POLITYKA JAKO ZAWÓD I POWOŁANIE Max Weber
Co rozumie przez politykę?
POLITYKA
- szerokie pojęcie obejmujące każdy rodzaj samodzielnej działalności kierowniczej. Kierowanie lub wywieranie wpływu na kierowanie związkiem politycznym, czyli w dobie współczesnej- państwem;
- dążenie do udziału we władzy lub do wywierania wpływu na podział władzy czy to między państwami, czy też w obrębie państwa między grupami ludzi, jakie ono obejmuje
- kto uprawia politykę, ten dąży do władzy- rozumianej jako środek w służbie innych celów, idealnych bądź egoistycznych, lub do władzy dla niej samej, by rozkoszować się poczuciem prestiżu, jakie ona daje
PAŃSTWO
- trudno zdefiniować, nie ma takiego zadania, którym związek polityczny tak czy inaczej by się nie zajmował, z drugiej strony nie ma też takiego, o którym można by powiedzieć, że byłoby ono w każdym czasie, wręcz zawsze, właściwe wyłącznie dla związków określanych jako polityczne, czyli dla dzisiejszych państw, bądź tez dla związków, które historycznie poprzedzały nowoczesne państwo;
- socjol. definicja nowoczesnego państwa odwołuje się do specyficznego środka, który właściwy jest państwu, tak jak i każdemu związkowi politycznemu: do przemocy fizycznej;
- gdyby istniały jedynie twory społeczne, którym przemoc jako środek byłaby nieznana, wówczas odpadłoby pojęcie „państwa”, a pojawiło pojęcie „anarchii”;
- państwo jest taką wspólnotą ludzką, która w obrębie określonego terytorium, które stanowi jej wyróżnik, rości sobie z powodzeniem prawo monopolu na wywieranie prawomocnej przemocy fizycznej; innym związkom czy pojedynczym osobom prawo to jest przyznawane na tyle, na ile zezwala państwo, gdyż jest ono jedynym źródłem prawa do przemocy;
- państwo to oparty na środkach prawomocnej przemocy stosunek panowania ludzi nad ludźmi, a by mogło istnieć, ludzie poddani panowaniu muszą podporządkować się autorytetowi, jaki przypisują sobie ci, którzy w danym wypadku panują:
3 WEWNĘTRZNE UPRAWOMOCNIENIA (podstawy prawomocności panowania):
tradycyjne- autorytet tego, co bezpowrotnie minione, obyczaju uświęconego szacunkiem, jakim cieszył się od niepamiętnych czasów, wynika z przyzwyczajenia, by go przestrzegać (książę patrymonialny, patriarcha)
charyzmatyczne- autorytet niecodziennego daru łaski, całkowite oddanie i zaufanie objawieniom, bohaterstwu lub innym właściwościom przywódczym jednostki (prorok, wódz wojenny, władca plebiscytowy, demagog, przywódca partii politycznej)
legalne- na mocy wiary w ważność legalnego ustanowienia i racjonalność reguł, nastawienie na posłuszeństwo w wypełnianiu wynikających z ustanowienia obowiązków; posłuszeństwo uwarunkowane silnie motywami strachu przed zemstą i nadziei na nagrodę; posługiwanie się wynagrodzeniem materialnym i godnością społeczną w stosunku do sztabu administracyjnego
Weber:
-zwraca uwagę na: panowanie na mocy oddania tych, którzy są posłuszni czysto osobistej charyzmie przywódcy: tu zakorzeniona jest idea powołania w najpełniejszej postaci-> oddanie charyzmie oznacza, że jednostka uchodzi za powołanego przewodnika ludzi, że w niego wierzą, a on tym samym żyje dla swojej sprawy, zabiega o swoje dzieło
POLITYKA JAKO ZAWÓD
-„politycy zawodowi” pojawiają się najpierw w służbie książąt- są to ludzie, którzy sami nie chcą być panami, jak charyzmatyczni wodzowie, a tylko podejmują służbę u politycznych władców. W tej walce oddawali się oni do dyspozycji książętom, a działanie na rzecz książęcej polityki, z jednej strony, przynosiło im dochody materialne, z drugiej- stanowiło ideową treść ich życia
- nie uprawiają polityki okazjonalnie (tak jak oddający kartkę wyborczą) czy też ubocznie (tak jak szefowie partyjnych stowarzyszeń, którzy prowadzą tę działalność tylko w razie potrzeby i nie stanowi to głównej treści ich życia, ani w sensie materialnym, ani ideowym)
DWA PRZYPADKI TRAKTOWANIA POLITYKI JAKO ZAWODU:
żyje się dla polityki
- dla kogoś, kto tak żyje, stanowi ona w sensie wewnętrznym całe jego życie-albo napawa się samym tylko posiadaniem władzy, którą sprawuje, albo też świadomość, że poprzez służbę sprawie nadaje swemu życiu sens, jest pożywką dla jego równowagi wewnętrznej oraz poczucia ważności
-człowiek taki musi być gospodarczo zbędny, tzn. jego dochody nie mogą zależeć od tego, że stale osobiście angażuje całkowicie lub w przeważającej mierze swoją siłę roboczą i swoje myślenie dla ich pozyskania, np.
