ROZDZIAŁ 1: PRÓBY, ORIENTACJE, PODEJŚCIA
Badania nad klasą szkolną w:
a)USA - XIX w. i początki XX w. - bezrefleksyjne podejście do problemów oświaty: nauczanie polega na przekazywaniu wiadomości od jednej osoby do grona uczniów w określonej instytucji jaką jest szkoła; przyswojenie wiedzy jako warunek ucywilizowania młodych ludzi; nauczyciel jako cywilizujący małych dzikich ludzi misjonarz.; początek XX w. - wychowanie progresywistyczne, prace J.Deweya: ma być aktywnym procesem poznawania świata, nauczyciel ma być tylko przewodnikiem stymulującym aktywność dziecka.; lata 50. - opór m.in. esencjonalistów: przekazywana wiedza ma być rzetelna, znaczenie wysiłku i dyscypliny.; lata 60. - naukowy boom (USA konkuruje z ZSRR w dziedzinie postępu technicznego); lata 70. - postulat „otwartej edukacji”.;lata 80. - plan dyscypliny i porządku, ograniczenie permisywności w szkołach.
b) UK - szkoły brytyjskie pozostały zasadniczo tradycjonalne aż do początku lat 60.; później wzrost metod progresywisytycznych; ważny dokument Raport Plowden - szkoła ma nie tylko uczyć, ale kształtować wartości i postawy; to społeczność, w której dzieci uczą się żyć, nacisk na twórczą pracę i indywidualne odkrywanie.; tzw.czarne księgi, które broniły tradycyjnego szkolnictwa.
Wczesne badania nad klasą szkolną:
- próba odpowiedzi na pytanie, kto jest dobrym nauczycielem - podejścia (do lat 60.):
1. tworzenie list pożądanych właściwości nauczyciela przez uczniów (m.in. umie nauczać, dobrze tłumaczy, jest pogodny, cierpliwy, przyjacielski, interesuje się i rozumie uczniów, jest bezstronny, sprawiedliwy).
2. próby rozpoznania, jakie cechy osobowościowe uczniowie łączą z dobrymi rezultatami dydaktycznymi osiąganymi przez nauczyciela (stwierdzono m.in. że dobrzy nauczyciele więcej niż inni wymagają, mają większą wiedzę, lepiej wykładają i potrafią utrzymać dyscyplinę)
3. użycie skal ocen.
4. badania nad efektywnością nauczycieli (porównywanie różnych metod, stylów, sposobów nauczania itd.
5. badania nad nauczycielami jako grupą (próby wykrycia korelacji między rozkładem poszczególnych właściwości u nauczycieli a efektami uzyskanymi przez uczniów).
6.(lata 60.), ogólne systemy kategoryzacji postępowania nauczyciela i systemy analizowania kontaktów werbalnych i pozawerbalnych pozawerbalnych klasie, tzw. systemy analizy interakcji w klasie; rola N.Flandersa; przełożenie psychospołecznych badań nad porozumiewaniem się i podejmowaniem decyzji w zespołach R.Balesa na przestrzeń szkolną (system analizy interakcji w małej grupie; wyodrębnienie kategorii, za pomocą których opisuje się działania nauczyciela; czynności nauczyciela traktowane jako akty porozumiewania się; systemy kategoryzacji (Nuthall, Chuch) zachowań nauczyciela: a) systemy opracowane ze względu na specjalne cele dydaktyczne, często związane z określonymi programami nauczania, b) systemy kategoryzacji tworzone ze względu na potrzeby weryfikacji określonej teorii, c) systemy zbudowane dla badania przebiegów rozumowania w klasie (np. system do badania logicznej wartości wypowiedzi nauczyciela), d) stresy badające metodyczne aspekty działalności nauczyciela (np. używanie pomocy naukowych), e) systemy, w których zjawiska dziejące się w klasie usiłuje się analizować w terminach używanych w psychologii społecznej (np. system Adamsa i Biddle'a wyodrębnił cztery role - nadawca, cel oddziaływań, słuchacz i niezaangażowany - jakie mogą odgrywać w klasie nauczyciel i uczniowie., f) systemy kategorii tworzone wyłącznie dla potrzeb poszczególnych badań, g) analiza semantyczna i lingwistyczna, h) uwzględnianie w systemach także zachowania uczniów - system interakcji nauczyciela z uczniami:
Bellack, „Funkcjonalna analiza uczestnictwa” - w systemie tym wszystkie wypowiedzi nagrane są na taśmę i następnie poddawane analizie tłumaczącej ich pedagogiczne znaczenie; wszelkie zachowania werbalne są klasyfikowane na 4 kategorie: porządkowanie, stymulowanie, odpowiadanie, reagowanie.
system interakcji Flandersa - każda interakcja w klasie jest zapisana w jednej z 10 możliwych kategorii - 7 mówiących o zachowaniu nauczyciela, 2 - uczniów, 1 - ciszy.; zmodyfikowany przez J.Hougha.; model pozytywistyczno - empiryczny.
7. model badań nad nauczaniem Dunkina i Biddle'a - najważniejsze dla budowy wiedzy pedagogicznej są badania nad „zmiennymi dotyczącymi procesu” (to, co na rysunku jest ujęte w ramkę).
- od lat 70. - walka empiryzmu z fenomenologią (interakcjonizmem, etnometodologią), podejścia pozytywistycznego z humanistycznym, ilościowego z jakościowym, zamkniętego z otwartym, laboratoryjnego z uczestniczącym:
a)symboliczny interakcjonizm - założenie, że ludzie są konstruktorami własnych działań i znaczeń; przedmioty są symbolami, które przynoszą pewne znaczenie; ludzie kontaktują się ze sobą poprzez symbole - w kontaktach człowiek od początku uczy się wielu symboli, a tym samym adaptuje się do otoczenia społecznego; kultura jako zespół symboli.
b)fenomenologia (Husserl; Luckmann, Berger, Schutz) - założenie „intencjonalności”, procesu przypisywania znaczeń ludzkim działaniom; zainteresowanie subiektywnymi aspektami ludzkiego zachowania, fakty są interesujące ze względu na to, jakie znaczenie mają dla człowieka.
c)etnometodologia - zjawiska szkolne można badać, jakby się przystępowało do badania nieznanej kultury.
- ważne prace: Ph.Jackson Życie w klasach szkolnych, J.Holt Jak uczniowie ponoszą klęski.
- podejście eklektyczne - W.Falk, M.J.Sevigny „metoda triangulacji” (każde istotne zjawisko powinno być namierzone kilkoma różnymi metodami, przy czym najlepiej jest, jeśli stosujemy porównanie różnych grup, na które można patrzeć z różnej perspektywy).