Historia powszechna

Wykłady prof. Szordykowska

07.11.02 Wykład nr 2

Szkoła angielskich radykałów filozoficznych

Na przełomie XVIII i XIX w. Anglia była potężna zarówno ekonomicznie jak i politycznie a także kulturowo. Po wojnie 7 letniej ukształtował się układ kolonialny(późniejsze Kanada, USA, Australia, Nowa Zelandia, Ameryka południowa, Indie Zasilały one (subsydiowały) kasę Wielkiej Brytanii.

Kultura Brytyjska uzyskiwała cechy kosmopolityczne i komercyjne. Wypieranie wpływów kultury francuskiej - moda stało się używanie języka angielskiego. Moment zmiany mentalności postaw społecznych - afirmacja postaw narodowych(reforma szkolnictwa). Zmiana modelu człowieka - obywatel (świata) - patriota.

Mocarstwo wielonarodowościowe - mozaika kulturowa a także różnorodne nie spójne terytoria - problem systemu administracyjnego, który nie nadążał za rozwojem kolonialnym a kadry były nie wystarczająco wyszkolone.

W Anglii można zaobserwować bardzo łagodny sposób przechodzenia z feudalizmu do kapitalizmu.

Wewnętrzne

1. Abolicjonizm - ruchy niewolników 1807- handel niewolnikami zniesiono

2. Destabilizacja sceny politycznej - mieszanie się funkcji izb parlamentu, kwestia praw wyborczych(1832)

3. Społeczne - okres ten był pierwszym okresem tworzenia się struktur opozycyjnych

Porządek społeczno - polityczny uważano za swoisty anachronizm. Konieczność reform ustrojowych była reakcją na Rewolucje Francuską. Konieczność zmian systemu politycznego była powszechnie wiadoma, ale teraz bano się wydarzeń przypominających te z Francji.

SZKOŁA

Teorie powstania:

1)Wydaje się, że na 1808 r można datować początek tej szkoły. Doszło wtedy do przełomowego spotkania dwóch postaci Jon. Milla i Jerremiego Benthama. Ten pierwszy nakłonił Benthama do współpracy politycznej i literackiej. Rozpoczął się proces gromadzenia zwolenników, którzy w filozofii chcieli szukać rozwiązań politycznych. Wg Tatarkiewicza J. Mill doprowadził do przekształcenia poglądów Benthama z poglądów konserwatywnych na liberalne( w Anglii w tym okresie nie było to niczym szczególnym)

2) prof. ZINS uważa, że był to okres wcześniejszy tj. 1786 wtedy także Bentham miał zostać doktrynalnym przywódcą radykałów. Nie mogło tak jednak być gdyż:

- nurt radykalny wykształcił się dopiero w pierwszej połowie XIX w.

- W 1786 szkoła ta nie mogłaby się składać z osób, które do niej przynależały: Dawid Ricardo miał wtedy 14 lat, Thomas Malthus 20 a J. Milla 13 lat.

John Stuart Mill był reprezentantem zupełnie innego odłamu szkoły tzw. „nowy radykalizm” charakteryzował się wyczuleniem na kwestie socjalne.

Jeremy Bentham w XVIII w. pracował samodzielnie jego prace nie zostały jednak przychylnie przyjęte przez krytykę z powodu złej komunikacji tekstu z odbiorca - redakcje jego pism przejął Demais

Skład szkoły:

J. Bentham, James. Mill, John Stuart Mill, David Ricardo, T. Malthus. Mill wymienia jeszcze (Pleis,Grod, Demais). Adam Czarota(historyk) wymienia także Jamsa, Ruikiego(?), Granta, Huma, Ostina.

Doktryna

Oscylowała wokół różnych dziedzin- filozoficznej, politycznej, ekonomicznej i socjologicznej, na tych polach starała się szukać rozwiązania(remedium na problemy) dla reform wewnętrznych Anglii.

Byli zwolennikami liberalizmu w polityce, leseferyzmu w ekonomi, utylitaryzmu w etyce, empiryzmu i asociacionizmu w teorii poznania.

Utylitaryzm oparty na regule użyteczności, głosiła ona, że dążenia ludzi są moralne, gdy własny interes służy interesowi ogółu. J.S.M. „Utylitaryzm”

Empiryzm - umysł nowo narodzonego człowieka to tabula rasa. Wiedzę zdobywamy za pomocą rozumu i doświadczeń.

Asocjacjonizm - Zasada kojarzenia, która uwarunkowała zasadę użyteczności, Bentham uważał ze tożsamość interesów należało sztucznie tworzyć przez zabiegi prawodawcze.

Wszystkie te postacie wywodziły się z wyższych kręgów społecznych byli po prostu kurde kasiaści, stad wynika podstawowy element w tym czasie nie interesowała ich radykalna zmiana ustroju. Mówiąc o radykalizmie myśli o radykalizmie intelektualnym, który był p(?) pobocznym hasłem redagowanym w kręgu dyskusji o ideach.. Inaczej J.S. MILL niektóre z zasad czysto intelektualnych chciał wcielać w życie np. Dekolonizacja

Łączyła w sobie liberalizm z utylitaryzmem - kiedy mówi się o tej szkole to utylitaryzm stanowi część doktryny liberalnej.

1. Zawieranie się postulatów idei wolności, równości, minimalnej funkcji państwa, wiara w postęp(w obu pojęciach)

2. Identyczna geneza tych dwóch- rezultat oświeceniowej reakcji burżuazji przeciw systemowi

3. W swoich celach zakładały jedność celów, dążyły do analogicznego punktu - zapewnienia maksymalnego szczęścia jak największej liczbie ludzi.

4. Utożsamiały indywidualność z rozwojem a rozwój z postępem.

5. I jeden i drugi wyrażał się dość sceptycznie o tworzeniu raju na ziemi. Celem nie powinno być dążenie doskonałości, ale uczynienie świata sprawiedliwszym i znośniejszym

6. Odrzucały utopię komunistyczną

Empiryzm

- liczą się rozum i wiara w ludzka moralność prawo jednostek o decydowaniu o własnym losie

- Każda jednostka jest najlepszym sędzią własnych potrzeb

- społeczeństwo nie ma prawa za nikogo podejmować decyzji popełnianie błędów jest normalne

Liberalizm podejmuje próbę krytyki ustroju.

- sprzeciwiali się idei monarchii absolutnej, ale także nie akceptowali nieograniczonej demokracji.

- Monarchia konstytucyjna - parlamentarna. Miałaby ona poprzez konstytucję gwarantować prawa obywateli( Anglia i jej konst niepisana)

Co ich odróżniało od liberałów z Europy?- rozbudowa aspektu politycznego

- geograficzne usytuowanie Anglii

James Mill miał najbardziej umiarkowane stanowisko za najważniejszy postulat uważał demokratyczne prawo wyborcze.

Bentham niepewny wyboru najwyższej władzy

J.S. Mill najwyższa władze składa w ręce potocznej władzy społecznej

Towarzystwa upowszechniające wiedzę;

Duży nacisk na szkolnictwo;

Gazeta „Westminster Review” (1823) -Bentham

Jeśli chodzi o kolonializm prze de wszystkim zlikwidowanie korupcji

Szkoła próbowała tworzyć społeczeństwo altruistyczne, ale dążono do systemu demokratycznego poprzedzonego powszechną edukacją. Obawa przed utrata stanu posiadania więc poziom umiarkowany. Zlikwidowanie cenzusu majątkowego i powszechny dostęp do wykształcenia.

1832 Uchwała „ First reform act” zniszczyła ona pozostałości „Ancient regimue”

14.11.02 Wykład nr 3

Angielski Ruch Robotniczy

Rok 1760 traktuje się jako punkt wyjścia do genezy brytyjskiego ruchu robotniczego. Zmiany wywołane rewolucją przemysłową spowodowały tworzenie się organizacji, które swoimi petycjami i programami tworzyły dla rządu zagrożenie.

Akt o zmowach 1799 rozszerzenie 1800 akt autorstwa Pita oraz jego przyjaciela Wilderforsta. Wczesne organizacje pozostawały pod silnym wpływem klasy średniej, niektórzy przywódcy przynależeli do warstwy arystokratycznej. Sytuacja ludnościowa w istotny sposób charakteryzuje wielkość i zasięg ruchu robotniczego. Następował istotny dynamiczny wzrost ludności np. spis ludności z 1801 10,5 mln po 50 latach 21 mln. Powstawało wiele nowych ośrodków przemysłowych - proces urbanizacyjny w połowie XVII w połowa ludności mieszkała na wsi ok. 1851 już tylko ¼ pozostała na roli

W dziejach angielskiego ruchu robotniczego można wyróżnić kilka momentów:

1) do rewolucji francuskiej -1789- przywódcy z klas średnich przejmują rolę

2) po 1789 osłabienie politycznej roli klasy średniej i radykalizacja haseł jakobinów angielskich przejmują władze w związkach- niższe warstwy

3) 1815 - upadek Napoleona

4) 1832 - moment wyodrębniający się - Marllon - zamknięcie walki klas średnich o reformę parlamentarną i rozczarowanie ta ustawą.

5) Czartyzm - lata 50 -te XIX w.

Na przełomie wieków(1792 doszło do powołania pierwszej znaczącej organizacji t j Londyńskiego towarzystwa Korespondencyjnego - duża rola propagandy. Postulaty ich nie były tylko społeczne, ale także polityczne. Sprawa powszechnego prawa wyborczego i równego przedstawicielstwa w izbach. Towarzystwo miało swą siedzibę w Londynie, ale ich taktyka była korespondencja i propagowanie idei tą metoda a więc mieli także ośrodki prowincjonalne.

Wydanie 6 aktów i ustaw anty koalicyjnych. Następują rozruchy w Szkocji. Atak władz państwowych na organizację, aresztowano przywódców np. Tomasz Hardy . Towarzystwo pod wpływem represji traciło wpływy. Przyczyną załamania była zła taktyka tj. legalna walka. Elementem, który ułatwił rozprawienie się z ruchami robotniczymi to wzrost nastrojów anty francuskich.(?). Bezpośrednio przyczyną zawieszenia działalności stały się represje.

Ustawy 1795-96 - definiowały pojęcie zdrady - Zdradza nie tylko ten, kto działa na rzecz Francji bądź radykalizacji, ale także ten, który wypowiada się na ten temat.

Powstawały jeszcze inne organizacje np.: Towarzystwo Zjednoczonych Szkotów, Zjednoczeni Irlandczycy itp.

Ustawy anty koalicyjne - 1799 i uzupełniające 1800( Prawo Huba - odwołanie ustaw anty koalicyjnych 1824 podobno ktoś podaje 1825). Ustawy zostały wprowadzone odgórnie, stały się hamulcem w rozwijaniu organizacji społecznych.

Luddyzm można uważać za swoistą formę opozycji(1811-1812 i 1817). Był to ruch wykraczający o wiele dalej niż niszczenie maszyn, ale był to także ruch przeciw głodowym płacom.

1812 Nothingham shere

1812 ogłoszenie ustawy, która jednoznacznie mówiła, że za niszczenie maszyn grozi kara śmierci.(Lord Byron - przeciw ej ustawie)

1819 - Paterloo- - Anglia przystępuje do rozwiązania kwestii społecznych(mordując ludzi - ciekawy sposób???) - hasła reformy parlamentarnej.

Lewica- Cobbett i jego artykuły popierające reformę parlamentarna Curtright

Ustawa 6 aktów (kneblujące)

- ustalała podatek 4 pensów dla gazet kosztujących mniej niż 6 było to skierowane przeciw gazetom nastawionym na odbiorcom z najniższych warstw społecznych m In pismo Williama Cobbetta „Political Register”, która kosztowała 2 pensy. Opłaty stemplowe.

- organizowanie wieców grupy większej niż 50 osób całkiem zabronione

- rewizje w mieszkaniach osób podejrzanych o działalność gospodarczą

- zakaz noszenia broni bez zezwolenia władz

Czartyzm -1837 (program no chyba każdy zna 6 punktów Monika kazała mi napisać)

1.Równe okręgi wyborcze

2. Powszechne prawo głosowania dla wszystkich dorosłych mężczyzn

3. Co roczne wybory do parlamentu

4. Zniesienie cenzusu majątkowego w stosunku do kandydatów na posłów

5. Tajne głosowanie

6. Diety poselskie

Upadek

- rozbicie wewnętrzne prawica(Lovett), centrum(o'Connor), lewica( najmniej licząca się O'Braien)

- Jonnes i Hardy sporo poglądów wspólnych z Marksizmem(1848 Marks i Engels w Londynie.)

- socjalizm utopijny - Owen R. o wiele bardziej praktyczny niż ci dwaj z Francji. W 1812 roku działał na rzecz rozwoju szkolnictwa, Postulował zamiast ustawy dla ubogich wprowadzić placówki dla bezrobotnych. Bez praktyczne rozpanoszenie się maszyn. Sprawa podziału dóbr

Owenistyczna szkoła socjalna - Comb, Grey, Thompson, Bray. Osoby od założeń lokowskich Rewerstone i Hodsky.

21.11.02 WYKŁAD 4

Kwestia Irlandzka

Związek Orański- dzisiaj działający

Wyspa zielona, szmaragdowa- tradycyjnie 4 podstawowe prowincje dzielone na hrabstwa: Lainster Winster, Conac, Ulster.

Irlandia północna to 6 hrabstw w prowincji Minster, najważniejszym z hrabstw był Belfast

W okresie wczesnochrześcijańskim wyspa ta była jedynym terytorium, którego nie podbiły legiony rzymskie, w tym okresie można zaobserwować silna działalność misyjną.