* rentier- ma dochód bez pracy (właściciele ziemscy)
żyje się z polityki
- tak żyje ten, kto usiłuje uczynić z niej stałe źródło dochodów
- we wszelkich walkach partyjnych chodzi nie tylko o cele rzeczowe, lecz przede wszystkim o patronat nad urzędami (Niemcy, Francja, Ameryka, Hiszpania, Szwajcaria)
- tendencja ta rozwija się wraz z powszechną biurokratyzacją liczby urzędów i rosnącym popytem na formę zabezpieczenia bytu
- w opozycji do tego zjawiska rozwija się nowoczesna klasa urzędnicza, która poprzez długoletnie kształcenie przygotowawcze staje się specjalistycznie i fachowo wyszkoloną, wysoko wykwalifikowaną, intelektualną grupą pracowniczą; jej cecha jest uczciwość, ma rozwinięte poczucie stanowej godności,
- rozwój techniki wojennej pociągał za sobą pojawienie się fachowego oficera, a udoskonalenie postępowania prawego-wyszkolonego jurysty. Tym samym wraz z rozwojem książęcego absolutyzmu skierowanego przeciw stanom książęta zaczęli stopniowo rezygnować z samowładztwa i dopuszczali do wpływu fachowych urzędników, dzięki którym owo zwycięstwo nad stanami stało się możliwe
- wraz z awansem fachowo wyszkolonej klasy urzędniczej zaczęli pojawiać się coraz liczniej polityce zajmujący się kierowaniem (np. wezyr w krajach Orientu, minister) , zaczęli zajmować oni coraz wyższą pozycję, przez to książę, by utrzymać naczelne kierownictwo, grupował wokół siebie osobistych zauszników -gabinet i przez nich wydawał decyzje
-po jakimś czasie nastąpił podział tych urzędników na fachowców i politycznych, czyli takich, którzy mogą być dowolnie przesuwani i zwalniani, lub tez przenoszeni w stan spoczynku
GŁÓWNE TYPY POLITYKÓW ZAWODOWYCH
duchowni- używano ich do walki ze względu na to, że byli piśmienni (bramini, buddyjscy kapłani, lamowie, biskupi i księża); duchowny przestrzegający celibatu pozostawał poza mechanizmem normalnych polit. i ekonom. interesów i nie podlegał pokusie, by wbrew swemu panu dążyć do władzy politycznej z myślą o swoich potomnych; byli oddzieleni od środków zarządzania książęcej administracji
literaci- o humanistycznym wykształceniu- posługiwanie się greką i łaciną, by zostać politycznym doradca księcia, a przede wszystkim autorem jego politycznych memoriałów
szlachta dworska- wykorzystywana w służbie politycznej i dyplomatycznej
gentry- twór typowo angielski, patrycjat, obejmujący drobną szlachtę i miejskich rentierów; utrzymywała w swym posiadaniu wszelkie urzędy lokalnej administracji
wykształceni na uniwersytetach prawnicy
- warstwa specyficzna dla Zachodu, gł. dla kontynentu europejskiego i miała decydujące znaczenia dla jego całej struktury politycznej; ich dziełem było zrewolucjonizowanie zarządzania politycznego sensie jego rozwoju ku racjonalnemu państwu;
- jego rzemiosłem jest realizacja interesów politycznych, zwycięsko i logicznie, posługując się odpowiednimi argumentami potrafi poprowadzić każdą sprawę
f) prawdziwi urzędnicy- nie powinien uprawiać polityki tylko administrować i być przy tym bezstronnym, swój urząd powinien sprawować sine ira et studio- bez gniewu i stronniczości, nie powinien walczyć, gdyż ira et studium (gniew i namiętność) to cechy polityka oznaczającego przywódcę; ponoszą oni także odpowiedzialność osobistą
g) dziennikarz
h) urzędnik partyjny
