Nurty współczesnej psychologii

Dr Lidia Janiszewska

• Zaliczenie: przedostatni wykład, pytania opisowe dostawane na kartkach

• Dyżur: czwartek 12:00 - 13:30, Smugowa

21.02.2013

Nurty współczesnej psychologii

Nurt obejmuje założenia i poglądy, które wpływają na to co będzie badane oraz to w jaki sposób będziemy badać. Określa wiec każdorazowo inny obszar ważny dla psychologii.

Nurty psychologiczne różnią się pod względem stopnia w jakim opierają się na wynikach badań empirycznych oraz na dokładności jaką starają się osiągnąć. Mimo tych różnic w niektórych obszarach wizje człowieka są zbieżne ze sobą, uzupełniają się i większość psychologów zapożycza pojęcia z nich wszystkich (mówi często o eklektyzmie).

Podstawowe nurty psychologiczne:

1. nurt behawiorystyczny i wywodzący się z niego neobehawioryzm;

2. nurt psychodynamiczny i wywodząca się z niego neopsychoanaliza, teorie psychospołeczne oraz psychologia humanistyczna jako ewolucja teorii osobowości;

3. nurt humanistyczny i wywodząca się z niego psychologia pozytywna;

4. nurt poznawczy (psychologia kognitywna / psychologia poznawczo - społeczna).

Koncepcja behawioralna powstała w opozycji do wcześniejszych metod badawczych w psychologii przede wszystkim do metody introspekcjonalizmu, która była przede wszystkim subiektywną.

Na czym polega metoda introspekcjonalizmu?

Człowiek dokonywał wglądu w siebie, relacjonował swoje przeżycia (przyczyny swoich zachowań) i na tej podstawie próbował dokonać uogólnień.

Jedynym obszarem funkcjonowania człowieka, który można badać w obiektywny sposób za pomocą metod empirycznych jest zachowanie człowieka. Zachowaniem człowieka kierują bodźce pochodzące ze środowiska, a konsekwencją działań na człowieka tych bodźców są reakcje. Reakcje te są wzmacnianie pozytywnie bądź negatywnie w zależności od tego, które z tych reakcji środowisko chce utrwalić.

Behawioryści zwrócili uwagę na fakt przewagi wzmocnień negatywnych nad wzmocnieniami pozytywnymi. Behawioryści wskazują na negatywne konsekwencje stosowania negatywnego wzmocnienia:

1. Powodują one unikanie źródła negatywnego wzmocnienia, a nie modyfikują zachowania

2. Zachowanie za które byliśmy wzmocnieni negatywnie jest jedynie zahamowane, a nie zniwelowane. Jeżeli przestaną nam grozić negatywne konsekwencje to zachowanie powraca.

21.03.2013

Błędy przy stosowaniu wzmocnień:

1. Odraczanie wzmocnień powinny być stosowane, synchronizowane w czasie z wykonaniem reakcji.

2. Stosowanie wzmocnień takich sposób, że stanowią one dla innych osób rodzaj wzmocnień towarzyszących.

3. Brak świadomości, że nasze zachowanie jest wzmocnieniem.

Psychoanaliza Freuda

Kierunek psychodynamiczny:

• Twórca Zygmunt Freud;

• Zachowanie człowiek motywowane jest przez potężne siły wewnętrzne;

• Założenie to jest wspólne dla wszystkich teorii psychodynamiczny (Freud miał bowiem kontynuatorów swojej idei).

• Według teorii Freuda rdzeniem osobowości są zdarzenia zachodzące w psychice człowieka (często nieświadome), które motywują go do działania.

• Każde zachowanie jest umotywowane, nie wyznacza go przypadek ani doraźne zdarzenie.

Cztery podstawowe pojęcia:

1. determinizm psychiczny:

• to założenie, że wszystkie reakcje umysłowe i zachowania zdeterminowane są wcześniejszymi doświadczeniami człowieka;

• żadne objawy nie są przypadkowe, lecz powiązane z ważnymi wydarzeniami życiowymi.

