Pojęcia i funkcje finansów

Finanse:

• zjawiska i procesy finansowe zachodzące w gospodarce mające swój wymiar w pieniądzu;

• proces tworzenia, gromadzenia i wydatkowania pieniędzy;

• zasób pieniądza, operacje finansowe i normy je regulujące.

Finanse można podzielić na dwa rodzaje:

• finanse publiczne;

• finanse prywatne.

Różnice między finansami prywatnymi i publicznymi:

• w sposobie gromadzenia pieniędzy (w finansach publicznych ma charakter obowiązkowy);

• finanse publiczne służą zaspokajaniu potrzeb zbiorowych, publicznych, społecznych.

Funkcje finansów:

• alokacyjna - polega na tym, że rozmieszczenie dóbr rzeczowych odbywa się za pośrednictwem pieniądza, poprzez mechanizm rynkowy (akty kupna i sprzedaży), ma zastosowanie do finansów prywatnych. W przypadku finansów publicznych ten mechanizm rynkowy jest zastępowany przez mechanizm administracyjny;

• redystrybucyjna - żeby zaspokoić potrzeby publiczne państwo musi skądś wziąć potrzebne fundusze. Ponieważ budżet państwa nie wytwarza dochodu musi ten dochód czerpać od tych, którzy wytwarzają (podmioty gospodarcze).

Przejęcie części dochodów od nich nazywane jest redystrybucją. Dochody pierwotne powstają w fazie wytwarzania dóbr czy świadczenia usług, następnie są redystrybuowane poprzez system powszechnych, obowiązkowych podatków;

• stabilizacyjna (stymulująca) - wiąże się z realizowaniem przez państwo określonej polityki finansowej, która nakierowana jest na równoważenie gospodarki, której elementem jest stymulowanie wielkości globalnego popytu, stabilizacja pieniądza i dążenie do możliwie najpełniejszego wykorzystania czynników wytwórczych, a zwłaszcza czynnika pracy, czy też zwalniania procesów inflacyjnych w gospodarce. Ta polityka finansowa różni się w zależności od sytuacji gospodarczej. W sytuacji rosnącej inflacji państwo wykorzystuje środki tzw. polityki deflacyjnej (mają za zadanie zmniejszyć globalny popyt). W sytuacji odwrotnej stosuje się elementy polityki inflacyjnej. Ta polityka musi być zbieżna z polityką pieniężno-kredytową realizowaną przez bank centralny (podaż pieniądza na rynku, stopy procentowe).

Podstawowe pojęcia z dziedziny finansów

Pieniądz - powszechny ekwiwalent, równoważnik wartości wszystkich towarów i usług.

Cena - pieniężny wyraz wartości danego towaru bądź usługi.

Pierwszy system pieniężny - system pieniądza kruszcowego (bimetalizm, monometalizm).

System waluty pozłacanej, ograniczonej waluty złotej - kiedy w obiegu znajduje się pieniądz papierowy z możliwością wymiany na kruszec (obecnie tylko system pieniądza papierowego).

Rodzaje pieniądza:

• gotówkowy, emitowany przez bank emisyjny (centralny);

• bezgotówkowy, występujący w postaci zapisów na kontach klientów banków.

Znaczną część pieniądza bezgotówkowego stanowi pieniądz kredytowy, kreowany przez banki komercyjne na bazie pierwotnych wkładów gotówkowych (depozyt bankowy, środki na rachunkach bieżących, środki jakimi dysponuje bank na swoim rachunku bieżącym w banku centralnym, udzielony przez bank centralny kredy dla banku komercyjnego).

Wkłady pierwotne	Rezerwa obowiązkowa (15%)	Pogotowie kasowe (10%)	Transze kredytu
1.000,-	150,-	100,-	750,-	I
750,-	112,50	75,-	562,50	II

r - rezerwa obowiązkowa

q - współczynnik wypłat gotówkowych

m - mnożnik kreacji pieniądza bezgotówkowego

Funkcje pieniądza

• miernik wartości, wyraża wartość wszystkich towarów i usług;

• 
  środek cyrkulacji (obiegowy), pieniądz jest pośrednikiem w wymianie. Z tą funkcją wiąże się problem ilości pieniądza niezbędną do obiegu (jest wprost proporcjonalna do sumy cen towarów i usług oferowanych na rynku, natomiast odwrotnie proporcjonalna do szybkości obiegu pieniądza).

Szybkość obiegu pieniądza to ilość transakcji wymiennych jaką jest w stanie obsłużyć jedna jednostka pieniężna;

• tezauryzacyjna, funkcja gromadzenia skarbu - gromadzenie oszczędności krótkookresowych, średniookresowych, funkcja lokacyjna;

• płatnicza, pieniądz pełniąc tę funkcję pozwala uwalniać się od wcześniej zaciągniętych zobowiązań. Ta funkcja jest złożeniem dwóch funkcji pieniądza: jako miernika wartości i pieniądza jako środka cyrkulacji;

• pieniądz światowy, pieniądz pełni wszystkie poprzednie funkcje pieniądza na rynku światowym, w skali globalnej.

Parytet złota - zawartość kruszcu w jednej jednostce monetarnej, służy do określania wartości pieniądza i kursu w stosunku do innych walut.

Kurs walutowy - ilościowy stosunek wymienny dwóch walut do siebie.

Dewaluacja - spadek wartości pieniądza wyrażony w spadku jego kursu (w przypadku pieniądza kruszcowego - spadek parytetu).

Rewaluacja - wzrost wartości pieniądza wyrażony we wzroście jego kursu (w przypadku pieniądza kruszcowego - wzrost parytetu).

Deprecjacja - spadek siły nabywcze pieniądza spowodowany inflacyjnym wzrostem cen.

Aprecjacja - wzrost siły nabywczej pieniądza spowodowany spadkiem cen wskutek deflacji.

Waluta - pieniądz danego kraju o określonej nazwie, skali cen itp., pojęcie waluty odnosi się do pieniędzy wymienialnych.

Dewizy - to zarówno pieniądze innych krajów jakimi dysponujemy, ale również inne papiery wartościowe denominowane w tych walutach wymienialnych (obligacje, akcje, listy zastawne).

Wymiana pieniądza - proces bardziej kosztochłonny i długotrwały, gdyż trzeba przygotować odpowiednią ilość pieniądza, punkty wymiany itp.

