METODY KSZTAŁCENIA (NAUCZANIA-UCZENIA SIĘ)

Termin „metoda" pochodzi od greckiego słowa methodos, co znaczy badanie, sposób badania, droga dochodzenia do prawdy.

Etymologicznie jest więc powiązany z tym znaczeniem, jakie ma metodologia czy metodyka badania, poszukiwania prawdy. Tymczasem nader często wiąże się go ze sposobem „podawania” wiadomości, co zasadniczo zmienia i upraszcza sens wszelkiego kształcenia, a więc jest rzeczywistym niezrozumieniem istoty rzeczy.

Przez metodę nauczania będziemy rozumieć

Wg. Czesława Kupisiewicza

„systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela

z uczniami, umożliwiający uczniom opanowanie wiedzy wraz

z umiejętnością posługiwania się nią w praktyce, jak również rozwijania zdolności i zainteresowań umysłowych.”

Sposoby swej pracy z dziećmi i młodzieżą nauczyciel powinien dobierać w zależności od:

• wieku uczniów,

• charakterystycznych właściwości poszczególnych przedmiotów nauczania

• celów i zadań dydaktycznych, które ma zrealizować w czasie danej lekcji lub jednostki metodycznej.

Uwzględnianie wskazanych wyżej czynników przy doborze metod nauczania powoduje, że metody te różnią się w sposób istotny od zasad i reguł dydaktycznych, które obowiązują w procesie nauczania-uczenia się niezależnie od przedmiotu, szczebla i realizowanych celów kształcenia. Zasady i reguły dydaktyczne, ustalane na podstawie swoistych prawidłowości występujących w procesie nauczania-uczenia się, ukierunkowują wszelkie czynności dydaktyczne nauczyciela i uczniów, natomiast metody wskazują sposób realizacji planowanych zadań i celów. Jeżeli więc zasady odpowiadają na pytanie, dlaczego należy uczyć tak lub inaczej, a więc systematycznie, poglądowo, aktywizując uczniów itd., to racjonalnie dobierane metody nauczania dają odpowiedź na inne pytanie, a mianowicie, jak to należy czynić w zakresie różnych przedmiotów i szczebli pracy dydaktycznej, a także stosownie do przyjętych celów i zadań kształcenia.

Wprowadzając termin „metoda kształcenia" na miejsce tradycyjnego terminu
„metody nauczania" dopuszczamy do głosu ucznia jako partnera nauczyciela, w pojęciu kształcenia mieści się bowiem i nauczanie i uczenie się.

Metoda kształcenia jest wiec przede wszystkim metodą kształcenia uczniów
i zmieniania ich osobowości, a nauczanie jest tu przede wszystkim organizowaniem racjonalnego uczenia się.

Wg. Okonia

Metoda kształcenia jest to wypróbowany i systematycznie stosowany układ czynności nauczycieli i uczniów, realizowanych świadomie w celu spowodowania założonych zmian

w osobowości uczniów.

O wartości metody kształcenia decyduje charakter czynności nauczy­cieli
i uczniów oraz środków dydaktycznych wspierających lub zastępujących niektóre czynności. Wartość metody zależy zwłaszcza od tego, czy i w jakim stopniu wywołuje ona poznawczą, emocjonalną i praktyczną aktywność samych uczniów, tak niezbędną w badaniu rzeczywistości i oddziaływaniu na nią.

Przechodząc do właściwej typologii wyodrębnimy cztery grupy metod kształcenia,
tj. nauczania-uczenia się. W każdej z tych grup występują zróżnicowane i bogate czynności nauczyciela i je uczniów, cechą specyficzną jest jednakże w każdej z nich swoista przewaga pewnego rodzaju aktywności nad innymi, z czego wynika, że podział ten nie ma charakteru rozłącznego.

Wg. Okonia

Są to:

1. metody asymilacji wiedzy oparte głównie na aktywności poznawczej
   o charakterze reproduktywnym,

2. metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy, zwane problemowymi, oparte na twórczej aktywności poznawczej, polegającej na rozwiązywaniu problemów,

3. metody waloryzacyjne (eksponujące) - o dominacji aktywności emocjonalno-artystycznej,

4. metody praktyczne - cechujące się przewagą aktywności praktyczno-technicznej, zmieniającej otoczenie lub stwarzającej nowe jego formy.