2. wczesne doświadczenia:

• pochodzące szczególnie z okresu wczesnego dzieciństwa, czyli początkowych faz rozwoju psychoseksualnego, mają najgłębszy wpływ na ukształtowanie osobowości i zachowań dorosłych.

3. popędy i instynkty:

Rozwój psychoseksualny:

1. Stadium oralne - 1 rok życia, potrzeby dziecka skupione na ustach, wargach, na języku.

Fiksacja wyraża się alkoholizmem, czy żarłocznością. Fiksacja zatrzymanie energii w określonej części ciała. Jeżeli nie zostało to właściwie rozwiązane mówi się, że część energii jest uwiązana i dostarcza sobie przyjemności w późniejszym wieku.

2. Stadium analne - 2 - 3 rok życia, energia libido jest w okolicach odbytu.

Duże znaczenie ma rozpoczęcie treningu czystości. Fiksacja może powodować np. rozwinięcie się osobowości nadmiernie zwracająca uwagę na czystość (wydalanie) lub upartej, kontrolującej i obsesyjnej (przy wstrzymaniu).

3. Stadium falliczne - 4 - 5 rok życia, zainteresowane skoncentrowane na problematyce seksualnej, penis budzi zainteresowania u dzieci obojga płci.

W stadium tym pojawia się kompleks Edypa i Elektry. Kompleks Edypa to zafascynowanie chłopca mamą, traktowanie ojca jak rywala i strach przed jego reakcją. Kompleks Elektry to ten sam problem w relacji ojciec - córka.

4. Stadium Latencja - 11 - 13 r.ż. - okres utajony

Libido ulega osłabieniu i nie koncentruje się w szczególności na żadnym obszarze ciała. Obserwowany jest rozwój ego (sprawność intelektualna i społeczna)

5. Stadium genitalny - od okresu dorastania (od ok. 13 r. ż) - pojawia się zainteresowanie seksualną przyjemnością.

Wcześniejsze popędy łączą się w zintegrowany zestaw dorosłych seksualnych postaw i uczuć.

Libido:

• źródło energii impulsów seksualnych nazwał libido (energia psychiczna popychająca ludzi do wszelkiego typu przyjemności zmysłowych);

• Według Freuda popęd seksualny działa od urodzenia.

4. procesy nieświadome:

• uznawane za główny determinant ludzkich myśli działań;

• zachowanie może być motywowane popędami, z których nie zdajemy sobie sprawy;

• znaczenie objawów nerwicowych, snów, pomyłek w mowie i czynach, odnaleźć można nieświadomość.

,,Pomyłka freudowska”

• zdarza się wówczas, gdy nieakceptowane przez nas impulsy wewnętrzne domagają się wyrazu i wtedy nasza mowa czy zachowanie zdradza nieuświadomione pragnienie;

• dla przykładu, spóźnianie się na spotkanie z jakaś osobą może nie być przypadkowe, lecz być wyrazem naszych prawdziwych uczuć. Gospodarz zaś do niepożądanego gościa może ,,omyłkowo powiedzieć ,,Tak się martwię, że Cię widzę”.

Struktura osobowości:

• id (współcześnie wewnętrzne dziecko):

• to prymitywna, nieświadoma część osobowości, która rządzi się zasadą przyjemności - pogonią za gratyfikacją, przyjemnością fizyczną, emocjonalną i seksualną, której należy doświadczyć, nie dbając o konsekwencje;

• id działa irracjonalnie, na zasadzie impulsu.

• ego (współcześnie wewnętrzny dorosły:

• jest częścią osobowości, która jest najbardziej zakorzeniona w rzeczywistości i rządzi się zasada realizmu;

• jest ono arbitrem między toczącymi ciągłą walkę id i superego (,,rozsądza” konflikt impulsów id i wymagań superego);

• reprezentuje osobiste poglądy człowieka na rzeczywistość. Wybiera działania, które zaspokoją impulsy id bez niepożądanych konsekwencji, ponieważ przedkłada racjonalne wybory ponad wymagania przyjemności.