Denominacja - proces szybki i mniej kosztochłonny niż wymiana pieniądza; może być proporcjonalna (jeśli nominał pieniężny i ceny dzielimy tym samym współczynnikiem) lub nieproporcjonalna (różne współczynniki).

Zasób pieniądza - pojęcie statyczne, oznacza ilość pieniądza jakim dysponujemy w danym momencie.

Strumień pieniądza - pojęcie dynamiczne związane z ruchem pieniądza, przemieszczaniem się, strumień pieniądza jest uzewnętrzniany w postaci uzyskiwanych przychodów i ponoszonych wydatków przez podmioty gospodarcze.

Pojęcie i struktura systemu finansowego

System finansowy w gospodarce rynkowej jest to mechanizm współtworzenia i przepływu siły nabywczej (pieniądza) między podmiotami niefinansowymi gospodarczymi, który to mechanizm tworzą instrumenty finansowe, rynki finansowe i instytucje finansowe oraz zasady określające sposób ich funkcjonowania.

Struktury systemu finansowego tworzą instrumenty finansowe, rynki finansowe, instytucje finansowe oraz zasady określające sposób funkcjonowania tych trzech pierwszych elementów.

Instrumenty finansowe są to zobowiązania finansowe a więc roszczenia dotyczące majątku jednych podmiotów gospodarczych w stosunku do drugich. Dla emitenta instrumentu finansowego jest to zawsze zobowiązanie (pasywo) natomiast dla posiadacza instrumentu finansowego jest to składnik jego majątku (aktywo). Instrumentem finansowym jest: kredyt, depozyt, obligacja, akcja, pieniądz.

Wyróżniamy wiele kryteriów podziału instrumentów finansowych:

• kryterium własnościowe, z punktu widzenia tego kryterium instrumenty finansowe dzielimy na:

• instrumenty o charakterze wierzycielskim (zobowiązania o charakterze długu, pożyczki, weksla);

• instrumenty o charakterze własnościowym (zobowiązania o charakterze udziału w majątku (kapitale), akcje);

• sposób, w jaki generowany jest dochód przez dany instrument finansowy:

• instrumenty o stałym dochodzie (obligacje, bony skarbowe);

• instrumenty o zmiennych dochodzie (akcje);

• czas, termin zapadalności instrumentu finansowego (okres, jaki pozostaje do wykupu danego instrumentu finansowego):

• instrumenty krótkoterminowe - do 1 roku (bony skarbowe, obligacje, weksle, bony pieniężne, depozyty, kredyty do 1 roku);

• instrumenty średnioterminowe - od 1 roku do 5 lat;

• instrumenty długoterminowe - ponad 5 lat lub bez terminu (akcje).

Z punktu widzenia przedmiotu transakcji dokonywanych na rynku pieniężnym i kapitałowym, a tym samym wyodrębnianie tych dwóch rodzajów rynku, instrumenty finansowe ze względu na termin zapadalności dzieli się na dwie grupy:

• instrumenty krótkoterminowe z terminem zapadalności do 1 roku, które są przedmiotem obrotu na rynku pieniężnym;

• instrumenty długoterminowe o terminie zapadalności powyżej 1 roku, które są przedmiotem obrotu na rynku kapitałowym.

Innym kryterium podziału instrumentów finansowych jest charakter emitenta, tzn. czy jest on jednostką finansową czy niefinansową. Jeżeli instrument jest emitowany przez podmiot niefinansowy (jednostka budżetowa, władze lokalne, centralne), to mówimy o bezpośrednich instrumentach finansowych. Zgromadzona za ich pomocą siła nabywcza - pieniądz - trafia bezpośrednio do rąk ostatecznych użytkowników. Z kolei instrumenty emitowane przez instytucje finansowe nazywamy pośrednimi instrumentami finansowymi.

Instrumenty finansowe dzieli się również na instrumenty bazowe rzeczywiste mające swoje odzwierciedlenie w bilansie, i na instrumenty pochodne pozabilansowe. Tymi instrumentami bazowymi są: pieniądz, obligacje, akcje, weksle. Pochodnymi są instrumenty w postaci zawieranych kontraktów terminowych, które określane są mianem derywatów, ich wartość jest pochodną wartości instrumentów rzeczywistych.

Rynki finansowe

Rynek finansowy jest to miejsce, gdzie przedmiotem transakcji są instrumenty finansowe.

Ze względu na różne kryteria można wyodrębnić różne rodzaje rynków finansowych.

Pierwsze kryterium podziału rynku finansowego wiąże się z odpowiedzią na pytanie „Czy transakcje na rynku wiąże się z emisją (kreacją) instrumentu finansowego czy też transakcja dotyczy odsprzedaży instrumentu finansowego?”.

Jeśli transakcja dotyczy emisji instrumentu finansowego, to taki rynek nazywamy rynkiem pierwotnym. Natomiast, jeśli transakcja dotyczy dalszej odsprzedaży, to taki rynek nazywamy rynkiem wtórnym.

Innym kryterium podziału (wyodrębniania) rynków finansowych jest kryterium wielości nabywców instrumentu finansowego. Według tego kryterium rynki finansowe dzieli się na rynki otwarte i rynki zindywidualizowanych transakcji.

Rynek otwarty jest to rynek, do którego ma dostęp każdy, działający na tych samych zasadach dla wszystkich, gdzie cena instrumentów rynkowych kształtuje się jako efekt gry popytu i podaży.

Rynek zindywidualizowanych transakcji - do powstania (emisji) instrumentu finansowego dochodzi w drodze bezpośrednich negocjacji między nabywającym i sprzedającym (rynek kredytowy, depozytowy, ubezpieczeniowy).

Ze względu na kryterium czasu (terminu zapadalności) rynki finansowe dzieli się na rynki pieniężne i kapitałowe.

W ramach rynku pieniężnego można wyróżnić dwa rodzaje rynku:

• rynek międzybankowy - jest to rynek, gdzie dokonuje się transakcji pieniężnych między bankami;

• rynek pozabankowy - obejmuje transakcje instrumentami finansowymi między podmiotami niefinansowymi a bankami.

W odniesieniu do rynku kapitałowego można mówić o dwóch rodzajach rynku:

• rynek giełdowy (rynek sformalizowany);

• rynek pozagiełdowy.