Św. Patryk V w.- porównywano tę postać do naszego św. Wojciecha. Szybkie przyjęcie chrześcijaństwa, kolejne stulecia w okresie wczesno - feudalnym cechują się rozkwitem kultury celtyckiej. Szybki rozwój wyspy został zahamowany przez najazdy Normanów, którzy doszczętnie złupili wyspę. Osadnicy założyli u ujścia „lipei ” warownie Dublin(czarny staw) w VIII w.. Próba zjednoczenia Irlandii wzmogła silne walki. W Irlandii wylądowały wojska Henryka II- XIIw. - początkując spór, który trwa 800 lat. Faworyci królewscy otrzymali tu nadania ziemi szczególnie w rejonie Dublina, masowo napływało rycerstwo i drobni dzierżawcy przeważnie pochodzenia francuskiego. Irlandczycy dzielili się między sobą na klany(nasz szczep) - Fin - jednostka gospodarcza.

Na czoło w działalności politycznej wysunął się klan, Fidgerardów- wymusił uzyskanie od króla tytułu delegata- przywódca tego klanu stał się pierwszoplanową postacią w Irlandii. Walka między klanami doprowadziła do załamania się pozycji tej grupy.

1541 - Henryk Tudor - proklamowany królem Irlandii przez parlament Irlandzki. Zmierzał on do wyparcia katolicyzmu by umocnić bardziej protestantyzm. Celtowie i Baro pozostali związani z katolicyzmem. Maria Tudor - przystąpiła do realizacji programu kolonizacji Irlandii, głównym celem było wyparcie Irlandczyków i sprowadzenie na ich miejsce osadników Angielskich. Plany te zostały pokrzyżowane przez irlandzki klan O'Neill -ów z Ulsteru, szukali pomocy z Rzymu i Hiszpanii. Niestety kolejna wewnętrzna walka między klanami doprowadziła do zwycięstwa Anglię.

1641 r.- zawiązanie Konfederacji Katolickiej- równouprawnienie polityczne dla katolików, oraz walka o dostęp do urzędów publicznych to ich cele jednak bez zrywania więzów z Anglią.

1652- został uchwalony „akt zasiedlenia” - przede wszystkim sankcjonował kary dla osób przeciwnych Anglikom, plany kolonizacji Irlandii, tym razem niedaleko Ulsteru Cromwell osiedlał swoich żołnierzy, przyjeżdżali też masowo Szkoci. Wprowadzano przywileje dla Anglików: ulgowe podatki,, monopol na prowadzenie handlu przez kupców angielskich. W Irlandii dużym problemem była siła robocza, więc chłopi irlandzcy zostawali jako dzierżawcy gospodarstw.

Restauracja Stuartów 1660 r. na tron wstąpił Jakub II opowiadał on się za przywróceniem katolicyzmu. Został wypędzony w 1688 r. przez Wilhelma Orańskiego i Marię.

Irlandczycy przegrali bitwę pod Boin zawarto traktat w 1691 w Liverel przesadziły ostatecznie losy Irlandii- represje -Anglia traktuje Irlandię jako swoja własną kolonie. Irlandia została pozbawiona praw do prowadzenia samodzielnego handlu, tylko określone gałęzie przemysłu: tkactwo, hutnictwo, jednak export mógł odbywać się wyłącznie na rynek angielski. Irlandia nie mogła także niczego sprowadzać bez pozwolenia Anglii.

XVIII w. wypadkowa wydarzeń we Francji i Stanach budzi się wielka nadzieja w Irlandczykach ich nadzieje wyrażały się w tworzeniu koncepcji politycznych.

E. Burke- myśl konserwatywna- „Refleksje o rewolucji Francuskiej' 1789r. - określił podstawy konserwatyzmu angielskiego opierającego się na tronie i na protestantyzmie.

Tomasz Paine - praca jego dotyczyła naturalnych praw człowieka oraz „Common sense”

W Irlandii utworzono kluby, które miały odwoływać się do pozycji wigowskich lub Jakobińskich

Belfast i Dublin - „Klub Wigów” (Graton- umiarkowane poglądy).

Klub W Belfaście na czele z A. Hamiltonem „Śledztwo w sprawie Mary O'Nell (Hill)”- pamflet.

Wolf Tone - twierdził, że kupcy nie mogą być rewolucjonistami- Stworzył program Towarzystwa Zjednoczonych Irlandczyków:

- żądał całkowitego oderwania się od Anglii

- zrównanie praw wszystkich mieszkańców wyspy

- wprowadzenie proporcjonalnej reprezentacji parlamentu

- kwestia udzielenia praw wyborczych mężczyznom (nie określono cenzusu majątkowego ani wieku)

- równouprawnienie wyznań - hasło zgłoszone jako istotny element przeprowadzenia „rewolucji ludowej”

1791 - „Argument na rzecz katolików Irlandii” Tone był ateistą.

W końcu XVIII wieku zaczęły pojawiać się ustawy:

1792 - parlament zniósł ustawę, która ze względu na majątek utrudniała zawieranie małżeństw.

- zniesiono zakaz małżeństw mieszanych

- usunięto ograniczenia dotyczące wychowania i nauki dzieci

1793 - „akt ulżenia katolikom” zniósł prawie w całości postanowienia praw karnych, dał prawo wybierać katolikom nadal jednak nie mają prawa biernego.

- nie zniesiono obowiązku składania przysięgi anglikańskiej - wyznaniowej. Koniec wieku XVIII przyniósł rozdźwięk, gdyż zaistniała praktyczna możliwość wystąpień anty angielskich. Pierwsze próby takich wystąpień miały miejsce w 1796 roku pod dowództwem W. Tone'a z gen. Łazarzem Hosza

1798 - ponownie zaistniała możliwość powstania jednak wszystko zostało stłumione i nastąpiły masowe aresztowania.

Projekt unii, dla której wzorem miała być unia ze Szkocją- wielokrotnie wnoszona pod dyskusję parlamentu Irl. Nie była jednak akceptowana przez społeczeństwo Irlandzkie. Ostatecznie uchwalono ją w III 1800 roku ważna była od 1801.(Pani nie chciała podać danych). Wymowa Dla Irlandii „pogrzebanie nadziei, wprawdzie 100 deputatów wchodziło do Izby Gmin, ale tym samym Parlament Irlandzki podległ likwidacji. Dla Anglików natomiast była doraźnym rozwiązaniem problemów - zlikwidowano prawdopodobieństwo wystąpień Irlandzkich, a Anglikom wydawało się, że powstrzymali najazd Francji, która miała jakoby zamiar okupowania Irlandii. Likwidacja odrębności minimalizacja konkurencji dla Anglików, likwidacja niezależności handlowej.

1803 - dochodzi do ostatniego zrywu niepodległościowego organizowanego przez niedobitki Towarzystw Zjednoczonych Irlandczyków, powstanie okazało się klęska a przywódcy zawiśli na szubienicy.

W Irandii panowała kiepska sytuacja gospodarcza, rewolucja przemysłowa i jej punkt kulminacyjny nie objęły Irlandii, która pozostała w tyle. Brak istnienia osobnej instytucji politycznej, Irlandia nie posiadała zasobów surowcowych na jej terenie nie było ani węgla ani żelaza. Kapitały uzyskane z ziemi przeznaczano na konsumpcję nie na inwestycję, ewentualne inwestowano w Anglii. Irlandia stała się rynkiem zbytu dla angielskich towarów. Następował dość gwałtowny przyrost ludności 1791 - 6,5 mln. A w 1841 - ponad 8 mln. Źródłem utrzymania tej masy ludzi były karłowate gospodarstwa, na których głównie uprawiano ziemniaki. Masowa emigracja do Anglii a w latach 40 do USA, wyjeżdżały tam osoby najbardziej aktywne.

1823 - O'Conell utworzył stowarzyszenie Katolickie na miejsce Komitetu Katolickiego. Zyskał dużą popularność a także wpływy został wybrany do parlamentu brytyjskiego.

1829 - ogłoszono ustawę dopuszczającą katolików do Parlamentu i Administracji, jedynym warunkiem było rozwiązanie Stowarzyszenia katolickiego.

1841- O'Conell założył „Związek walki o zniesienie Unii” i był to postulat zasadniczy, organizacja ta miała też na celu pokojowe rozwiązywanie konfliktów

1845 „zaraza ziemniaczana oraz 1848 spowodowała znaczny spadek ludności, zmarło ok. 1,5 mln ludzi, wzrost liczby emigrantów do USA. Powstanie tzw. ruchu Fenix - przekształcił się w tajne bractwo Fenian (Irisch Revolution brothers Hood) na jego czele staną Jacob Stivens i Machonei ang. Republikanista celem ich było uzyskanie niepodległości dla Irlandii, - do której maja dojść tylko i wyłącznie własnymi siłami bez pomocy zewnętrznej: szkolenie i werbunek kadry - niektórzy wzięli udział w wojnie we Szwajcarii. W 1861 r. liczyli ok. 200 tyś ludzi, ale w Irlandii ten ruch się nie rozwiną. Wyznaczono termin powstania, na 1867 ale władze angielskie dowiedziały się o planach nastąpiły masowe aresztowania.

W latach 70 ówczesny premier dokonał rozdzielenia kościoła od państwa. Powołanie organizacji, które będą priorytety programu autonomiczne - Związek Walki o Autonomię Irlandii w Dublinie w 1872 przekształcone w Irlandzką Ligę Autonomiczną a ta w 1874 weszła jako niezależna partia do parlamentu - Robert Parnell - przywódca tego ruch u w latach 2 połowy XIX w. poprzez legalna walkę starał się realizować pomysły Irlandii.

Liga Narodowa - hasła autonomiczne z punktami dotyczącymi problemów gospodarczych - Industrializacja Irlandii.

1885 - przełom w wyborach do parlamentu, przedstawiciele ruchu dostają się do niego, był to moment decydujący, rząd Anglii nie mógł być stworzony bez reprezentacji Irlandzkiej.- Wpływ na tworzenie koalicji w rządzie.

Parnell - „król Irlandii” nie był wstanie wywrzeć takiego wpływu na Brytyjczyków by uchwalili zasadniczą dla Irlandii Ustawę. Jego następcą został Redmond.

Pod koniec XIX w. Następuje ożywienie środowisk kulturalnych- odrodzenie kultury celtyckiej i nawiązywanie do niej.

1893 - powołanie Ligi Celtyckiej od 1903 roku partia ta przybiera nazwę „ My sami” za cel swój przyjęli niezależność Irlandii, wprowadzenie republikańskiego systemu rządów, odrzucają zarówno nurt związkowy jak i autonomiczny, pierwszym punktem niepodległość. Współpraca z Anglią jest nie możliwa do zaakceptowania.(Grifit)

1896 organizacja Socjalistyczna Partia Republikańska - koncepcje robotnicze + wyzwoleniowe.

1909 i 1913 pod obrady parlamentu kwestia niezależności Irlandii dwu krotnie odrzucona.

1914- parlament uchwala ustawę o autonomii Irlandii bez Ulsteru ta propozycja nie została zrealizowana gdyż została odroczona na „ po wojnie”. W tym czasie Redmond zgłosił chęć działania przeciw Niemcom, nie przyjęto a żołnierzy irlandzkich rozparcelowano po różnych oddziałach.

Społeczeństwo traci zainteresowanie dla idei autonomicznej

1916 - rozruchy.

1920 - Izba Gmin uchwala ustawę dzielącą Irlandie na dwa kraje.

1921 - wydano dokument - Irlandia „Wolnym Państwem” - statut dominium i członkostwo w Brytyjskiej Wspólnocie Narodów(1931).

28.11.02 WYKŁAD nr 5

Ideologia wolnomularska

- stowarzyszenia gdzie toczyły się dyskusje ideologiczne oraz rozważano na tematy aktualne, spektator.

Ilość tych organizacji w początkach XVIII w. np. na początku wieku w Niemczech były czynne dwie organizacje, gdy już pod koniec tegoż dwanaście. W 1723 roku powstała organizacja, która przejęła rolę w Edynburgu Towarzystwo Użyteczności Publicznej. Do wybuchu Wielkiej Rewolucji Francuskiej na terenie tego kraju istniało 150 organizacji.

Towarzystwa Naukowe nazywane Akademiami od pojęcia Akademii Platońskiej traktowanej jako wzór. Celem podstawowym były zadania naukowe, wydzielały się jako odrębne od Uniwersytetów, ze względu na dziedzinie, jaka się zajmowali, wydzielono nurt zainteresowań naukami przyrodniczymi,, badania języka, literatury i historii, które były ubocznymi naukami Uniwersytetów, które głownie zajmowały się teologia i prawem. Rolę podstawową odegrały Akademie francuskie, najważniejsza z nich znajdowała się w Paryżu, ale dużo było także stricte prowincjonalnych

W Berlinie Akademię Nauk - podstawy światopoglądowe sformułował Wilhelm Leibnitz, sformułował zadania Akademii, w których znalazły się 3 najważniejsze cele:

1. Krzewienie (szerzenie) otwartego światopoglądu chrześcijańskiego przez naukę

2. Dążenie do rozwijania nauk, która by wzmocniły siły narodu niemieckiego

3. Rozwój działów w akademii 1741

A) filozofia eksperymentalna- chemia, anatomia, botanika - nauki doświadczalne

B) matematyczny głownie zwrócono uwagę na rozwój geometrii, algebry, mechaniki(ekonomi), matematyki astronomicznej

C) filozofia spekulatywna - logika, metafizyka, etyka

D) dział sztuk pięknych(starożytność, historia, języki).

