Wiedza ogólnie ważna dla edukacji - prof. M. Nowak.

Wkp - aspekt pedagogiki ogólnej.

Pedagogika tom 1, B. Śliwerski, Z. Kwieciński (red)

Teleologia - nauka o celach wychowania.

3 rodzaje kierunków pedagogicznych:

1. Zakorzenione w filozofii i kulturze klasycznej - ogólne założenia współczesnej pedagogiki konserwatywnej oraz pedagogiki konserwatywnego postępu A. Nalaskowskiego i koncepcji humanistycznego uprzedmiotowienia Lecha Witkowskiego.

2. Współczesne kierunki pedagogiczne praktycystyczno - społeczne - ogólne założenia pedagogiki pozytywnej socjalizacji i krytyka edukacji amerykańskiej tego nurtu.

3. Wkp naturalistyczno - permiwistyczne i radykalno - krytyczne - ogólne założenia tych kierunków pedagogicznych oraz charakterystyka pedagogiki Rudolfa Steinera i New Age.

T: Wyjaśnienia terminologiczne - rozumienie pojęć występujących w nazwie przedmiotu studiów oraz charakterystyka wybranych aspektów podstaw metodologicznych poznawania kierunków pedagogicznych.

1. Pojęcie kierunek pedagogiczny wśród innych określeń wiedzy o wychowaniu: prąd pedagogiczny, system pedagogiczny, nurt pedagogiczny, teoria pedagogiczna, doktryna pedagogiczna.

1. TEORIA (gr. theoria - oglądanie, badanie)

1. Wszystko to, co zawarte jest w naszym umyśle i stanowi poznawcze odzwierciedlenie rzeczywistości bądź projekcję rzeczywistości (rzeczywistość - obiekty materialne i niematerialne, np. Duch, dusza - psychologiczne);

2. Forma wiedzy naukowej (ujęcie); wynik naukowego poznania - system twierdzeń logicznie i rzeczowo uporządkowanych dotyczących określonej dziedziny rzeczywistości (np. rzeczywistości wychowania); jest ona uporządkowana, uzsadniona i wyprowadzona w oparciu o określone założenia metodologiczne

• zawarta w niej jest możliwa prawda o tej rzeczywistości na określonym etapie poznania

• teoria w naukach ścisłych - związki przyczynowo-skutkowe; wyodrębnienie czynników i sprawdzenie jak jakość jednego wpływa na drugi;

• teoria w pedagogice (nauki humanistyczne) - zrozumienie motywów postępowania, działania, kierunek rozumienia rzeczywistości wychowawczej, projektowania jej zgodnie z pewnymi ideałami, wzorcami;

3. teoria wychowania w wąskim znaczeniu, czyli wychowanie emocjonalno-motywacyjnej sfery osobowości, przy którym wychowanie jest odróżniane od nauczania. Istotą tej sfery emocjonalno-motywacyjnej jest czynnik moralny; teoria wychowania moralnego;

• oczekiwanie jak najprawdziwszego ujęcia, jak kształtują się czynniki emocjonalno-motywacyjne w określonych ich stanach;

• są różne teorie; prof. M. Nowak ze względu na założenia ideologiczne uważa, że teorie wychowania lepiej nazywać systemami czy kierunkami pedagogicznymi;

2. NURT PEDAGOGICZNY - określenie wskazujące na kierunek poszukiwań w zakresie spraw wychowania, wychodzący od przesłanek związanych z życiem politycznym. Podstawą określania elementów wychowania będą założenia polityczne (społeczne, kulturalne, filozoficzne).

Dzieli się je według Nowaka na:

1. nurty personalistyczne - bliskie siłom politycznym chrześcijańskiej demokracji (J. Woroniecki, M. Nowak, S. Hessen, B. Nawroczyński; pedagogika kultury, chrześcijańska);

2. nurty marksistowskie - bliskie siłom socjalizmu i komunizmu (Heliodor Muszyński);

3. nurty laicystyczne - bliskie siłom liberalno-socjalistycznym i socjaldemokratycznym (J. Dewey; pedagogika pragmatyzmu, postmodernizmu, wielokulturowość).