• superego (współcześnie wewnętrzny rodzic):

• kieruje się z kolei zasadą moralności, nalega na czynienie tego, co właściwe;

• jest ,,magazynem” wartości jednostki, zawiera wyuczone społecznie postawy moralne;

• odpowiada ono pojęciu sumienia, to wewnętrzny system zakazów i nakazów, który rozwija się w miarę, jak dziecko przyswaja wartości i normy od rodziców i innych dorosłych, które mówią o społecznie pożądanych i niepożądanych działaniach.

Konflikt jest nieświadomy i pojawia się pomiędzy id a superego (i to wszystko jest bazowe).

Mechanizmy obronne

Czasem jednak - w miarę, jak ciśnienie ze strony id i superego rośnie - strukturze ego trudno jest wypracowywać optymalny kompromis. Nieraz kompromis ten wymaga nałożenia ograniczeń id…

Mechanizmy obronne osobowości

(mechanizmy obrony ego)…

• to nieświadome, nawykowe sposoby zachowania, obniżające przykre napięcia emocjonalne, najczęściej lękowe, i ułatwiające utrzymanie dobrej samooceny

04.04.2013

Przykłady mechanizmów obronnych:

1. Racjonalizacja:

• polega na dobieraniu racjonalnego, ale pozornie tylko słusznego wytłumaczenia dla własnego postępowania, którego prawdziwą przyczynę chcemy ukryć przed sobą. Np. pije bo to dobre dla nerek

2. Wyparcie:

• polega na usuwaniu ze świadomości (w sposób bezwiedny) myśli, które jasno uświadomione musiałyby wzbudzić lęk lub poczucie winy.

• np. osoba, która dokonała traumatycznych przeżyć może nie pamiętać zdarzenia

• stosujemy również, gdy postępujemy niewłaściwie z superego

3. Tłumienie:

• mechanizm podobny do wyparcia, jest jednak procesem częściowo uświadamianej kontroli własnego działania.

• np. myśli takie, jak życzenie bliskiej osobie czegoś złego, choć mogą przemknąć przez głowę, lecz natychmiast tłumione i ulegają odrzuceniu jako niezgodne z normami naszej kultury

• dziecko nie posiada mechanizmu tłumienia

4. Projekcja:

• to przypisywanie innym własnych niekorzystnych cech - są one rzutowane na zewnątrz.

• Na przykład osoba, która jest wybuchowa i opryskliwa, czym zraża sobie otoczenie, może uważać, że to nie ona, ale inni ludzie mają trudny charakter.

5. Kompensacja:

• dążenie do uzyskania sprawności w danej dziedzinie i wyrównania w ten sposób niepowodzeń na innym polu.

• Na przykład, dziecko niemogące dorównać rówieśnikom sprawnością fizyczną próbuje dobrymi wynikami w nauce zdobyć pozycje w klasie.

Psychologia humanistyczna

Nurt psychologii humanistycznej zrodził się w latach 40 XX wieku jako sprzeciw wobec psychoanalizy oraz behawioryzmu, jednak swój rozkwit przeżywał w latach 60 i został wówczas nazywany trzecią siłą w psychologii albo przełomem w psychologicznym myśleniu o człowieku.

Według psychologii humanistycznej człowiek jest wartością samą w sobie, posiada wolną wole i potencjał twórczy, co pozwala mu wybierać drogi rozwoju osobowego. W tym nurcie człowiek jest autonomicznym podmiotem, który samodzielnie i z pełną świadomością kreuje swoją rzeczywistość. Człowiek jest istotą posiadającą ogromny potencjał, tkwiące w nim zdolności (każdy człowiek ma możliwość tworzenia).

W tej koncepcji człowiek jest wartością samą w sobie. Poczucie własnej wartości i samoocena to dwie różne sprawy.

Książki prof. Kozieleckiego

Poczucie własnej wartości to przekonanie, że jestem wartością jako istota ludzka. Nie ma drugiej osoby na planecie takiej jak ja. Samoocena jest to świadomość moich możliwości, ale też moich ograniczeń.