W połowie XIX w. po powołaniu Uniwersytetu w Berlinie straciła na znaczeniu.

Kluby i Salony w Anglii

Towarzystwa Czytelnicze - prototyp życia kulturalnego, znacząca rola w Niderlandach, ale także w Danii, Szwecji czy w Niemczech. Dążenia do formowania Języków narodowych - literackich..

Towarzystwa Ekonomiczne - Ekonomiczne Towarzystwo Użyteczności Publicznej- dyskusje na temat reform rolnych i opieki społecznej. Powstały najwcześniej w Anglii, w Dublinie potem w Londynie (poł XVIII w.)

Birmingham - podobna organizacja, członkowie byli przedstawicielami warstwy przemysłowej- późniejsza klasa średnia.

„Lunow society” wymiana poglądów na temat różnych dziedzin nauki, przeprowadzano pierwsze eksperymenty naukowe, technika oświetlenie i kanalizacja ulic. Organizacja ta upadła z końcem XVIII w.

Wolnomularstwo.

Początek od Wielkiej Loży Anglii reszta powstała na bzie dokumentów tej loży.

Struktura Organizacyjna: Loża symboliczna tj. świętojańska składała się z członków w różnych stopniach wtajemniczenia(uczeń, czeladnik, mistrz,). Dążyli do krzewienia humanitarnych zasad i ponadnarodowej jedności ludzi. Według deklaracji programowej Loży Wielkiego Wschodu 1877 określono wolnomularstwo jako instytucję filantropijną, postępową i filozoficzną.,Poprawa materialna i moralna, hasła równości, wolności i braterstwa.

Strój wolnomularza składał się z fartuszka i szarfy.

Symbolika: Kielnia- doskonalenie się, poziomica - skromność, cyrkiel - wszechogarniająca miłość, trójkąt - umiejętność kierowania sprawami ludzi w zasadach humanitarnych, Linia i pion - prawość i moc.

XIX w. lata 70 te- rozbicie na dwie oddzielne kierunki

- wolnomularstwo anglosaska - Kraje niekatolickie

- Wolnomularstwo romańskie

1723 - dr Anderson - „Konstytucja dla wolnomularzy”- anglosaskie

Masoneria Francuska wiek osób, cenzus, finansjera, ale i przedstawiciele stanu trzeciego. Daleko idąca samodzielność i niezależność, związek z angielskimi lożami - luźny. Po III republice następuje ostateczne zerwanie z lożą angielską.

Niemcy - przenikanie wpływów angielskich.

1733 powstała loża w Hamburgu do niej przystąpił m. in. Król Fryderyk wielki I - zróżnicowanie obrządków.

1872 doszło do połączenia Związek Niemieckich Wielkich Lóż. Istotny element germanizacji szczególnie w Wielkopolsce i na Pomorzu. Józef II był wolnomularzem.

USA - z terenów Anglii. Pierwsza powstała w 1730 roku w Filadelfii. Tworzenie postaw niepodległościowych. J. Waszyngton. Pod koniec XIX w. w USA 50 Wielkich Lóż.

Początkowa wrogość i podejrzliwość kościoła, im dalej w czas tym kościół bardziej agresywny. Potępianie w bullach i encyklikach.

Bulla Klemensa XII ekskomunika na wolnomularzy - traktowani jak sekta antykatolicka

Bulla Benedykta XIV- sprawa tolerancji związku wolnomularstwa w doborze członków nikt z przyjętych nie musiał być osoba wierzącą.

(1814-1821)- Wystąpienia karbonariuszy Włoskich.

Leon XIII - 1894 encyklika do kościołów wschodnich proponował połączenie się z kościołem katolickim- Liga antymasońska..

Liga Anty masońska - rzecznik i organizator Kongresu w Trydencie w 1896 roku.

Socjalizm a Wolnomularstwo

Socjaliści uważali ze wolnomularstwo hołduje zasadom nie do zaakceptowania przez socjalistów.. Bali się oni zarażenia ideologią drobnomieszczańską.

Socjaliści	Masoneria
Do dupy wewnętrzna struktura masonerii	Socjaliści ciągła kontrola
Masoneria to org. Burżuazyjne, działające na rzecz klas posiadających.	Masoneria stara się znaleźć zbieżności
Dążenie do zwalczania dogmatów, przesądów i niesprawiedliwości
Kierowanie się zasada solidaryzmu i porządku międzynarodowego(międzynarodowości
Wolnomularstwo było droga do socjalizmu tak uważają masoni
Teoria walki klas całkowicie nie do przyjęcia przez wolnomularzy z powodu wyznawania teorii solidarności i pojednania Socjalizm - relatywizm ekonomiczny i materializm historyczny wyzwolenie się klasy robotniczej. Wolnomularstwo idealistyczna system społeczno - ekonomiczny jest zły i należy go naprawić, ale nie może to oznaczać zmiany systemu.

5. XII. 2002 Wykład nr 6

Kościół a rewolucja Francuska

Przywilej Honorowy - Przewaga Kościoła Katolickiego we Francji. Kościół Katolicki w warunkach Francuskich stanowił pierwszą instytucję religijną.

Przywilej kultowy- tylko to, co dotyczy kultu katolickiego miało charakter i prawa publiczne

Przywilej Sadowy- jurysdykcja sadowa kleru w ramach instytucji kościelnej w oparciu o prawo kanoniczne

Przywilej podatkowy - podstawy materialne bytu Kościoła Katolickiego bardzo dobry w okresie przed rewolucja ok 10 % Ziemi uprawnej, dziesięcina, jałmużna, zwolnienie z ciężarów publicznych gdyż utrzymywali i prowadzili szkoły szpitale i przytułki

Powiązanie monarchy z kościołem Katolickim

1. Odwołanie do tradycji średniowiecznej - określona pozycja króla Francji uważają, że król jest pomazańcem bożym- namaszczenie Krzyżem

2. Gallikanizm -dążenie Kościoła i Króla do utrzymania autonomii w stosunku do Rzymu - wczesny do Xi w. opierał się na

3. Konkordat Boloński z 1516 roku - na jego podstawie król miał prawo mianowania biskupów i opatów.

Powolna deprecjacja i dechrystianizacja wywołana

1. Reformacja

2. Rewolucja

4/5.8.1789 ustawa odnosząca się do zasad - stosunek do Kościoła Katolickiego znosząca system feudalny, jałmużnę i dziesięcinę kościelną

26.8.1789 - deklaracja Praw Człowieka i Obywatela - pełna wolność religijna i obywatelska

2.11.1789- przejecie dóbr kościelnych przez państwo ( subsydia na utrzymanie kleru i kultu)

1789/90 - pojawia się dyskusja o ogólnym charakterze na temat życia zakonnego: deputowani uważali, że śluby zakonne są sprzeczne z zasadami wolnościowymi

13. 2.1790 próbna ustawa zabraniająca ślubów zakonnych i proces likwidacji zakonów

4.1790- żadna osoba, która wyznaje inna religie nie może być dyskryminowana ani niepokojona

Konstytucja Cywilna o Duchowieństwie- zmniejszała liczbę diecezji we Francji z 144 do 83. Wybór biskupów i proboszczów przez obywateli w diecezjach zatwierdzani przez arcybiskupa a ten przez biskupa a ten przez metropolitę.

Do rewolucji, która w zasadzie uznała, że ksiądz jest urzędnikiem - otrzymuje pensje od państwa i powinien być podporządkowany władzom cywilnym, ustawa burzyła układ hierarchiczny duchowieństwa

7. 1790 zobowiązani do składania przysięgi na konstytucję cywilną.

Nastąpił podział duchowieństwa:

1. Prawowierni - większość przeciw konstytucji. Pius VI uznał w 03. 1791 roku konstytucje za dokument nieobowiązujący. Rewolucyjne władze francuskie zajęły terytoria należące do papiestwa

2. Schizmatycy - ci, którzy podporządkowali się konstytucji

29 XI 1791 - dekret- wszyscy księża, którzy odmówili złożenia przysięgi uznano za podejrzanych i obłożono karami później zmieniono na zakaz „wykonywania zawodu”

1. IV 1792 - Zgromadzenia Zakonne ulęgają likwidacji, te zakony, które jeszcze istniały. Nasilenie emigracji duchowieństwa za granicę, przeciw masowej emigracji władze wydały także dekrety.

VIII 1792 Zgromadzenie Prawodawcze usiłuje znieść przysięgę, nowa formuła ~ „ w imię narodu przysięgam chronić wolność i Równość albo umrzeć na mym stanowisku ~

1793 Nasila się walka z chrześcijaństwem. Wydanie nowego kalendarza IX 1793 zniesienie niedzieli a odpoczynek wprowadzono, co 10 dni

XI 1793 dekrety likwidujące oficjalnie chrześcijaństwo- religia rozumu i natury nawet stworzono odpowiednią liturgię. Burzono świątynie uważając je za zabytki ciemnoty, wymagano by księża wyparli się swej wiary.

V 1794 - Na wniosek Konwentu Narodowego wydano dekret o istnieniu duszy, oraz najwyższej istoty, skazywanie na śmierć księży i zakonników

II 1795 zasada wolności wyznania a zaraz potem przywrócenie Kościoła do łask

VI 1796 rozejm w Bologne

1. Papież odstępował Awinion

2. Znacząca kontrybucja dla Francji od papieża 20 mln oraz odstąpić bezcenne dzieła sztuki

1799 - pokój w Colinive 15 mln franków kontrybucji i odstąpienie Romario

1801 Napoleon próbuje regulować - Konkordat, ale ta decyzja spotkała się ze sprzeciwem społeczeństwa.

Ameryka

Kolonizacja angielska w Ameryce

Kapitalizm jedyny słuszny ustrój polityczny, bardzo silna jego akceptacja- wolność, równość stosunek do sprawy różny, płaszczyzna kompromisu grupy uprzywilejowane- kierunek rozwiązań ustrojowych, różny stosunek do zmian zarówno społecznych jak i ustrojowych

Stosunek do państwa

Nurty ideologiczne - liberalizm

Początek XVII w zainteresowanie tym obszarem.

1607 r. James Town - Wirginia- w latach '20 jednym z ważniejszych punktów kolonizacji.

1621 „My Flower”- 100 pielgrzymów purytańskich(święto dziękczynienia)

1629 wzrasta emigracja szczególnie purytanów

1630 Salem - Winthrop założycielem osady - początek stanu Massachusetts; Roger Williams -Road Island.

Konfederacja Nowej Anglii z dominującą rolą Massachusetts 1643 także New Hampshire i Maine

1640- kolonizacja obszarów środkowych Karolina Północna i Południowa

1667- New Jersey, New York- Nowe Niderlandy

Pensylwania - William Pen

Ustabilizowanie się koloni na początku XVIII w. na liczbie 13 i 2,5 mln ludności.

Bardzo istotny motyw religijności zwłaszcza w Nowej Anglii gdzie osiadło się b. dużo Irlandczyków

Służący kontraktowi- wędrują za ocean w poszukiwaniu nowej lepszej sytuacji za opłatę podróży zobowiązywali się pracować ileś lat w przyszłości.

Po uniach Irlandzkiej i Szkockiej wzrosła znowu emigracja. Kolonie były bardzo zróżnicowane zarówno religijnie jak i politycznie a także etnicznie( najbardziej New York) z czasem podział zaczął określać dominujące strefy działań.

Sprowadzenie czarnej ludności - niewolnictwo

Gospodarka - rodząca się elita majątkowa, kupcy, prawnicy, drukarze, nauczyciele rodząca się grupa kapitalistyczna, gdyż brak ludności, która wywodziłaby się z arystokracji europejskiej.

Organizacja Kolonii trzy typy

1. Kolonie wyposażone w struktury, kontrola prawna członków i założycieli danej kolonii

2. Tworzyły się na zasadzie spółek akcyjnych ze statutami

3. Mniejsze powstają na zasadzie przymierz

Prerogatywy dla władzy wykonawczej. Ustawodawcza, sadownicza tworzono zgromadzenia kolonistów tworząc dwie izby wyższa i Niższą. Uprawnienia podobne jak w angielskim parlamencie.

Władza wykonawcza w kolonii wykonywana była przez gubernatorów- ostry konflikt, ponieważ był wyrazicielem interesów Wielkiej Brytanii, był mianowany przez króla, a uzależniony finansowo od czynników lokalnych

Myśl religijna - Purytanie

Kwakrowie - Pensylwania - od nich przyjęto zasadę jedności. Oderwanie kościoła od państwa. Stowarzyszenie Przyjaciół (FOX 1647) w Anglii, odrzuca wiele elementów myśli politycznej, zewnętrzną religijność, zasada suwerenności sumienia, oddzielenie kościoła od państwa. Zasada równości do ludności Indiańskiej i murzyńskiej, zasada równowagi władz.

Beniamin Franklin 1706-1780 - myśl niepodległościowa akceptacja fizjokratyzmu a zarazem negacja merkantylizmu.

Rozwój prasy amerykańskiej

12.12. 2002 Wykład nr 7.

Deklaracja Niepodległości

- ogólnie określała funkcjonalizm państwa Amerykańskiego

- moment oznaczający konieczność określenia zasad funkcjonowania, a także pewnej umowy społecznej

Zgromadzenie Kolonialne - w momencie formowania się państwa zostały pozbawione swoich praw, usunięcie ludzi, którzy byli podporządkowani Anglii. Tworzy się nowy system rządów dogodnych do uchwalenia konstytucji - uchwalanie konstytucji stanowych - był to właśnie program polityczny 1776 - 1780.

