J. Lechoń:
Wstęp z BN
Jan Lechoń - pseudonim Leszka Serafinowicza,
ur. 13.03.1899,
miał opinię cudownego dziecka
1914 - Lechoń w 7 klasie - wybucha wojna. Wtedy 1) pisze wiersze, 2) rodzi się w nim miłość do Piłsudskiego,
13, 15 lat - zbiory wierszy (pierwsze rymy) - Na złotym polu (1912), Po różnych ścieżkach (1914),
1915 - jednoaktówka W noc jesienną,
1916 - studia na Wydziale Filozoficznym (literatura polska i filozofia), Uinwersytet Warszawski,
współpraca z „Pro arte et studio” - 1916 - 1919 - Karmazynowy poemat, dużo recenzji,
w „Pro arte et studio” drukuje Herostratesa, Ducha na seansie i programowy artykuł Poezja, której nie będzie i poezja idąca,
marzec 1918 - opublikowanie Wiosny Tuwima, preskamandryci dominują w „Pro arte...”,
styczeń 1919 - czasopismo przybiera skrócony tytuł „Pro arte”, ukazuje się do września. Redaktor naczelny - Lechoń,
anonimowo Lechoń wydaje satyry ośmieszające pseudonarodową władzę (Radę Regencyjną) - Królewsko-Polski kabaret 1917 - 1918,
wiersze Lechonia - regularne, z rymami, aluzje, cytaty, gry słów,
tęsknota do Polski niepodległej, wielkiej, jednolitej,
po 2 semestrach Lechoń kończy studia :>, zaczyna mu się choroba nerwów,
pierwsza miłość - Wanda Serkowska, miłość nieodwzajemniona,
29.11.1918 zaczyna działalność „Picador”, działa do marca 1919,
6.12.1919 - powstaje Skamander,
w latach 1917 - 1919 Lechoń współpracuje z tygodnikiem „Sowizdrzał” i ze „Szczutkiem”,
styczeń 1919 - zbiorek satyrycznych utworów Lechonia i Słonimskiego - Facecje republikańskie,
1920 - Rzeczpospolita Babińska (do tego zbiorku weszły m.in. Facecje… i Królewsko-Polski kabaret,
styczeń 1920 - pierwszy numer „Skamandra”, nieregularny miesięcznik, redaktor naczelny Mieczysław Grydzewski. Skamandryci - Lechoń, Tuwim, Słonimski, Wierzyński, Iwaszkiewicz, Pawlikowska-Jasnorzewska, Iłłakowiczówna, Stanisław Baliński, Józef Wittlin. Krytycy: Wilam Horzyca, Karol Wiktor Zawodziński,
marzec 1921 - próba samobójstwa (truje się weronalem),
inicjator stolika w „Ziemiańskiej”,
1922 - zaczyna się cykl skamandryckich szopek politycznych,
jesień 1924 - tomik Srebrne i czarne - poeta pesymistyczny, obsesja śmierci. Potem - milczenie (nic nie pisze),
1921 - 1928 - przekłady (tłumaczy Mirrę Łochwicką i Błoka),
czerwiec 1926 - organizuje redakcję i obejmuje funkcję redaktora naczelnego tygodnika „Cyrulik Warszawski”; apoteoza Piłsudskiego,
członek komitetu sprowadzenia do Polski zwłok Słowackiego, brał udział w pogrzebie Słowackiego na Wawelu,
kwiecień 1930 - Lechoń jedzie do Paryża jako „referent propagandowy”, propaguje tam polską kulturę. W Warszawie prowadził życie cygańskie, w Paryżu - światowca,
druga wojna światowa zastała go w Paryżu. U Lechonia mieszkał Grydzewski. Marzec 1940 - wznowienie „Wiadomości Literackich” jako paryskich „Wiadomości Polskich”,
klęska Francji - Lechoń opuszcza Paryż. 21.07.1940 - z Tuwimem i jego żoną płynie do Brazylii,
lato 1941 - jedzie do USA,
1940 - Grób Agamemnona, Wielkanoc,
listopad 1941 - „Tygodniowy Przegląd Literacki Koła Pisarzy z Polski” przekształcony w „Tygodnik Polski” (redakcja: Zenon Kosidowski, Jerzy Tepa, Kazimierz Wierzyński, Józef Wittlin, Jan Lechoń),
w czasie wojny wiersze Lechonia sławią żołnierza polskiego, opisują martrologię,
1945 - 1949 - milczenie,
w latach amerykańskich wyfdał zbiory poezji - Lutnia po Bekwarku (1942), Aria z kurantem (1945), Poezje zebrane 1916 - 1953 (1954),
1942 wydaje 6 wykładów - O literaturze polskiej,
od 1949 - Dziennik - (wydany pośmiertnie) - codziennie pisał jedną stronę,
przed śmiercią - stany lękowe, nocował u znajomych. 8.06.1956 - skacze z 10. piętra Hotelu Hudson w Nowym Jorku,
Twórczość:
1912 Na złotym polu,
1914 Po różnych ścieżkach,
źródła inspiracji - 1) poezja pozytywistyczna, zwłaszcza Asnyk - apoteoza pracy, oświaty; 2) poezja Młodej Polski - a) tęsknota do ideału, b) nastrojowość, c) introspekcja, autoanaliza, pesymizm;