Podobnie jak dwie wyżej opisane siły psychologii - psychoanaliza i behawioryzm - psychologia humanistyczna (trzecia siła psychologii) miała dostarczać współczesnemu człowiekowi wiedzy o jego tożsamości. Determinizmowi psychicznemu, jaki głosiła psychoanaliza i behawioryzm, została przeciwstawiona koncepcja osoby kształtującej samą siebie z własnego wyboru.

Wewnętrzna biologiczna natura człowieka uważana jest raczej za dobą lub neutralną, a nie za złą, i dlatego powinno się ją uzewnętrzniać, a nie powściągać.

Wewnętrzne możliwości człowieka według psychologów humanistycznych to spontaniczność, kreatywność i żarliwość z którymi jest związana motywacja wewnętrzna.

Każda jednostka jest niepodzielną całością i jako taka jest obiektem zainteresowania psychologii, a relacje zachodzące między jej psychiką a organizmem są złożone. Funkcje i relacje człowieka organizuje zasada ,,figura - tło”, zgodnie z którą wyłaniająca się w danym momencie właściwość, jest emanacją całości - pozostaje częścią tła, mimo iż jest odrębną figurą.

(Holistyczne spojrzenia na człowieka)

Człowiek jest istotą społeczną. Celem jego egzystencji jest tworzenie satysfakcjonujących relacji z innymi ludźmi. Związki interpersonalne grają również rolę w zaspokajaniu podstawowych potrzeb. Relacje z innymi ludźmi są doskonalsze dzięki temu, że człowiek jest w stanie skupić się na teraźniejszości, identyfikuje swoje emocje i uczucia, uczy się je okazywać, ale uczy się również identyfikować i akceptować emocje innych ludzi wobec siebie. Człowiek staje się bardziej otwarty na potrzeby i uczucia innych ludzi.

Świadomość to podstawowy składnik ludzkiego istnienia; człowiek jest świadomy. Człowiek w przytomny sposób kieruje swoim postępowaniem. Człowiek ma możliwość wyboru. Bierze z niej początek potencjalna umiejętność przekraczania ograniczeń nałożonych na ludzki byt przez przyrodę. Człowiekiem nie rządzą instynkty. Człowiek to taka istota, która włącza rozum, uczucia wyższe, motywacją do zachowań wychodzących poza instynkty. Działania człowieka są intencjonalne. Dzięki wolnej woli i świadomości może zmieniać świat.

Przedstawicielem tego kierunku był Abraham Maslow.

W świetle tej koncepcji człowiek jest z gruntu dobry, niepowtarzalny, rozumny i samookreślający się. Te cechy decydują o tym, że jest różny od zwierząt. Obecne doświadczenia mają wpływ na przyszłość, kierunek ten bowiem kładzie naciska przyszłość (behawioryzm zaś na teraźniejszość, a psychoanaliza na przeszłość).

W teorii ludzkiej motywacji Maslow przedstawił motywację braku (za pomocą której człowiek stara się odzyskać równowagę psychiczną), motywacji wzrostu (kiedy jednostce chodzi nie tylko o redukcje pewnych deficytów, ale poszukuje ona pełnej realizacji swojego potencjału).

Osoby motywowane wzrostem reagują pozytywnie na niepewność czy wzrost napięcia, jeśli jest to droga do pełniejszej realizacji swojego potencjału.

Maslowa sformułował hierarchię potrzeb, w której wrodzone potrzeby układają się o określoną sekwencją - od prymitywnych do zaawansowanych.

Potrzeby transcendencji

Zanim zaczną działać potrzeby wyższego rzędu, potrzeby niższego rzędu muszą zostać zaspokojone.

Ludzie, którzy są syci, bezpieczni, kochani i kochający, pewni siebie, myślący i twórczy, wznoszą się na ostatni poziom hierarchii potrzeb - poszukują pełniejszego rozwoju swojego potencjału w procesie samorealizacji. Maslow dopuszcza także możliwość pójścia dalej, do wyższych stanów świadomości i osiągnięcia jedności z siłami ducha. Pragnienie to rozwija się tylko u nielicznych. Potrzeba ta wywodzi się ze znajomości samego siebie, a wiec swoich uczuć i pragnień, znajomości tego co jest dla mnie ważne. Samorealizacja jest rozumiana jako proces rozwijania zdolności, jako umiejętność spostrzegania nieprzekłamanej rzeczywistości oraz nieprzywiązywania się do rzeczy czy idei. Samorealizacja to także zainteresowanie i uwaga okazywana innym ludziom oraz zdolność tworzenia wolnego od presji kultury.

