NARODZINY FASZYZMU WE WŁOSZECH
Sytuacja w Europie po I wojnie światowej
Po wojnie w Europie sytuacja była dość problematyczna, skomplikowana. Koniec wojny spowodował, że milionowe rzesze żołnierzy przemieszczały się przez Europę. Mając w pamięci chwile, które przeżyli, widząc zniszczenia wojenne, przyłączali się oni do rewolucji [np. listopad 1918- Berlin]. Byli wykończeni, głodni i każda rewolucja wydawała im się nadzieją na przyszłość.
W powojennej Europie pojawiła się idea czerwonego marszu ( --bolszewicy po rewolucji październikowej powstrzymani zostali przez Polaków - Cud nad Wisłą - sierpień 1920).
Dla milionów żołnierzy potrzeba było pracy, zatrudnienia, a w momencie gdy włączyli się oni w walkę ich stanowiska zostały zajęte, nastąpiła emancypacja kobiet, które także zajęły niektóre stanowiska męskie. Dlatego też dla powracających żołnierzy brakowało pracy.
W każdym z krajów gospodarkę z torów wojennych należało przestawić na tory pokojowe, a w tym celu brakowało fachowców, którzy w większości zginęli na wojnie, gdzie wówczas też byli potrzebni.
W krajach, które pojawiły się po wojnie istniały mniejszości narodowe, które były czynnikiem rozsadzającym państwa od wewnątrz. W krajach europejskich panował nierówny rozwój gospodarczy. Problem waluty, hiperinflacji dostrzec można między innymi w Niemczech, Austrii, Polsce. Polska poradziła sobie z tymi problemami przez plan Władysława Grabskiego, Niemcy potrzebowały planów pomocowych - 1924 plan Dawesa, 1929 plan Younga ( finansistów z Ameryki), ponieważ w przeciwnym razie zapanowałby tam komunizm.
Włochy
Włochy do maja 1915 należały do państwa centralnych, potem dopiero przeszły na stronę Ententy ( do czego przyczyniły się między innymi spory o Lombardię), tak więc wojnę skończyły jako państwo zwycięskie. Panowały tam jednak różne flustracje, Vittorio Orlando w trakcie konferencji pokojowej w Paryżu, opuścił Francję, sądząc, że Włochy dostały zbyt mało w porównaniu do wkładu, jaki włożyły w wojnę.
We Włoszech dziennikarz Benito Mussolini w marcu 1919 założył organizację Fasci Italiani di Combattimento - Włoskie Związki Bojowe ( * słowo faszyzm pochodzi albo od wł. fasci = związki, albo łac. fasces = wiązki rózg noszone przed liktorami - rzymskimi urzędnikami).Mussoliniemu udało się wstrzelić w samo serce. Organizował oddziały paramilitarne - „czarne koszule”, do których wstąpiło prawie 80% byłej armii włoskiej. Byli to ludzie doświadczeni, w których świadomości po wojnie zakodowane było mechaniczne wykonywanie rozkazów. Mussolini pragnął władzy, a wiedział, że chcąc ją zdobyć potrzebuje aprobaty społeczeństwa. Zyskał ją jednak już na początku. Popierała go burżuazja, bogate mieszczaństwo, kościół katolicki. Wykorzystywał on argument, że do wyboru mają albo jego, albo komunizm.
W październiku 1922 Mussolini zorganizował marsz czarnych koszul na Rzym. 40 tysięcy osób maszerowało na włoską stolicę, zaś sam Mussolini został w Mediolanie, bojąc się aresztowania. Jeden z historyków opisujących to zdarzenie, napisał , że marsz „przypominał piknik” w stronę Rzymu. Gdyby tylko Wiktor Emmanuel III wysłał wojsko i kazał ich rozpędzić cała akcja skończyłaby się fiaskiem. Król jednak nie zrobił tego, a Mussoliniego mianował premierem.
Na początku istniał rząd koalicyjny, potem pozostali tylko ludzie z partii faszystowskiej. Mussolini wiedział, że sztuką jest zdobyć władzę, ale większą utrzymać ją, zachowując pozory, że wszystko odbywa się legalnie.
We Włoszech wprowadzono nową ordynacje wyborczą . Wystarczyło 25 % w wyborach do parlamentu, by móc obsadzić 75% miejsc. Faszystowska władza nigdy nie zdobyłaby dużej ilości, a ze zdobyciem 25% nie miała problemu. Pozostałe partie były bowiem rozbite politycznie, zdobywały więc po 1,5%, 2%, a o ich zjednoczeniu nie było mowy. Parlament rozpędzono, głównym organem rządu faszystowskiego została Wielka Rada Faszystowska, podejmująca kluczowe decyzje w sprawach państwa. W 1924 członkowie bojówek faszystowskich zamordowali Matteottiego, przywódcę włoskich socjalistów. Właściwie podpis pod wyrokiem śmierci dla niego złożył Mussolini, przez co o mały włos nie stracił funkcji premiera.
Mussolini przybrał tytuł duce ( = genialny wódz, dux- wódz zwycięski). Zadbał o rozwój gospodarczy, osuszono błota pontyjskie. Włochy stały się krajem samowystarczalnym. Wprowadzono system korporacyjny ( korporacje = związki między pracodawcami a pracobiorcami).
W 1929 na Lateranie ( rezydencja papieża) zawarto układy laterańskie. Mussolini wypłacił papieżowi pewna kwotę i dał mu wolną rękę w sprawach Państwa Watykańskiego, w zamian za co papież milczał wobec tego, co działo się we Włoszech. Sprawiło to, że niektórzy mówili nawet ,że „faszyzm miał błogosławieństwo papieża”, choć papież nigdy tego nie popierał, a tylko milczał w tej sprawie.
Mussolini wpływał na wychowanie młodzieży, która od 8 roku życia powoływana była do organizacji „Bitwa”. Mussolini powiedział kiedyś: „ Faszyzm powinien wziąć człowieka w kołysce, a oddać w trumnie papieżowi”.
Niemcy
Niemcy przegrały wojnę, a w dodatku Europa oskarżała je o jej wywołanie.
W 1920 z inicjatywy Adolfa Hitlera (Austriak) powstała w Monachium Niemiecka Narodowo-Socjalistyczna Partia Robotnicza (NSDAP). Powstała ona w wyniku przekształcenia Niemieckiej Partii Robotniczej (DAP) założonej w 1919 przez Drexlera.
Jesienią 1923 Hitler zapragnął władzy - zainicjował pucz monachijski. W Monachium (stolica Bawarii), przemówił w kawiarni, powodując, że ludzie wyszli na ulicę, ruszyli w stronę magistratu, by wypędzić urzędników. Na ulice wysłano jednak wojsko, które rozpędziło manifestujących. Hitler stanął przed sądem i został skazany na 5 lat w twierdzy Landsberg. Z 5 lat przesiedział 9 miesięcy, w czasie których napisał książkę „ Mein Kampf” (1925) nazywaną „biblią narodowego socjalizmu”. Przebywając w areszcie Hitler miał więc jedzenie, maszynę do pisania i ksiązki, co pomagało mu w jej napisaniu.