METODY ASYMILACJI WIEDZY

Ta grupa metod, zwanych też metodami podającymi, znajduje rozległe zastosowanie zarówno w szkole, jak i w środkach masowej komunikacji czy w ogóle
w życiu społecznym.

W przypadku nauczania cała sztuka sprowadza się przede wszystkim
do doboru treści oraz sposobu jej przekazywania, przy czym od charakteru treści i metody jej „podania" zależy asymilacja wiedzy przez ucznia i trwałość jej zapamiętania.

Do omawianej grupy należą następujące metody: pogadanka, dyskusja, wykład, praca z książką oraz programowane uczenie się w jego wersji liniowej, rozgałęzionej i mieszanej.

1. POGADANKA

Pogadanka polega na rozmowie nauczyciela z uczniem.

Rozmowa ta jednak różni się od zwykłych rozmów prowadzonych przez ludzi.
Gdy w zwykłej nowie stawiamy komuś pytanie, zazwyczaj nie znamy odpowiedzi, w pogada­nce natomiast nauczyciel z reguły zna odpowiedzi na wszystkie zadawane uczniom pytania.

Pogadanka jest więc wtedy skuteczna, gdy przypomina żywą, codzienną rozmowę,
w której nauczyciel występuje nie w roli permanentnego egzaminatora, lecz bezpośredniego współrozmówcy, który wprowadzając swoich uczniów w świat poznania, nie tylko stawia ich wobec własnych tan, lecz wyzwala ich własną ciekawość i odpowiada na ich pytania, zresztą nie zawsze znajdując odpowiedź

Ze względu na rolę dydaktyczną, jaką może spełniać metoda pogadanki, wyróżnia się trojakie jej zastosowanie, a mianowicie jako:

1) pogadanki wstępnej,

2) pogadanki przedstawiającej nowe wiadomości,

3) pogadanki utrwalającej.

Pogadanka wstępna ma przygotować uczniów do pracy. Chodzi o dwojakie przygotowanie. Z jednej strony, celem jej jest wytworzenie u ucznia stanu gotowości do poznania czegoś nowego, a wtedy w toku pogadanki aktualizuje się doświadczenia uczniów związane z tematem nowej lekcji, przypomina wiadomości niezbędne do zrozumienia nowego materiału lub wyjaśnia nowe terminy. Z drugiej strony, celem pogadanki jest zorganizowanie klasy do nowej pracy, a więc ustalenie tematu i celu lekcji, przedstawienie zadania całej klasy lub ustalenie zadań poszczególnych grup uczniów, omówienie metody pracy i sposobu jej zakończenia.

Pogadanka przedstawiająca nowe wiadomości ma postać rozmowy nauczyciela z uczniami, w której chodzi o takie zaktywizowanie uczniów, nowe treści, przekazywane im przez nauczyciela bądź przez znających przed uczniów, zostały przez wszystkich zrozumiane, powiązane z własnym doświadczeniem i zapamiętane, co najmniej do momentu kolejnego do nich nawiązania.

Pogadanka utrwalająca polega na operowaniu materiałem przyswojonym uprzednio, lecz wymagającym konfrontacji ze sobą oraz zintegrowania w ramach jakichś większych całości (zagadnień, działów, systemów). Myślenie polega tu na dochodzeniu do szerszych uogólnień poprzez zestawianie szerszego zakresu faktów
i uogólnień, na tworzeniu układów obejmuj większe całości, w których jest miejsce zarówno dla treści dawniej nabytych i dla opanowanych świeżo za pośrednictwem pogadanki przedstawiającej wiadomości.

Pogadanka, w przeciwieństwie do wykładu, znajduje zastosowanie przede wszystkim w niższych klasach szkoły podstawowej. Natomiast w klasach wyższych posługujemy się tą metodą nie tyle w celu zaznajamiania uczniów z nowym materiałem, co raczej dla jego syntetyzowania, utrwalania oraz bieżącej, wycinkowej kontroli i oceny.

