Definicja przestępstwa:

Przestępstwo to zawiniony czyn człowieka, społecznie niebezpieczny, zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. KK dzieli przestępstwa m.in. na zbrodnie i występki (ze względu na wysokość zagrożenia karą) oraz na przestępstwa umyślne i nieumyślne (ze względu na rodzaj winy sprawcy)

Pojęcie zbrodni, występku i wykroczenia:

Zbrodnia - w polskim prawie karnym jest to czyn zabroniony, zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat, karą 25 lat pozbawienia wolności lub dożywotnią karą pozbawienia wolności. Zbrodnię można popełnić tylko umyślnie.

Występek - w polskim prawie karnym od 1997 r. jest to przestępstwo zagrożone karą 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą 1 miesiąc. Występek można popełnić zarówno umyślnie, jak i nieumyślnie.

Wykroczenie - czyn społecznie niebezpieczny, jednak o znacznie mniejszym stopniu społecznej szkodliwości niż przestępstwo, zagrożony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia karą zasadniczą aresztu do 3 miesięcy, grzywną lub naganą. Odpowiedzialność za wykroczenie reguluje kodeks wykroczeń i liczne ustawy szczegółowe, natomiast sprawca odpowiada przed sądem grodzkim.

Podmiot przestępstwa:

Według obowiązującego KK podmiotem prze­stępstwa, czyli jego sprawcą, może być tylko człowiek (osoba fi­zyczna).

Jeśli chodzi o granicę wieku odpowiedzialności karnej, to zasadniczo jest nią ukończenie lat 17 przed popełnieniem czynu zabronionego. Jednak za niektóre szczególnie niebez­pieczne przestępstwa (gwałt, rozbój, zamach terrorystyczny, umyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu) ustawa przewiduje odpowiedzialność nie­letniego, który ukończył lat 15 w chwili popełnienia czynu, jeżeli przemawiają za tym właściwości i warunki osobiste sprawcy, a zwłaszcza gdy poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne.

Obrona konieczna:

Polski kodeks karny gwarantuje prawnie każdemu człowiekowi prawo do obrony siebie samego, swoich bliskich, osób trzecich oraz własnego mienia. Takie działanie jest nie tylko w pełni legalne, lecz także społecznie korzystne i pożądane. KK określa granice obrony koniecznej oraz okoliczności umożliwiające skorzystania z tego prawa.

Stan wyższej konieczności:

Stan wyższej konieczności to taka sytuacja, gdy człowiek, stając w obliczu zagrożenia jakiegoś dobra, aby je ratować, musi poświęcić inne dobro.
Oczywiście nie istnieje pełna dowolność w wyborze dóbr, które mogą być poświęcone kosztem innego dobra. Sytuacje te reguluje prawo.

Zgodnie z KK działanie musi być podjęte w celu uchylenia niebezpieczeństwa, które grozi dobru chronionemu prawem. Dobrami takimi są np. zdrowie, życie, mienie (a więc ratowanie życia czy dobytku osób zagrożonych powodzią, zawaleniem się budynku, pożarem itp.).

Okoliczności wyłączające winę:

Są nimi:

- niepoczytalność i poczytalność ograniczona

- działanie pod wpływem błędu

- działanie na rozkaz (wykonywanie rozkazu)

Okoliczności wyłączające winę są to takie okoliczności, które wiążą się z osobą sprawcy. Osoba nie podlega odpowiedzialności karnej jeżeli jest niepełnosprawna umysłowo, ma zaburzenia psychiczne. Czy dana osoba cierpi na taką przypadłość stwierdza biegły sądowy.

Formy stadialne popełnienia przestępstwa:

Do form stadialnych zaliczamy:

1) Przygotowanie;

Zachodzi ono wtedy, gdy sprawca w celu popełnienia czynu zabronionego podejmuje czynności mające stworzyć warunki do podjęcia działań zmierzających bezpośrednio do dokonania tego czynu. Przygotowując się do popełnienia przestępstwa sprawca wchodzi w porozumienie z inną osobą, uzyskuje lub przysposabia środki, zbiera informacje lub sporządza plan działania. Przygotowanie jest działaniem celowym - ma bowiem stworzyć warunki do podjęcia działań prowadzących bezpośrednio do dokonania zamierzonego celu.