Kolejne kryterium wyodrębniania rynku jest to kryterium waluty wykorzystywanej przy transakcjach finansowych. Ze względu na to kryterium wyróżniamy dwa podstawowe rynki finansowe:

• rynek instrumentów denominowanych w walucie krajowej;

• rynek walutowy (dewizowy);

• rynek instrumentów wyrażonych w walutach obcych.

Jeśli chodzi o rynek walutowy, w latach 60-tych powstał tzw. eurorynek. Eurorynki to rynki, na których przedmiotem transakcji są instrumenty finansowe wyrażone w walutach innych niż waluta danego kraju. W ramach tego rynku wyróżnia się eurorynek pieniężny i eurorynek kapitałowy.

Ze względu na wielkość obrotu instrumentami finansowymi można rynki finansowe podzielić na rynki hurtowe i rynki detaliczne.

Instrumenty finansowe są to podmioty ekonomiczne, dla których charakterystyczne są następujące cechy:

• głównym przedmiotem ich działalności (podstawowym źródłem dochodu) jest utrzymywanie instrumentów finansowych i dokonywanie transakcji nimi;

• instrumenty finansowe są zazwyczaj dominującym składnikiem ich majątku.

Możemy wyróżnić ze względu na różne kryteria różne instytucje finansowe. Pierwsze kryterium to kryterium związane z odpowiedzią na pytanie „Czy dana instytucja tworzy własne instrumenty finansowe, czy też nie?”.

• Jeżeli instytucja nie tworzy własnych instrumentów finansowych a zajmuje się biernym pośrednictwem (redystrybucją) obcych instrumentów finansowych, to taką instytucję nazywamy instytucją bezpośredniego rynku kapitałowego.

• Jeśli instytucja tworzy własne instrumenty finansowe określana jest jako instytucja pośredniego rynku kapitałowego.

Innym kryterium podziału instrumentów finansowych jest kryterium związane z powstawaniem pieniądza. Według tego kryterium instrumenty dzielimy na instrumenty tworzące pieniądz (Bank Centralny) i pozostałe instrumenty nie tworzące pieniądza, ale tworzące instrumenty finansowe nie będące pieniądzem.

Gospodarka finansowa podmiotów gospodarczych

Podmiot gospodarczy jest to osoba fizyczna, osoba prawna lub inna jednostka nie posiadająca osobowości prawnej prowadząca działalność gospodarczą w celach zarobkowych.

Podmioty gospodarcze dzielimy na dwie grupy:

• podmioty gospodarcze oparte na własności publicznej (przedsiębiorstwa państwowe, spółki jednoosobowe skarbu państwa, przedsiębiorstwa i spółki oparte na własności komunalnej);

• podmioty gospodarcze oparte na własności prywatnej (przedsiębiorstwa jednoosobowe, spółki osobowe cywilne, jawne, komandytowe, kapitałowe, z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjne).

Spółka osobowa - spółka oparta o przepisy prawa cywilnego, może być zawiązana poprzez umowę w dowolnej formie, umowa nie musi być pisana, może być ustna (lecz ta forma nie jest najlepsza), nie posiada osobowości prawnej, udziałowcy takiej spółki występują wspólnie, ich udziały są określone, decyzje podejmowane są wspólnie, chyba że jeden z udziałowców ma pełnomocnictwo pozostałych. Wspólnicy ponoszą odpowiedzialność całym swoim majątkiem a nie tylko tyle ile było ich wkładu.

Spółka jawna - umowa musi być pisemna, notarialna, jest rejestrowana w rejestrze spółek prowadzonym przez sąd, nie ma osobowości prawnej, prezentują ją wspólnicy spółki, odpowiedzialność ponoszą wspólnie.

Spółka komandytowa - wspólników dzielimy na dwie grupy:

1. komandytariuszy, którzy odpowiadają za spółkę całym swoim majątkiem;

2. komplementariuszy, są to wspólnicy, którzy wnieśli udział i odpowiadają za spółkę do wysokości wniesionego udziału.

Spółka cicha - mamy do czynienia z istniejącym już przedsiębiorstwem, gdzie jeden z udziałowców jest anonimowy, umowa nie jest zawierana w formie pisemnej, nie pociąga za sobą żadnych skutków prawnych, nie ma praw majątkowych.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjna - za zobowiązania zaciągnięte przez spółkę wspólnicy odpowiadają do wielkości wniesionego udziału

Spółka kapitałowa - na bazie praw handlowych, musi posiadać opracowany statut, musi być dokonywany wybór władz spółki (Rada Nadzorcza). Zaliczamy do nich spółdzielnie, których zasady zakładania określa ustawa z 1982 roku „Prawo spółdzielcze”. Spółdzielnia jest dobrowolnym, samorządnym, o nieograniczonej liczbie członków, o zmiennym funduszu udziałowym, zrzeszeniem powołanym do prowadzenia działalności gospodarczej. Składają się na to osoby fizyczne lub osoby prawne, muszą one wybrać zarząd i uchwalić statut spółdzielni.

Przedsiębiorstwo państwowe - tworzone w oparciu o ustawę z 22.09.1991 roku o przedsiębiorstwach państwowych przez centralne organy administracji państwowej lub banki, samorządy, bazuje na własności publicznej. Na czele przedsiębiorstwa państwowego stoi dyrektor powołany przez Radę Pracowniczą.

Gospodarka finansowa i kapitały podmiotów gospodarczych

Kapitały podmiotów gospodarczych można podzielić na dwie grupy: kapitały własne i kapitały obce.

Kapitał własny firmy - w przedsiębiorstwie państwowym są dwa fundusze:

• fundusz założycielski, który odpowiada wydzielonej dla przedsiębiorstwa części mienia ogólnonarodowego, jest oprocentowany stopą 8%, państwo czerpie z tego tytułu dywidendę;

• fundusz przedsiębiorstwa, który stanowi równowartość majątku wypracowanego przez przedsiębiorstwo w efekcie prowadzenia działalności gospodarczej, zakup akcji w formie gotówkowej lub kredyty.

Kapitał zapasowy - służy do pokrycia strat finansowych spółki w trakcie jej funkcjonowania, istnieje obowiązek odprowadzania 8% zysku na kapitał zapasowy dopóki wielkość tego kapitału nie będzie stanowić co najmniej 1/3 wielkości kapitału akcyjnego. Zasilają go również nadwyżki ze sprzedaży akcji powyżej ich ceny nominalnej.