2. DYSKUSJA

Jest to metoda kształcenia polegająca na wymianie zdań między nauczycielem
i uczniami lub tylko między uczniami, przy czym zdania te odbijają poglądy własne uczestników lub odwołują się do poglądów innych osób.

Istota dyskusji polega na wymianie poglądów na określony temat. Warunkiem więc skutecznego posługiwania się nią w pracy dydaktycznej jest uprzednie przygotowanie uczniów do wymiany myśli zarówno w sensie merytorycznym, jak
i formalnym. Przygotowanie to polega przede wszystkim na wyposażeniu dzieci
i młodzieży w wiadomości niezbędne do prowadzenia dyskusji. Równie ważne jest wdrożenie uczniów do trudnej sztuki dyskutowania. Dlatego też przedmiotem szczególnej troski nauczyciela powinno być wyrobienie u nich umiejętności jednoznacznego formułowania dyskutowanych problemów i pytań, prezentowania własnych punktów widzenia w merytorycznie uzasadniony i zarazem logicznie spójny sposób, a także operowanie dla obalenia niesłusznych poglądów argumentami konkretnymi, trafiającymi do przekonania, słowem — naukowymi.

Na wyniki prowadzonych dyskusji istotny wpływ wywiera także ich forma.
Z tego względu nauczyciel powinien zaznajamiać uczniów z cechami racjonalnie prowadzonej dyskusji, takimi jak:

• jasność i wyrazistość jej głównego problemu,

• rzeczowość i zwięzłość wypowiedzi,

• umiejętność syntetycznego podsumowania jej przebiegu

• lub sformułowania wniosków końcowych,

• a zarazem wdrażać dzieci i młodzież do kulturalnego sposobu dyskutowania.

Dyskusją można się posługiwać dopiero w najwyższych klasach szkoły podstawowej oraz w szkole średniej. Metoda ta pozwala wzbogacać znany już uczniom materiał o nowe elementy, porządkować go, syntetyzować i utrwalać, a przede wszystkim rozwijać w nich umiejętność samodzielnego formułowania dłuższych wypowiedzi, obrony swoich poglądów na określone sprawy oraz, co jest równie istotne, uczyć ich społecznego współżycia. Wyrażane w czasie dyskusji różne stanowiska i rozmaite poglądy prowadzą na ogół do uzupełnienia i mody­fikacji dotychczasowego doświadczenia poszczególnych uczniów, co jest jednym
z warunków dalszego rozwoju ich osobowości.

Można wyróżnić kilka odmian dyskusji:

Dyskusja rozwijająca się w toku wspólnego rozwiązywania proble­mu przez klasę czy grupę uczniów. W przypadku dobrze dobranego problemu rozwija się ona na ogół spontanicznie, szczególnie zaś wtedy, gdy uczniowie zastanawiali się nad tym problemem dłużej, gdy więc mieli czas zebrać odpo­wiednie informacje
i argumenty.

Dyskusja ukierunkowana na kształtowanie przeko­nań młodzieży. Dotyczy ona zazwyczaj spraw osobistych, własnego stosunku młodzieży do dobra i zła, sprawiedliwości i niesprawiedliwości, takiego lub innego stylu życia. Stąd nie tyle fakty i argumenty, co własne oceny uczniów oraz systemy ich wartości grają w niej decydującą rolę.

Dyskusja, której celem jest uzupełnienie włas­nej wiedzy przez uczniów. Jest to najmniej dynamiczna odmiana dyskusji. Ważną rolę grają w niej nie tyle argumenty, (choć i one są potrzebne) i oceny, co dysponowanie bogatymi i pewnymi informacjami na dany temat. Dobrym przygotowaniem do takiej dyskusji jest uprzednie sięgnięcie przez młodzież do szerszych źródeł, a nie tylko opieranie się na danych z podręcznika.