John Adams - nurt republikański - akceptował zasadę dwuizbowości Zgromadzenia; pojawia się propozycja supremacji władz, oraz zasada równoważenia się władz; kwestia cenzusu majątkowego.

2 połowa XVIII w. Nurt radykalno - demokratyczny reprezentowany m. in. Przez Tomasza Peina, Beniamina Franklina, wyraźnie rozumieli konieczność rozwiązania które by wskazywało na przewagę władzy ustawodawczej - zasada jednoizbowości; zasada większości i powszechnego prawa wyborczego; nacisk na rozum

Republikańska teoria władzy

Ostatecznie wczesne konstytucje przyjęły zasadę separacji władz na każdym kroku podkreślano nieufność do władzy wykonawczej; do każdej z konstytucji stanowej dołączony był wstęp nazywany kartą praw obywatelskich.

Problemy:

- Rola i znaczenie sadownictwa - instytucja przeglądów sądowych była to zasada, która określała, że prawo interpretacji konstytucji jest prawem przynależnym władzy sądowniczej

- Organizacja władzy centralnej - relacje między małymi a dużymi stanami

Artykuły konfederacji i wiecznej unii 15 XI 1777 w życie III 1781 rok - zaakceptowana przez wszystkie 13 stanów, zasada jednoizbowego kongresu a każdy stan dysponował w nim jednym, głosem. Kongres decyduje w kwestii polityki zagranicznej, kontrola armii i floty, wypowiadanie wojny, arbitraż w sporach między stanami, sprawa indiańska. Poczta, emisja pieniądza, miary i wagi. Niestety nie miały prawa do nakładania podatków, oraz nie były w gestii kongresu sprawy handlowe miedzy stanami. Uznano, że te dwa powody były słabością kongresu a także, że były jednym z istotnych elementów przedłużania się wojny z Anglią, wszystko miało, więc wynikać z niemożności ingerencji kongresu w sprawy gospodarcze.

Aleksander Hamilton - federalista współpracował z Waszyngtonem, młody prawnik, chciał odwołać artykuły konfederacji i zażądał modelu władzy z silną centralizacją władzy poparł go T. Paine i James Medison.

Konwencja konstytucyjna V 1787 miała się odbyć w Filadelfii

- senat dwuizbowy

- zasada proporcjonalnej reprezentacji stanów w Izbie Niższej(reprezentantów)

- równość stanów w Izbie wyższej

Regulacja handlu i emisji pieniądza

- nakładanie podatków

- władza wykonawcza- kompromis między monarchiczną koncepcja handlu a ideami republikańskimi

- prawo względnego weta - prezydent

- co 4 lata wybór prezydenta - wybory pośrednie i powszechne (teoretycznie do dziś), prezydenta można postawić do odpowiedzialności przed izbą reprezentantów

Problem

-W czyich rękach spoczywa suwerenność w państwie

- Czy stan ma prawo wypowiedzenia uczestnictwa w Stanach

- Problem sądownictwa jego rola i stosunek do konstytucji

IX 1787 Konstytucja wydana

Richard Lee „Listy Federalnego Farmera” - antyfederalistyczny nurt, twierdził, że konstytucja jest wyrazem zbyt daleko idącej centralizacji władz, co zagraża wolności i demokracji.

Antyfederaliści - uważali, że powinny być mniejsze ośrodki wyborcze

Federaliści, zbiorowa praca pod pseudonimem „publiusz” wydawane w NY, łącznie te materiały stanowią podstawowe dzieło na temat konstytucji amerykańskiej.

Proces poprawek zakończony dopiero w 1791 roku, czyli dopiero wtedy, gdy dobiegł końca proces tworzenia się zalążków ustrojowych państwa.

1789 - Waszyngton prezydentem, rola sądownictwa a także kwestia ceł to główne konflikty za jego kadencji

Aleksander Hamilton - powołanie Banku Amerykańskiego, ostro krytykowany przez nurt antyfederalistyczny. Problem doktryny szerokiej konstrukcji Konstytucji

1791 - „raport o manufakturach- nawoływanie do przyspieszenia industrializacji kraju

Adams - 4 restrykcyjne ustawy

- 1798 - ustawa o cudzoziemcach - możliwość deportacji, gdy ktoś „ zagraża bezpieczeństwu państwa

- działalnością wywrotową nazwano jakąkolwiek krytykę rządu

- 1799 Kwestia „ zasady nullifikacji” stany przystępujące do unii zachowują suwerenność i prawo unieważnienia swej decyzji w tej kwestii (Kentucky).

- 1798 podatek bezpośredni od ziemi, nieruchomości i niewolników.

Jefferson od 1800

1803 - zakup Luisiany

- 12 poprawka do konstytucji uzasadniony model istnienia dwóch podstawowych partii politycznych.

Polityka zagraniczna i wewnętrzna (sygnalizacja pani S.)

1. od 1848 do 1858 - regionalna

2. od 1851 do 1865 -konflikty

3. 1865- 1898 (koniec konfliktu hiszpańsko-amerykańskiego.

Ad 1) Problem wojny z Meksykiem, tereny na południu od rzeki Rio Grande;

1853 - próby korekty granic koniec lat 50 propozycje cesji. Meksyk był widziany jako państwo sezonowe, które nie jest zdolne do samodzielnego bytu.

Próby przejęcia Kuby- popieranie ruchów separatystycznych na Kubie(próby oderwania od Hiszpanii)

Manifest Ostendzki - dokument sformułowany przez 3 posłów

18.X.1854 - Określono zasady polityki amerykańskiej wobec Kuby, a także kwestia niewolnictwa. Istniał projekt kupna Kuby, a jeśli nie to przejęcia jej siłą, po opublikowaniu w 1855 natrafiło na ostra krytykę północnych stanów. Po wojnie secesyjnej plany te mają się nijak do rzeczywistości, ale maja się sposoby podejścia

Kierunek południowy- budowa kanału Panamskiego - po opanowaniu Meksyku i zajęciu Kalifornii w 1848 roku wzrost zainteresowania tym tematem.

1849 - koncesja od rządu Kolumbii na budowę szlaku kolejowego wzdłuż kanału.. Sprzeciw Wielkiej Brytanii doprowadziły do podpisania traktatu Cleiton- Bulwer- zobowiązujący do nie budowy kanału bez zgody drugiej strony, wolność żeglugi dla wszystkich państw.

1850 - wyprawy do Nikaraguy poprzez lata 1855-56

Akcja Wolkea w 1857 roku

Azja - Chiny Ameryka drugim po Wielkiej Brytanii partnerem tego mocarstwa. Gdy po wojnie opiumowej przyznały WB prawo handlu w 5 portach stany zażądały tego samego i otrzymują tę samą koncesję

'54- Cahagova - układy handlowe z Japonią

Wojna Secesyjna

Teoria królowania bawełny - lata '50 bawełna z południa jest surowcem strategicznym z jej produkcji od 75 do 90 procent idzie na Europę

Odejście od doktryny Monroe'a- inwestycje w Meksyku po '67 proces ekspansji kolonialnej

1867 - zakup Alaski chęć posiadania portów na M. Ochockim i M. Beringa

St. Thomas i St. John kupno od Duńczyków

Po 188 - intensyfikacja w kwestii Kuby „ Virginious” statek, na którym amerykanie transportowali broń, rozstrzelano sporo osób, dopiero w latach '90 wrócą do tego problemu.

Hawaje od połowy XIX w. próby negocjacji, wymuszenia, dopiero po 1798 roku się zmaterializowała.

Klub Aneksjonistyczny - program przyłączenia Hawai do Ameryki

Wyspy Brooksa od 1867 własność stanów - tam stacja linii telegraficznej - baza lotnicza lata 20 zwana wyspą Midway

Wyspy Samoa- swoje pretensje do tych terenów mieli także Niemcy. Na wyspie TU TIa port PAgo pago)

Stowarzyszenie Azjatyckie - zainteresowane Chinami promowało biznes i inwestycję amerykańskie w Chinach

1899 doktryna otwartych drzwi.

Wykład nr 8 i 9 19.12.02 i 09.01.03

Zostały poświęcone na film o Jeffersonie związku z tym zamieszczam tylko małą biografie ze słownika oxfordzkiego. Jefferson Thomas (1743 - 1826), amerykański polityk z partii Demokratyczno republikańskiej 3. Prezydent USA w l. 1801 - 1809. Był głównym autorem deklaracji niepodległości Stanów Zjednoczonych (1776) i odgrywał kluczową rolę w amerykańskim kierownictwie politycznym w czasie wojny o niepodległość. Opowiadał się w opozycji do Alexsandra Hamiltona, za decentralizacja państwa i ograniczona władza prezydencką. Jako prezydent postarał się by USA odkupiły od Francji Luizjanę.

Główny wątek filmu dotyczył deklaracji niepodległości a także żony i dzieci, które po kolei umierały na koniec została mu się jedna najukochańsza córka Martha - al. Petzy. Dość długo mówiono o tym, że w swoich posiadłościach nie uwolnił niewolników a nawet z jedną niewolnicą miał dzieci.

Wykład nr 10 16.01.03

Ruchy Narodowe na Bałkanach

Proces związany z kwestią wschodnią. Walka o spadek po Imperium Otomańskim; dotyczy rywalizacji mocarstw zachodnich.

Półwysep Bałkański - aspiracje narodowe. Idea Wielkiej Grecji, Wielkiej Serbii, Wielkiej Chorwacji. Zmierzały one do stworzenia podstaw, na których mogłyby się zjednoczyć.

Periodyzacja uwzględnia fakty, które miały pierwszorzędne znaczenie:

• I etap1800 - 1813 ( upadek pierwszego powstania serbskiego)

Kwestia grecka. Grecja należała całkowicie po za wyspami jońskimi do Imperium Otomańskiego. Duża rola wynikająca z tego, że:

• Ludność pochodzenia greckiego, miała wysoką pozycje społeczną szczególnie w administracji jak i w hierarchii prawosławnej.

• Grecy tworzyli silną klasę średnią.

• Ludzie z wysokim wykształceniem byli zatrudniani w dyplomacji Tureckiej.

• Zasiedlali Mołdawie i Wołoszczyznę.

• Carais - Praca na polu kulturalnym - język Nowogrecki - j. literacki.

• Rozbudowana sieć szkół greckich

• Młodzież uczyła się na uniwersytetach zachodnich przywożąc do kraju nowe koncepcje

• Rigas z Valestino (właściwie Andonios Kiriazis)- 1. tajna organizacja będąca podstawą tworzenia się ruchu narodowego - koniec XVIII w.

• Towarzystwo Przyjaciół - walka o niepodległości Grecji Riges związany z ideą Wielkiej Grecji, ruch Heterystyczny ( z greki), rozwijał się po śmierci Rigera (Heteria - Rewolucja)

• 1814 pomysł niepodległości samej Grecji, ale uwzględniała całą społeczność chrześcijańską pod władzą Turecką. Związki z organizacjami masońskimi.

Grupa Narodowa Bułgarska i Grupa Narodowa Chorwacka - nie odgrywają konkretnej roli, znajdują się pod panowaniem tureckim i nie posiadają żadnych form autonomii.

Bośniacy (słow. - muzułmanie) i Albańczycy są warstwą uprzywilejowaną i solidaryzującą się z administracja turecką do momentu reformy państwa tureckiego. 1807 Selim III przystąpił do reform. Reformy te miały modernizować i unowocześniać państwo(np. równouprawnienie chrześcijan.).

Tureccy Serbowie - w kiepskiej sytuacji pod panowaniem tureckim, nie posiadali uprawnień autonomicznych.

Ludność Rumuńska m.in. Mołdawii i Wołoszczyzna(Turcja) w Siedmiogrodzie, ks. Naddunajskie terenami tymi była zainteresowana Rosja. Projekt z 1799 Czartoryskiego i z 1806 Taleyranda.

Problem Siedmiogrodu - ludność rumuńska wyłączona po za nawias praw politycznych - Węgrzy, Sasi byli w Siedmiogrodzie uprzywilejowani.

Nieuznawanie przez Turcje maleńkie obszary posiadające niezależność polityczną. Niepodległa Czarnogóra o obszarze 7 tys. km; Republika Dubrownicka ziemia św. Błażeja

Piersi wystąpili Serbowie - słynne pierwsze powstanie serbskie. Opozycja wobec reform Selima III - dążył do centralizacji państwa (niepokój dostojników i janczarów).1804 - 1813 wysyłanie ekspedycji przeciw zbuntowanym janczarom, większość z nich rozbrojona gdy Serbowie zaczęli wysuwać własne żądania, starano się znaleźć poparcie Rosji - Serbowie. W tym czasie jednak Rosja i Austria były zaangażowane w wojnę z Francją, koalicja ta utrudniła poparcie wystąpień Serbii. 1812 r. pokój w Bukareszcie z Turkami nie rozwiązało kwestii serbskiej, udział wojsk Tureckich i załamanie powstania w 1813 r.

Powstanie prowincji Ilyryjskich - Napoleon - X 1809 r w Schonnbrum - prowincje te obejmowały Dalmację Istrię, część Karyntii, Kraina, Chorwacja na Pd od Sanu. Ludność zamieszkująca tam zalana przez administrację Francuska narody: Słoweńcy, Chorwaci i Serbowie

• Rozbudowano szkolnictwo narodowe

• Krótki okres istnienia.