Rezerwy - są tworzone na pokrycie konkretnych strat i kosztów, które powstały w wyniku prowadzenia działalności gospodarczej w danym roku obrotowym - spłata nastąpi w przyszłym.

W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością tworzone są następujące kapitały:

• kapitał zakładowy jest równy sumie pieniędzy wniesionych w formie udziałów przez wspólników (mogą być równej lub różnej wysokości, nabyte za gotówkę lub poprzez aport rzeczowy);

• kapitał zapasowy - pokrywa straty finansowe spółki, tych które mogą przyczynić się do zmniejszenia kapitału zakładowego;

• fundusze rezerwowe - tworzone z części wypracowanego zysku.

W spółdzielniach tworzone są następujące fundusze:

• fundusz udziałowy - tworzony z wpłat udziałów członkowskich oraz odpisów na udziały członkowskie pochodzące z części nadwyżki finansowej;

• fundusz zapasowy - powstaje z wpłat członków spółdzielni (tzw. wpisowe), ale może być zasilany z części uzyskanej przez spółdzielnie nadwyżki finansowej, udział w spółdzielni może zostać wycofany.

Kapitały obce - są to zobowiązania, jakie posiada dany podmiot gospodarczy w stosunku do swoich wierzycieli. Kapitały obce dzielą się na:

• kapitały obce krótkoterminowe - zobowiązania o okresie wymagalności do 1 roku;

• kapitały obce krótkoterminowe - zobowiązania o okresie wymagalności powyżej 1 roku.

Kapitały własne + kapitały obce długoterminowe = kapitał stały przedsiębiorstwa

Kapitał stały przedsiębiorstwa służy finansowaniu majątku trwałego.

Głównym źródłem kapitału obcego są kredyty bankowe:

• obrotowe - udzielane na finansowanie bieżących potrzeb podmiotów gospodarczych;

• inwestycyjne (długoterminowe) - wykorzystywane przez przedsiębiorstwa do finansowania nakładów inwestycyjnych mających na celu powiększenie majątku trwałego przedsiębiorstwa.

Zdolność kredytowa - istnieje, gdy obecna i przyszła efektywność finansowa oraz wielkość posiadanego majątku zapewniają jego opłacalność, tzn. spłatę kredytów i należnych odsetek w określonym umową terminie. Przed rozpatrzeniem wniosku o kredyt i w okresie kredytowania bank bada aktualną zdolność kredytową przedsiębiorstwa jak również stan kredytowanego przedsięwzięcia (bankowi trzeba dostarczyć sprawozdanie bilansowe, rachunek zysków i strat, przypływy pieniężne, biznesplan, dokumenty pozwalające na ocenę dostawców i odbiorców).

Pożyczki obligacyjne - obejmują emisję obligacji, poza państwem obligacje mogą emitować również organy samorządowe, organizacje, spółki z oo.

Źródła kapitału obcego

Faktoring jest specyficzną formą finansowania przedsiębiorstw przez instytucje faktoringowe (najczęściej w formie spółki zorganizowanej), która na podstawie umowy faktoringu wykupuje od przedsiębiorstwa wierzytelności wynikające z faktur udokumentowanych. Jako pierwsze na rynku polskim faktoringiem zajęły się banki. W faktoringu funkcjonują:

• faktor, czyli nabywca wierzytelności;

• faktorant, czyli sprzedawca wierzytelności.

Rodzaje faktoringu:

• faktoring niewłaściwy, niepewny - jest to faktoring zwrotny, polega on na sprzedaży wierzytelności przez faktoranta faktorowi bez przejmowania przez faktora ryzyka niewypłacalności dłużnika, co oznacza, że w takiej sytuacji wierzytelność wraca do faktoranta - głównie stosowany przez banki;

• faktoring pełny, niezwrotny - przelew wierzytelności jest definitywny a pełne ryzyko związane z niewypłacalnością dłużnika obciąża faktora.

Leasing, polega na przekazaniu przez leasingodawcę (dzierżawiającego) leasingobiorcy (dzierżawcy) prawa do użytkowania środka trwałego na ustalony okres w zamian za określone płatności leasingowe w formie opłat leasingowych. Wyróżniamy następujące rodzaje leasingu:

• leasing bezpośredni polegający na tym, że producent przekazuje bezpośrednio przedmiot leasingu leasingobiorcy bez udziału pośredników;

• leasing pośredni, gdzie usługi leasingowe świadczy instytucja leasingowa, która finansuje przekazanie leasingobiorcy przedmiotu leasingu;

• leasing finansowy, który polega na tym, że umowy leasingowe zawiera się zwykle na długi okres, to jest taki, który obejmuje pełną amortyzację przedmiotu leasingu;

• leasing operacyjny (bieżący), jest to leasing zawierany na krótki okres czasu, w związku z tym przedmiot leasingu może być wydzierżawiony kilku następnym użytkownikom a pełna amortyzacja środka ma miejsce w czasie trwania kilku umów z różnymi leasingobiorcami.

Z działalnością gospodarczą przedsiębiorstw wiąże się ryzyko:

• operacyjne - uzależnione od struktury majątku przedsiębiorstwa, im wyższy udział majątku trwałego, tym wyższe ryzyko operacyjne;

• finansowe - uzależnione jest od struktury kapitałów (pasywów), im większy udział kapitału obcego w kapitale ogółem, tym wyższe ryzyko finansowe.

Firmy dysponujące majątkiem trwałym o relatywnie wysokim udziale składników majątku trwałego, aby osiągnąć pożądany poziom całkowitego ryzyka, nie mogą dopuścić do zbyt wysokiego poziomu zadłużenia (ryzyka finansowego).

Rola podatku VAT w korygowaniu przychodów od sprzedaży
przedsiębiorstw

Wynik finansowy jest to różnica między przychodami ogółem a kosztami uzyskania przychodów.

Przychody ogółem:

1. Przychody ze sprzedaży towarów i usług (można je wyliczyć: ilość × cena sprzedaży jednostki).

2. Przychody uzyskiwane z operacji finansowych (np. firma posiadająca akcje innych przedsiębiorstw uzyskuje dywidendy od tych akcji; różnice kursów również wpływają na przychody).

3. Pozostałe przychody (np. z tytułu sprzedaży środka trwałego po skorygowaniu wielkości umorzenia).

Koszty ogółem:

1. Koszty podstawowe (np. amortyzacja majątku trwałego, paliwa, energia, wynagrodzenia, elementy kosztowe związane z wynagrodzeniami).