3. SYSTEM PEDAGOGICZNY - również może się odnosić do pedagogiki personalistycznej; to określenie wiedzy o wychowaniu ze względu na jej spójność i całość. Spójność między celami i czynnościami wychowawczymi jak środki wychowania. Jeśli wiedza nie dba o spójność - jest wiedzą eklektyczną. Musi być także jedność.

4. DOKTRYNA PEDAGOGICZNA - (łac. doctrina - nauka) - zespół twierdzeń, poglądów, idei z określonej dziedziny wiedzy; podkreśla ważność wiedzy, pewność, słuszność; wybrana doktryna to pewien program działania danego pedagoga.

5. PRĄD PEDAGOGICZNY - to pojęcie ogólniejsze od kierunek pedagog., obydwa pojęcia często występują łącznie, np. „Prądy i kierunki pedagogiczne” L. Chmaj; zbiór kierunków mówi o prądzie pedagog.; określa pewne cechy wiedzy; zwraca uwagę na ideał pedagog., wyznacza cele wychowania, zapalające ludzi do działania, związane z nadrzędną wartością, nadającą sens i oświetlającą wszystkie szczegóły wychowania i życia;

6. KIERUNEK PEDAGOGICZNY - jest jakaś idea, przyświeca jej określony cel; jest to typ wiedzy o wychowaniu charakteryzujący się tym, że dotyczy wychowania jako całości lub zasadniczych jego dziedzin w istotnym powiązaniu;

• Stanowi spójną, wyodrębnioną przez autora całość idei o zasadniczych kwestiach wychowawczych;

• Potencjalnie źródłem tej wiedzy jest refleksja łącząca wnioski płynące z bardziej lub mniej wnikliwej obserwacji i badania rzeczywistości wychowawczej z wnioskami wyprowadzonymi z bardziej lub mniej jawnie przyjmowanych specyficznych założeń filozoficznych;

• Wiedza zawarta w kierunkach pedagog. jest koncepcją opracowaną z intencją praktycznego jej urzeczywistnienia.

2. Idee jako konstytutywny zasadniczy element kierunku pedagogicznego.

Kierunek pedagogiczny zwraca uwagę na pewien ideał pedagogiczny, który wyznacza cele wychowania, związany jest z naczelną, nadrzędną wartością. Nadają sens i oświetlają wszystkie szczegóły wychowania.

Ideał składa się z pewnych idei. Wyjaśnieniem tych pojęć zajmują się filozofowie, metodologowie.

1. IDEA - (gr. idea - kształt, wyobrażenie) ma dwa znaczenia:

• myśl przewodnia, twórcza, stanowiąca cel dążeń, wyznaczająca kierunek działania; pomysł, koncepcja;

• istota rzeczy, przedmiot idealny, pierwowzór rzeczy (filozof. Rozumienie - Platon); istota rzeczy niematerialna gdzieś istnieje;

2. IDEAŁ - (łac. idealis - idealny)

• Coś absolutnie doskonałego, co jest probierzem przy ocenie rzeczy (coś niedościgłego); bez tego nie można się obejść, a zwłaszcza dotyczy to ludzi uczonych, wykształconych; ukierunkowuje on nasze dążenia;

• Najwyższy cel dążeń, pragnień ludzkich w jakiejś dziedzinie;

3. IDEOLOGIA - zbiór idei, system poglądów w znaczeniu bardzo ogólnym;

• Wąskie rozumienie - odnosi się do założeń społecznych, które mówią o istniejącej lub pożądanej formie życia społecznego (demokratyczna, socjalistyczna);

• Założenia ideologiczne bywają podstawą wiedzy pedagogicznej (wtedy wówczas mówimy o nurtach pedagogicznych)

• Idea na gruncie hermeneutyki (jej rozumienie wg J. Tischnera)

• pozostaje zwykle trochę nieokreślona, tzn. nie zawiera rozumienia jakiejś wartości pedagogicznej, zupełnie dokładnego, wyczerpującego, zamkniętego rozumienia definicji pojęcia w sensie klasycznym (nie ma ścisłych definicji);

• jest raczej wzorem czegoś niż wyrazem faktycznego stanu czegoś, co określa się w miarę urzeczywistniania i co wciąż musi być definiowane na nowo; np. ideał wychowania, wykształcenia, wykształcenia ogólnego, szkoły;