Królestwo Ilyrji w obrębie Monarchii Habsburskiej po upadku Napoleona istniało do 1849 r.

• II Etap 1813 - 1833 - Drugie powstanie Serbskie - Powstanie Niepodległej Grecji

1815 r. Wybuchło powstanie Serbskie pod wodzą Miłosza Obrenowič (działacz polityczny, zabiegał o poparcie Rosji). Zabiegi dyplomatyczne doprowadziły do uzyskania tytuł Krezusa Serbii oraz powstanie Autonomii i usunięcia wojsk Tureckich.

Paszalik Belgradzki + dalszych 6 okręgów objętych I powstaniem serbskim, główne cele polityczne to:

• Ugruntowanie podstaw autonomii serbskiej

• Dążenie do zawarcia porozumienia z Sułtanem

• Koncepcja Akermańska 1826 Rosja i Turcja zobowiązane do zwrócenia tych 6 okręgów, ale turcja nie kwapiła się do wypełnienia warunków.

1829 pokój Adrianopolski

1830 Turcja wydaje akty gwarantująca autonomię obszarów serbskich, a także uznają Krezusa

1833 Serbia łącznie uzyskała 37,5 tys. Km ²

GRECJA - na rok powstania wyznaczono 1821 r. wtedy miał dokonać się przewrót ludności chrześcijańskiej

1821 od północy z terytorium Rosyjskiego do Mołdawii oddziały pod dowództwem Aleksandra (H)Ypsilanti. (Rosja potępiła jego działalność), brak poparcia aktywnego Rosji a także chłopów. Wystąpienia te były wynikiem Kongresu Wiedeńskiego. Państwa zachodnie zainteresowały się problemem Greków w 1825 Sułtan zostaje popart przez Paszę Egiptu w zamian Kreta. Układy z 1830 i 1832 uznały Grecję za państwo niepodległe - Otton I z dynastii Wittelsbachów.

• 1833 - 1849 - szybki postęp idei Ilyryzmu - przekształca się w ideę Wielko Chorwacką, walka z Madziaryzacją, A w Serbii Idea Wielkiej Serbii, program polityki naczertanja 1844 przez Irię Gareszenina.

Serbowie do głosu dochodzą inne siły polityczne, tworzą własny program narodowo - terytorialny; Idea Wielkiej Serbii wyszła z kręgów politycznych konstytucjonalistów (ustawobronicieli), kręgi te doszły do władzy po abdykacji Miłosza Obrenowica (sam abdykował a jednak pod naciskiem???!!)

Rządy konstytucjonalistów - dynastie serbskie wymieniały się władzą 1842 dochodzi do wprowadzenia ks. Aleksandra Karadżordżevicia. 1844 - Ogłoszone przez Garašanina- serbski minister spraw zagranicznych - program „rady dla Serbów” - agent Hotelu Lambert(wybieg?) - Modyfikacja tekstu, ekspansja serbska powinna być kierowana na ziemie pod panowaniem tureckim, nie chciał rezygnować z obszarów habsburskich.

Walka stronnictw w Grecji, Rumunia bez sukcesów, dążą do zjednoczenia obydwu księstw Naddunajskich. Bułgarski ruch narodowy - szkolnictwo, duchowieństwo przeciwko dominacji Greków.

Wykład nr 11 06.03.2003

Sprawa ruchów narodowych w Monarchii Habsburskiej

• Dwutorowość procesów narodowych - linia Łaby.

Model zach. - instytucje podstawa w rozwoju narodowym, model wschodni - procesy narodowe dokonywały się w oddolnym modelu od emancypacji językowej przez autonomię do odrębnej struktury państwowej.

• 2 połowa XVIII w. - I faza do 1848 r. podkreślanie roli języka narodowego, ograniczone próby przemian instytucji państwowych, grupy, które podejmują próby przekształceń politycznych by ustawowo zagwarantować prawa mniejszości narodowych.

• Po 1848 - 10 lecie neoabsolutyzmu

• 1859 - 66 walka o ukształtowanie się ustroju konstytucyjnego, sukces 1867 państwo dualistyczne Austro - Węgry, podział na za i przedlitawię, konstytucja dla krajów austriackich.

• 1867 - koniec '90 - względna stabilizacja, został zakończony próbami rozwiązania kwestii w okresie rządów Badiniego.

• Do 1914 okres napięć narodowościowych

• 1918 r. upadek Austro - Węgier

Struktura narodowościowa:

Wyróżnia się 11 podstawowych narodowości w tym 5 znajdujących się całkowicie na obszarze monarchii Habsburgów: Węgrzy, Czesi, Słowacy, Słoweńcy, Chorwaci, pozostałe 6 to: Niemcy, Polacy, Włosi, Serbowie, Ukraińcy i Rumuni.

Układ Granic

Od połowy XVIII w. do początku XX w. rozwój terytorialny - przeobrażenia granic na południe i południowy - wschód. Okres wojen z Francją - 1815 rok przyłączenie królestwa Lombardzko - Weneckiego utrata w 1859 Lombardii; 1866 - prowincja wenecka. 1878 okres okupacji Bośni i Hercegowiny, wcielenie do Austro - Węgier; 1878 pokój Berliński i stabilizacja na jakiś czas.

Ludność:

Najliczniejszą narodowością według spisu powszechnego z 1910 r. była n. Niemiecka 24 % całej ludności, Madziarzy 20%, Czesi 12%, Polacy 10%. Niemcy zajmowali terytorium Austrii Górnej(Salzburg) - 95% tamtejszej ludności, w Czechach dużo, bo 37%, a na Śląsku 44%. Węgrzy zajmowali tereny „korony św. Stanisława” 48%. Słoweńcy obszar podzielony; Trudna sytuacja Ukraińców na ogólna liczbę 4 mln 3 mln ludności mieszkało w Galicji reszta na terenie Bukowiny i na Węgrzech. Bośnia i Hercegowina - poważne różnice religijne.

Wprowadzenie języka niemieckiego jako języka urzędowego - dążenie do centralizacji. Problem miast, w których zamieszkiwała głównie ludność pochodzenia niemieckiego.

Czesi jeden z ważniejszych problemów przed 1815 r. i po 1849 obszar zamieszkiwany przez czechów był najludniejszy i najlepiej rozwinięty przemysłowo, od reform józefińskich związany z ideami oświecenia. Początki ruchu zakorzenionego w mieszczaństwie i arystokracji, walka o język literacki - działalność pisarzy i duchowieństwa. Pierwsza „Historia Czech” spisana przez Franciszka Polackiego jednak jeszcze nie po Czesku a po niemiecku.

• Grupa Słoweńców - naród etnicznie bardzo słaby, nie historyczny bez ukształtowanej struktury socjalnej. W XVIII w język nie był używany literacko dopiero gramatykę stworzył Kapitar.

• Ukraińcy - specyficzne uwarunkowania; lata 40 XIX wykorzystanie ruchu ukraińskiego przez rząd Austriacki w walce z Polakami - Hołowacki, Szaszkiewicz, Walyrewic. Pojawił się problem koncepcji rozwiązania kwestii: 1847 pomysł podziału Galicji na Wsch. I Zach. Polacy jednak nie ustosunkowali się do tego przychylnie, podział Galicji podważał pozycję gospodarczą szlachty.

• Kraje Korony Węgierskiej - koncepcje madziaryzacji, wszystko co nie jest madziarskie musi być zniszczone - koncepcja Koszuta. Były ku temu dogodne warunki, tylko 5% szlachty z 80% ziemi, reszta to chłopstwo.

• Chorwaci - katolicki naród historyczny, j. nieskodyfikowany, w XII w. przyłączona do Korony Węgierskiej, traktowane jako jedna grupa narodowa, która ma prawo do odrębności. Wojny Napoleońskie - Ilyria - likwidacja systemu poddańczego, brak warstwy średniej. Gaj - próby ustalenia języka serbsko - chorwackiego; zjednoczenie Słowian - koncepcja Ilyryzmu(do '48)

• Austroslawizm - uznawał zadanie przebudowy monarchii, by uwzględnić odrębność Słowian, w opozycji do interesów węgierskich i niemieckich.

• Federalizm - Ostrozyński - stworzenie 7 terytoriów o względnie dużej autonomii

1860 - 1867 - okres przeobrażeń konstytucyjnych, eksperymenty w zakresie koncepcji Gołuchowskiego(stworzenie sejmów w poszczególnych krajach)

1861 - Szmerling- ograniczenie autonomii

Lata '80 - wzrost sił nacjonalistycznych; 1881 w Austrii Lintz - program, zniesienie dualizmu i unii personalnej z Węgrami - Wiktor Adler Karl Lueger (chrześcijańska - demokracja); Socjaldemokratyczna Partia Austrii Rener - gwarant jedności Austrii - Otto Bauer

1868 - ustawa - Chorwaci w grupie narodów Historycznych po tym roku powstały 3 orientacje: pro węgierska, koncepcja nawiązująca do Ilyryzmu, panchorwacka (Wielka Chorwacja).

Wykład nr 12. 13.02.2003

Film - Wykład K. Galbraitha na temat kolonializmu.

Należy zwrócić uwagę na podobieństwo przyczyn (przede wszystkim gospodarczych)wypraw krzyżowych i kolonializmu. Takich jak przeludnienie raubritterstwo i inne ciekawe.... Nawiązał tez do wojny w Korei porównania tego nie do końca rozumiem wiec nie będę się wypowiadać.

Teoria kolonializmu.

1681 - konsolidacja i kodyfikacja administracji kolonii angielskich, olbrzymia ilość zarządzeń nie możliwych do wprowadzenia. Brytania i Holandia rządy raczej krwawe poza Indiami nawet nie było centralnego urzędu do spraw kolonii.

John Beans - jako przykład urzędnika Angielskiego w Indiach, nieznający języka, rzucony w wir pracy, której na początku nie jest w stanie pojąć i służyć, nie ma żadnego pojęcia na temat panującego prawa i procedury z biegiem czasu nabiera wprawy i jest naprawdę dobrym urzędnikiem. Teoria, że wraz z odejściem Anglii z tego terenu „przestało rządzić prawo”. Nasz bohater trafił do Pendżabu w 1859 r. ukończywszy najpierw szkołę, z której rekrutowali się praktycznie wszyscy urzędnicy [college Halvberg (?Możecie sprawdzić?)]. W Indiach było 1114 urzędników administracji - Anglików.

Kipling „The white man's burden”

Jeszcze raz nawiązanie: Akka = Korea = Indie (?).

Wykład nr 13. 27.03.2003

Brytyjska Polityka Kolonialna w Afryce

Świetność imperium wielkiej Brytanii (dalej cytowane WB) przypada na XIX/XX w. Mierzona mln km², które udało się skolonizować, ocenia się, że był to obszar 140 razy większy niż teren samej WB.

• Egipt i Afryka Południowa ok 5 mln. Km² zamieszkana, przez 52 mln ludności to jedyne 11% całego imperium. Bogactwa naturalne i możliwości produkcyjne kontynentu. Afryka w początku XIX w. nie była znana Europie, obszary które podlegały zainteresowaniu to zachodnie wybrzeża i nie ma wyraźnej penetracji w głąb lądu. Początkowo takowa ma tylko charakter misjonarski 1840 Graft Niemiec finansowany jednak był przez WB. Livingstone - odkrywanie czarnego lądu. Względy ekonomiczne wpływają na to, że WB zdaje sobie sprawę, że podbój będzie łatwy. Williamson o Afryce „Słaba, więc można ją zdobyć i na tyle bogata by warto ja było zdobywać”, podkreślano chęć łagodzenia konfliktów społecznych wewnątrz kontynentu, względy prestiżu.

• Do 1879 r. 90% kontynentu podlegało zarządowi tubylców, czyli Europejczycy nie maja głosu decydującego, przełom XIX i XX wieku, czyli w nie z pełna 30 lat, mocarstwa Europejskie dokonały podziału Afryki.

• Lata 70 zmożone zainteresowanie Afryka zachodnią: Francuzi głównie zainteresowani byli opanowaniem Senegalu i Nigerii a WB podejmowała próby rozszerzenia wpływów na obszarze Złotego Wybrzeża, Sierra Leone i Gambii. Do działania w latach 80 dołączyli się Niemcy i Belgia.

• Konferencja Berlińska 1885 - podział kolonii w przypadkowy sposób wyznaczano granice, dokonano podziałów niezgodnych z zasadami etnicznymi, ale według uznania mocarstw zachodnich. Dyplomacja WB twierdziła, że ustanowienia tej konferencji były nie pomyślne dla Londynu - intensyfikacja działań zmierzająca do przyspieszenia ekspansji w głąb kontynentu.

• 1885 - 1892 - Disraeli - ocenia się, że w zakresie rozwoju kolonii nastąpił największy przyrost posiadłości. Deklaracja protektoratu nad Beczuaną(85) i Zanzibarem.

• Pas kolonii między Kairem a Kapsztadem wyraz ekspansjonistycznej Idei(?)

• 1890 r. Układ Helgolandzki z Niemcami rozstrzygający spory o równikową Afrykę m.in. Zanzibar na rzecz WB za Helgoland do Niemiec.

• (?) krok w kierunku regulacji z Francją - Lord Sansbree- traktat przyznał WB zachodnie terytorium Nigerii.

• 1891 - Brytyjsko - Portugalski

• „Rozdrapywanie Afryki” - często na papierze, lecz bez ustaleń dotyczących zarządu czy administracji kolonialnej.