Według Maslowa na każdym z poziomów potrzeby są wrodzone, choć wartości kulturowe wpływają na sposób ich ekspresji i wzbudzania. W przypadku frustracji potrzeb na każdym z poziomów dochodzi do patologii i zaburzeń w zachowaniu.

Potrzeba osiągnieć to jest (dążenie) potrzeba uzyskiwania tego co jest dla Nas istotne ze względu na Naszą hierarchię wartości. Potrzeba osiągnieć może przyjąć dwie postaci: dążenie do uzyskania sukcesu i dążenie do uniknięcia porażki. Zwykle zyskujemy więcej jeżeli kierujemy się chęcią uzyskania sukcesu.

Psychologia humanistyczna zwraca uwagę na znaczenie komunikacji i dialogu pomiędzy ludźmi, odwołuje się do empatii oraz przywiązuje wielka wagę do łączenia naukowej psychologii z praktyką czego efektem jest psychoterapia. W zależności od przedstawicieli poszczególnych odłamów psychologii humanistycznej, każdy z rodzajów psychoterapii koncertuje się na nieco innych aspektach życia człowieka i na co innego kładzie nacisk.

Terapia skoncentrowana na kliencie

Twórcą był Carl Rogers (1902-1987). Centralnym pojęciem u niego jest struktura ja, która kształtuje się stopniowo wraz z rozwojem psychofizycznym człowieka. Struktura ja przyjmuje swój ostateczny kształt lub zbliżony do ostatecznego kształt we wcześniej dorosłości. Obraz ja jest dużej mierze zależny od doświadczeń zdobytych w trakcie rozwoju, od sposoby zaspakajania potrzeb emocjonalnych oraz od relacji z otoczeniem. Klient (już nie pacjent) musi być darzony szacunkiem jako równy terapeucie, każda bowiem osoba ma poczucie własnej godności i wartości.

Przyczyną zaburzeń może stać się dla człowieka brak zdolności do zaakceptowania samego siebie, wzięcia odpowiedzialności za swoje czyny, dokonywania autentycznych wyborów, nieakceptacja części obrazu siebie i kryzys tożsamości.

Terapia ma za zdanie wspomaganie osoby w potrzebie, obudzenie w niej potrzeby samorealizacji i pomoc w odkrywaniu samego siebie. Terapeuta, zamiast być ekspertem i występować z pozycji autorytetu, raczej powinien stanowić dla klienta ,,lustro”, tworząc klimat bezwarunkowej akceptacji.

11.04.2013

Popęd do samorealizacji może czasem wchodzić w konflikt z potrzebą aprobaty społecznej i samoakceptacji, szczególnie gdy osoba czuje, że aby uzyskać aprobatę, musi spełnić pewne obowiązki i warunki. Dlatego Rogers kładł nacisk na bezwarunkowo pozytywny stosunek rodziców do dzieci.

Dziecko przystosowane to osoba, która była kochana miłością warunkową tzn. że rodzice dawali i zabierali miłość i akceptację, w zależności od tego w jaki sposób dziecko spełniało ich wizję czy oczekiwania. Dziecko przystosowane już jako osoba dorosła może dążyć głównie do spełniania oczekiwań innych osób po to jedynie, aby uzyskać ich akceptacje.

Miłość do osoby i jej akceptacja nie są jednoznaczne z bezwarunkową akceptacją zachowań. Dzieje się również tak, że rodzice w różnym stopniu akceptują swoje dzieci i ich zachowania.

Jego zdaniem dzieci powinny czuć zawsze, że są kochane i aprobowane jako osoby, mimo ich błędów i złych zachowań. Przedmiotem potępienia ze strony rodziców mogą być jedynie negatywne zachowania dziecka, nie zaś samo dziecko.