• nie wiąże się również z żadną gotową teorią w znaczeniu scjentystycznym (spójne twierdzenia i dostatecznie udowodnione);

• jest czymś, co w gruncie rzeczy uzasadniane jest wyłącznie przez tkwiące w niej dobro w przekonaniu jej zwolenników;

• zawsze wymaga zrozumienia, co mówi jakaś idea; chodzi o głębsze przyjrzenie się przestrzeni życia oświetlonej jakąś ideą;

• o wartości idei (poznawczej, praktycznej) nie decyduje chronologia, czyli czas, kiedy ona powstała;

• poznanie idei polega na poszukiwaniu wciąż nowych uzasadnień (np. dla szkoły, wychowania, kształcenia);

3. Poznanie wychowania i kierunków pedagogicznych jako wiedzy o nim.

Rodzaje poznania naukowego wychowania:

1. empiryczne - łączone ze strategią ilościową

2. filozoficzne - łączone ze strategią jakościową

Dydaktycy ogólni - Znaczyński, Nawroczyński, Niemierko.

Nie tylko chodzi o poznanie ale i o rozumienie danej myśli, koncepcji,Kto jest adresatem takiego tekstu (kontekst historyczny, społeczny)ZASADY HERMENEUTYKI:Zasada - Rozumienie czegoś ze zrozumieniem, co się ma zrozumieć (rozumienie czegoś przez zrozumienie przedrozumienie)Zasada - Aby zrozumieć coś trzeba ująć całośćZasada - Ujmowanie prawdy w wychowaniu przez jej dopełnienie. (wiedzy o wychowaniu) coś rozumiemy jako coś, wychowawcę rozumiemy jako kierownika

4. Rozumienie pojęcia współczesności w kontekście nowoczesności, aktualności.

Współczesność (słownik języka polskiego)Współczesny - istniejący, występujący w tym samym czasie co ktoś inny lub coś innego, teraźniejszy.(Nalaskowski, Ks. M. Nowak, Gurycki, Łobecki, Poeta Tadeusz Różewicz)

Nowoczesność nowoczesny - właściwy nowym czasom, współczesny, teraźniejszy, niezacofanyPojęcie WSPÓŁCZESNY ujmuje 3 aspekty obiektów określanych tym pojęciem:a) Aspekt czasowy (chronologiczny) - wiąże się z dzieleniem czasu na przeszłość, teraźniejszość i przyszłość, jest to aspekt opisowy, ten aspekt wskazuje na obecny czas, czas teraźniejszy, a jego opis dotyczy i wiąże się z pytaniem jeśli chodzi o wiedzę pedagogiczną kiedy ta wiedza powstała? Jak długo istnieje? Czy powstała w obecnych czasach?b) Aspekt przedmiotowy - który mówi o atrybutach, cechach i funkcjach nowych rzeczy, nowych myśli, nowych idei, traktowanych jako współczesne, w odniesieniu do wiedzy pedagogicznej, która powinna przede wszystkim przynosić prawdę o człowieku i jego wychowaniu i która powinna jako projekt w działaniu służyć dobru człowieka możemy zapytać: jaką nową prawdę o edukacji niesie dana koncepcja? Jakie nowe dobro człowieka ma na uwadze? Czy ta nowość jest zmianą istotną?c) Aspekt oceniający - pojęcie współczesności w powyższym sensie (oceniającym) ma zabarwienie pozytywne, jak można rozumieć jako coś lepsze, bardziej wartościowe z określonego punktu widzenia. Pojęcie to (współczesności) wskazuje na postępowość, jeśli tym słowem określi się jakąś koncepcje, myśl, wówczas może być ono argumentem uzasadniającym zmiany.Współczesność będzie rozumiana jako to co obecnie, teraz w naszych czasach istnieje, funkcjonuje i jest czynne, doniosłe, mniej lub bardziej zakorzenione w dziedzictwie przeszłości i antycypujące przyszłość, stanowiące obecne odczytanie wartości i zadań ludzkich oraz ich realizacji także w dziedzinie wychowania.Wkp - koncepcje dotyczące wychowania jako całość, myśl, która jest mniej lub bardziej zakorzeniona w przeszłości, antycypuje do przyszłości

Współczesne kierunki pedagogiczne - koncepcje dotyczące wychowania jako całości, myśl, która jest mniej lub bardziej ważna, mniej lub bardziej zakorzeniona w kulturze, w przeszłości, antycypuje do przyszłości.