2. Koszty związane z operacjami finansowymi (np. odsetki od kredytu).

3. Pozostałe koszty.

Jeżeli skorygujemy ten wynik o zyski i straty związane ze zdarzeniami losowymi, których nie przewidywaliśmy to mamy zysk brutto lub stratę brutto.

Jeżeli skorygujemy ten wynik o podatek należny fiskusowi i odpisy od zysku otrzymujemy zysk netto lub stratę netto.

Podatek VAT (od towarów i usług) jest najważniejszym instrumentem korygującym wielkość obrotów (przychodów ze sprzedaży) stanowiący odmianę podatku obrotowego.

Cechy podatku VAT:

• wielofazowość, oznacza, że jest on pobierany we wszystkich fazach obrotu (w produkcji, imporcie, sprzedaży hurtowej i detalicznej);

• powszechność oznacza, że jest on płacony przez wszystkie podmioty (cały obrót jest opodatkowany);

• potrącalność oznacza, że nie powoduje on procesu kaskady podatkowej (kumulacji) podatkowej tzn. nie płaci się podatku od podatku. Pobierany jest on bowiem od obrotu netto i obciąża wyłącznie przyrost wartości towarów i usług powstałych w danej fazie produkcji lub dystrybucji; poza tym stopa obciążenia podatkowego nie zależy od fazy obrotu, a podatek VAT polega na metodzie odliczania tzn. na każdym szczeblu obrotu odlicza się podatek naliczony w cenie nabytych surowców, materiałów, półfabrykatów, itp.

• przerzucalność oznacza, że odprowadza go do Urzędu Skarbowego sprzedawca ale ze środków uzyskanych od kupującego, który jest konsumentem finalnym i ponosi realny ciężar opodatkowania VAT, gdyż nie ma możliwości potrącenia podatku pobranego w poprzednich fazach

• neutralność oznacza, że jest on neutralny ze względu na koszty uzyskania przychodów w poszczególnych fazach oraz, że dla poszczególnych podatników nie stanowi elementu cenotwórczego, lecz jest dla nich obciążeniem przejściowym, przerzucanym na nabywców towarów

Podatek należny jest iloczynem wartości ceny sprzedaży netto oraz stawki podatkowej.

Podatek naliczony jest to suma kwot podatku wynikająca z faktur (rachunków) stwierdzających nabycie towarów i usług.

Podatek do zapłacenia (zobowiązanie podatkowe) jest różnicą między podatkiem należnym a naliczonym.

Obowiązek podatkowy powstaje tylko wtedy, gdy kwota podatku należnego jest wyższa od kwoty podatku naliczonego.

Przykład 1

Przedsiębiorca A wytwarza surowce, których wartość netto wynosi 100 zł i sprzedaje je przedsiębiorcy B z zastosowaniem stawki VAT 22%; przedsiębiorca B wytwarza produkt finalny o wartości netto 200 zł i sprzedaje go przedsiębiorcy C (hurtownikowi) z zastosowaniem stawki VAT 22%; przedsiębiorca C po doliczeniu marży hurtowej w wysokości 100 zł sprzedaje towar przedsiębiorcy D (detaliście) z zastosowaniem stawki VAT 22%; detalista zaś dodaje marżę detaliczną w wysokości 50 zł i sprzedaje towar ostatecznemu konsumentowi z zastosowaniem stawki VAT 22%.

1. Wyznacz wartość netto i VAT w każdej fazie obrotu.

2. Wyznacz wartość dodaną towaru w każdej fazie obrotu.

3. Wylicz podatek naliczony w każdej fazie obrotu.

4. Wylicz podatek należny w każdej fazie obrotu.

5. Wylicz cenę brutto w każdej fazie obrotu.

6. Wylicz podatek do zapłacenia w każdej fazie obrotu i kwotę ogółem zapłaconego podatku.

Faza obrotu	Cena netto	Wielkość dodana w fazie przed	Podatek naliczony w fazie przed	Podatek należny	Cena brutto	Podatek do zapłacenia
I	100	100	0	22	122	22
II	200	100	22	44	244	22
III	300	100	44	66	366	22
IV	350	50	66	77	427	11
Σ	×	350	×	×	×	77

Przykład 2

Dane wejściowe i polecenia jak w przykładzie 1, z tym, że w jednej z faz (drugiej) z wyjątkiem fazy ostatniej zastosowano obniżoną stawkę podatkową w wysokości 7%.

Faza obrotu	Cena netto	Wielkość dodana w fazie przed	Podatek naliczo-ny w fazie przed	Podatek należny	Cena brutto	Podatek do zapłacenia
I	100	100	0	22	122	22
II	200	100	22	14	214	-8
III	300	100	44	66	366	52
IV	350	50	66	77	427	11
Σ	×	350	×	×	×	77

Przykład 3

Dane wejściowe jak w przykładzie 1 z tym, że w ostatniej fazie w łańcuchu obrotów zastosowano obniżoną stawkę podatkową 7%.

Faza obrotu	Cena netto	Wielkość dodana w fazie przed	Podatek naliczo-ny w fazie przed	Podatek należny	Cena brutto	Podatek do zapłacenia
I	100	100	0	22	122	22
II	200	100	22	44	244	22
III	300	100	44	66	366	22
IV	350	50	66	24,5	374,5	-41,5
Σ	×	350	×	×	×	24,5

Przykład 4

Dane i polecenia jak w przykładzie 1, w tym, że jedna z faz (II) z wyłączeniem fazy ostatniej zwolniona jest z podatku.

Faza obrotu	Cena netto	Wielkość dodana w fazie przed	Podatek naliczo-ny w fazie przed	Podatek należny	Cena brutto	Podatek do zapłacenia
I	100	100	0	22	122	22
II	222	100	22	−	222	−
III	322	100	0	70,84	392,84	70,84
IV	372	50	70,84	81,84	453,84	11
Σ	×	350	×	×	×	103,84

Przykład 5

Dane i polecenia jak w przykładzie 1, w tym, że ostatnia faza zwolniona jest z podatku.

Faza obrotu	Cena netto	Wielkość dodana w fazie przed	Podatek naliczo-ny w fazie przed	Podatek należny	Cena brutto	Podatek do zapłacenia
I	100	100	0	22	122	22
II	200	100	22	44	244	22
III	300	100	44	66	366	22
IV	416	50	66	−	416	−
Σ	×	350	×	×	×	66

Przykład 6

Dane i polecenia jak w przykładzie 1, w tym, że ostatnia faza w łańcuchu obrotów jest objęta stawką zero (przy eksporcie).

