Wasilij Andriejewicz Żukowski
ros. Василий Андреевич Жуковский, (ur. 1783 we wsi Miszenskoje w guberni tulskiej, zm. 1852 w Baden-Baden) - rosyjski poeta i pisarz, tłumacz dzieł literackich. Pasje literackie Żukowskiego formowały się pod wpływem liberalizmu szlacheckiego w Towarzystwie Literatury, którego był członkiem. W latach 1808-1809 redaktor pisma "Wiestnik Jewropy". W latach 1815-1818 aktywny uczestnik grupy literackiej Arzamas. Odegrał wybitną rolę w rozwoju poezji rosyjskiej, inspirując wielu pisarzy, w tym Puszkina. Debiutował w 1797 roku poezją w stylu neoklasycyzmu. Równocześnie uprawiał lirykę sentymentalną i preromantyczną, osadzoną w realiach historycznych. W późniejszych jego utworach dominował rosyjski romantyzm obok liryki psychologiczno-filozoficznej. Czerpał obficie z dorobku romantycznej poezji europejskiej,
Autor całego szeregu ballad, w których wskrzeszał wizerunek feudalnego Średniowiecza i pełne naiwnej wiary narodowe podania.
Fabuła ballady „Swietłana”
Pierwszą balladą Żukowskiego była «Ludmiła» (1808), która jest wolnym tłumaczeniem ballady niemieckiego poety Bürgera «Lenora».
Następna ballada «Swietłana» - najsłynniejszy utwór Żukowskiego, napisana w 1812 roku, również była oparta na fabule «Lenory». Ale w «Swietłanie» już jest wzmocniony narodowy koloryt, który wyraża się w detalach bytu i obrazach rosyjskiej przyrody. Dlatego «Swietłana» była postrzega przez czytelników jako wiarygodnie narodowy, rosyjski utwór. Była zbudowana na szerokiej i pewnej narodowej podstawie: wróżby, omeny, obrzędowe piosenki, narodowe przekazy o złych nieboszczykach, i motywy rosyjskich narodowych baśni.
Fabuła ballady «Swietłana» przypomina fabułę «Ludmiły». Smutna Swietłana wróży w wieczór chrztu Chrystusa (pewnie to jakieś święto jest u nich) przed lustrem o swoim lubym. Martwi się o swojego narzeczonego, od którego dawno nie ma wiadomości.
Swietłana patrzy w lustro i słyszy głos kochanka, który woła ją do siebie, żeby ją poślubić w cerkwi. Po drodze do cerkwi widzi w ciemności w otwartej bramie czarną trumnę . Nareszcie sanie dojeżdżają do chaty. Konie i narzeczony znikają. Bohaterka, przeżegnawszy się, wchodzi do domu i widzi trumnę. Z niej wstaje nieboszczyk i wyciąga do jej ręce. Ale Swietłanę ratuje dziwny gołąb, zasłaniający ją od strasznego widma.
W tej zmorze Swietłana rozpoznaje swojego lubego i budzi się. To okazało się, był straszny, groźny sen. W finale ballady pojawia się żywy narzeczony. Bohaterzy łączą się i jest wesele. Wszystko kończy się dobrze. Optymistyczne brzmienie ballady rozmija się z zakończeniem «Ludmiły», w której zmarły narzeczony przychwytuje narzeczoną do królestwa cieni. Fantastyczne wydarzenia - zjawa martwego narzeczonego, droga do jego «mieszkania», ruch martwego- wyrażają walkę dobra i zła.
Fabuła «Swietłany» jest oparta na tradycyjnym prastarym motywie narodowych, historycznych i lirycznych piosenek: dziewczyna czeka narzeczonego z wojny. Wydarzenia rozkręcają się w taki sposób, że szczęście zależy od samej bohaterki. Żukowski wykorzystuje typową sytuację «straszną» ballady: Swietłana cwałuje po fantastycznej drodze do świata ciemnych sił. Fabuła utworu «wyrywa się» z rzeczywistości (wróżby dziewczyn w «wieczór chrztu Chrystusa») do sfery, gdzie nieczysta siła realizuje swoje czarne sprawy. Droga do lasu, do władzy nocy - to droga od życia do śmierci. Jednak Swietłana nie umiera, i jej narzeczony nie ginie, a powraca po długiej rozłące. W balladzie jest szczęśliwy koniec: bohaterów czeka poślubna zabawa. Takie zakończenie przypomina rosyjską narodową baśń.