• Od lat 90 zarząd terytoriów afrykańskich od kampanii Handlowych do instytucji Colonial Office podporządkowany bezpośrednio kol. Bryt.

Administracja Brytyjska w Afryce.

Obszary miały niejednorodny charakter, jeśli chodzi o status prawno - polityczny

1. Kolonie Królewskie - administrowane przez urzędników powołanych przez króla i odpowiedzialnych przed sekretarzem Stanu do Spraw Kolonii np.: Gambia część Sierra Leone, Złote Wybrzeże, Nigeria, Rodezja pd.

2. Protektoraty - status prawno polityczny tego obszaru polegał na kontroli spraw zewnętrznych i kolonii w Afryce Uganda, Zanzibar, Jassa i Rodezja Pn, W praktyce był szerszy zasięg protektoratu a jego mieszkańcy nie byli poddanymi Angielskimi.

Sekretarz miał możliwość propozycji ustawodawczych, władza wykonawcza w rękach Gubernatora mianowanego przez Króla. Brytyjski system zarządu wyznaczony przez pogląd, że są to odrębne jednostki administracyjne natomiast we Francji 1 wspólny system zarządu administracyjnego. WB centralny system władzy w każdej kolonii. Czemu się zainteresowali: ze względu na surowiec(złoto, diamenty, azbest, miedź, chrom) owoce cytrusowe i orzechy. Dążenie do uzyskania maksymalnej korzyści dla kolonizatorów.

Teoria Formowania władz rządowych quasi przedstawicielskich. Instytucje mające doprowadzić do utworzenia jakiś form lokalnego parlamentu, co dalej miało być podstawą samorządności autonomicznej, ale to dużo później.

3. Białe kolonie te, które wykształcały autonomię np. Cejlon.

Paternalizm - koncepcja propagowana przez apologetów oznaczała przyjęcie zasady pełnej odpowiedzialności za losy obszarów skolonizowanych - Henry Jone Stare(?).

Wojny Burskie 1890-92 odejście od paternalizmu i kształtowanie się krytyki kolonializmu - koncepcja F. Lugerda(1922) „podwójnego mandatu”, mówiąca, że państwa kolonialne maja wobec kolonii dwa typy zobowiązań: wobec społeczeństwa, nad którym panowali i wobec reszty świata. Chodziło o to by kolonie mogły wyjść na rynki zewnętrzne.

Kolonializm Niemiecki

XIX w. charakteryzował się w Niemczech zainteresowaniem zjednoczeniem narodowym nie ma raczej miejsca na politykę kolonialną; pod koniec procesu w 1867 pojawiły się pojedyncze plany. Koła handlowe wystąpiły w sprawie odebrania Francji Sajgonu i przekształcenia bazę marynarki niemieckiej, w 1874 r. pojawił się pomysł zajęcia Kamerunu, Zanzibaru czy Borneo, ale Bismarck miał inne cele polityczne. Zjednoczenie - Prusy po korzystnym pokoju Frankfurckim, zastrzyk finansowy (kontrybucja) rozwój przemysłu niemieckiego, stopniowe przekształcanie się w kraj przemysłowo - rolniczy. Proces koncentracji produkcji - specyficzny, gwałtowny wzrost ludności z 40 mln w 1871 do 76 mln w 1910.

2 połowa XIX organizacje do prowadzenia polityki kolonialnej, nie bez dyskusji - związek z problemem przeludnienia a kolonie miały rozwiązać problem.

1880 Diseldorff - Zachodnio Niemiecki Związek Kolonizacji i Eksploatacji

1882 Frankfurt nad Menem Niemiecki Związek Kolonialny.

1884 Berlin Kolonizacja Afryki Wschodniej

Przeciwko kolonizmowi wystąpiła partia Narodowo Liberalna(od 80 r. lewe skrzydło) przede wszystkim z powodu obawy przed konfliktem z Anglia. - Secesja ci przeciw połączyli się z partią Wolnomyślną. Rozwój floty wojennej - oddział Tirpitza plany wymagały zdrowych finansów.

Bismarck - system obszarów Ochronnych 1884 system opierający się na misjach na terenie Afryki. Obszar Afryki pd. Zach. Od 1882 podlegał kolonizacji zaangażował tam Neutilas Kanonierka - początek niemieckiej polityki kolonialnej. Podjęli starania do ustalenia wpływów w Afryce Zach. 1890 umowa helgolandzka pozwalała na penetrację niemiecka w głąb lądu.

W latach 1884 - 1890 nastąpiło opanowanie Afryki pd. - zach.

Działalność kolonizatorską Niemiec można podzielić na 4 etapy:

1. 1884 -1890 ograniczenie praw, tworzenie administracji, walki z tubylcami.

2. 1890-94

3. 1894 - 1904 Walki pomiędzy poszczególnymi plemionami Niemcy podsycają walki by tubylcy sami się wyrżnęli.

4. 1904 -1907 ludności tubylczej praktycznie nie ma teren 845 tys. km²

Kamerun - od 1871 r. brzeg potem w głąb lądu przy eliminacji ludności tubylczej 1898 - 1905 próby organizowania administracji, plany zakładania plantacji. 1893 układ brytyjsko niemiecki określający granicę wpływów na jeziorze Czad.

Togo - od wybrzeża w głąb. Jedna z bogatszych koloni niemieckich na tle tych nie produktywnych tj. pozostałych.

Afryka Wschodnia penetracja Francusko Angielska; intensyfikacja po 1869 r.; w 1881/85 wybuchło powstanie w Sudanie.

Układ portugalsko niemiecki 1894 do I Wojny Światowej, mówiło się, że obszar Afryki Wschodniej był najlepiej rozwinięty gospodarczo - 7 mln. Ludności na 994 tys. km²

Wyspy na Oceanie Spokojnym

1894 - Gwinea, archipelag Bismarcka; 1895 wyspy Marschalla Marianny wyspy Karolińskie

Konflikt Amerykańsko hiszpański

Po Bismarcku 1890 - 1894 Caprivi zmiana polityki. ”Im mniej Afryki tym lepiej” Biurokratyzm, brak kompetencji, problem finansowania. Utrzymanie kolonii było trudne i kosztowne i nie spełniło swej roli po Bismarcku terytorium nie ulegało już rozszerzeniu.

Upadek systemu Kolonializmu Niemieckiego

- Pierwsza Wojna światowa 1914-1918; stan rozwoju floty niemieckiej, problem z przenoszeniem sił zbrojnych na większe odległości praktycznie tylko Bałtyk i M. Północne.

- Neutralizacja kolonii

- Port w Chinach [Kiau - Czau]

- Najszybciej poddało się Togo, walki i wojny Burskie

-VII 1915 do tego momentu wojska niemieckie walczyły w Afryce

- Kamerun

- Tanganika - nie przygotowana do walki, plan Vorbecka - zatrzymanie sił alianckich by nie mogli wykorzystać tych sił w Europie do IX 1918 r.

Podział kolonii

Francja zainteresowana Afryka zachodnią, WB Afryka wschodnią i pd., USA natomiast nie miało tam swoich interesów poza jednym bez aneksji na rzecz Francji i WB a także Japonii. Willson Churchill proponował przekazać te tereny pod kontrolę Ligi Narodów i zorganizować system mandatowy. Dominia domagały się zgody na aneksje: Australijczycy chcieli Nową Gwineę, Nowa Zelandia domagała się Samoa pragnienia ich były spowodowane obawa przed Japonią. Związek Południowej Afryki chciał Niemiecką Afrykę Południowo zachodnią.

W I 1919 roku rozmowy na temat tych kolonii prowadził Lord Georg

a) sprawa bezpośredniej kontroli przez Ligę Narodów

b) prawa mandatów w imieniu Ligi Narodów

c) Koncepcja bezpośredniej aneksji zamorskich terytoriów niemieckich

Ustalono opcje 2 proponowana przez Willsona miała on jakoby podnieść autorytet ligi. Kolonie miały być podzielone na trzy grupy A B i C. WB jako b Niemiecką Afrykę Wschodnią stworzyła pas od Kairu do Kapsztadu + Togo i Kamerun. Francja również mandat kat. B część Toga i Kamerunu. Belgia Ugandę - B, Mandaty C otrzymali: Japonia - wyspy Marschala, Marianów i Karolin, Australia Wyspy na pd. Od równika i Nowa Gwineę, NZ Samoa, związek Południowej Afryki - Niemiecką afrykę południowo zachodnią.

Wykład nr 14 03.04.2003

Sytuacja wewnętrzna w Stanach Zjednoczonych po Wojnie Secesyjnej

1865 - zwycięstwo północy wyznaczyło potrzeby ułożenia stosunków i współpracy PN. z PD.

- eliminacja południa z życia politycznego, lata 1865 - 1877 to okres „rekonstrukcji południa”. Następowała ekspansja kapitału pn. - wsch. na tereny pd. I zach., polityka ta miała się przyczynić do większego scentralizowania państwa. Lata 65 - 70 są okresem dużego wzrostu ludności ok 7 mln, w latach 70 - 99 nastąpiło podwojenie liczby ludności tj. 14 mln.

- Zagospodarowywanie nowych terenów

1862 - akt nadający ziemię każdej osobie, która wykazała się zainteresowaniem i miała na to ochotę.

- 2 połowa XIX w to okres szybkiego rozwoju linii kolejowej; 1869 - zetknięcie się torów Union Pacifik i Central Pacyfik łącząc Kalifornie z Pacyfikiem; 3 podstawowe linie kolejowe: Nord Pacifik, South Pacyfik i ?

- przemiany w zakresie form własności; wprowadzenie ceł ochronnych, co dawało dobre warunki rozwoju przemysłu; elementy walki konkurencyjnej między firmami; koncentracja przemysłu z nieodłączną od niej koncentracją pieniądza; rozwój bankowości.

- zmiana w zakresie struktury społeczeństwa - zmniejszenie liczby dominujących wcześniej drobnych i średnich właścicieli ziemskich.

- zwiększa się liczba wielkich posiadaczy - typ milionera jako wzór do naśladowania w sumie z braku laku gdyż nie było polityków godnych naśladowania.

• Carnegie Andrew - przemysł ciężki, stalowy, Carnegie Steel Company, mecenas kultury amerykańskiej - Carnegie Hall

• John Rockefeller - przemysł naftowy, koncern Standard Oil Company; fundacja filantropijna.

• Morgan - finansista i przemysł ciężki.

• Vanderbild Cornelius - potentat w dziedzinie kolejnictwa i linii morskich

Polityka państwa:

- cła ochronne - zabezpieczenie interesów przemysłu amerykańskiego

- spółki kolejowe (coś jakby się powtarzam)

- Sądownictwo - 2 poł. XIX w.- Wpływ na kierunek polityki a także obrona nowych stosunków gospodarczych. Sąd Najwyższy najwyższa instytucja sądownicza.

- Społeczno - gospodarcze - 1866 - ochrona prawna korporacji

Wpływ oligarchii finansowej na politykę państwa, szczególnie widoczna w kongresie. Który próbuje się bronić i uchwala ustawy anty trustowe:

• 1887 - Ustawa Shermana - przeciw kompaniom kolejowym.

• 1890 wprowadzająca kontrolę nad produkcją

• 1894 ustawa o podatku dochodowym

• 1907 - Ustawa Tilmana - zakaz dla korporacji finansowania kampanii politycznych.

Polityka:

1898 moment przełomowy administracji Amerykańskiej prezydentem Mc Kinley w 1901 został zabity przez anarchistę polskiego pochodzenia. Za jego prezydentury mamy nowy wyraz amerykańskiego imperializmu. Akcje skierowane przeciw Hiszpanii zwane „Śmieszną lub Małą Wojną”

Kuba - położona przy Kanale Panamskim, a także plantacje trzciny, tytoniu. USA „opiekun” Kubańczyków, ale prawdziwe cele wyraźnie określone, przedstawiciele administracji głosili ze nie mają zamiaru narzucać swojej jurysdykcji na Kubie po opanowaniu pozostawią władzę w rękach mieszkańców.

25.04.1898 - Mc Kinley <By nieść cywilizację rozpętali wojnę> USA znajduje się w stanie wojny z Hiszpanią, opanowują Kubę i Filipiny, działania Emilio Agirlroi. Działania wojenne zakończył się układem w Paryżu w 1898 r. na mocy, którego Hiszpania oddała Kubę, Puerto Rico, Filipiny pod jurysdykcję Stanów Zjednoczonych w zamian ci zapłacili Hiszp. Odszkodowanie w wysokości 20 mln. Dolarów.

Filipiny - za nimi nieograniczone rynki Chin i nasze mocarstwo nie chce się ich wyrzec, reakcja ze strony mieszkańców wysp, nowa 3 letnia walka i klęska Filipińczyków w 1902 r. zostali oni poddani władzy Gubernatorów. Do 1946 r. Filipiny należą do stanów.

Kuba - 1901 paragraf Platta - ustalał ze rząd Kuby nie mógł zawrzeć z obcymi państwami żadnych układów, ani zaciągać pożyczek, Stany gwarantowały sobie prawo do interwencji. Kuba miała wyznaczyć dla USA teren dla bazy węglowej i pod port (obowiązywało do 1934)

Brutalna realizacja „snu o potędze”, który proponowała gazeta „argorout” - traktowanie przywódców rebelii torturami np. gotowanie Żywcem, gorące Żelazo, łamanie palców...