Faza obrotu	Cena netto	Wielkość dodana w fazie przed	Podatek naliczony w fazie przed	Podatek należny	Cena brutto	Podatek do zapłacenia
I	100	100	0	22	122	22
II	200	100	22	44	244	22
III	300	100	44	66	366	22
IV	350	50	66	0	416	-66
Σ	×	350	×	×	×	0

Podatek dochodowy od osób prawnych

Osobą prawną jest jednostka organizacyjna, która z mocy prawa ma zdolność prawną. Jest podmiotem praw i obowiązków. Osobami prawnymi są przedsiębiorstwa, spółki kapitałowe, spółki akcyjne, towarzystwa wzajemnych ubezpieczeń, Skarb Państwa.

Podatnikami są również jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, między innymi: przedstawicielstwa prawnych osób zagranicznych działających na podstawie zezwoleń wydanych przez Ministerstwo Współpracy z Zagranicą (szkoły, placówki oświatowe, kulturalne itp.).

Przy podatkach od osób prawnych panuje zasada nieograniczonego obowiązku podatkowego, co oznacza, że podatnicy mający siedzibę lub zarząd na terytorium Polski podlegają opodatkowaniu od całości dochodów, bez względu na miejsce ich powstania (plus dochody osiągane zagranicą). Wyjątkiem są tu takie firmy, które mają ograniczone obowiązki podatkowe - dotyczy to podatników nie mających siedziby lub zarządu w Polsce, wówczas tacy podatnicy podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów osiąganych na terytorium Polski.

Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych przewiduje wąski zakres zwolnień od podatku dochodowego: Skarb Państwa (jednostki organizacyjna), NBP, Fundusze Celowe (np. Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych), przedsiębiorstwa międzynarodowe i inne jednostki gospodarcze, które są utworzone przez organ administracji państwowej z innymi państwami na podstawie umowy zawartej między nimi lub porozumienia.

Przedmiotem opodatkowania jest dochód, czyli nadwyżka uzyskanych w danym roku podatkowym przychodów nad kosztami ich uzyskania.

Do kosztów uzyskania przychodu nie są wliczane następujące elementy:

• wydatki na nabycie gruntów;

• grzywny i kary pieniężne;

• odsetki za zwłokę z tytułu nieterminowych wpłat należności budżetowych;

• kary umowne i odszkodowania z tytułu wad dostarczonych towarów, usług lub robót;

• podatek dochodowy;

• dywidendy wypłacone akcjonariuszom lub udziałowcom;

• jednorazowe odszkodowania wypłacone z tytułu wypadku przy pracy.

Przychody zwolnione z opodatkowania:

• ze sprzedaży nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego;

• przychody, jakie uzyskuje osoba prawna, związane z zatrudnieniem osób niepełnosprawnych;

• dotacje podmiotów pochodzących z budżetu centralnego bądź samorządów terenowych;

• odszkodowania otrzymane na podstawie praw cywilnych lub innych ustaw.

Okresowemu zwolnieniu od opodatkowania podlegają:

• przychody przedsiębiorstw podlegających Ministerstwu Obrony Narodowej,

• przychody przedsiębiorstw podlegających Ministerstwu Spraw Wewnętrznych pod warunkiem, że środki te przeznaczone są na cele rozwojowe i przelane na rachunek organu nadzorującego te przedsiębiorstwa;

• przychody przedsiębiorstw przy aresztach karnych, zakładach karnych pod warunkiem, że środki te przeznaczone są na cele rozwojowe i przelane na rachunek organu nadzorującego te przedsiębiorstwa.

Ulgi w podatku dochodowym od osób prawnych:

• darowizny na cele naukowe, kulturalne itp. (do 15%);

• darowizny na cele charytatywne, ochrony środowiska (do 10%);

• równowartość składek na rzecz organizacji, do których przynależność jest obowiązkowa.

Wynagrodzenia obejmują wydatki pieniężne oraz wartość świadczeń w naturze lub ich ekwiwalenty. Do wynagrodzeń nie zalicza się:

• wypłat dla pracowników ze środków ubezpieczenia społecznego (zasiłki chorobowe z tytułu ubezpieczenia pracy);

• wartości świadczeń rzeczowych otrzymanych przez pracowników a wynikających z przepisów dotyczących utrzymania warunków bezpieczeństwa i higieny pracy;

• ekwiwalentu pieniężnego pracowników za zużyte narzędzia, materiały lub sprzęt pracownika jako wykonawcy.

Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych

Do odpisów na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych, na mocy ustawy z 1993 roku o Zakładowym Funduszu Świadczeń Socjalnych, zobligowane są następujące jednostki organizacyjne:

• zakłady pracy, które przed 1993 rokiem zobowiązane były do tworzenia funduszu socjalnego i mieszkaniowego (przedsiębiorstwa państwowe, urzędy, banki i spółdzielnie);

• spółki i przedsiębiorstwa z udziałem kapitału państwowego, tworzone w oparciu o przepisy prawa handlowego, w których Skarb Państwa lub inne jednostki państwowe i samorządowe posiadają ponad 50% udziałów;

• jednoosobowe spółki Skarbu Państwa;

• zakłady pracy tworzone lub przejęte w drodze przekształceń przedsiębiorstw państwowych ale nie likwidowanych;

• wszystkie pozostałe (spółki akcyjne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki prywatne) mogły tworzyć ten fundusz fakultatywnie tylko do 31.12.1995 roku, od 1.01.1996 roku wszystkie zakłady pracy mają obowiązek tworzyć ten fundusz.

Zasady tworzenia ZFŚS:

• podstawą tworzenia odpisu na ZFŚS jest przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w roku poprzednim bądź w II połowie roku poprzedniego o ile wielkość wynagrodzenia w II połowie roku poprzedniego była wyższa.