Bezwarunkowo pozytywny stosunek ważny jest także dla dorosłych - potrzebujemy akceptacji ze strony bliskich, ale także ze strony samym siebie, mimo naszych wad i ograniczeń. Wizja taka wzbudziła entuzjazm wielu terapeutów. Podejście humanistyczne skupiło się bowiem na ulepszaniu życia człowieka - uwolnieniu naturalnych tendencji do samorozwoju, wzroście samoakceptacji, poszukiwaniu sensu życia.

Centralnym pojęciem teorii Carla Rogersa jest ,,ja”, składające się ze zbieranych w doświadczeniu informacji o osobistych cechach, wartościach i postawach. Obraz ,,ja” wpływa na spostrzeganie świata i własnego zachowania.

Struktura ,,ja” nie jest jednolita. Można wyróżnić dwa aspekty ja: ,,realne”, czyli wizję siebie, takim jakim jestem i ,,idealne”, czyli wizje tego, jakim powinienem albo chciałbym być.

Rozwój polega na zbliżaniu ja realnego do ja idealnego. Brak większych rozbieżności między ja realnym a ja idealnym jest warunkiem zachowania zdrowia psychicznego. Problemy psychologiczne pojawiają się w przypadku wystąpienia sprzeczności między ja realnym i ja idealnym oraz ja realnym i otoczeniem.

Psychologia humanistyczna w Polsce

W Polsce, analogicznie idee psychologii humanistycznej podjął Kazimierz Dąbrowski (1902-1980).

Rozwijał koncepcję higieny psychicznej, dezintegracji pozytywnej i pedagogiki leczniczej.

Opisywał ją przez takie kategorie jak empatia, autonomia, czy przyjaźń.

W latach 70 polemizował z Masłowem.

Dezintegracja pozytywna zakłada, że zaburzenia nerwicowe mogą być czynnikiem sprzyjającym rozwojowi, zwłaszcza rozwojowi twórczemu. Są szansą do wejścia na wyższy poziom rozwoju i uzyskania nowej jakości życia.

Zdaniem Dąbrowskiego zaburzenia nerwicowe mogą być przejawem zdrowia. Zdrowiem dla niego jest zdolność człowieka do rozwoju. Do wszechstronnego rozwoju kierunku co raz wyższych wartości indywidualnych i społecznych. Natomiast choroba psychiczna polega na braku zdolności do rozwoju.

Dezintegracja pozytywna przebiega na 5 poziomach:

1. Integracja pierwotna - jest to struktura zintegrowana na niższym szczeblu, określana jako psychopatyczna. Struktura psychiczna takiej osoby jest sztywna i wąska, wyraża prymitywne popędy, którym może służyć inteligencji. Takie osoby są często inteligentne, maja wysokie ambicje, nie przezywają konfliktów wewnętrznych, nie są też zdolne do empatii.

2. Dezintegracja jednopoziomowa - następuje tutaj niewielkie rozluźnienie struktury psychicznej, dzięki czemu pojawia się psychiczne środowisko wewnętrzne. Na tym poziomie mamy do czynienia z rozterkami psychicznymi, silną drażliwością. Pojawiają się sprzeczne impulsy, nie ma jeszcze ukształtowanej hierarchii wartości, to też człowiek bywa zmienny w działaniach i uczuciach.

3. Dezintegracja wielopoziomowa spontaniczna - charakterystyczne dla tego poziomu jest przeżywanie wielu uczuć i popędów, pojawianie się różnych wartości. Fazę te poprzedza poszukiwanie, konflikt wewnętrzny, różnego rodzaju napięcia. Powoli następuje kształtowanie się hierarchii wartości. Charakterystyczną cechą tego poziomu jest zdziwienie w stosunku do samego siebie, niezadowolenie z siebie, poczucie winy i wstydu. Występuje instynkt twórczy oraz nieprzystosowanie pozytywne.

