Gospodarka kolonialna- narodziny kapitalizmu

Podręcznik, str. 146-150

1. Handel kolonialny:

1. wzrost znaczenia róg dalekomorskich przez Atlantyk i Ocean Indyjski

2. upadek handlu lewantyńskiego ( Może Śródziemne) i znaczenia miast włoskich, nowe ośrodki to Anglia i Niderlandy

3. rewolucja cen- napływ kruszców do Europy i towarów kolonialnych spowodował spadek ich wartości, podrożała żywność

4. włączenie się w połowie XVI w. do rywalizacji o kolonie Anglii, Niderlandów, Francji:

- działalność piracka ( korsarstwo)- napadano na okręty hiszpańskie i portugalskie

5. funkcjonowanie kompanii handlowych:

- spółki kupieckie- akcyjne, które zmonopolizowały handel Europy z Nowym Światem, np. Holenderska i Brytyjska kompania Wschodnioindyjska ( posiadała 10 tys. armię, 50 tys. pracowników, około 200 okrętów, sama podbiła Indie)

6. faktorie handlowe- handel wymienny z tubylcami

2. Narodziny kapitalizmu:

1. kapitalizm- system gospodarczy, który opiera się na wolnym handlu, konkurencji, własności prywatnej, kapitał to środki finansowe, surowce, narzędzia, pracownicy. W kapitalizmie istnieją kapitaliści - właściciele prywatnych przedsiębiorstw i pracujący dla nich robotnicy- pracownicy, otrzymujący wynagrodzenie.

2. połownictwo- system występujący w południowej Europie- dzierżawa ziemi w zamian za część plonów ( zwykle połowę) zamiast pańszczyzny ( odrobku)

3. proces grodzenia w Anglii- XVI- XVIII w.- właściciele ziemscy przejmowali grunty orne ubogich chłopów, które zamieniali na pastwiska da owiec. Mniej ziemi uprawnej i rąk do pracy na wsi zmusił chłopów do szukania pracy w mieście jako pracownicy najemni ( robotnicy) - stąd rozwój systemu nakładczego i manufaktur

4. praca nakładcza- zapotrzebowanie na towary przemysłowe wymagał zwiększenia produkcji masowej i obniżenia kosztów, organizacja cechowa została zastąpiona systemem nakładczym. Kapitalista, inwestor kupował materiał, narzędzia, zlecał wykonanie konkretnej pracy rzemieślnikowi za odpowiednie wynagrodzenie. Gotowy towar wracał do kupca, który sprzedawał do z dużym zyskiem. System był tańszy i dużo bardziej wydajny.

5. manufaktura- proces produkcji odbywa się w jednym miejscu, produkcja ręczna, gdzie istnieje podział czynności wśród pracowników, produkcja na masową skalę produktów przez niewykwalifikowanych robotników, często chłopów, dzieci, sieroty.

6. rozwój sektora bankowego: działają pierwsze banki: Medyceusze, Fuggerowie, giełdy towarowe i pieniężne - Antwerpia, w transakcjach handlowych używa się operacji bezgotówkowych przez wykorzystaniu weksli i listów kredytowych

7. dualizm ( dwukierunkowość) w rozwoju gospodarczym Europy): spowodowany rewolucją cen

W Europie Zachodniej rozwinęła się gospodarka towarowo-pieniężna, a na wschód od Łaby folwarczno-pańszczyźniana.

Różnice w rozwoju gospodarczym w XV i XVI w.
Europa Zachodnia	Europa Wschodnia
 Gospodarka towarowo-pieniężna.  Wolność osobista chłopów, bezrolni zatrudniali się w miastach.  Chłopi dzierżawili czynsz, który płacili właścicielom.  Aktywizacja gospodarcza szlachty poprzez np. ogradzanie w Anglii (odbieranie ziemi chłopom, która była zamieniana w pastwiska dla owiec). Wiązało się to z zapotrzebowanie na wełnę i rozwojem sukiennictwa. Zajmowała się tym przede wszystkim tzw. nowa szlachta - gentry. Zaprzeczenie poglądowi, że szlachta nie może uczestniczyć w obrocie gospodarczym.  Spadek uprawy zbóż ze względu na możliwość sprowadzenia taniego zboża z Europy Wschodniej.  Wymiana gospodarcza z koloniami, a przez to nowe szlaki handlowe. Spadek znaczenia handlu śródziemnomorski, na rzecz szlaków przez Atlantyk.  Rozwój dużych ośrodków miejskich (miasta powyżej 100 tys. mieszkańców) i portów. Nowa struktura mieszczaństwa i poprawa poziomu życia.  Kapitalistyczne tendecje rozwojowe.  Rozwój systemu nakładczego. Pierwsze manufaktury.  Rozwój banków, spółek akcyjnych, powstanie giełd.	 Gospodarka folwarczno-pańszczyźniana.  Chłop przywiązany do ziemi nie może opuszczać wsi.  Tendencje do zwiększania pańszczyzny.  Dominuje uprawa zboża, rozwój folwarków, gospodarka ekstensywna (wzrost produkcji poprzez zwiększanie obszaru, a nie wydajności).  Duży eksport zboża do Europy Zachodniej.  Rozwój osadnictwo na Kresach Wschodnich. Renesans handlu Bałtyckiego.  Spadek znaczenia miast, wyjątek to miasta portowe. Ustawodawstwo antymieszczańskie.  Refeudalizacja.  Produkcja cechowo-rzemieślnicza.

Autor: Michał Motała ® 2011

---