Hawaje - ameryk od końca XVIII w. Zakładanie „baz wypadowych”

- 1884 baza Marynarki Wojennej, w Pearl Harbor, klucz do Pd. Pacyfiku - 06.07.1898 Układ - wyspy Samoa - strefa wpływów Niemiec, WB I USA

- 1899 - reorganizacja wpływów na Samoa: USA otrzymały wyspy archipelagu na wsch. od 171 południka, Pago Pago, Niemcy na Zach. od 171 południka, WB zrezygnowała z aspiracji.

Wojna h. - a. Potrzeba budowy kanału między kontynentami albo pływać 20 tys. Km wokół obu ameryk. Ciągła reorganizacja projektu.

1901 - ustalenie mówiące o uznaniu układu z 1850 r. Hey palseford - prawo do budowy i zarządzania kanałem i neutralizacja kanału i otwarcie kanału dla statków wszystkich krajów. (Uzupełnić)

1914.08.15 Ameryka Łacińska - doktryna Monroa zaostrzanie polityki za Teodora Roosvelta w roku 1905 problemem była sytuacja zadłużonej Wenezueli względem państw Europejskich- stany miały w planie wystąpić jako arbiter. W 1904 r. T. Roosveld czół się zobowiązany poinformować kraje Europy Zachodniej, że nie muszą obawiać się interwencji USA w Wenezueli - daje tym jakby znak, że po tej stronie oceanu to stany decydują.

- „Ameryka dla Amerykanów” na egzaminie należy zestawić w punktach zasady relacji między Stanami a Ameryką Łacińską.

- poprawka z 1904 roku cos o Dominikanie, kolejne ratyfikacje z 1907 r. przypieczętował amerykańską kontrolę nad systemem finansowym Dominikany (później Nikaragua)

- W celu ochrony interesów na terenie Nikaragui wprowadzono tam Armię i ona tam była do 1925 r.

- 1914 r. układ oddający stanom na 99 lat wyspę Korn i bazę w zatoce Konseka(Honseka???)

- W Ameryce łacińskiej częste powiedzenie ” Ach jak daleko jesteśmy od Boga a jak blisko od Amerykanów”

- Doktryna Clavo - nie uciekać się do interwencji dyplomatycznej

- Doktryna Drago - zasada, że żaden kraj nie ma prawa wysyłania sił zbrojnych, aby zmusić do spłacenia długów - oznacza to ze nie był tow. wystarczający argument nieuważane za Casus beli

CHINY

1899 - John Hey doktryna - nota - polityka „otwartych drzwi” - by przestrzegać 3 podstawowych zasad

1) powstrzymać się od ingerowania w sprawy handlu

2) taryfy pobierane w portach powinny być jednakowe z taryfami rządu Chińskimi

3) taryfy dla statków dla wszystkich stron równe

- stłumienie powstania „Bokserów” - USA by zachować integralność Chin i zasadę bezstronności handlowej ze wszystkimi terytoriami Chin.

Roosvelt za mediacje w konflikcie Ros. - Jap otrzymał Nagrodę Nobla w 1906 r.

Wykład nr 15 10.04.2003

Doktryny - Koncepcja Nowego Boskiego Przeznaczenia

Doktryna Boskiego Przeznaczenia po raz pierwszy w 1845 zakładał ekspansje w ramach kontynentu amerykańskiego

Nowe Boskie Przeznaczenie - przełom XIX i XX w. - Nawiązywał do zasad tej pierwszej, tzw. Logiczne rozszerzenie, stanowiła rozwinięcie dej doktryny, była programem Amerykańskiej ekspansji poza kontynent; pojecie sformułował Fike w 1885; poczucie wyższości rasowej amerykańskiego narodu, więc powinni prowadzić aktywną misje chrystianizacyjną często wspominano, gdy imperium Am. Zaczęło prowadzić ekspansjonistyczną politykę

- Koncepcja NBP - zbiór poglądów głoszonych przez Turnera(teoria pogranicza), Josaaha Stronga, Bruks Adamsa (wnuk tego Adamsa) i Alfreda Mahan.

Wynikała ona przede wszystkim z szukania rynków zbytu, pragnęli zdobywać ziemie głównie pod nowe osadnictwo rolnicze, związek z Intensywną rekonstrukcją 1865 - 67, okres wzrostu znaczenia finansjery amerykańskiej.

1850 - 1870 Znaczny przyrost eksportu

1866 - nasycenie rynku wewnętrznego i poszukiwanie nowych rynków zbytu

Albert Bewerage „produkujemy więcej dóbr niż jesteśmy w stanie wykorzystać” 1898.

W Stanach ustawodawstwo socjalne nadal nie było jednorodne a przede wszystkim nie było dostateczne.

- Rzecznikami ekspansji imperialno - gospodarczej byli Adams i F. J. Turner

• „Tam gdzie kończy się ekspansja zaczyna się dezintegracja” B. A.

Dwie szkoły propagowały ideały ekspansji gospodarczej

• Ekspansja Lądowo - Agrarna - zdobywanie obszarów pod osadnictwo i kolonizację(do tego Manifest Destini z '45)zakładali możliwość stworzenia „Nowego Pogranicza na północ i południe, granica na PN na Labradorze i na pd. Jukatan

• Ekspansja handlowo - państwowa - bez wytyczonych granic, ale o charakterze nieograniczonym, Sidney Szerwood „Im większy zasięg wymiany handlowej, tym lepiej wykorzystany potencjał gospodarczy”.

Historyk K. Michałek i jego praca na temat Turnera.

„?” 1893 I inne prace i art. w „Atlantic Moun” praca dotyczy podstawowej roli, jakie jakoby odegrało pogranicze w historii stanów.

• Demokracja Amerykańska zrodziła się jako naturalny element w wyniku przesuwania się osadnictwa na Zachód.

• Ekspansja jest „złotym środkiem” na wszelkie problemy ekonomiczne.

• Niebezpieczeństwo dla swego kraju widział w izolacjonizmie.

• Proces ukształtowania granic jest zamknięciem się pierwszego etapu należy kontynuować ekspansję by rozpocząć kolejny etap a co za tym idzie rozwój.

Alfred Mahun „Kto jest panem mórz jest panem sytuacji.” Potrzeba posiadania baz morskich, a także zwolennikiem rozwoju marynarki Wojennej. Prowadził kampanie propagandowe, które zaowocowały powstaniem „białej eskadry” i Akademii Marynarki Wojennej uważał za główne założeni rozwijanie i unowocześnienie floty amerykańskiej. Miał kontakty na najwyższym szczeblu - przyjaciel Roosvelta. Zdefiniował pojęcie Mórz i Oceanów jako szlaku łączącego a nierozdzielającego.

Hawaje pierwszy na nie. „Influence of see Power”, w której pisze o rasowej misji amerykanów.

Koniec wieku XIX odznacza się ogromnym wpływem koncepcji Europejskich.

• Karol Darwin w stanach rozpoczyna się adaptacja jego koncepcji do sytuacji politycznej i społecznej w stanach. Mahum elementy darwinizmu - rywalizacja, jaka ma miejsce to naturalna konkurencja. Występował przeciw ruchom pacyfistycznym (dla darwinowców wojna była czymś zupełnie naturalnym, normalną koleją rzeczy). K. Darwin „O pochodzeniu Gatunku” - przyroda posiada naturalne formy selekcji; dobór naturalny; gdy pojawi się nadmiar jednostek muszą one toczyć walkę o byt. Odwoływali się do niego: John Fiske, przewidywał (rok 1885) że stany są stworzone do odegrania istotnej roli na arenie międzynarodowej z powodu wyższości rasy anglosaskiej.

• Darwinizm społeczny - H. Spencer - adaptacja poglądów Darwina do życia społecznego - zwany ewolucyjnym. Kierował się w badaniach etyką, statystyką społeczną, opierał się na determinizmie biologicznym. Rozwój społeczeństw dokonuje się przez czynniki zewnętrzne (biol i geograf,) i wewnętrzne: Wtórne np. wzrost liczbowy, pierwotne np. inteligencja. Uważał, że idealny ustrój powinien być liberalny, główną zasadą uznawaną przez społeczeństwo powinna być zasada agresji i obrony. William Graham Samner - zasada walki o byt, przeciw ingerencji państwa w stosunki handlowe.

• Elementy Faszyzujące - koncepcje rasowe. Pierwsza teoria rasowa A. de Gabinou podstawa doktryny silnie nawiązywała do koncepcji darwinowskiej(walka o byt). Wykształcone zostały określone rasy i widać w nich dziedziczność. Nawiązywali do niego: H. S. Chamberlein, Lapouqe, Nitche.

Berwerge - Amerykańskie prawo zapanuje w krajach teraz spływających krwią a gdy zapanuje ono tam staną się światłe i jasne i piękne.

W połowie XIX w. - Szkoła teutońska - pochodzenie narodu amerykańskiego i wszystkie swobody są cecha rasy Teutońskiej z nią anglosaskie grupy etniczne, niektórzy przedstawiciele tej szkoły wywodzili l. Ameryk od Niemców - Preskot.

Rasowy charakter i szowinizm - Strong wypowiedź „ludność murzyńska i inne prymitywne rasy” to tylko ogniwa ewolucji żyjące po to by wyłoniła się lepsza rasa - anglosaska. Teraz „murzyni i inni prymitywni” mogą już zniknąć z kart historii.

Wykład nr 16 24.04.2003

Katolicka nauka Społeczna

W 1931 r. pojecie to zostało po raz pierwszy użyte w encyklice Piusa XI; 1891 - Rerum Novarum - rozważania na temat zjawisk Społeczno - gospodarczych.

- Chrześcijańska myśl społeczna (kms) miała swój początek w mowach Ojców Kościoła. Św. Augustyn, który uważał rzeczywistość za realizacje planów Bożych; Św. Bonawentura - rzeczywistość odbicie niebiańskiego Ładu.

- Kartezjusz i Comt - powstają szkoły socjologiczne (pojęcie Comta); początek XIX w. W związku z przemianami gospodarczymi i związanymi z tym problemami. Określają sytuację kościoła, sprawy bezpośrednio związane z rewolucją Francuską i Przemysłową, tworzenie się klas społecznych, rozwijająca się klasa robotnicza, pojawiają się nowe trendy w myśli katolickiej.

• Tradycyjna postawa katolików

• Romantyzm Katolicki - przedstawiciele: Müller, Baader, Gell, Meistre. Władza od Boga, [prawda jedna, objawienie boże przekazywane przez objawione prawo przyrodzone. Zmiany instytucji społecznej i politycznej mogły następować ewolucyjnie w drodze przemian by polepszyć ich relację. Podkreślanie misji cywilizacyjnej kościoła.

• Liberalizm katolicki - Lamennais i Chatobriand - głoszą polityczną ideę wolności ludu, że jest ona przyczynkiem postępu, dobra duchowego i materialnego. Nakazy moralności chrześcijańskiej ponad zasady wolności indywidualnej. Państwo nie musi interweniować, aby zapobiegać złu gospodarczemu. Droga do pokoju społecznego jest podwyższanie moralności robotników. Postulat tworzenia związków dobroczynnych.

Lamennais - wybijał się studiował problemy społeczne, on sam nawrócił się został księdzem, przyjął święcenia a potem znów odszedł od kościoła. Grzegorz XVI wytykał mu jego błędy w 1832 r., później znów papież wyraził swój negatywny stosunek do niego w Singularis Vos.

Nie omieszkał wytknąć też błędów liberałom Pius IX, choć był wyrozumiały jednak do czasu, gdy ogłosił w - 8 XII 1864 encyklikę Quanta Cura z Syllabusem, traktowanym jako spis błędów doktrynalnych. Negacja tendencji racjonalistycznych, możliwość zaakceptowania socjalizmu także tendencji liberalnych w ekonomii przede wszystkim produkcji na zysk, która była nie do przyjęcia, podważenie możliwości stosowania liberalizmu także w polityce. Wywołały dość głośny sprzeciw w odpowiedzi Pius Ix wydał jeszcze jedną osobna broszurę.

- Tworzą się pierwsze szkoły przede wszystkim Szkoła Pokoju Społecznego i Szkoła niemiecka założona przez biskupa mogunckiego Ketteler'a.

• Szkoła Pokoju Społecznego - założona przez Play indywidualistycznego liberała, z wykształcenia technik z zamiłowania filozof i nie miał na początku nic wspólnego z Kościołem. Starał się on pokazać harmonijne współdziałanie różnych grup społecznych, związane z oparciem na twardych zasadach: dekalog i władza ojcowska. Proponował reformy dotyczące przywrócenia praw wiary i moralności. Rozwiązanie, co do stosunku pracodawców miało być system stałych zobowiązań. Podjął próbę pogodzenia pracy z życiem rodzinnym.

• Niemiecka - Wilhelm Emanuel Kettler - gł. Czerpał z Tomasza z Akwinu. W swoich rozważaniach kładł głównie nacisk na sprawy organizacyjne i rozwój związków zawodowych robotników, które powinny mieć pięć podstawowych cech:

1. Wyraz woli społeczeństwa

2. Poruszanie kwestii ekonomiczno - społecznych nie politycznych

3. Na zasadach solidarności

4. Powinny obejmować ludzi danego zawodu

5. Powinny być niezależne od państwa, ale powinien być sprawiedliwy mecenat ze strony państwa.

Sprawa z płacą - „Jaka praca taka płaca”; ustalić długość dnia pracy, zakaz pracy w święta i niedzielę, dzieci w fabrykach od 14 lat, zakaz pracy dla kobiet zamożnych, zakaz pracy w jednym miejscu młodych kobiet z mężczyznami.