Stawki odpisów na ZFŚS:

• obowiązkowe (przymusowe) - 37,5% podstawy naliczania (przeciętne wynagrodzenie) na jednego zatrudnionego;

• obowiązkowe, związane z wykonywaniem pracy w szczególnie uciążliwych warunkach - 50% podstawy naliczania na jednego zatrudnionego;

• obowiązkowe na młodocianych pracowników: w 1 roku pracy - 5%, w 2 roku pracy - 6%, w 3 roku pracy - 7% podstawy naliczenia na 1 zatrudnionego;

• dobrowolne, związane z zatrudnianiem przez zakład pracy inwalidów I i II grupy;

• odpis podstawowy może być zwiększony o 6,25% podstawy naliczenia na każdą osobę z I lub II grupą inwalidztwa.

ZFŚS przeznacza się na:

• pomoc rzeczową i finansową dla pracowników oraz byłych pracowników i członków ich rodzin;

• dofinansowanie różnych form wypoczynku;

• finansowanie działalności kulturalno-oświatowej, sportowej, turystycznej;

• utrzymanie pracowniczych ogródków działkowych;

• pomoc finansową w uzyskaniu mieszkania i przeprowadzeniu remontów;

• pomoc finansową w uzupełnieniu wkładu do spółdzielni mieszkaniowej;

• umorzenie pożyczek.

Podatek akcyzowy

Podatkiem akcyzowym objęte są towary zaliczane do grupy towarów luksusowych lub używek. Nie ma on charakteru wielofazowego - jak np. VAT - tzn. jest naliczany i pobierany w jednej fazie - fazie produkcji; jest wliczany przez producenta w cenę produktu. Podatek ten ma głównie wymiar fiskalny, nie pełni funkcji stymulującej, tzn. nastawiony jest tylko na ściąganie przychodów do budżetu. Stawki podatku akcyzowego mogą być określane kwotowo lub procentowo).

Podatek dochodowy od osób fizycznych

Podatek dochodowy od osób fizycznych został wprowadzony ustawą z dnia 26.07.1991 r. (ostatnie zmiany w Dz. U. Nr 92, poz. 801 z 1999 r.)

Osoba fizyczna to człowiek posiadający zdolność prawną, którą nabywa w chwili narodzin.

Ustawa ta nakłada na podatników nieograniczony oraz ograniczony obowiązek podatkowy.

Nieograniczony obowiązek podatkowy mają osoby fizyczne, które mają miejsce zamieszkania na terytorium Polski lub których czasowy okres pobytu na terytorium Polski jest dłuższy niż 183 dni (wówczas opodatkowaniu podlega cały dochód bez względu na miejsce jego osiągnięcia).

Wyjątki: wolne od opodatkowania podatkiem dochodowym są dochody osiągane zagranicą przez personel przedstawicielstw dyplomatycznych i konsularnych (na zasadach wzajemności).

Przedmiotem opodatkowania jest osiągany przez osobę fizyczną dochód, tzn. nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania w roku podatkowym. Jeżeli wystąpiła strata, wówczas podatnik płaci podatek od dochodu pomniejszonego o tę stratę.

Opodatkowanie źródła przychodów:

• przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej, członkostwa w spółdzielni produkcyjnej, emerytury, renty;

• przychody osiągnięty z wykonywania wolnego zawodu o ile jest nie jest obciążony inną formą podatku (np. w przypadku kancelarii prawnej - karta podatkowa);

• przychody od pozarolniczej działalności gospodarczej;

• przychody ze specjalnych działów produkcji rolnej (szklarnie, folie itp.);

• przychody z tytułu najmu, dzierżawy itp.;

• przychody od kapitałów pieniężnych i praw majątkowych;

• przychody związane ze sprzedażą nieruchomości bądź spółdzielczego, własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego o ile ta sprzedaż nie jest związana z prowadzeniem działalności gospodarczej;

• przychody uzyskane ze sprzedaży innych rzeczy przed upływem pół roku od dnia ich nabycia.

Skala opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych zależy od progów dochodowych. W 1999 r. Obowiązywały następujące progi:

1. dochód do 29.624,- zł - 19% podstawy opodatkowania minus 394,80 zł ulgi;

2. dochód od 29.624,- do 59.248,- zł - podatek w wysokości 5.233,76 zł (19% pierwszego progu) plus 30% nadwyżki ponad 29.624,- zł;

3. dochód ponad 59.248,- zł - podatek w wysokości 14.120,96 zł plus 40% nadwyżki ponad 59.248,- zł.

Koszty uzyskania przychodu są uzależnione od tego, w ilu zakładach pracuje podatnik oraz od tego czy dojeżdża do pracy do innej miejscowości. Wynoszą odpowiednio:

1. 74,06 zł dla zatrudnionego w jednym zakładzie w miejscu zamieszkania;

2. 92,58 zł dla zatrudnionego w jednym zakładzie poza miejscem zamieszkania;

3. 111,09 zł dla zatrudnionego w kilku zakładach pracy.

Ulgi w podatku dochodowym od osób fizycznych są dwojakiego rodzaju:

1. odliczane od podstawy dochodu (np. ulga mieszkaniowa);

2. odliczane od naliczonego podatku (np. ulga na dokształcanie).

Systematyka przychodów i wydatków Budżetu Państwa

Budżet Państwa - roczny plan finansowy państwa, w którym są określone źródła przychodów i wydatki w danym roku budżetowym.

Procedura ustalania budżetu:

1. Projekt budżetu przygotowywany jest przez Ministra Finansów w porozumieniu z poszczególnymi ministerstwami.

2. Na podstawie prognozowanych założeń projekt budżetu jest sporządzany przez Ministra Finansów.

3. Na podstawie projektu ministrowie poszczególnych resortów sporządzają projekty resortowe lub samorządowe.

4. Projekty te wracają do Ministra Finansów i są korygowane.

5. Zweryfikowany projekt Budżetu Państwa kierowany jest do Sejmu.

6. Zostaje wyznaczona sesja plenarna Sejmu - pierwsze czytanie projektu budżetu.

7. W komisjach sejmowych przedstawiane są poprawki do budżetu, które następnie są głosowane.

8. Projekt z prowadzonymi poprawkami trafia pod obrady Sejmu - drugie czytanie projektu ustawy budżetowej.

9. Plenarna dyskusja w Sejmie.

10. Głosowanie.

11. Przekazanie projektu budżetu pod obrady Senatu.

12. Senat wprowadza poprawki, które są głosowane w Sejmie.

13. Projekt jest przedstawiany Prezydentowi do podpisu, który ma 3 tygodnie na jego podpisanie.

Prowizorium budżetowe obowiązuje gdy w Sejmie nie można dojść do porozumienia odnośnie kształtu Budżetu Państwa (jest pierwszy projekt Ministra Finansów).