2) Usiłowanie;

Za usiłowanie odpowiada ta osoba, która w zamiarze popełnienia przestępstwa swoim zachowaniem zmierza bezpośrednio do dokonania przestępstwa, ale dokonanie to nie następuje. Podstawowym elementem usiłowania jest zamiar popełnienia przestępstwa. Zamiar ten może mieć charakter bezpośredni bądź też ewentualny. Zamiar bezpośredni jest to takie działanie sprawcy, które polega na podjęciu wszelkich działań zmierzających do dokonania przestępstwa i godzeniu się przez sprawcę z popełnieniem tego czynu. Zamiar ewentualny zachodzi wtedy, gdy sprawca usiłuje popełnić czyn zabroniony choć bezpośrednio tego czynu nie chce popełnić, ale z taką ewentualnością się godzi.

3) Dokonanie;

Formy zjawiskowe popełnienia przestępstwa:

1) Pomocnictwo;

Polega ono na ułatwianiu innej osobie dokonania czynu zabronionego. Pomocnictwo polega zatem na dostarczaniu narzędzi, środków przewozu, udzielaniu rad lub informacji. Pomocnictwa dopuścić się można tylko w formie działania i zaniechania. Pomocnictwo może wystąpić tylko przed lub w czasie popełnienia przestępstw.

2) Podżeganie;

Nakłanianie, podjudzanie, zachęcanie innej osoby do dokonania czynu zabronionego. Nakłanianie może nastąpić w dowolnej formie, np. polecenia, prośby, obietnicy korzyści. Nakłanianie musi zmierzać do wywołania w osobie nakłanianej zamiaru popełnienia czynu zabronionego. Zgodnie z KK podżegać można jedynie w zamiarze bezpośrednim. Nakłanianie nie jest możliwe w formie zaniechania - musi polegać na konkretnym działaniu. Zgodnie z KK karalność podżegania lub pomocnictwa następuje w granicach zagrożenia przewidzianego za sprawstwo. Ponieważ rola pomocnika jest mniejsza niż bezpośredniego sprawcy przestępstwa KK dopuszcza możliwość zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary wobec pomocnika. Nie podlega karze podżegacz lub pomocnik, który dobrowolnie zapobiegł popełnieniu przestępstwa. W tej sytuacji sąd uchyla jego karalność.

3) Sprawstwo;

Za sprawstwo odpowiada tylko ten, kto wykonuje czyn zabroniony sam lub w porozumieniu albo wspólnie z innymi osobami (współsprawstwo). Wyróżniamy 4 formy sprawstwa:

- indywidualne wykonawcze czyli samodzielne dokonanie przestępstwa

- współsprawstwo

- sprawstwo kierownicze

- sprawstwo przez polecenie

Współsprawstwo polega na współdziałaniu dwóch lub więcej osób na podstawie porozumienia, zaś treścią tego porozumienia jest wspólne popełnienie czynu zabronionego. Porozumienie musi nastąpić przed lub w trakcie realizacji czynu zabronionego.

Sprawstwo kierownicze - osoba kieruje grupą przestępczą lub przestępstwem, niejednokrotnie nie uczestniczy w jego dokonaniu.

Sprawstwo przez polecenie polega na relacjach służbowych bądź podporządkowaniu drugiej osobie i wydaniu polecenia dokonania czynu, który może być przestępstwem.

Przedawnienie karalności:

Jest tradycyjną instytucją prawa karnego, która polega na tym, że uchyla się karalność sprawcy po upływie pewnego okresu czasu. Wg KK karalność przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło:

1. 30 lat, gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa

2. 20 lat, gdy czyn stanowi inną zbrodnię

3. 15 lat, gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat

4. 10 lat, gdy czyn jest występkiem zagrożonym karą pozbawienia wolności przekraczająca 3 lata i 5 lat, gdy chodzi o pozostałe występki

Zbrodnie wojenne, ludobójstwo nie przedawniają się nigdy!