Bohaterka
Wizerunek Swietłany przeciwstawiał Żukowski jak Lenorze, tak i Ludmile. Smutna Swietłana, w odróżnieniu od Ludmiły, że rozpaczała, nie narzeka na los, nie woła na sąd Twórcy, nie błaga «anioła-pocieszyciela» by uciszył jej smutek. Dlatego ciemne siły są nie w stanie zgubić jej czystą duszę. Nieubłagany los ustępuje miejscem pomyślnej Opatrzności. Balladowa logika ginie, szczęśliwy, bajeczny finał przeczy tradycyjnemu schematowi.
Jasna dusza bohaterki okazuje się silniejszą za nocny mrok, wiara i miłość wynagradzają jej cierpienia.
Swietłana w balladzie Żukowskiego oszałamia nas czystością swojego świata wewnętrznego. Czystość, łagodność, uległość opatrzności, wierność, pobożność - oto cechy wyróżniające jej charakter. W Swietłanie jednoczy się zewnętrzna piękność z wewnętrzną. Jest młoda, otwarta dla miłości, ale nie lekkomyślna. Cały rok, nie otrzymując wieści od narzeczonego, bohaterka wiernie czeka na niego. Jest zdolna do głębokich uczuć. Samo imię bohaterki zadaje w wierszu temat światła, które przeciwstawia się balladowej ciemności i zwyciężaj ją. Imię głównej bohaterki jest utworzone o słowa «jasny» i związuje się z wyrażeniem «Boskie światło», który przeniknął do jej czystej duszy («dusza - jak jasny dzień»).
Swietłana spodziewa się Boskiej pomocy i zwraca się do Boga z prośbą o duchowe wsparcie.
W chwili, gdy, „widzi” w chatce trumnę, znajduje w sobie siły, by wziąć w ręce krzyż i się pomodlić. W nagrodę za rzeczywistą wiarę, za łagodność i cierpliwość Bóg ratuje dziewczynę. Swietłana nie ginie w rozłące z kochankiem, a znajduje szczęście na ziemi. Żukowski uważał, że nawet zguba narzeczonego nie zmoże zniszczyć miłość. Poeta był przekonany, że miłujące dusze łączą się i poza zasięgiem ziemskiego bytu. Taką samą wiarą posiada i jego bohaterka.
Świat narodowej kultury wywarł wpływ na duchowy rozwój Swietłany. Nie przypadkowo autor zaczął balladę z opisu rosyjskich obrządków i obyczajów, związanych z kościelnym świętem Chrztu, z ślubem w Boskiej świątyni. Narodowe przejawy u dziewczyny jednoczą się z religijnymi, z głęboką wiarą w Boga i w los.
Wizerunek Swietłany natchnął słynnego rosyjskiego malarza Karla Briułłowa do stworzenia obrazu «Wróżba Swietłany». Puszkin nie raz wspominał «Swietłanę», brał z jej wierszy epigrafy, porównywał swoją Tatianę z bohaterką ballady.
Wysokie poetyckie mistrzostwo, romantyczny narodowy koloryt ballady przykuły uwagę czytelników i jej przyznano przez współcześnie żyjących miano najlepszego utworu Żukowskiego.
Inne takie dotyczące fabuły…
«Śnieżnobiały gołąb». to jest sam «anioł-pocieszyciel», do którego Swietłana zwracała się we wróżbach i błagała: «Ucisz smutek mój». To i jest dobry wysłannik niebios «z jasnymi oczami». Epitet ten daje obraz czystości, świętości anioła. On zachowuje Swietłanę. Ratuje ją od nieboszczyka.
«Gołąb» - czuła, delikatna nazwa. To symbol miłości. Miłość ratuje Swietłanę, dobro przeciwstawia się złu i zwycięża je.
Wizerunek narzeczonego Swietłany też odpowiada romantycznym przedstawieniom.
Lęk przed nieznanym, zainteresowanie, chęć dowiedzieć się los bliskich popychały do wróżb. Bogactwo albo nędza,, zamążpójście albo samotność, życie albo śmierć, wieczne tułaczki albo osiadłe życie w kole rodziny — wszystko opowie wróżba w świąteczne dni.
Żukowski, posiadał płynny dar objąć w krótkim wierszu albo balladzie trwogi rosyjskiego człowieka, zabarwić je muzyką i brzmieniem, rozewrzeć ich tajemnicę, nie naruszywszy jednolitości. Ballada jest poświęcona Saszy Protasowej, do której był zakochany Żukowski. Przyszłość realnej Swietłany okazała się tragiczną, zamążpójście — nieudanym. Ale w historii literatury pozostała jasne, poetyckie piękno ballady.