T: Współczesne kierunki pedagogiczne zakorzenione w filozofii i kulturze klasycznej.

1. Pedagogika personalistyczna prof. Ks. Mariana Nowaka (Katolicki Uniwersytet Lubelski)

2. Pedagogika konserwatywnego postępu Aleksandra Nalaskowskiego (Uniwersytet w Toruniu)

3. Pedagogika humanistycznego uprzedmiotowienia prof. Lecha Witkowskiego (Uniwersytet Jagielloński)

pedagogika zakorzeniona w kulturze klasycznej

pedagogika pragmatystyczna - Dewey (zrównoważenie teorii praktyki) Praktycyzm - redukcja teorii na rzecz praktyki jest krytyczna wobec pedagogiki klasycznej (pragmatyzm + liberalizm)

radykalno-krytyczne - antypedagogika, pedagogika postmodernizmu

nurt = kierunek = prąd = pedagogika …

Zakorzenienie współczesnej pedagogiki personalistycznej w dziejach praktyki i myśli edukacyjnej.

• Platon, Arystoteles, św. Augustyn - stali się fundamentem treści celów kształcenia;

• Następnie okres renesansu - powstają szkoły otwierane przez zakony i protestantów; uczono łaciny, sięgano do tekstów starożytnych; kształcenie filozoficzne do XVIII wieku miało charakter ogólnokształcący (obejmowało matematykę, przyrodoznawstwo);

• Nowy rozkwit kultury klasycznej odnotowujemy w I połowie XIX w. - Neohumanizm - przedstawiciel - Jan Fryderyk Herbart - autor obowiązującej koncepcji kształcenia ogólnego przez około 150 lat, uczono w językach ojczystych;

• Ciągłość można zauważyć w pedagogice kultury B. Nawroczyńskiego, S. Hessena, a współcześnie A. Nalaskowskiego;

Założenia filozoficzno-teleologiczne i pojęcie kultury klasycznej jako podstawa współczesnych koncepcji edukacji nawiązujących do tradycji.

1. Filozofia a edukacja

• klasyczne rozumienie filozofii jako podstawy edukacji

• czym jest filozofia klasyczna

• FILOZOFIA - jedna z dziedzin nauki (a nauki są częścią kultury); to podstawa różnych pedagogik, jest traktowana jako bezinteresowne umiłowanie mądrości; to wyjaśnianie świata, poszukiwanie ostatecznych i podstawowych racji jego istnienia;

• prof. Nalaskowski EDUKACJA - powinna się opierać na filozofii jako refleksji, namyśle, spokoju i dystansie; taka filozofia to filozofia klasyczna; a nie filozofii jako dynamizatorze, czyli czymś co rozsądza, dokonuje destrukcji oraz pośpiechu; powinna bez pośpiechu kontemplować rzeczywistość; niezbędna dla edukacji jest podstawa filozoficzna;

2. pojęcie kultury i kultury klasycznej

• kultura (łac. cultura; colo-colore - uprawiać);

• pierwszy - „uprawa ducha ludzkiego”; Cycero „anima colore - uprawa ducha ludzkiego według pewnego wzoru (kalo kagathis);

• podwójne znaczenie pojęcia kultury: normatywne (wymaga kwalifikacji czy te wszystkie czynności są zgodne z przyjętymi normami - kryteriami) i opisowe (elementem kultury są nasze czynności - wszystkie);

• klasyczne rozumienie - kultura zawsze odnosi się do wzoru - duch człowieka wyraża się w pewnych dziełach i czynnościach a jednocześnie to kształtuje duchowość człowieka;

• kultura - uprawa ducha ludzkiego w sferze religii, nauki, sztuki oraz ideału i wzoru człowieka;

• szczególny czynnik uprawy kultury - co uwrażliwia rozwój kultury to abstrakcyjne myślenie człowieka, rozumne, bo tylko człowiek wyszedł poza naturę i jest twórcą kultury;

• KULTURA KLASYCZNA - historycznie rzecz biorąc składa się z greckiej filozofii; dorobku Rzymian w zakresie prawa i chrześcijańskiej syntezy greckiego i rzymskiego dorobku z nauką zawartą w Biblii.