W dydaktyce zaleca się stosowanie metody dyskusji wtedy, gdy uczniowie reprezentują znaczny stopień dojrzałości i samodzielności w zdobywaniu wiedzy,
w formułowaniu zagadnień, w doborze i jasnym przedstawianiu własnych argumentów oraz w rzeczowym przygotowywaniu się do tematu dyskusji.

Dobrze prowadzona dyskusja ma duże walory kształcące i wychowawcze: uczy głębszego rozumienie problemów, samodzielnego zajmowania stanowiska, operowania argu­mentami, krytycznego myślenia, a jednocześnie liczenia się ze zdaniem innych

i uznawania ich argumentów, jeśli są trafne, lepszego rozumienia innych oraz sprzyja klarowaniu się własnych przekonań i kształtowaniu własnego poglądu na świat.

3. PRACA Z KSIĄŻKĄ

Jako kolejna metoda nauczania oparta na słowie, stanowi jeden z ważniejszych sposobów zarówno poznawania, jak i utrwalał nowych wiadomości. W przypadku zaś uczenia się z tekstów programowanych jest ona ponadto skutecznym sposobem kontroli
i oceny wyników samo­kształcenia.

Przedmiotem samodzielnej pracy ucznia z książką może być po prostu lektura, wyszukiwanie odpowiedzi na określone pytania, streszczenie poglądów jej autora, analiza tekstu ze względu na miejsce i czas akcji, styl i formy gramatyczne lub logiczne, wreszcie uczenie się na pamięć.

Do samodzielnego posługiwania się książką, podobnie jak do prowadzenia dyskusji, uczniowie muszą być odpowiednio przygotowani przez szkołę. Najważniejszymi elementami tego przygotowania są: umiejętność płynnego czytania ze zrozumieniem oraz umiejętność sporządzania notatek.

4. WYKŁAD

Wykład polega na bezpośrednim lub pośrednim przekazywaniu wia­domości jakiemuś audytorium.
Jako metodę kształcenia wykład stosuje się zazwyczaj w wyższych klasach szkół podstawowych, w szkołach średnich

Służy przekazywaniu uczniom określonych informacji z zakresu nauk o przyrodzie, społeczeństwie, technice i kulturze. Od opowiadania różni się on tym, iż oddziałuje nie tyle na wyobraźnię i uczucia, a także pobudza myślenie konkretno-obrazowe, co raczej aktywizuje myślenie hipotetyczno-dedukcyjne u słuchaczy.

Ponadto przedmiotem wykładu jest przeważnie opis złożonych układów rzeczy, zjawisk, wydarzeń i procesów oraz zachodzących między nimi związków i zależności, głównie o charakterze przyczynowo-skutkowym, podczas gdy w opowiadaniu eksponuje się z reguły zewnętrzne cechy tych rzeczy i zjawisk.

To stopniowe wdrażanie uczniów do korzystania z wykładu powinno polegać na:

1) zaznajamianiu ich z celem, tematem i podtematami wykładu;

2) systematycznym kontrolowaniu sporządzanych przez nich notatek z wykładu;

3) rygorystycznej kontroli i ocenie treści oraz zakresu przyswajanych sobie przez uczniów informacji zarówno w obrębie poszczególnych podtematów, jak i pełnego tematu wykładu;

4) łączeniu wykładu z innymi metodami pracy dydaktycznej oraz uzupeł­nianiu go pokazem, opowiadaniem, pogadanką, dyskusją i pracą z książką;

5) stopniowym wydłużaniu czasu przeznaczonego na wykład w obrębie lekcji.

Skuteczność wykładu zależy przede wszystkim od jego przygotowania. Niewątpliwy wpływ na uzyskiwane za jego pomocą efekty mają również takie czynniki, jak:

• przejrzysta,logicznie zwarta struktura,

• żywy język,

• racjonalne rozmieszczenie momentów syntetyzujących

• wielostronne naświetlenie głównego wątku merytorycznego.

Rozróżnia się kilka typów wykładu:

1. wykład konwencjonalny, w którym treść jest bezpośrednio przekazywana przez nauczyciela w gotowej do zapamiętania postaci.