kult przeszłości, motyw tańca,
postmodernistyczna autorefleksja poetycka, operowanie aluzją i cytatem,
1920 - Karmazynowy poemat - 7 utworów - 1) Herostrates - programowy, prowokacyjny, potępia mity narodowej przeszłości, rozrachunek ze stereotypami myślenia narodowego, 2) Duch na seansie, 3) Jacek Malczewski, 4) Sejm - dawna Polska jednocząca naród, 5) Polonez artyleryjski, 6) Mochnacki, 7) Piłsudski,
5,6,7, - nawiązanie do tradycji walk zbrojnych o niepodległość,
s. XLIII od juweniliów począwszy aż po ostatnie utwory Lechoń urzeczony był wizją Polski szlacheckiej - była ona dla niego synonimem dawnej świetności i mocy Rzeczpospolitej,
odrzucał i akceptował mity (bo anachroniczne - ale mobilizują w latach niewoli),
w Karmazynowym poemacie są istotne zagadnienia życia narodu, są wizje, syntezy mitów, udramatyzowanie, patos, hiperbola,
jesień 1924 - Srebrne i czarne - poezja refleksyjna, skupiona. Centralne zagadnienie to tragiczny los człowieka. Tematy - śmierć (świadomość przemijania, lęk i niepewność co do losu pośmiertnego, prośba o śmierć) i miłość (nieodwzajemniona, ale nadająca sens życiu, niemożliwa do spełnienia). Nawiązania do baroku (antynomie, hiperbole, inwersje, oksymorony, konceptyzm), romantyzmu (jednostka kontra sprawy ostateczne, dystans wobec świata, samotność, cierpienie) i modernizmu (indywidualizm, rozpacz istnienia, szaleństwo miłości, znużenie życiem, nastrojowość). Klasyczność zbiorku - wersyfikacja, intelektualizm poezji, chęć opanowania emocji, dystans wobec przeżyć podmiotu. Pointa często aforystyczna,
1921 - Jan Potocki - studium obłędu zakończonego samobójczą śmiercią,
wiersze po 1924 (do wojny) - technika poetycka jak w Karmazynowm poemacie i Srebrnym i czarnym,
1940 - poczucie społecznego obowiązku - powrót do wierszy. Tu - Lutnia po Bekwarku (1942), Aria z kurantem (1945). S. LXI: Lechoń wie, że historia się powtarza. Zabiegi heroizujące, apelowanie do czytelnika za pomocą znanych motywów,
motywy wspomnieniowo-nostalgiczne budują idealny kraj ojczysty i przeszłość. Tęsknota do czasów minionych i poczucie beznadziejności i cierpienia. Polska to idea, mit, jest budowana z marzeń,
nurt refleksyjno-filozoficzny 0 cierpienie to nieodłączna cecha losu człowieka, poddanie się przeznaczeniu, smutna samotność w obcym świecie, perspektywa śmierci,
postawa religijna (przekonanie o metafizycznych siłach rządzących życiem człowieka) - motywy religijne czerpie z katechizmu, Biblii, piśmiennictwa hagiograficznego i tradycji ludowej,
koegzystencja patosu i prostoty,
izolacja twórczości od wielu ważnych spraw w kraju,
fascynowała Lechonia dawna szlacheckość Polski. Postawa polityczna - orientacja niepodległościowa (Piłsudski),
najpierw Polska wyidealizowana, mit, potem - ukoronowanie dążeń niepodległościowych. W latach wojny - Polska to idea, jej mają być poświęcone siły narodu,
pojęcie tajemnicy bytu - centralne zagadnienie światopoglądu. Pogląd na świat Lechonia: spirytualizm, sceptycyzm poznawczy, irracjonalizm, intuicjonizm. Istota poezji leży poza formą i treścią utworu. Poezja ma za cel wzruszenie metafizyczne, łączy muzykę i literaturę,
ceni Lechoń Mickiewicza, Norwida, mistycznego Słowackiego, Kochanowskiego, Sępa Szarzyńskiego, J.A. Morsztyna, Trembeckiego, Krasickiego, Kniaźnina, Karpińskiego, Micińskiego,
obcy mu futuryzm, ekspresjonizm, przeciwny był awangardzie,
Skamandryci: 1) negacja młodopolskiego dziedzictwa, 2) odrzucenie narodowych obowiązków poezji, 3) poetyka codzienności, język potoczny w literaturze, 4) sensualizm, witalizm, optymizm, 5) komunikacyjna funkcja języka, 6) tradycje klasycyzujące w wersyfikacji.
Lechoń: bez 3), człowiek młodopolski, a nie z tłumu, nie życie codzienne a patos narodowy lub sprawy ostateczne, nie optymizm, nie witalizm. Skamandryki jest tylko u Lechonia stosunek do języka i budowa wiersza,
Lechoń to obrońca rymów