T: Pedagogika zakorzeniona w kulturze klasycznej. Charakterystyka kultury klasycznej.

Przeciwieństwem kultury klasycznej jest kultura popularna, postmodernizmu.

Składniki kultury klasycznej:

1. Przejawy rozumnego życia

1. NAUKA (poznanie naukowe)

• wychowanie to stykanie się z kulturą, przejawami życia;

• nauka to dyscyplina, trzeba panować nad żywiołowością w myśleniu; opanować, uściślić ludzkie myślenie;

• w kulturze klasycznej wyróżnia się FORMALNE nauki - dyscypliny (logika, matematyka, retoryka, geometria); ich celem jest dyscyplinowanie myślenia i działania;

• nauki SZCZEGÓŁOWE: przyrodnicze - ich celem jest poszukiwanie praw i prawidłowości rządzących przyrodą ożywioną i nieożywioną (biologia, fizyka); humanistyczne - zajmują się człowiekiem jako twórcą kultury, jego czynnościami i wytworami (pedagogika); społeczne - poznają warunki życia zbiorowego: filozofia - wyjaśnia świat poszukując ostatecznych racji jego istnienia oraz buduje ogólną teorię poznania naukowego; teologia - wyjaśnia objawienie (teksty pism religijnych) i organizuje kult religijny;

• cel nauk w kulturze klasycznej - bezinteresowne poznanie prawdy w określonym aspekcie (zależy od tego, co jest przedmiotem i celem danej nauki, aby zrozumieć świat (gdy nie rozumiemy czegoś, to odczuwamy lęk) i pozyskaną wiedzę wprząc w działanie (postępowanie, wytwarzanie, produkcja);

• nie istnieją nauki bardziej lub mniej naukowe; każda nauka posiada swój specyficzny przedmiot, metodę oraz właściwy cel;

• podział celów nauk na poziomie ogólnym: mądrość teoretyczna (znajomość ostatecznych przyczyn rzeczy) i mądrość praktyczna (dotycząca przyczyn szczegółowych);

2. POSTĘPOWANIE: roztropne, rozważne, odpowiedzialne, mające na uwadze cel, którym jest dobro;

• obejmuje ono moralność, obyczaje i prawo;

• roztropne postępowanie ma na widoku rodzaje dobra: dobro właściwe (człowiek), użytkowe (potrzeby, które umożliwiają istnienie człowieka), przyjemnościowe;

• kształtowane jest ono przez pedagogikę społeczną (ogólne wychowanie człowieka do wolnego, ale odpowiedzialnego działania);

3. SZTUKA (szerokie rozumienie) - celowe wytwarzanie, przenikające życie ludzkie. Nie wyróżnia się tzw. sztuk pięknych. Każda sztuka np. rolnictwo, medycyna, poezja, muzyka doskonali świat, czyli wnosi do świata piękno.

• dzieli się sztuki na: doskonalące myślenie i działanie; doskonalące życie materialne; aktualizujące ducha ludzkiego;

• w kulturze klasycznej sztuka wiąże się z prawdą, dobrem moralnym oraz wiarą i kultem religijnym;

• sztuka jako wytwarzanie wnoszące do świata realne zmiany powinna być odpowiedzialna;

4. RELIGIA - (łac. religio) - pochodzi od dwóch słów: re, ligare - związać ponownie (ponowne zjednoczenie z Bogiem);

• kultura klasyczna żyje religią chrześcijańską, a obecny w niej obraz Boga, jego związku ze światem i człowiekiem jest syntezą Biblii i rozumu, filozofii i teologii;

• człowiek czytając tekst Biblii analizuje go;

• WIARA w tym ujęciu jest racjonalnym transcendowaniem człowieka ku Dobru Najwyższemu - Bogu; wiara określa najważniejszą relację bytu ludzkiego;

2. Teoria człowieka (filozoficzna)

1. Człowiek jest osobą, bytem najdoskonalszym w całej naturze, a nie równorzędnym innym bytom, np. zwierzętom;

2. Celem i sensem życia człowieka jako człowieka jest zjednoczenie - transcendowanie z Bogiem, bytem z Bogiem jako bytem osobowym, stwórcą świata i jego opiekunem;

3. Życie duchowe ludzi charakteryzuje się siedmioma możnościami - potencjałami - zdolnościami - cechami; są to cechy osobowe, wspólne wszystkim ludziom:

• poznanie

• miłość (ofiarna)

• wolność

• odpowiedzialność

• suwerenność z racji własnego aktu myślenia

• podmiotowość wobec prawa

• godność religijna.