Źródła przychodów Budżetu Państwa

Głównymi źródłami przychodów Budżetu Państwa są:

1. podatki (80% ogółu przychodów):

• największy udział w tej grupie przychodów mają podatki pośrednie (stanowią one około 50% wszystkich przychodów podatkowych - np. VAT);

• przychody z tytułu podatków dochodowych (od osób fizycznych 2/3, od osób prawnych 1/3);

• dochody niepodatkowe:

• cła (około 6-7% przychodów);

• dywidenda od udziałów Skarbu Państwa w spółkach;

• wpłaty z zysku osiągniętego przez NBP;

• przychody z emisji papierów wartościowych;

• przychody z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa;

• przychody ze sprzedaży udziałów w spółkach Skarbu Państwa;

• pożyczki zaciągane w bankach;

• pożyczki zagraniczne.

Podatki

Podatek - świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym, nieodpłatnym, ogólnym i bezzwrotnym, pobierane przez państwo na podstawie przepisów prawa, które określają sposób naliczania oraz warunki i terminy płatności tego świadczenia.

Charakter przymusowy - oznacza, że podatek może być wyegzekwowany przymusowo, np. przez zajęcie, egzekucję dochodu lub majątku podatnika.

Charakter nieodpłatny - w zamian za wniesione świadczenie pieniężne podatnik nie otrzymuje bezpośredniego świadczenia od państwa o charakterze ekwiwalentu.

Charakter ogólny - obowiązek podatkowy i wymiar podatku są regulowane jednolicie dla wszystkich jednostek objętych danym podatkiem na podstawie obowiązujących powszechnie przepisów prawa.

Charakter bezzwrotny - raz pobrany podatek nie podlega zwrotowi.

Technika podatkowa

Na technikę podatkową składają się elementy konstrukcji podatków:

1. podmiot opodatkowania - podatek jest pewnym stosunkiem prawnym występującym między dwoma podmiotami: podmiotem czynnym, pobierającym podatek (państwo) a podmiotem biernym, płacącym podatek (podatnik, płatnik);

• podatnik - osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, która bezpośrednio ponosi ciężar opodatkowania przez uszczuplenie swojego majątku lub dochodu;

• płatnik - osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, na której ciąży obowiązek odprowadzenia podatku do budżetu;

• przedmiot opodatkowania - mogą to być rzeczy lub zdarzenia, z którymi ustawa wiąże powstanie obowiązku podatkowego;

• podstawa opodatkowania - wartość przedmiotu opodatkowania wyrażona w pieniądzu;

• źródło opodatkowania - wartość, z której podatek zostaje faktycznie zapłacony, najczęściej jest to dochód podatnika lub jego majątek;

• stopa opodatkowania - może być wyrażona w postaci stawek procentowych lub kwotowych;

• stawka procentowa - określa jaką część podstawy opodatkowania należy odprowadzić do budżetu w postaci podatku; można ją stosować, gdy przedmiot opodatkowania (podstawa) jest wyrażony w pieniądzu (wartościowo);

• stawka kwotowa - wysokość podatku ustala się w postaci konkretnej kwoty (np. podatek od posiadania zwierząt domowych); stosuje się ją do podstawy opodatkowania, której nie można wyrazić wartościowo;

6. zwolnienia, ulgi, zniżki, zwyżki podatkowe;

7. skala podatkowa - zbiór stawek podatkowych; określa ona jaką stawkę podatkową należy zastosować do danej podstawy opodatkowania w celu ustalenia należności podatkowej.

Rodzaje skal podatkowych:

1. Proporcjonalna (liniowa) - dla każdej podstawy opodatkowania stawka jest taka sama; należność podatkowa rośnie tak samo jak podstawa; każdej wysokości podstawy opodatkowania odpowiada ta sama stawka, tzn. stawka jest obojętna na zmianę podstawy opodatkowania.

Podstawa	Skala %	Podatek
100	10	10
100	10	20
500	10	50

2. Progresywna - należność podatkowa rośnie szybciej niż podstawa opodatkowania.

Podstawa	Skala %	Podatek
5.000	10	500
10.000	20	2.000
20.000	30	6.000

W ramach tej skali wyróżnia się:

• progresję globalną - polega ona na tym, że określoną stawkę podatkową stosuje się do całej podstawy opodatkowania; progresja działa przy przejściu z jednego do drugiego przedziału podstawy opodatkowania a w ramach każdego przedziału skala jest proporcjonalna. Zastosowanie tej skali grozi niebezpieczeństwem, że w wyniku nawet małego przyrostu podstawy opodatkowania nastąpi przejście do następnego przedziału, a więc wzrost podatku większy od przyrostu podstawy opodatkowania. W celu uniknięcia tej wady progresji globalnej stosuje się zasadę, że podatnikowi nie może pozostać po odprowadzeniu podatku mniej niż pozostałoby mu po osiągnięciu górnej granicy bezpośrednio niższej podstawy opodatkowania;

Podstawa	Skala %	Podatek	Zostaje	Skala % skorygowana	Podatek	Zostaje
5.000	10	500	4.500	10	500	4.500
10.000	60	6.000	4.000	55	5.500	4.500
20.000	80	16.000	4.000	76	15.200	4.800

• progresję ciągłą - skala tej progresji jest najczęściej stosowana w technice podatkowej; należność podatkowa jest wyliczana jako suma należności obliczanej od tej części podstawy opodatkowania, która mieści się w granicach bezpośrednio niższego przedziału oraz należności, która przypada na wyższy przedział podstawy opodatkowania;

3. Degresywna - stanowi połączenie skali progresywnej i proporcjonalnej, tzn. skala początkowo jest rosnąca (progresywna) a następnie stawki podatkowe są takie same (proporcjonalne).

4. Regresywna - stawka podatkowa maleje wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania.

Podział podatków

I.

1. Dochodowe - od osób fizycznych i prawnych.

2. Przychodowe - podstawą opodatkowania jest przychód (VAT).

3. Od wydatków (podatek akcyzowy).

II.

1. Bezpośrednie (podatek dochodowy).

2. Pośrednie - te, które można przerzucić na innego podatnika (VAT).

III. Ze względu na to do jakiego budżetu trafiają.

1. Państwowe.

2. Samorządowe.

27













---