Władysław Strzemiński
Teoria widzenia / wstęp
Widzenie
Nie tylko bierny odbiór doznań wzrokowych, nie mechaniczny odbiór świata jednakowego i niezmiennego
Poddanie analizie myślowej
Konfrontacja z odpowiadającymi odcinkami rzeczywistości
Wyjaśnienie sensu powstałych wzajemnych związków i przyczyn
EWOLUCJE W ZAKRESIE WIDZENIA:
Biologiczna - rozwój aparatu wzrokowego
Historycznie uwarunkowana - rozwój umiejętności korzystania z widzenia
Wnioskowanie na podstawie doznań wzrokowych coraz bardziej dokładne
Rozwój na podłożu społecznym , w zależności od potrzeb procesu pracy
Każda formacja społeczna powoduje nowy wzrost umiejętności korzystania ze wzroku
(rozwój mowy w zależności od formacji społecznych )
Człowiek ma szerszy zakres zainteresowań, przeprowadza szerszą analizę doznań wzrokowych
Człowiek mniej widzi (w porównaniu do orła), ale dostarcza więcej wiadomości o świecie niż orzeł
Powonienie człowieka dostarcza więcej danych niż węch psa (pies tak jak orzeł pomija niektóre elementy)
Nie ma jednego obrazu rzeczywistości
obrazie decyduje współpraca widzenia i myśli - historycznie uwarunkowany rozwój świadomości widzenia
poznawanie świata = myślimy, poznajemy, analizujemy, uogólniamy, sprawdzamy
ŚWIADOMOŚĆ WZROKOWA = uświadomione elementy z widzenia człowieka; jej wzrost to odbicie rozwoju
Rozwój = odbicie przemian podłoża społeczno-historycznego
ZAWODOWA SPRAWNOŚĆ WZROKOWA = mechaniczna jakość oka ta sama, zawód i nastawienie różnicuje
Wzrok kierowany myślą może nastawić się na odbiór konkretnych doznań, może pominąć niektóre
Realizm - obraz rzeczywistości
Estetyka idealistyczna niezmienna wieczna natura, niezmienny pozahistoryczny człowiek ?
Ujmowanie przedmiotu, rzeczywistości jako obiektu, a nie ludzkiej działalności, nie subiektywnie
Mówi o obrazie świata zamiast o ludzkiej działalności poznawczej
- to, co uświadomił sobie człowiek, to w rzeczywistości zobaczył
- reszta pozostaje poza świadomością, nierozpoznana, niezauważona
- dostrzegamy zjawiska, na które nastawiona jest nasza uwaga
- myśl z góry stawia pytania na który wzrok ma odpowiadać - wyznaczony zakres obserwacji
- praca myśli decyduje o różnorodności i bogactwie spostrzeżeń
Widzimy świat nie biologicznie, lecz historycznie, naszym rzeczywistym uświadomionym wzrokiem
REALIZM - dla estetyki idealistycznej jest raz na zawsze dany, (absolut realizmu)
Mówiąc o historycznym procesie narastania realizmu należy określić na jakiej bazie doznań wzorkowych postał
Realizm nie jest metafizycznym, platońskim absolutem - to historycznie kształtujący się proces rozwoju poznawczej działalności ludzkiej
Środki wyrazu i forma
Estetyka idealistyczna nie może wyjaśnić mechanizmu przemian w plastyce, bo operuje:
pojęciem niezmiennej, wiecznej natury
i z góry założonego niezmiennego realizmu (odbija naturę)
pozahistorycznym stanowiskiem
ARTYSTA:
Odstępuje od prawdziwego i pełnego realizmu (nie wiadomo dlaczego)
Zniekształca i deformuje naturę
Duch deformacji króluje nad materią realizmu
ESTETYKA WÓWCZAS:
Powołuje się na wnętrze i ducha artysty, duch ten powoduje zmiany w interpretacji natury
GDY:
Przemiany w plastyce ujmiemy jako przemiany historyczne, jako kolejność narastających faz rozwoju historycznego - i przemiany te zwiążemy z całokształtem historycznych przemian bytu - wówczas odnajdziemy wątki przyczynowe, których nie mógł nam dostarczyć idealizm
BŁĄD IDEALIZMU:
Widzenie rzeczywistości ujęte statycznie, w oderwaniu od historii
Nie jako proces narastający w toku historii
odstępstwa od idealistycznego realizmu = To co było zmienne i uwarunkowane poznawczymi granicami epoki
czysto woluntarystyczne zmiany w plastyce były naprawdę narastaniem świadomości wzrokowej
DO IDEALIZMU PROWADZĄ:
Próby ominięcia materialnej podstawy wszelkiej czynności wzrokowej
Próby bezpośredniego związania bytu z przemianami formalnymi
Dla wyrażenia naszej śwaidomości wzrokowej dobierami zespół środków wyrazu
Każdy typ świadomości wzrokowej wymaga odpowiadających mu środków wyrazu
Zmiany środków formalnych wynikają ze zmiany bazy wzrokowej, zmiany typu widzenia
PRZEMIANY W PLASTYCE wynikają: NIE z pobudek woluntarystycznych (wg idealistów)
ALE z narastania obserwacji
Przemian świadomości wzrokowej
Czynna poznawcza praca intelektu
Stawia pytania
Widzenie
Myśl
Daje zasób materiału obserwacyjnego
MYŚL I WIDZENIE - rozwój przez wzajemny wpływ na siebie
Określony typ plastyki
Określony typ świadomości wzrokowej