- Lata 80.

1883 - na zamku w Haid doszło do powstania komitetu społeczno ekonomicznego - tezy Haidzkie nawiązywały do postulatów Kettlera.

Unia Fryburdzka - 1884 - 1891 stworzyła podstawy do Rerum Novarum 15 05 1891 - Leon XIII, ogłaszano też wcześniej encykliki, które poruszały tematy społeczne z 1883 mówiąca o Chrześcijańskim ustroju państwa z 1887 ( nie wiem, o czym ale to jest chyba ta o pochodzeniu władzy) i z 1888 Libertas - wolność osobista.

Rerum Novarum - zarys praw i obowiązków robotnika zgodnie z myślą chrześcijańska, mowa o własności; socjalizm znów potępiony jako fałszywe rozwiązanie, własność wspólna szkodliwa dla robotnika i stanowi zagrożenie dla jego rodziny. Ograniczenie zasadniczo interwencji państwa.

III Republika Francuska - synteza.

Po 1870 rozwój ekonomiczny raczej kiepsko. Gdyż zależny był od przynależności Alzacji (przemysł tekstylny) i Lotaryngii ( rudy żelaza), które Francja niestety straciła. W produkcji światowej przesuwa się z 2 pozycji na 4. Specyfika rozwoju wsi, niski przyrost naturalny. Zarówno proces koncentracji produkcji jak i kapitału niski, tylko jakiś syndykat metalurgiczny, w latach 80 próba porozumienia między budującymi maszyny i przemysłu zbrojeniowego.

Praktycznie do 1875 r. chwiejność polityki, jednak w tym roku tworzą się podstawy konstytucji Francuskiej. Trzy ustawy podstawowe wchodzące w skład konstytucji:

1. O organizacji Senatu z II 1875 r.

2. O Organizacji władz Państwowych z II 1875 r.

3. O wzajemnych stosunkach między władzami państwowymi z VII 1875 r.

Prezydent - inicjatywa ustawodawcza, siły zbrojne, mianowanie urzędników cywilnych i wojskowych.

Izba Wyższa (Senat) - powoływano 300 z tego 75 dożywotnio, reszta z wyborów w 1884 zniesiono senatorów nieusuwalnych. Ani Posłowie ani Senatorowie nie podlegali kontroli ze strony wyborcy.

Izba Niższa (Deputowanych) - mogła być rozwiązana przez Prezydenta.

Przy wyborach ograniczenia praw wyborczych dotyczyły tylko kobiet i osób, które nie zamieszkują danego okręgu dłużej niż 6 miesięcy, - czyli robotników.

Organizacje Robotnicze - Socjalizm francuski

Lyon Latarque i Le Guit „Równość” w 1879 r. w marsylii odbył się swoisty kongres decydujący o powstaniu „Partii Robotniczej Francji”. W Listopadzie 1880 r. Pierwsza organizacja Marksistowska, w programie przede wszystkim postulat równej płacy dla kobiet i dla mężczyzn.

1882 - rozłam mamy:

- Posybilistów (możliwość) pokojowa przebudowa społeczeństwa z wykorzystaniem istniejących możliwości. Zyskał popularność tam gdzie dominowała drobna wytwórczość.

Wzrost organizacji(?) Związków zawodowych ok 1890 r. istnieli Gendyści, posybiliści, Allenaniści (od Armaunda - jedyny francuski anarchista, jakiego znam i ma nazwisko na A czy może Blandyści????) Stworzył anarcho- syndykalizm, Marksiści.

1895 próby zjednoczenia ruchu zawodowego zróżnicowanie poglądów, co do warunków walki politycznej.

1903 połączenie Blandystów i aliansu Komunistycznego stworzyli Socjalistyczną Partię Francji (SPF) pod przewodnictwem La Flalsa i (?). Marksiści stworzyli Francuska Partię Socjalistyczną (FPS)

1905 SPF+FPS = FSMR (Francuska Sekcja Międzynarodówki Robotniczej)

1906 program Sarell stworzony w Amiens akt mówiąc o politycznej akcji bezpośredniej, czyli strajku powszechnym.

Wykład nr 17 z 08.05.2003

Gospodarka Imperialna

Centralizacja Kapitału- kapitał finansowy, nie tylko wywóz kapitału, ale i eksport przykład Francja.

- Lata 90 moment ustąpienia Bismarcka z Urzędu, początek ery wilhelmińskiej, Niemcy dążą do rozwoju polityki kolonialnej. Kompleks niższości Niemiec w stosunku do Anglików. Tzw. Kompleks narodu niemieckiego.. Sprawa połączenia pojęć Feudalnych z militaryzmem i monarchizmem. Niemcy, ściśle imperialni bez cech liberalnych i demokratycznych. II rzesza powstała w wyniku kompromisu pomiędzy junkierstwem a burżuazją.

Konstytucja - Pruski Sztab Generalny - Minister wojny i Sztab Wojskowy odpowiedzialne przed parlamentem Rzeszy (Raichstag) wybierany na podstawie demokratycznej ordynacji, był on pozbawiony konstytucyjnie wpływu na rząd- Rada związku (Bundesrat) - emanacja władzy wykonawczej. W ordynacji wyborczej wyraźne przywileje junkrów. 1879 W Niemczech zerwano z zasadą wolnego handlu. Układy handlowe capriviego(90-94) nie zrywały one z zasadą protekcjonalizmu. Budowa kanałów śródlądowych. (1893 - Związek Rolny).

Partia wolnomyślna rozłam za rządów capriviego - Barth Teodor - lewicowy liberał, redagował „Natzion”, akceptacja ustroju politycznego Anglii, celem liberalnej myśli niemieckiej powinno być stworzenie systemu równowagi sił politycznych.

Besserman i Neuman w 1907 r. weszli do rządu jako przedstawiciele liberalni chcący pogodzić nurt liberalny z polityka ekspansjonistyczną. Strassweman - wojna światowa rzecznik programu aneksyjnego. Wzrost znaczenia Niemieckiej klasy robotniczej.

- stagnacja wewnątrz wpływała na pogląd on konieczności aktywności w polityce zewnętrznej. Dochody z ekspansji gospodarczej są walorem, czynnikiem rozładowującym napięcia rewolucyjne.

- Stworzenie Partii Socjaldemokratycznej - represje Bismarck wycofanie się z tego kursu w 1890 r. trwały od 1878. Pod koniec XIX w. żywiono przekonanie ze socjalizm będzie tracił swe rewolucyjne ostrze.

- socjalizm z Katedry - propagowanie idei Socjalistycznych, konieczność zerwania z czysta koncepcja liberalna.

- Neuman był jednym z przywódców ruchu chrześcijańskiego rewolucyjnego, zbyt radykalny program społeczny.

- istotą państwa jest siła, więc socjaldemokracja powinna popierać politykę zagraniczną i wojskową rządu.

- Światowa potęga Niemiec, była także w interesie socjalistów. W latach 90 Socjaldemokracja przestała być czynnikiem rewolucyjnym, w 1891 r. powstał program erfurcki - pozornie marksistowski, ale nie mówił o konieczności obalenia monarchii.

Ideologia Wilhelmińska była imperialna (?I co dalej?), Hasła nawołujące do ekspansji, brak możliwości do rozwoju jedyne wyjście to podbój.

- H. von Treitzke?? - Osoba związana z poglądem z silnym nacjonalizmem z pogarda dla małych narodów. Postawa negatywna wobec Francji i Anglii elementy antysemityzmu Kult siły i Oręża jako jednego argumentu.

- Związek Wszechniemiecki - Hasse 1894. Związek marchii Wschodniej, Towarzystwo Kolonialne, Związek przeciw Socjaldemokracji, Liga Morska, Liga Przyjaciół Żołnierstwa. Ich zwolennikami były środowiska inteligenckie niemieckie.

- Doktryny rasowe - cele All Deutch - grupy wszechniemieckie: Tworzenie imperium kolonialnego, budowa floty Niemieckiej i jej rozbudowa by konkurować z Anglia, zdławienie mniejszości narodowej, polskiej i Francuskiej, Oczyszczenie Państwa Niemieckiego z wpływów żydowskich, zaspokojenie niemieckiego głodu ziemi. Organizacja wszechniemiecka udzielały poparcia tendencjom germanizacyjnym (Hakata).

- Hasse - planował utworzenie swoistej unii celnej jako podstawę utworzenia przyszłej federacji w oparciu o Niemcy i Austro - Węgry, Belgia i Holandia+ Szwajcaria i Rumunia. Wszechniemiecka koncepcja MittelEuropy, dyskusje na temat tego, kto jest autorem, choć przyznawali się do niej All Deutch.

- Bernardti?? - Akceptacja siły, rozstrzygniecie sporów droga wojenna, utrzymanie pokoju nie powinno być celem polityki, głównie zwracał się przeciw Francji chciał ją zniszczyć tak by nigdy nie stanęła na drodze. Rząd jednak nie chciał wojny, z czego niezadowoleni byli AD.

- Class skupienie władzy w jednym ręku wodza naczelnego, czynnik mający uzdrowić strukturę państwa. Zagrożeniem nr 1 Żydzi zaraz po nich socjaliści i kramarstwo rozumiane jako burżuazja handlowa gdzie istnieją silne wpływy kosmopolityzmu, co oczywiści było nie do przyjęcia w państwie narodowym. Teatr, Prasa, kultura - nośnik rozkładu moralnego. Celem reform uzdrowienie moralne, ćw. cielesne.

- Historiografia niemiecka - zjawisko typowe dla tego kraju służyć miała szerzeniu nacjonalizmu? Treine, Durlen, Dalman, Theodor Mommsen, Johann Gustaw Droysen, Karl Lamprecht.

- Mit równowagi światowej - rola Niemiec w rywalizacji z Anglia porównywana z rywalizacją Napoleona.

- Tyrpitz „przyszłość Niemiec leży na morzach”. 1897 Pierwszy projekt rządowy, który przewidywał budowę 1 pancernika i 3 krążowników. Kanclerzem w 1897 Hohenllohe do 1900 r.

Wykład nr 18 z 15.05.2003.

Film - Wielka Wojna

- 9 ml. Poległych przez 4 lata wojny, użyto po raz pierwszy broni chemicznej, bombardowano cele cywilne, masowo i ludobójstwo.

- Niemcy odczuwali konieczność uznawania ich kraju w świecie, próbowali zagwarantować sobie status mocarstwa.

- Wilhelm II - symbol dumy narodowej, przygłuchawy i z bezwładem lewego ramienia wnuk Wiktorii.

- do 1905 r. powstał trzon floty wojennej.

- sufrażystki atakowały kościoły, uważane za symbol dominacji mężczyzn.

- Socjaliści we Francji Jean Jares - przywódca plan arbitrażu w razie wojny, zabito go przed wybuchem wojny - symbol - skoro on niczyje jedynym wyjściem jest wojna.

Kongres w Bazylei - przeciw angażowaniu się w Wojny Bałkańskie - 1912 r.

Niemieccy socjaliści organizacje miały miliony członków i były doskonale zorganizowane, ale w chwili wybuchu wojny górę wziął patriotyzm.

- darwinizm „wojna jako oddzielenie ziarna od plew” [Tako rzecze zaratrusta???]

Udział Turcji w I wojnie Światowej

Traktat z Serbia

- turcja do wojny przystąpiła pod wpływem Młodo Turków, którzy dopchnęli się do władzy w 1908 r. decyzja ta była skrajnym brakiem odpowiedzialności brak przygotowania.

- Listopad 1914 r. WB ogłasza aneksję Cypru, formalne oderwanie Egiptu od turcji, choć wiemy, że naprawdę miało to miejsce wcześniej - 18.12.1914 r.

- przesunięcie działań wojennych na bliski wschód i wykorzystywanie ich do akcji dywersyjnych militarnych w Rosji.

- Imperium Osmańskie - układy narodowościowe(1 ml 800 tys. km²) skupiały Ok 22 ml ludności w tym arabska 5,5 ml, 2 ml Ormianie dalej Grecy, Żydzi i Kurdowie.

- nierozwinięte linie kolejowe i bite, zależność turcji od Niemiec. Gen. Von sanders - koordynacja sił niemieckich na terenie Turcji.

- front Kaukaski - z Rosja; Front dardanelski - walki z bryt. i Fr.; Front Syryjski; front mezopotamski- 15.12.1917 r. wycofanie się wojsk rosyjskich z terenu ormiańskiego; front zakaukaski - koncepcja włączenia Ormian do walk za obietnice utworzenia autonomii Armenii. Listopad 1914 r. początek działań, Turcy wkraczają do Betunii i Karsu, XII 1914 - katastrofa sił osmańskich w I 1915 r. Rosja pokonała Greków na tym terenie. Neutralność Persji 15. XI 1915 r. do 1917 roku nie udało się wyprzeć Turków; Front Sueski(Palestyński) próba anty brytyjskiego powstania w Epirze. Cemal - główno dowodzący armii Osmańskiej, chciał sforsować kanał i wyzwolić Egipt, Churchill chciał zająć Stambuł. Upadek Serbii a Bułgaria do Centralnych.

Traktat brzeski Niemcy zgoda na przyłączenie do Turcji terenów rosyjskich zdobytych na Turkach w 1878 r., czyli Kars i Betunia

- Pokoje po I Wojnie Światowej V 1919 Rada pięciu mandaty arabskie rodzaju A; severs 1920.

8

---