Jacek Szmatka „Małe struktury społeczne”
„Dwa oblicza struktur socjometrycznych”
Szereg badań socjologów wskazuje na fakt dużego prawdopodobieństwa, iż to właśnie powstanie struktury socjometrycznej przekształca luźny zbiór jednostek w grupę społeczną, czyli struktura socjometryczna → grupa społeczna
Ludzie wchodzą we wzajemne interakcje, łączą się razem, albowiem odczuwają taką potrzebę, doświadczają takiej potrzeby jako własnej. Dzieje się tak niezależnie od tego, czego miałoby owe pragnienie dotyczyć. - bycia akceptowanych przy innych
Podstawą łączenia się jednostek w grupę jest silna indywidualna potrzeba emocjonalna → czynnikiem inicjującym procesy prowadzące do powstania określonych układów wewnątrzgrupowych są silne, indywidualne, wewnętrzne potrzeby emocjonalne jednostek
Struktury socjometryczne są zatem w odróżnieniu od innych struktur wewnątrzgrupowych, zakorzenione daleko silniej w jednostkowych stanach afektywnych, to jest w dążeniach i uczuciach, a owo zakorzenienie jest szczególnie wyraźne w wypadku ukrytej, głębokiej części tych struktur
Tworzenie się grupy jest możliwe dzięki procesowy samokategoryzacji odwołującej się do zewnętrznie wyznaczonej cechy grupowej. (świadomość odrębności)
„Czynniki generujące strukturę socjometryczną”
Według Paula V. struktura socjometryczna odnosi się do wzorów stosunków pomiędzy uczuciami w grupie, wyrażania sympatii i antypatii pośród członków grupy.
Atrakcyjność interpersonalna powoduje, że postawy i wartości wśród członków grupy silnie się upodabniają, lecz podobieństwo postaw i wartości jest przypuszczalnie głowną determinantą atrakcyjności interpersonalnej. (procesy te się warunkują)
Logika zdarzeń prowadzących do krystalizowania się struktury socjometrycznej:
a. potrzeby emocjonalno-afiliacyjne. Czynnikiem pierwotnym są indywidualne potrzeby jednostek, potrzeba wzajemnego nagradzania się,
b. dystanse międzyludzkie - bliskość fizyczna ludzi. Liczne badania wskazują na to, że dystans pomiędzy ludźmi, możność kontaktu osobistego jest najważniejszym czynnikiem wpływającym na natężenie interakcji między jednostkami. Im bliżej ludzie są względem siebie w sensie przestrzennym, tym bardziej prawdopodobne, że staną się dla siebie atrakcyjni
Podobieństwo postaw. Twierdzi się, że ludzie o podobnych postawach będą częściej dla siebie atrakcyjni. Dopiero gdy intensyfikacji interakcji będzie towarzyszyć postrzegane podobieństwo przekonań i interesów , zapoczątkowany zostanie proces rozwijania „poczucia przyjaźni”.
---> proces wyłaniania się wzory atrakcyjności interpersonalnej
„ Struktura socjometryczna, atrakcyjność interpersonalna, spójność - dystynkcje pojęciowe”
1. Spójność określana bywa jako stopień, w którym grupa trzyma się razem jako całość, spójność jest istotną właściwością małej grupy LUB spójność jest to albo całościowe pole sił, które działają na członków w kierunku pozostania w grupie lub w kierunku powstrzymania jednostki przed jej opuszczeniem
Wzór atrakcyjności interpersonalnej w grupie to innymi słowy wzór wyborów i odrzuceń pomiędzy członkami w grupie, bilans atrakcyjności i repulsji wzajemnej jednostek
Spójność grupy nie jest czymś w rodzaju syntetycznej, aregacyjnej właściwości grupy, lecz jej właściwością emergentną, globalną, istniejącą na poziomie grupy jako całość
„Głębokie struktury spójności grupowej”
Spójność jest oczywiście rezultatem potrzeb afiliacyjnych jednostek, jest także pewnym refleksem typu przywództwa w danej grupie i efektem działania procesu grupowego, a zwłaszcza wpływu grupy jako całości na jednostkę. Ale przede wszystkim określony poziom spójności grupy jest wynikiem nacisków i przymusu, jaki na jednostki wywierają określone, wyspecjalizowane karzące struktury grupowe, głębokie kulturowe struktury małych grup. (aaaaaaaa!!!!)
kultura grupy (głęboka struktura punitywna odpowiedzialna za spójność grupy) , na którą składają się między innymi wszelkiego typu systemy wartości i norm wewnątrzgrupowych, specyficzna etyka pracy, jaka dominuje w grupie, złożona sfera języka jako środka komunikowania się, jego idiomy, charakterystyczna dla grupy filozofia stosunków wewnątrzgrupowych.
