Społeczeństwo obywatelskie a media: 9.V.10r.
Media między społeczeństwem, a światem polityki i biznesu.
Podstawowe pytanie: na ile zaangażowanie dziennikarzy oddala ich od neutralności w sferze publicznej?
Dziennikarze stają się częścią systemu społecznej kontroli ze znaczącymi tego konsekwencjami - z jednej strony jako segment społeczeństwa obywatelskiego, z drugiej zaś z punktu widzenia dziennikarstwa jako IV władzy.
Włączenie mediów w zakres problemów odnoszących się do funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego napotkać może na szereg problemów teoretycznych i praktycznych
wychodząc od koncepcji społeczeństwa obywatelskiego jako funkcjonującego poza polityką, mediom wyznaczona byłaby rola edukacyjna - stawałyby się tłumaczami zawiłej rzeczywistości politycznej, ekonomicznej, międzynarodowej i społecznej - szczególnie dziennikarze
media traktuje się jako ważny i aktywny uczestnik sfery publicznej - łącznik między sferą prywatną i publiczną. Są gwarantem istnienia sfery publicznej oraz przestrzeni dialogowej
Media (głównie komercyjne) wydają się bardziej pozarządowe w treści niż w formie:
w treści, bo mimo nakreślonej linii programowej muszą dążyć do bezstronności, ponieważ podstawą ich egzystencji jest wiarygodność i zaufanie ze strony opinii publicznej
w formie - bo sytuację komplikuje struktura własnościowa i strategia finansowa znacznej części mediów, przede wszystkim charakterystyczna dla znacznej części mediów (również tych publicznych) działalność typowo komercyjna, nastawiona na zysk.
Nie tylko media publiczne(misyjne) angażują się w ogólnospołeczne akcje charytatywne, interwencyjne, pomocowe, ale nie jest to podstawowym celem ich działalności.
Naczelnym „przesłaniem społecznym” mediów komercyjnych jest tak naprawdę:
- oddziaływanie na jak największą liczbę odbiorców, dostosowanie linii programowej do jak najszerszej recepcji społecznej
- zdobycie mocnej pozycji na rynku i wśród konkurencji
Nie stoi to w sprzeczności z prowadzeniem działalności o charakterze publicznym - tym bardziej, że działania te są inicjowane przez osoby lub grupy osób zarządzające tymi mediami.
J. Szacki: Pojęcie społeczeństwa obywatelskiego pozostaje tu bez wątpienia dość szerokie, obejmuje bowiem wszelkie przedsięwzięcia inicjowane, przeprowadzane przez osoby prywatne i stowarzyszenia takich osób, ale zmierzające do osiągnięcia celów o charakterze publicznym (zarówno drobne przedsięwzięcia lokalne, jak i np. ruchy społeczne o zasięgu ogólnokrajowym i ponadnarodowym).
Trzecie ujęcie problemu relacji między mediami a społ. Obywatelskim:
- dziennikarstwo obywatelskie i jego dwa wymiary lub dwa aspekty aktywności medialnej, które wpisują się w zakres i logikę społ. Obywatelskiego nie budząc powyższych wątpliwości - jest to rozwój dziennikarstwa obywatelskiego lub publicznego.
DZIENNIKARSTWO OBYWATELSKIE to w większości forma działalności medialnej i dziennikarskiej która dotyczy społeczności lokalnych.
Aktywizuje ona i uruchamia mechanizmy oddolnej samoorganizacji społecznej i stymuluje działania służące oddziaływaniu na społeczność i odbiorców w bezpośredniej niemalże styczności z nimi.
Dziennikarstwo obywatelskie nie obejmuje lokalnych i samorządowych inicjatyw medialnych, które koncesjonowane są przez różnorodne grupy polityczne i biznesowe, które realizują linię programową zgodną z celami i dyspozycjami tychże kręgów
II sferą realizowania się idei społ. Obywatelskiego poprzez media jest stanowienie kanału artykulacji dla grup społecznie marginalizowanych - np. mniejszości etnicznych lub społecznych
Często ten obszar działalności dziennikarskiej ściśle związany jest z poprzednim - samoorganizacja społeczna bowiem w znacznym stopniu powstaje w małych lokalnych społecznościach gdzie pomoc i wsparcie mediów często wydają się wartościami bezcennymi.
Ten rodzaj aktywności zyskuje coraz częściej wymiar ponadlokalny, co odbywa się poprzez realizację multimedialną za pomocą tzw. reklamy społecznej
Dziennikarstwo obywatelskie w znacznym stopniu realizuje podstawowe funkcje mediów:
- informacyjną, kontrolną, opiniotwórczą, edukacyjną i integracyjną w oparciu o doktrynę odpowiedzialności społecznej mediów (misja i posłannictwo, służba społeczna)
Z jednej strony może mieć formę bardziej opisową (prawa lub obowiązki obywatela)
Z drugiej strony wartościującą - dziennikarstwo harmonizujące z postawą obywatelską,
czyli przeniknięte troską o dobro wspólne, rację stanu, demokrację, prawa człowieka.
Jest to więc rodzaj działalności medialnej połączonej z postawą zaangażowania - dziennikarstwo kontynentalne(?!) lub dziennikarstwo interwencyjne.
PODSUMOWANIE
Media i dziennikarze są częścią społeczeństwa obywatelskiego w odniesieniu do świata idei,
a nie porządku instytucji.
Do świata idei, gdyż realizują ważne społecznie cele zakotwiczone w sferze życia publicznego, a nie instytucji, gdy zdecydowana większość instytucji medialnych to przedsiębiorstwa nastawione na osiągnięcie zysku.
Znacznie klarowniejsze wydaje się powiązanie problematyki społeczeństwa obywatelskiego z pełnieniem przez media i dziennikarstwo funkcji czwartej władzy. Pojęcie to oznacza kontrolowanie i reagowanie na poczynania elity i władzy (chodzi w szczególności o działania kryminalne i korupcyjne). Siła mediów jest w związku z tym tak wielka, ze jest zdolna kreować opinie i zmieniać politykę.