Metodyka reh osób dorosłych z głębszą. Temat: 3
Iwona Lindyberg, Jarosław Jurkowski
Rozważania na temat społecznych uwarunkowań funkcjonowania osób z upośledzeniem umysłowym.
Człowiek NI ma trudności w funkcjonowaniu psychospołecznym, znajduje się w niekorzystnej sytuacji społecznej, ekonomicznej, ma problemy w osiąganiu celów życiowych. Proces nabywania sprawności fizycznych, psychicznych, społecznych i zawodowych nazywamy rewalidacją. W trakcie tego procesu NI wyposażani są w wiadomości, umiejętności, nawyki, których celem społecznym jest uniezależnienie się od otoczenia w czynnościach życia społecznego.
Prawo gwarantuje podstawy bytu, lecz nie rozwiązuje problemów z przekroczeniem barier społecznych między ludźmi zdrowymi i N. Najczęstszą przyczyną braku zrozumienia, akceptacji i negatywnych postaw ludzi zdrowych w stosunku do osób N jest brak obiektywnej wiedzy, dezinformacja oraz negatywne doświadczenia.
1.Kim jest osoba z NI?
Norma społeczna jest przepisem postępowania ustalonym i przestrzeganym przez większość społeczną, traktowanym jako nakaz sposobu zachowania się dla wszystkich członków grupy. Granica pomiędzy norma a patologią nie jest wyraźnie zaznaczona. Dla wielu ludzi zachowanie normalne to po prostu ich własne zachowanie. Nienormalnu jest wówczas ten, kto zachowuje się inaczej.
NI dla wielu to negatywne odchylenie od normy.
W wielu definicjach określających czym jest NI mowa przede wszystkim o brakach, deficytach, wadach i odchyleniach.
M.Kościelska rozpatruje NI jako uzależnienie, gdy dominującym rysem obrazu siebie jest w przypadku osoby z NI poczucie zależności i brak możliwości decydowania o własnym losie. N może być również udaremnieniem gdy osoba z NI przeżywa je Ajko coś bardzo przykrego, wstydliwego, co jest źródłem skrywanego przed innymi żalu.
2.Warunki społecznego funkcjonowania osób NI
Spostrzeganie społeczne jest istotnym czynnikiem warunkującym funkcjonowanie społeczne jednostki w otoczeniu. Wpływa na tworzenie się obrazu otoczenia odbieranego przez jednostkę, a w konsekwencji na opinie, poglądy i sądy jednostki o tym środowisku. Ma też wpływ na tworzenie opinii o samym sobie, tworzenie obrazu samego siebie.
SS spostrzeganie przez jednostkę ludzi, instytucji społecznych oraz zjawisk i procesów zachodzących w środowisku społecznym(K.Skarżyńska 1981) Skutkiem SS jest powstanie wyobrażeń i sądów, poglądów o ludziach.
3.Postawy.
Jeśli nie mamy kontaktu bezpośredniego z przedmiotem społecznym kształtujemy o nim opinie na podstawie wiedzy pośredniej- przekonań innych osób. Ta droga kształtowania przekonań o o.z.NI jest niepoprawna i rodzi wielkie niebezpieczeństwo. Jednym z komponentów postawy jest czynnik behawioralny, co oznacza że składową postawy jest mechanizm oddziaływania na przedmiot społeczny, zachowanie wobec niego. Zachowanie może się przejawiać w postaci chęci do poznania przedmiotu spostrzegania, rozszerzania wiedzy o nim, pomocy, krytyki, agresji.
Postawa to względnie trwały stosunek emocjonalny lub oceniający do przedmiotu lub dyspozycja do występowania takiego stosunku. Ważny jest czynnik poznawczy kształtowany pośrednio lub bezpośrednio.
4.Stereotypy.
W.Lippman jest to forma spostrzegania lub ujmowania przedmiotu który wyprzedza użycie umysłu i rozumu. Rozum i zmysły mają przed sobą już rzecz gotową i jako taką odporną na ich działanie. Z grec. stereos-twardy, typos-wzorzec. Ogólnie jest to tendencja do uproszczonego i zdeformowanego spostrzegania grup ludzkich, owe spostrzeżenie jest pojmowane nie tylko jako percepcja zmysłowa, ale i towarzyszący jej proces myślowy. Stereotyp społeczny obejmuje odbiór, przetwarzanie informacji, dotyczy grup ludzkich, tworzy się i utrzymuje dzięki nim. We wszystkich stereotypach społ. mamy do czynienia z:
Niewielką lb rzetelnych info
Zaostrzeniem i wyolbrzymianiem niektórych cech, pomniejszaniem i niedostrzeganiem innych
Przypisywaniem, najczęściej negatywnych cech wszystkim członkom danej grupy
Intensywnością towarzyszących stereotypom negatywnych emocji
Sztywnością i odpornością własnych ocen na zmiany
Aprobatą dla danego stereotypu członków własnej grupy
Pełnym przekonaniem co do trafności własnej oceny
Towarzyszą negatywne emocje
Upór w trwaniu, zamknięcie na zmiany, deformacja, fałszowanie obiektywnej wiedzy docierającej z zewnątrz
S społ mają tendencję do tworzenia ideologii- co je utrwala
5.Stereotypy a uprzedzenia.