4. Dezintegracja wielopoziomowa zorganizowana - człowiek jest świadomy najważniejszych wartości, określa swoje cele, wzmacnia swoje poczucie własnej wartości, charakteryzuje się większą samoświadomością i samowiedzą. Pojawia się tzw. trzecia siła. Jest to siła w nas, która potrafi ustosunkować się pozytywnie bądź negatywnie do siebie samego, ale także do swojego otoczenia, dzięki temu człowiek dokonuje wyboru, rozwija także empatie. Nadal jednak występują wewnętrzne konflikty. Mogą także występować lęki chociaż co raz bardziej w co raz większym stopniu zarysowuje się indywidualność jednostki.

5. Jest to najwyższy i najtrudniej osiągalny poziom. Jest to stan harmonii, autentyzmu, jest to najwyższy poziom świadomości siebie i empatii. Ten najwyższy poziom rozwoju osobowości, czyli inaczej integrację wtórną uzyskuje się po przejściu przez wszystkie formy dezintegracji. Często jest to efekt naszej frustracji, załamań czy nawet depresji. W tym stanie charakteryzujemy się pełną empatią, odpowiedzialnością za siebie i za innych, prawdomównością i uczciwością.

Ważnym przedstawicielem psychologii humanistycznej jest Kazimierz Jankowski. Upatruje on przyczyn zaburzeń tj. nerwica, psychoza czy psychopatia we wpływie środowiska. Uważa, że to środowisko może spatologizować człowieka.

Najbardziej znanymi propozycjami terapeutycznymi powołanymi w ramach nurtu psychologii humanistycznej są:

• psychoterapia skoncentrowana na kliencie Carla Rogersa;

• psychoterapia Perlsa;

• logoterapia Viktora Frankla;

• systemowa terapia rodzina Virginii Satir.

Najważniejsze założenia Virginii Satir

Zmiana w funkcjonowaniu człowieka jest zawsze możliwa, ponieważ ma on wszystkie zasoby potrzebne do rozwoju. Stare i negatywne doświadczenia mogą być przekształcone bądź zastąpione przez nowe. Wszystko może być zasobem. Według niej wybory to nasze decyzje w określonym momencie zdeterminowane przez sytuacje. Podstawy układ, a więc matka, ojciec i dziecko kształtuje składniki tożsamości i może być źródłem rozwoju i energii. Mówi też o wychowaniu w wolności. Życie w wolności polega na:

1. mówieniu tego się myśli, a nie tego co powinno się powiedzieć;

2. czuciu tego co się czuje, a nie tego co się powinno czuć;

3. widzeniu i słyszeniu tego co spostrzegamy, a nie tego co powinno się spostrzegać;

4. proszeniu tego czego się chce zamiast czekania;

5. podejmowanie ryzyka we własnym imieniu zamiast w pełni bezpiecznych sposobów funkcjonowania.

Uważa ona, że istnieje istotna potrzeba w życiu człowieka jaką jest potrzeba ryzyka. Występuje ona u ludzi w różnym natężeniu. Jest to zdeterminowane osobowościowo ale również zależy od wieku człowieka. Największe nasilenie potrzeby ryzyka występuje pomiędzy 15 a 22 rokiem życia. Społeczeństwa zachodnie są to społeczeństwa tzw. analfabetów ryzyka. Znaczy to, że nie mają one świadomości istnienia ryzyka jako potrzeby. W związku z czym młodzież nie jest uczona właściwego sposobu zaspakajania potrzeby ryzyka. Nie potrafi ona bezpiecznie ryzykować.

18.04.2013

• Perls - psychoterapeuta XIX wieku, jego mama miała nadmierne wymagania co do syna, wychowany w ambiwalencji: jestem wyjątkowy - jestem byle kim (ambiwalentne oddziaływanie wychowawcze);

• podejście do człowieka -> wyrosło z jego własnych doświadczeń, rozległej wiedzy oraz z przeciwstawienia się psychoanalizie;

• spostrzega człowieka jako całość i stąd jego nazwa jego podejścia: Gestalt ( z niemieckiego: CAŁOŚĆ, FIGURA, KSZTAŁT albo FORMA). Perls pisze o niepodzielnej całości człowieka, dołącza, także do swojej teorii pojęcie HOMEOSTAZY, która oznacza dążenie człowieka do zachowywania bądź odzyskiwania równowagi w zmieniających się warunkach;

• HOMEOSTAZA - wg. CANONA dążenie do równowagi

Każda niezaspokojona potrzeba zakłóca tę równowagę, a jej zaspokojenie można nazwać zamknięciem formy (postaci), gdy jednak nie udaje się zaspokoić potrzeby figura pozostaje otwarta. W terapii Gestalt dąży się do zamknięcia postaci.