2. wykład problemowy, który jest ilustracją jakiegoś problemu naukowego lub praktycznego: jego pojawienia się, kierunków i sposobów jego rozwiązywania
   i rozwiązania oraz konsekwencji wynikających z tego rozwiązania.

3. wykład konwersatoryjny, spotykany częściej w szkołach zawodowych
   i wyższych, polega na przeplataniu fragmentów mówionych wykładu
   z wypowiedziami słuchaczy lub z wykonywaniem przez nich odpowiednich zadań teoretycznych czy praktycznych. W wykładzie tego typu wiedza przekazywana znajduje bezpośrednie zastosowanie w działaniach uczniów czy studentów.

4. wykłady kursowe, tj. obejmujące systematyczny kurs jakiejś dyscypliny teoretycznej czy praktycznej, i wykłady monograficzne, poświecone gruntow­nemu przedstawieniu wybranego zagadnienia, często właśnie przez badacza tego zagadnienia (Kruszewski, 1968).

1. OPOWIADANIE

Polega na zaznajamianiu uczniów z określonymi rzeczami, zjawiskami, wydarzeniami lub procesami w formie ich słownego opisu.

Ta metoda pracy dydaktycznej znajduje zastosowanie przede wszystkim w niższych klasach szkoły podstawowej, aczkolwiek nauczyciele posługują się nią również
w klasach wyższych, np. na lekcjach języka ojczystego, historii i geografii.

Jej skuteczność zależy głównie od tego, czy nauczyciel operuje słowami zrozumiałymi dla uczniów, a także od racjonalnego powiązania pokazu z objaśnieniami słownymi oraz — w klasach wyższych — z dyskusją.

Opowiadanie stosowane przez nauczyciela, niejako zastępując obserwację naturalnych rzeczy i zjawisk, powinno wdrażać uczniów do słuchania ze zrozumieniem i zapamiętywania najważniej­szych faktów. W tym celu jego treść musi nawiązywać do posiadanego przez dzieci i młodzież doświadczenia, rozszerzając je zarazem i wzbogacając o nowe elementy. Powinno ono także być formułowane jasno, zwięźle i plastycznie, aby mogło stanowić wzór dla uczniów, których należy uczyć poprawnego wyrażania myśli już od pierwszych lat nauki.

KLASYFIKACJA METOD

Poglądy dydaktyków na temat klasyfikacji metod nie zostały dotychczas ujednolicone.

Różne są klasyfikacje metod nauczania. Korzystając ze znanej już od czasów
Jana Fryderyka Herbarta (1776 - 1841 twórcy Szkoły Tradycyjnej) formuły:
„Od żywego postrzegania do abstrakcyjnego myślenia i od niego do praktyki”, wyróżniamy:

• metody oparte na słowie,

• metody oparte na obserwacji i pomiarze,

• metody oparte na działalności praktycznej uczniów.

W. Okoń

Opierając się na „koncepcji wielostronnego nauczania - uczenia się”, dokonał następującego podziału:

• Metody podające - to uczenie się gotowych treści poprzez stosowanie: opowiadania, wykładu, odczytu, pogadanki, dyskusji oraz pracy z książką.

• Metody problemowe - to rozwiązanie zagadnień poprzez stosowanie: wykładu problemowego, wykładu konwersatoryjnego, klasycznej metody problemowej i metod aktywizujących, wśród których coraz bardziej popularne stają się gry dydaktyczne.

• Metody eksponujące - to przeżywanie określonych wartości poprzez wykorzystanie: pokazu, filmu, foliogramów, prezentacji programu komputerowego.

• Metody praktyczne - to wykonywanie czynności praktycznych.

Tę klasyfikacje warto uzupełnić o metodę opartą na nauczaniu programowym, które dotyczy zwiększenia trudności pracy ucznia przez racjonalne zmniejszanie liczby wskazówek naprowadzających. W tej metodzie obowiązują następujące zasady:

• zasada małych kroków, czyli silne akcentowanie związków logicznych zachodzących pomiędzy poszczególnymi krokami na drodze wiodącej od niewiedzy do wiedzy,

• zasada aktywizowania ucznia,

• zasada natychmiastowej oceny odpowiedzi uczniów i korekty popełnianych błędów (istotną rolę może spełniać tu odpowiedni dydaktyczny program komputerowy, a także język programowania z systemem znajdowanie błędów),

• zasada indywidualizowania tempa i treści nauczania,

• zasada empirycznej weryfikacji tekstów programowych.

