REALIZM SOCJALISTYCZNY JAKO METODA TWÓRCZA

Realizm socjalistyczny (inaczej socrealizm) - kierunek w sztuce ZSRR zainicjowany na Zjeździe Pisarzy Radzieckich w Moskwie w 1934 przemówieniem Maksima Gorkiego. W Polsce został wprowadzony podczas zjazdu Związku Zawodowego Literatów Polskich w Szczecinie w 1949 i stał się stylem oficjalnie zalecanym przez państwo w okresie stalinizmu. Był ideowym oraz propagandowym narzędziem partii komunistycznych.

Naczelną zasadą socrealizmu był ścisły związek dzieła z rzeczywistością (formuła realizmu odwoływała się do XIX-wiecznych wzorów prozy realistycznej i poezji społecznej), która jednak miała odbijać się w literaturze z uwzględnieniem:

- partyjności (zgodności wyrażonego w dziele światopoglądu z linią partii);

- ideowości (wierności zasadom marksizmu-leninizmu);

- ludowości (kreowania świata z perspektywy ludu pracującego miast i wsi).

Literatura socjalizmu miała ponadto odznaczać się:

- optymizmem;

- dydaktyzmem

- typowością (przedstawieniem typowego bohatera w typowych sytuacjach).

Wierzono, że warstwy robotnicza i chłopska będą sięgać po współczesną literaturę, aby szukać w niej wzorców do naśladowania. Wiązało się to oczywiście z konkretnymi żądaniami wobec pisarzy, aby takich wzorców dostarczali.

Socrealizm pragnął widzieć takie wzorce w tzw. powieściach produkcyjnych, czyli utworach, których tematem była praca - w fabryce, na budowie, w rolniczej spółdzielni produkcyjnej. Ich tematyka była ściśle związana z posunięciami rządu: planem 6-letnim, kolektywizacją wsi, nacjonalizacją przemysłu i przemianami politycznymi. Aby zachęcić pisarzy do takiej twórczości, od wiosny 1950 roku rozpoczęła się tzw. akcja terenowa, czyli wyjazdy pisarzy na budowy, do fabryk, spółdzielni produkcyjnych itp., aby tam szukać tematów do pracy pisarskiej. Pisarze otrzymywali 3-miesięczne stypendia. Te sponsorowane wyjazdy miały zapewnić dużą ilość nowej literatury i stworzyć typ pisarza- społecznika, który pobyt swój traktuje nie jako beznamiętną obserwację dziejących się w terenie wydarzeń, ale sam bierze udział w tych wydarzeniach, służy radą i pomocą terenowemu aktywowi.

Innym rodzajem powieści w duchu socrealizmu była „powieść antyimperialistyczna”, której akcja działa się w państwach zachodnich, a jej celem było ukazanie oblicza „zgniłego Zachodu”.

Pośród twórczości socrealistycznej znajdowały się również panegiryki na cześć m.in. wodzów komunistycznych (Lenin, głównie Stalin).

Młodych, polskich pisarzy tworzących zgodnie z zasadami realizmu socjalistycznego nazywa się "pokoleniem pryszczatych".

Dzieła socrealistyczne i ich autorzy:

Obywatele - Kazimierz Brandys (przykład powieści produkcyjnej)

Przy budowie - Tadeusz Konwicki (przykład powieści produkcyjnej)

Władza - Tadeusz Konwicki (przykład powieści produkcyjnej)

Bieg do Fragala - Julian Stryjkowski (przykład powieści antyimperialistycznej)

Słowo o Stalinie - Władysław Broniewski (wiersz napisany z okazji 70 urodzin Stalina)

Umarł Stalin - Konstanty Ildefons Gałczyński (wiersz)

---