• zwraca uwagę na teraźniejszość, ale nie jak behawioryści - determinizm. W tym ujęciu raczej nie koncertujemy się na przeszłości, ponieważ zarówno ona, jak i przyszłość odbiega, odstaje od tego, co się dzieje tu i teraz. Uważał, że człowiek jest odpowiedzialny za swoje życie.

• Stworzył tzw. dekalog GESTALT, zgodnie z nim człowiek jest w pełni odpowiedzialny za swoje wybory i nie zdejmuje z nas tej odpowiedzialności ani to, co było ani okoliczności zewnętrzne.

DEKALOG GESTALT:

1. Żyj teraz - zwracaj uwagę bardziej na teraźniejszość niż przeszłość i przyszłość;

2. Żyj tutaj - zajmij się tym co jest obecne, a nie tym czego nie ma;

3. Przestań sobie wyobrażać - doświadczaj tego, co rzeczywiste;

4. Przestań niepotrzebnie myśleć - zamiast tego patrz i smakuj;

5. Wyobrażaj sobie - nie manipuluj, nie tłumacz, nie uzasadniaj, nie osądzaj;

6. Poddaj się przeżywaniu nieprzyjemności i bólu, tak jak poddajesz się przeżywaniu przyjemności. Nie ograniczaj swojej świadomości;

7. Nie akceptuj żadnego ,,powinieneś” - z wyjątkiem tego, co naprawdę Twoje;

8. Weź pełną odpowiedzialność za swoje czyny i myśli;

9. Poddaj się temu, jaki jesteś - nie udawaj kogoś innego;

10. Bądź sobą i pozwól być sobą innym

LOGOTERAPIA VIKTORA FRANKLA

(nurt humanistyczny)

`Logos' ma wiele znaczeń - rozum, myśl, prawo, słowo

Frankl dodaje trzeci wymiar do dwóch wcześniejszych wymiarów używanych przez Freuda czy Adlera.

Wymiary:

1. cielesny - tu najważniejsze dla człowieka jest funkcjonowanie ciała, także wydarzenia jak choroby oraz niezaspokojenie potrzeb biologicznych mogą obniżać jakość życia człowieka i powodują że wszystkie inne sfery tracą na wartości - staja się mniej ważne;

2. psychiczny - jest sprowadzony do popędów i emocji, a wszelka wiedza, która pochodzi z trzeciego wymiaru jest oceniana przez nasze emocje czy popędy pod kątem tego, jak ważna jest do przetrwania;

3. początkowo nazywany duchowym, a później neotycznym, od greckiego słowa neo - duch, umysł; wymiar osobowy. Odpowiada za nasze wybory, za dokonywanie rozróżnień pomiędzy tym, co jest sprawiedliwe bądź niesprawiedliwe. Jest to wymiar związany z naszym sumieniem i z naszą wrażliwością.

Te trzy wymiary są wzajemnie od siebie zależne. Wchodzą ze sobą w interakcje tzn., że deficyty w naszym wymiarze podmiotowym mogą mieć znaczenie dla naszego funkcjonowania somatycznego i odwrotnie, problemy na poziomie somatycznym mają znaczenie dla innych wymiarów naszego człowieczeństwa.

Te podejście przeciwstawia się próbom redukowania człowieczeństwa do popędów
i nie rozwiązanych konfliktów, czy też do reagowania na bodźce czy wzmocnienia. Zwraca się tu uwagę na takie właściwości człowieka jak: dążenie do wolności, poszukiwanie sensu życia oraz gotowość do brania odpowiedzialności za swoje wybory.

­­­­­­­­­­­­­­­­­

18

---