Należy rozróżnić pojęcia: n a u c z a n i e p r o b l e m o w e (heurystyczne) od nauczania programowowaego.

Różnice polegają na tym, że w nauczaniu programowanym należy w określone miejsce wpisać odpowiednie słowo bądź wybrać właściwą odpowiedź i sprawdzić
z prawidłową odpowiedzią.

Natomiast
w nauczaniu problemowym każdy kolejny krok wymaga zupełnie innych czynności - nie ma elementu wyboru, chodzi tu przede wszystkim o generowanie pomysłów.

Wg. K. Kuszewskiego

Dokonując klasyfikacji metod nauczania, wyróżnia w nich dwa etapy:

1. przygotowanie materiału nauczania

2. prace z uczniem:

1. Prowadzenie pogadanki - materiał nauczania w danej jednostce lekcyjnej stanowi logicznie powiązany ciąg pytań nauczyciela i odpowiedzi ucznia. Zaletą tej metody nauczania jest utrzymanie stałego kontaktu klasy z nauczycielem.

• Przygotowanie materiału nauczania:

• ustalenie metodycznego celu pogadanki,

• analiza merytoryczno - logiczna wiedzy,

• rozłożenie wydobytych elementów między poszczególne pytania i ustalenie kolejności pytań,

• zaprojektowanie zadań.

• Praca z uczniami:

• połączenie tematu lekcji z doświadczeniami uczniów,

• dopasowanie pytań i odpowiedzi,

• zebranie i wykorzystanie wiadomości zgromadzonych podczas pogadanki.

F. Szlosek wyróżnia następujące rodzaje pogadanek:

• pogadanka wstępna, która ma wywołać u uczniów stan gotowości do poznania czegoś nowego,

• pogadanka przedstawiająca nowe wiadomości, która ma za zadanie tak zaktywizować uczących się, aby do pewnych wniosków dochodzili sami

• pogadanka utrwalająca, która prowadzi do powtórzenia materiału uprzednio przyswojonego w celu uporządkowania najważniejszych informacji i włączenia ich w większą całość (dział, moduł).

2. Prowadzenie wykładu - fundamentalną cechą tej metody nauczania jest utrzymanie uwagi ucznia na treści wykładu.

• Przygotowanie materiału nauczania:

• zaprowadzenie logicznego porządku w treści wykładu,

• ustalenie celów minimalnych wykładu,

• zaplanowanie treści wypoczynkowych i ich miejsce w strukturze wykładu,

• atrakcyjne ujęcie treści,

• problemowy tok wykładu,

• wybór i dokonanie układu treści,

• włączenie wykładu do lekcji.

• Praca z uczniami:

• zaangażowanie emocjonalne nauczyciela,

• środki wzrokowo - słuchowe,

• urozmaicenie roli uczniów,

• notowanie wykładu.

3. Kierowanie dyskusją - służy realizacji dwóch celów: jest metodą opanowania materiału nauczania, ale także ważną umiejętnością społeczną. Dyskusja jest sposobem zdobywania autorytetu i przywództwa.

• Przygotowanie materiału nauczania:

• ustalenie celów dyskusji,

• wybór tematów dyskusji i ustalenie jej rezultatów,

• przewidywanie stanowisk w dyskusji,

• umiejscowienie materiału dyskusji w obrębie większej całości.

• Praca z uczniami:

• wprowadzenie do dyskusji, ustalenie jej przedmiotu,

• wzbudzenie dyskusji,

• utrzymanie kierunku dyskusji,

• kontrolowanie wychowawczych konsekwencji dyskusji,

• nadzór nad formalną stroną dyskusji,

• zebranie rezultatów dyskusji.

4. Kierowanie obserwacją - jest to metoda oparta na przeżywaniu.

• Przygotowanie materiału nauczania:

• wybór wiadomości i środki ekspozycji,

• włączenie obserwacji w tok lekcji.