Grupy ekstrapunitywne zdominowane przez ekstrapunitywną kulturę rozwiązują swe wewnętrzne problemy, a więc przede wszystkim rozładowują wewnętrzne konflikty oraz utrzymują wewnątrzgrupową spójność na optymalnym poziomie metodą kozła ofiarnego. Jest to skrajny typy kultury grupowej, niemniej łatwo jest znaleźć jego przykłady. Grupa tego rodzaju skutecznie sprzyja głębokim procesom deindywidualizacji jednostki, które pobudzają agresywne, kontrolowane przez grupę działania. (np. ruch nazistów)
Grupy intrapunitywne: cechuje je orientacja do wewnątrz oraz poszukiwanie kozła ofiarnego jako środka rozwiązywania własnych problemów. Jednakże struktury karzące tych grup są mniej agresywne i ekspansywne, co powoduje, że ich członkowie koncentrują się na osobistych grzechach, pokucie za grzechy. (np. grupy religijne). Tutaj stosunki wewnątrzgrupowe także są hiearchiczne i antagonistyczne. Spowodowane jest to tym, że członkowie tych grup są uzależnieni od władzy. Charakterystyczną cechą kultury tych grup jest ukryta idea, że zewnętrzne potrzeby jednostek muszą być kontrolowane, na te zaś, które kontroli poddane być nie mogą, zostaje nałożona sankcja ostracyzmu.
Grupy niepunitywne - w grupach tych nie występuje dążenie do systematycznego stosowania nacisku i przymusu wobec ich członków. Członkowie tych grup dążą natomiast do pełnego wyrażania swych motywów i uczuć, aczkolwiek dużym uproszczeniem byłoby powiedzenie, że wolność jednostki jest w nich miększa, albowiem naciski strukturalne nie są tak drastyczne.
-----> czy wysoce spójna grupa będzie czymś niebezpiecznym, czy nie, zależy właśnie od typu kultury grupowej
„ Atrakcyjność interpersonalna i struktury socjometryczne. Tworzenie się podziałów wewnątrzgrupowych:podgrupy i kliki.”
Kliki - podzespół członków grupy, których przeciętna wzajemna sympatia jest większa niż ich przeciętna sympatia dla innych członków grupy
Dwa pojęcia charakteryzujące strukturę socjometryczną grupy :
- grupa jednolita - występuje wówczas, gdy jej członkowie lubią się wzajemnie
- grupa podzielona -istnieje w niej tendencja do skrajnej sympatii i do skrajnego braku sympatii
A nawet wrogości
Typy struktur socjometrycznych:
Prosta struktura socjometryczna rodzi się na skutek niewielkiej liczby wymiarów i braku korelacji między nimi. Przykładem grup, w których powinna się pojawić ta struktura są różnego typu społeczności prymitywne. (będzie sprzyjać tworzeniu niewielkiej liczby dużych klik)
Zdychotomizowana struktura socjometryczna - cechuje się małym stopniem jednolitości wewnętrznej, albowiem kliki mają tendencję do stawiania siebie w opozycji
Jeśli liczba istotnych charakterystyk społecznych jednostek należących do grupy jest duża, lecz nie są one ze sobą powiązane, to jest posiadanie danej dechy nie pociąga za sobą konsekwencji w postaci wielu dalszych charakterystyk, wówczas powstanie „Wzajemnie sprzęgająca się” struktura socjometryczna - jest to struktura, w której istnieje stosunkowo duża liczba małych, słabo zróżnicowanych klik.
Struktura spolaryzowana - powstaje ona wówczas, gdy jednostki w grupie cechują się dużą liczbą istotnych wymiarów, wymiary te zaś bądź właściwości są silne i zgodnie wzajemnie powiązane, tak iż zaczynają tworzyć układy syndromatyczne. W takiej strukturze wzrośnie ilość podgrup, lecz także pojawi się tendencja do wzrostu wielkości skrajnych grup społecznych
PROCES I REGUŁY DZIAŁANIA STRUKTUR SOCJOMETRYCZNYCH
„Wielkość grupy jako czynnik sprzyjający spójności grupowej”
Wielkość grupy jest czynnikiem sprzyjającym utrzymywaniu spójności na optymalnym poziomie. Wielkość grupy umożliwia bądź uniemożliwia utrzymywanie pomiędzy członkami bezpośrednich, osobistych kontaktów.
Ta możność bezpośrednich kontaktów ze wszystkimi członkami grupy pozwala na identyfikacje każdego innego członka, jako JEDNOSTKI.