Uprzedzenia wyrażają się w stereotypach, a one skłaniają do uprzedzeń. S GENERUJĄ U, A U UMACNIAJĄ S. K.Thiele-Dohrmann uprzedzenie to stosunek do jakiejś sprawy nie oparty na własnych doświadczeniach jako przyjęte od innych bez stwierdzenia, z wygody lub z braku przenikliwości, poglądy, opinie i oczekiwania.
Są wiec nieracjonalną i negatywną postawą wobec innych ludzi, silną, sztywną i odporną na zmiany. Osoba uprzedzona to jednostka zaślepiona, odporna na argumentacje i przekonana że jest w pełni obiektywna. Mogą one powodować samo spełniające się oczekiwania(K.Thiele-Dohrmann, 1980)
Osoby z NI w ciągu swojego życia spotykają się z negatywnymi postawami, nieuzasadnionymi uprzedzeniami i przejawami nietolerancji. M.Kościelska: „Oni nie urodzili się upośledzeni. Doszli do tego stanu w rezultacie nieprawidłowego rozwoju.”. brak rozwiniętej aktywności poznawczej ogranicza działania osób NI w świecie i czyni ich społecznie upośledzonymi, te doświadczenia formują wyobrażenia o sobie jako N, zależnych od innych- dochodzi do blokady autonomii JA.
6.Etykietowanie społeczne.
Opiera się na stereotypach i cechowane jest znacznym stopniem uproszczenia w stosunku do rzeczywistości. T,J,Sheff wymienia warunki od których zależy rodzaj i siła reakcji na zachowania dewiacyjne. Pozwalają one przewidzieć reakcje społeczeństwa na zachowania:
Stopień pogwałcenia normy
Stopień aprobaty społecznej lub prześladowań
Częstotliwość zachowań niezgodnych z normą
Względą iłę tego kto zachowuje się niezgodnie z normą,
Dystans społeczny między dewiantem, a osobami reagującymi na dewiację
Poziom społecznej tolerancji na zachowania niewłaściwe
Stopień dostępności odkrywania w danej grupie lub kulturze ról dewiacyjnych
B.Farber uważa że w społeczeństwie istnieje określone zapotrzebowanie na pracę ludzką oraz określona możliwość rozdziału wytworzonych dóbr. Zapotrzebowanie na pracę w stosunku do możliwości jej wydatkowania przez członków społeczeństwa może być rożne. Gdy te możliwości są zbyt duże, mamy do czynienia z organizacyjną nadwyżką populacyjną. Gdy ilość wytwarzanych dóbr przewyższa potrzeby członków społeczeństwa, mamy do czynienia z konsumpcyjną nadwyżką populacyjną. Wystąpienie oby nadwyżek sprzyja uruchomieniu dwóch mechanizmów społecznych:
Identyfikowania tych członków społeczeństwa, którzy są mniej wartościowi z punktu widzenia realizacji zadań społecznych
Oceniania tej części populacji która nie podejmuje zadań społecznych
Osoby z NI należą do tej grupy, która tworzyć może nadwyżkę populacyjną(S.Kowalik). status który otrzymują sprawia ze nie muszą podejmować normalnych zadań społecznych, stosunek reszty społeczeństwa jest inny w stosunku do nich. B.Farber uważa że osoba z NI może uzyskać etykietę dewianta albo osoby niekompetentnej. Dewiant to osoba odmienna od reszty społeczeństwa, ma swój własny system wartości, dązy do realizacji swoich celów, które nie są akceptowane społecznie. Postępuje sprzecznie z normami, a niekompetentna przestrzega te zasady ale robi to źle.
Etykietowanie osób z NI może być nasilone w różny sposób, w różnym stopniu i zależne jest od własności demograficznych, ekonomicznych i organizacyjnych społeczeństwa oraz od rodzaju N.
J.Mercer uważa że NI to swoistego rodzaju rola społeczna, którą podejmuje pod wpływem nacisku społecznego pewna grupa ludzi, do których nacisk ten jest skierowany. Najmniej tolerancyjną na anomalie zachowania są specjaliści. Mają oni specjalnie wypracowane sposoby określania czym jest NI i przypisywaniu mu wiele właściwości. Specjalistyczne poglądy pełnią rolę generatora stygmatyzacji społecznej. Z badań wynika:
Stygmatyzacja zależy od właściwości osoby ocenianej lub informacji o niej przekazywanych społecznie
Większy efekt w zakresie stygmatyzacji wywołują info o wyglądzie fizycznym w stosunku do info o etykiecie przypisanej osobie ocenianej
Specjalistyczne wykształcenie nie wpływa na obniżenie tendencji do stygmatyzowania osób NI
Społeczeństwo posiada silną tendencję do odróżniania osób zNI co jest najczęściej równoznaczne z ograniczeniami w uczestniczeniu w normalnym życiu społecznym.