• Praca z uczniami:

• przygotowanie do obserwacji,

• doprowadzenie do spostrzeżenia cech istotnych dla obserwowanego obiektu i celu obserwacji,

• instruowanie słowne, komentowanie,

• podsumowanie obserwacji, wykorzystanie wiedzy zgromadzonej
  w czasie obserwacji.

UWAGI:

Te metodę nauczania można wykorzystać przede wszystkim w czasie wycieczek na przykład na wystawę. Kierowanie obserwacją wystąpi również podczas demonstrowania.

5. Kierowanie korzystaniem z materiałów źródłowych - ta ciągle niedoceniana metoda nauczania, która jest jedną z ważniejszych umiejętności, zawiera następujące etapy:

1. wyszukiwanie źródeł,

2. wyszukiwanie informacji,

3. sprawdzanie informacji,

4. łączenie informacji.

W tej metodzie trudno jest mówić o przygotowaniu materiału nauczania oraz pracy
z uczniem, ponieważ uczeń w zasadzie powinien pracować samodzielnie, co
w przypadku informatyki jest - obcowanie z komputerem - bardziej możliwe niż
w innych przedmiotach. W takiej sytuacji nauczyciel musi:

• jasno i precyzyjnie zdefiniować problem (zadanie, ćwiczenie),

• określić niezbędne pojęcia i metody potrzebne do rozwiązania tego problemu,

• zainteresować ucznia tematem,

• nagrodzić uczniów za osiągnięte wyniki.

UWAGI:

W przypadku tej metody nauczania najlepsze efekty uzyskuje, zlecając uczniom (w starszych klasach) przygotowanie referatów.

1. Kierowanie kształtowaniem się wartości - ważną umiejętnością nauczania jest taki wykorzystanie materiału nauczania, aby możliwe było kształtowanie w umyśle ucznia wartości etycznych, estetycznych, zmienianie ich i organizowanie
   w określony system wychowawczy. W przypadku informatyki obowiązkowym zagadnieniem jest prawo autorskie. Ważną umiejętnością społeczną jest natomiast współpraca z zespołem klasowym przy rozwiązywaniu problemów informatycznych.

2. Kierowanie nabywaniem umiejętności praktycznych - o tej metodzie nauczania rzadko mówi się w odniesieniu do treści wchodzących w skład przedmiotów teoretycznych.

K. Sośnicki

sądzi, że istnieją tylko dwie metody uczenia się:

• uczenie się sztuczne (szkolne)

• uczenie się naturalne,

którym odpowiadają odpowiednio dwie grupy, metod nauczania :

1. metody podające - głównym kryterium wyróżnienia metod podających jest praca nauczyciela, ściślej — podawanie uczniom nowego materiału.

2. metody poszukujące - zostały wyodrębnione ze względu na pracę uczniów „poszukujących wiedzy”, a metody laboratoryjne z uwagi na miejsce tej pracy.

F. Szlosek
uwzględniając w nowych tendencjach dydaktycznych operacyjne sformułowania celów kształcenia stwierdza:

Metoda nauczania jest sposobem postępowania nauczyciela z uczniami umożliwiającym uczącym się realizację operacyjnych celów kształcenia.

Dobór metod nauczania jest zależny od wielu czynników. Do najważniejszych możemy zaliczyć:

* specyfikę danego przedmiotu (konkretnych jednostek lekcyjnych) wyrażona między innymi w calach i treściach kształcenia,

* dotychczasowy poziom wiedzy uczniów i ich wiek,

* wyposażenie klaso-pracowni w środki dydaktyczne,

* stworzone uczniom warunki samokształcenia,

* indywidualne predyspozycje nauczyciela.

Cz. Kupisiewicz „Podstawy dydaktyki ogólnej” PWN W-wa 1976

W. Okoń „Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej” W-wa 1995

Dydaktyka ogólna i metodyka str. 4

Opracowała: Mgr Jolanta Szabłowska

Dydaktyka ogólna i metodyka str. 8

Opracowała: Mgr Jolanta Szabłowska

---