Z racji posiadania tych cech ludzie są równi. Nie tak, jak głosili Grecy, że jedni ludzie rodzą się wolnymi, inni niewolnikami, mędrcami, żołnierzami, żywicielami (rzemieślnikami, rolnikami). Niektóre z tych cech występują jako założenia wychowania w podstawie programowej kształcenia ogólnego.

4. Człowiek jako osoba jest bytem niedeterioryzującym się (nierozpraszającym się) - człowiek jako osoba w swoistej formie istnieje jako odrębny byt na wieczność;

5. Każdy człowiek jest dla drugiego człowieka bliźnim, co wymaga stosownej miłości społecznej, czyli solidarności;

3. Rozumienie pojęcia cywilizacji - (łac. civis - obywatel) - organizacja życia społecznego, metoda tej organizacji.

1. rodzaje cywilizacji, jakie wyróżnił F. Koneczny: łacińska, bizantyjska, żydowska, arabska;

2. Cechy cywilizacji łacińskiej:

• personalistyczna - troszczy się poprzez życie państwowe, społeczne o naukę, moralność, pochodzące od niej prawo, sztukę, zdrowie, dobrobyt materialny obywateli;

• aposterioryczność - opieranie się na potrzebie modyfikacji i otwartości na doskonalenie struktur społecznych z uwzględnieniem zasad personalizmu; a priori ( bez odwoływania się do danych empirycznych);

• stany społeczne połączone naturalną więzią pracy;

4. Warunki odpowiedzialnego uczestnictwa w dyskursie społecznym

1. SĄDY - wypowiadanie swoich poglądów, opinii w różnych sprawach, formułowanie twierdzeń, ocen.

2. Sądy powinny być:

• wewnętrznie niesprzeczne (logicznie spójne)

• zgodne z rzeczywistością i doświadczeniem

• trzeba być świadomym ich praktycznych konsekwencji

• obowiązuje nas historyzm - znajomość dorobku w określonej sprawie, wcześniejszych odpowiedzi i ich konsekwencji w celu uniknięcia błędów.

T: Założenia ontologiczne, antropologiczne i gnozeologiczne (epistemologiczne) zakorzenione w kulturze klasycznej.

1. założenia ontologiczne

• filozofia klasyczna przeciwstawia się płytkiemu, powierzchownemu rozumieniu rzeczywistości, przyjmującemu istnienie tylko tego, co materialne lub poszukującemu źródła duchowości w czynnikach biopsychicznych, czyli przyrodniczych, a nie nadprzyrodzonych.

• dotyczy to także człowieka.

• czynnik materialny i duchowy nie pochodzi z przyrody.

2. założenia antropologiczne (człowiek jako byt szczególny)

• pytania: „Kim jest człowiek?”, „Jakiego typu człowieka chcemy wykształcić?”, „Do jakiego życia?” - Aleksander Nalaskowski o to pyta;

• człowiek to byt transcendentny - częściowo należący do przyrody, ale w istocie wykraczający poza przyrodę; człowiek rodzi się w czasie, ale żyje na wieczność;

• istotę człowieka stanowi jego dusza, która nie pochodzi z przyrody; to, że człowiek potrafi myśleć abstrakcyjnie i kochać ofiarnie nie pochodzi z przyrody;

• dusza posiada dwie zasadnicze władze duchowe i zdolności;

1. władza - rozum - władza poznawcza, zdolność poznawania prawdy obiektywnej,

2. władza - wola - władza pożądawcza, zdolność dążenia ku dobru doczesnemu i nadprzyrodzonemu, czyli Bogu;