- względnie łatwo podporządkowuje się osobowości przywódcy o silnym oddziaływaniu demagogicznym: jego materialne i ideowe interesy pozostają w ścisłym związku ze spodziewanymi przez niego skutkami działania władzy partyjnej, a praca dla przywódcy sama prze się daje więcej satysfakcji wewnętrznej
-przykłady:
* Anglia->whip- stał obok lidera gabinetu; miał obowiązek dbać o przestrzeganie dyscypliny wśród w współtowarzyszy; w jego rękach spoczywał patronat nad urzędami
* Ameryka-> boss
- polityczny, kapitalistyczny przedsiębiorca, który na swój rachunek i na własne ryzyko stara się o głosy wyborcze. Pierwsze stosunki nawiązuje jako np. adwokat, następnie rozszerza je dalej aż jest w stanie kontrolować określoną liczbę głosów, na koniec nawiązuje kontakt z innymi bossami; swoją gorliwością, zręcznością i dyskrecją, zwraca uwagę na tych, którzy s swej karierze zaszli dalej a następnie sam pnie się do góry
-partia jest scentralizowana w jego ręku, on dostarcza jej środków, które zdobywa np. z łapówek i napiwków
-bezposrednio przyjmuje pieniądze od wielkich magnatów finansowych
- człowiek trzeźwo myślący
-nie dąży do społecznych honorów
- szuka władzy jako źródła finansów ale też dla niej samej
- sam nie przemawia tylko sugeruje mówcom co mają powiedzieć, aby osiągnąć stosowne cele
-jest pogardzany towarzysko
*Niemcy->politykom zawodowym ciężko było piąć się w górę, dlatego pojawiły się dwa aparaty:
-złożone z amatorów, gł. studentów szkół wyższych, którzy człowiekowi wg nich posiadającemu właściwości przywódcze, chcą zapewnić, to, co trzeba do wykonania niezbędnej pracy
-złożone z ludzi interesu- zgłaszali oni gotowość przejęcia agitacji osobom, które wg miały właściwości przywódcze w zamian za stałe kwoty płacone od każdego głosu wyborczego
POLITYKA JAKO POWOŁANIE
-daje ona poczucie wewnętrznych radości:
* poczucie władzy- ta świadomość, że trzyma się w ręku nerwy ważnych wydarzeń historycznych może wynieść polityka ponad codzienność
* należy posiadać 3 cechy:
a) namiętność
b) odpowiedzialność
c) wyczucie w ocenie- umiejętność poddania się wewnętrznym skupieniom i spokój, dystans wobec rzeczy i ludzi; brak tego to grzech który prowadzi do nieudolności; w tej samej duszy należy mieć gorące serce i chłodne oko
- polityk musi codziennie pokonywać swoją próżność- dążenie do władzy jest cechą normalną jednak staje się grzechem, gdy zaczyna być nierzeczowe, gdy staje się przedmiotem czysto osobistego upojenia zamiast występować wyłącznie w służbie sprawy
-należy walczyć z potrzebą próżności-wystąpienia w najbardziej spektakularny sposób na pierwszym planie, posługiwania się pozorami władzy, rozkoszowania się władzą bez względu na stanowiące jej treść cele
- nie wolno chełpić się władzą jako taką, adorować jej, popadać w samouwielbienie
-w tym co się robi musi być jakaś wiara
- etos polityki jako sprawy, jej powiązanie z etyką- obowiązek głoszenia prawdy, posługiwanie się etyką przekonań lub odpowiedzialności, odrzucenie środków, które są moralnie niebezpieczne, politykę należy uprawiać nie tylko przy użyciu głowy( przemoc, przymus)
-prawdziwy człowiek powołany do polityki stosuje zarówno etykę przekonań jak i odpowiedzialności
- „tylko ten, kto jest pewien, że nie załamie się w sytuacji, gdy świat widziany jego oczyma, okaże się zbyt głupi lub zbyt podły, by przyjąć to, co chce on światu ofiarować, i jest pewien, że wbrew wszystkiemu potrafi powiedzieć „mimo wszystko”- tylko ktos taki ma powołanie do polityki”.