Struktura socjometryczna i wzory atrakcyjności interpersonalnej mogą umożliwić znalezienie doskonałego kryterium określającego granice małej grupy społ.
„Zmiany przebiegu komunikacji wewnątrzgrupowej pod wpływem wzrostu spójności.”
Podstawowa prawidłowość polega na tym, iż w grupach wysoce spójnych komunikacja wewnątrzgrupowa jest bardziej rozwinięta niż w grupach niespójnych
Wzrost częstotliwości kontaktów dzięki silnie rozbudowanej sieci komunikacyjnej powoduje powstawanie silnych postaw pozytywnych i sprzyja wzajemnemu ciążeniu jednostek ku sobie, a nie odwrotnie.
„Efektywność i produktywność grup spójnych”
Obserwuje się, że struktura socjometryczna wysoce spójnej grupy silniej motywuje jej członków do podtrzymywania pomyślności grupy, do osiągania jej celów i do uczestnictwa w jej działaniach, lecz z drugiej strony twierdzi, że spójność nie są ze sobą nierozerwalnie związane.
Wysoce spójne grupy są bardziej efektywne niż mniej spójne w osiąganiu jakichkolwiek celów przez członków i zaakceptowanych przez grupę, członkowie bardziej spójnych grup częściej i z większym powodzeniem realizują cele niż członkowie grup mniej spójnych
Generalnie rzecz biorąc, model przewiduje, że spójność i współpraca są pozytywnie skorelowane z produktywnością.
„Zdolność grup spójnych do wywierania wpływu na członków i konsekwencje tego zjawiska”
Badacze tej sfery na ogół zgodnie stwierdzają, ze grupy o wysokim stopniu spójności wykazują skłonność do ścisłego kontrolowania postawi i działań swych członków
Stwierdzono, że
Silniejszą tendencję pojedynczych członków grup spójnych do wpływania na innych i ich większą podatność na takie wpływy
Członkowie wysoce spójnych grup wykazują silniejszy konformizm wobec sądów większości
Grupy wysoce spójne przejawiają nie tylko skłonność do konformizmu, ale mają tez tendencję do odrzucania dewiantów
Grupy wysoce spójne i jednostki w tych grupach przejawiają silniejszą niechęć wobec zmiany opinii
Grupy o wysokiej spójności chętniej przyjmują innwoacje
W grupach wysoce spójnych komunikowanie to początkowo jest częstsze niż w grupach mało spójnych. Grupy o niskim poziomie spójności pod tym względem są jakby bardziej stabilne, nie obserwuje się u nich tak silnych wahań natężenia komunikacji
Generalnie rzecz biorąc, dane wskazują, iż struktury socjometryczne, podnosząc poziom spójności grupowej, mogą być i są źródłem władzy społecznej. Można stwierdzić, że członkowie grup wysoce spójnych będą mieli większą władzę nad innymi osobami w grupie,
grupy spójne w silniejszym stopniu dominują nad swymi członkami.
„Przekroczenie bezpiecznego poziomu spójności”
Deindywidualizacja jednostek - grupa wymusza jednolitość postaw i zachowań. Pojawia się silna presja w kierunku uniformizmu i konformizmu jednostek wobec grupy
(badania Zimbardo - twierdzi on, że deindywidualizacja powoduje niewielką początkowo transgresję, której następstwem jest jednak stopniowe zwiększanie się zachowania antynormatywnego)
Syndrom grupowego myślenia. W sensie strukturalnym przekroczenie tak zwanej bezpiecznej bariery spójności pobudza w grupie procesy prowadzące do powstania tego syndromu. Jak to się dzieję?
Powstaje poczucie (iluzja) tego, że w grupie nie może stać się nic złego. Iluzja ta tworzy poczucie skrajnego optymizmu i skłania do podejmowania skrajnego ryzyka
Pojawiają się kolektywne wysiłki zmierzające do usprawniania, przyśpieszania samego procesu podejmowania decyzji, których faktycznym celem jest jednak wytłumienie ostrzeżeń
Rodzi się wiara w wewnętrzną moralność grupy skłaniająca jej członków do ignorowania etycznych i moralnych konsekwencji swych decyzji
Pojawia się stereotypowy obraz rywali i wrogów jako zbyt słabych, aby byili zdolni się przeciwstawić
Na każdego członka grupy, który zdecydowanie przeciwstawia się wszystkim grupowym stereotypom wywierana jest bezpośrednia presja
W grupie rodzi się autocenzura dewiacji w stosunku do wyraźnego konsensusu grupowego
W grupie pojawia się iluzja jednomyślności dotycząca ocen zgodnych z poglądem większości
W grupie pojawią się samozwańczy strażnicy myśli