Zatarcie skazania:

Jest to postępowanie polegające na likwidacji karalności sprawcy, a więc skazanie uważa się za niebyłe i dokonuje się usunięcia wpisu o skazaniu z rejestru karnego. Zatarcie skazania następuje z mocy prawa na skutek decyzji sądu albo decyzji Prezydenta korzystającego z prawa łaski. Z mocy prawa zatarcie skazania następuje wskutek zmiany ustawodawstwa, na skutek pozytywnego upływu okresu próby i w przypadku upływu wykonania kary:

1. 10 lat, gdy sprawca skazany został na karę pozbawienia wolności

2. 5 lat w razie skazania na karę ograniczenia wolności lub na karę grzywny

3. 1 roku, gdy odstąpiono od wymierzenia kary i orzeczono środek karny

Osoba skazana ubiegać się może o wcześniejsze zatarcie skazania po upływie 5 lat, gdy sprawca skazany był na karę pozbawienia wolności nie przekraczającą 3 lat i po upływie 3 lat, gdy skazanie dotyczyło kary grzywny lub kary ograniczenia wolności.

Kara grzywny:

Jest najczęściej stosowana karą zarówno w prawie karnym, a przede wszystkim w prawie wykroczeń. W prawie karnym stosuje się karę grzywny do sprawców występków o niewielkiej społecznej szkodliwości. Karę grzywny dlatego tak często stosujemy, bowiem zastrzeżenia co do skutków budzi kara pozbawienia wolności. Od 1997 r. kara grzywny wymierzana jest w stawkach dziennych (system taksy dziennej). System ten polega na tym, że grzywnę orzeka się w 2 etapach:

- wymierzanie liczby stawek dziennych biorąc pod uwagę społeczną szkodliwość czynu i winę sprawcy

- określenie wysokości jednej stawki dziennej, w której bierze się pod uwagę możliwości uiszczenia grzywny przez skazanego.

Dolna granica wynosi 10 zaś górna 360 stawek dziennych, a przy nadzwyczajnym zaostrzeniu kary lub przy nadzwyczajnym obostrzeniu przy orzeczeniu kary łącznej liczba stawek dziennych może wynieść nawet 540 stawek. Wysokość jednej stawki dziennej nie może być niższa niż 10 zł, zaś górna jej granica to 2000 zł. Przy określeniu wysokości jednej stawki dziennej bierze się pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, warunki rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe.

Kara grzywny jest kumulatywna lub samoistna. Kara grzywny nie zawsze może być wymierzona i nie za wszystkie przestępstwa. Jednakże jest to kara skuteczna i możliwa do szerokiego stosowania.

Kara ograniczenia wolności:

Została po raz pierwszy wprowadzona do polskiego kodeksu w 1969 r.

Kara ograniczenia wolności trwa najkrócej 1 miesiąc, najdłużej -12 miesięcy. Wymierza się ja w miesiącach.

Kara ograniczenia wolności nie jest kara izolacyjną. Skazany nie trafia do więzienia, ale:
1) nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu,
2) jest obowiązany do wykonywania pracy wskazanej przez sąd,
3) ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary.

Ponadto sąd może zasądzić:

- dozór kuratora

- przeprosiny poszkodowanego

- naprawienie szkody

- zaprzestanie nadużywania alkoholu

- łożenie na dzieci (obowiązek alimentacyjny)

Kara pozbawienia wolności:

Kara pozbawienia wolności polega na umieszczeniu skazanego w zakładzie karnym. Oprócz konieczności przebywania w zakładzie karnym, dalsze dolegliwości dla osoby skazanej polegają na poddaniu jej rygorom regulaminu więziennego, ograniczeniom w dostępie do niej osób spoza zakładu karnego oraz w kontaktach z takimi osobami, ograniczeniom lub braku możliwości wyjścia na wolność w ramach przepustek oraz stosowaniu kar regulaminowych za przewinienia przeciw dyscyplinie. Powszechnie stosowana jest kara terminowa pozbawienia wolności - od 1 miesiąca do 15 lat. Rzadziej stosuje się karę pozbawienia wolności do 25 lat. Karą, która zastąpiła karę śmierci jest kara dożywocia.

Prośbę o warunkowe zwolnienie składa się do sądu penitencjarnego, który znajduje się na terenie zakładu karnego.

Pozbawienie praw publicznych stosujemy wobec sprawców, którzy popełnili przestępstwo zagrożone sankcją karną powyżej 3 lat pozbawienia wolności. Pozbawia się praw publicznych na okres 10 lat - a nie dożywotnio.

---