• ludzka natura (rozumna i integralna) to całość czynników: cielesnych, zmysłowych, umysłowych, uczuć, woli w relacji do społeczeństwa i Boga;

• człowiek jest zdolny do dążenia do dobra wyznaczanego przez wartości obiektywne (ponadindywidualne, niezależne od uznania przez jednostki), wartości ponadczasowe;

• człowiek kieruje się w swoim postępowaniu sumieniem - prawem naturalnym oraz prawem objawionym (pisma religijne). Sumienie jest sądem rozumnym, określa co dobre i złe, przed uczynkiem i po uczynku;

• człowiek jest bytem społecznym, twórcą kultury, która jest dorobkiem społeczno-historycznym i rozwija się przez kulturę;

• według Nalaskowskiego człowieka konstytuuje, tworzy ból i cierpienie; częścią człowieka jest ból fizyczny, psychiczny (na gruncie obniżonych zdolności, wynikający z przyzwyczajeń, nałogów, samooceny, oceny innych), duchowy (relacja do najwyższych wartości).

3. założenia gnozologiczne (epistemologiczne, teoriopoznawcze)

• poznanie dokonuje się dzięki zmysłom i rozumowi z udziałem całej ludzkiej natury, a dąży do ujęcia obiektywnej prawdy o prawach rządzących realnym światem;

• ludzkie poznanie jest najpierw przedmiotowe, czyli przedmiotem poznania jest realnie istniejący świat (byty niematerialne również) i na kanwie tego przedmiotowego poznania rodzi się rozumienie - poznanie teoretyczne;

• następnie dopiero rodzi się refleksja związana z działaniem, zastosowaniem praktycznym; rodzi się mądrość praktyczna;

• najpierw poznajemy rzecz samą w sobie, dla siebie, bez względu na interes, czyli uzyskujemy wiedzę czystą, a później pytamy, do czego nam się ta wiedza przyda, jakie może mieć praktyczne zastosowanie;

• poznanie o określonych warunkach daje naukę - poznanie naukowe, które jest wytworem społeczno-historycznym; żaden człowiek nie poznaje samodzielnie i od nowa; żadne pokolenie nie poznaje od nowa;

Lista celów wynikających z założeń filozoficznych:

• osoba, a nie narzędzie (jej kształcenie, rozwijanie) - czy są uwzględnione aspekty duchowe;

• poznanie prawdy obiektywnej w postaci praw rządzących rzeczywistością (poznanie nauki) - zwłaszcza humanistycznych;

• kształcenie rozumu jako zdolności do poznania prawdy (dwa narzędzia poznania: zmysły i rozum);

• kształtowanie postawy szacunku dla nauki jako drogi odkrywania prawdy o życiu człowieka i całego otoczenia, co z kolei jest źródłem mądrości, wolności i radości;

• kształtowanie woli jako usprawnienia do dążenia ku dobru doczesnemu i nieskończonemu;

• wykształcenie ogólne, spójne, zintegrowane, kulturalne, a nie zawodowe - wąskie, przedwczesne.

W czym konkretyzuje się edukacja - w treściach, w programach nauczania.

Najpierw przygotowuje się plany nauczania - przedmioty nauczania.

Przedmioty w klasycznej szkole (gimnazjum, liceum):

• łacina - matka języków europejskich; bez znajomości łaciny zamknięte byłyby teksty, niemożliwe do odczytania);

• historia - zwłaszcza narodowa - daje wiedzę i prawdę o dziejach ojczystych, kształtuje miłość do ojczyzny; szczególnie historia starożytnej Grecji i Rzymu; historia to nauka i nauczka;

• muzyka i taniec - śpiew - rozpoznawania właściwości własnego głosu, artystyczne przeżywanie kultury; uczy szacunku dla mistrzów tych umiejętności, wyrabia dobry gust artystyczny; taniec - wyrobienie szlachetności poruszania się (klasyczne tańce);

• rysunki - rozwijają zdolności naśladowania otaczającego świata; poznanie arcydzieł - malarstwa, rzeźby;

• retoryka - pozwala na opanowanie pewnych możliwości języka - stylistycznych, perswazyjnych; mowa - poucza, wzrusza, podziwia (za Izokratesem).

---