy zatem:
- Włączyć dla każdej z powyższych ścieżek przycisk AUX SEND ENABLE oraz ustawić AUX SEND LEVEL do poziomu najwyższego (przypominam, że cały czas operujemy w programie Cakewalk Pro Audio).
- W panelu Aux wybrać tryb działania POST, czyli pracę z uwzględnieniem głównych ustawień indywidualnych, i dokonać regulacji RETURN LEVEL. Poziom ten powinien być jak najwyższy, dopóki nie pojawi się przesterowanie.
- Włączyć wtyczkę Waves C1/Comp w polu Aux i dokonać ustawień - Ratio około 2-4, czasy ataku i zanikania minimalne, tryb pracy EQ Mode w pozycji SPLIT oraz typ i szerokość filtru dobrane tak, by najbardziej kompresować niski środek pasma (rysunek 2). Próg THRESHOLD ustawić odsłuchując materiał i obserwując działanie kompresji na wykresie.
- Upewnić się czy każda z trzech kompresowanych ścieżek wymaga takiej samej ingerencji w dynamikę. Każda z nich ma własną regulację AUX SEND LEVEL służącą do ustalenia głośności dźwięku obrobionego w stosunku do czystego.
Werbel można włączyć do opisanej wyżej obróbki w stopniu minimalnym lub wcale.
Za miesiąc dokończenie tematu.

---