Organizacja rachunkowości
Uregulowania prawne
Metody i zasady rachunkowości
Zakładowy plan kont
Polityka rachunkowości
Księgi rachunkowe
Rachunkowość jednostek prywatnych i budżetowych
Kolokwium
Wykład 1
13.02.2012
Rachunkowość to najstarsza dyscyplina wśród nauk ekonomicznych, należy do grupy nauk stosowanych.
Rozwój ewidencji był uwarunkowany konkretnymi potrzebami rozwijającego się życia gospodarczego.
Pierwsze formy ewidencji - umowne znaki na skałach, kościach, kawałkach drewna
Rozwój kultury i gospodarki - zapiska na tabliczkach glinianych i woskowych, a następnie na papirusie czy pergaminie
Przełom - średniowiecze
Burzliwy rozwój życia gospodarczego - kupiectwa, handlu, banków
Rozległe, skomplikowane transakcje handlowe, odpowiedni system informacji liczbowych.
Powstaniu takiego systemu sprzyjały: wysoki poziom kultury oraz powszechne wprowadzenie cyfr arabskich i dziesiętnego układu pozycyjnego, co ułatwiło technikę obliczeń i zapisów.
Rachunkowość w pierwotnej formie powstała we Włoszech w połowie XIIw. Od XIw we Włoszech postępowała koncentracja przedsiębiorstw handlowych i banków, powstawały liczne ośrodki handlowe głównie w miastach północnowłoskich prowadzących wymianę z krajami bliskiego jak i dalekiego wschodu.
Wiele nazw pochodzi z włoskiego: bilans, debet, credit, storno.
Rachunkowość rozwijała się wraz z rozwojem przedsiębiorczości (powstanie manufaktur).
Oprócz klasycznej włoskiej formy ewidencji księgowej powstały:
Forma angielska
Francuska
Niemiecka
Zwłaszcza zasługująca na uznanie forma tabelaryczna (niesłusznie nazwana amerykańską, gdyż twórcą był francuz DEGRANDE)
Zwrot nastąpił w drugiej połowie XIXw, a zwłaszcza w XX. Wpływ na to miała rewolucja przemysłowa i później rozwój przedsiębiorstw kapitalistycznych.
Powstanie spółek akcyjnych, a następnie koncerny i to spowodowało, że dotychczasowe formy były niewystarczające.
Wytworzyły się nowe formy rachunkowości - rachunkowość przebitkowa, a jednocześnie zwiększyło się zapotrzebowanie na informacje.
Rosło znaczenie rachunku kosztów, wykształciły się nowe koncepcje (np, progresywna analiza finansowa).
Rachunkowość w Polsce
lata 30-ste
Normy rachunkowości uregulowane na podstawie aktów prawnych regulujących działalność spółek handlowych odpowiadały normom najbardziej rozwiniętych krajów europejskich.
Lata powojenne
Odbiegało od standardów państw zachodnich.
Przyczyny powstania różnic:
1. Celem była i jest pomoc w podejmowaniu decyzji (a było centralne planowanie)
2. Monopol administracji państwowej na stanowienie reguł postępowania
- centralne planowanie
- brak gospodarki rynkowej
- odbiorcy sprawozdań finansowych
- zarządzanie procesami produkcyjnymi
Lata 70 i 80-te
1983 - Podstawa prawna rachunkowości:
Rozporządzenie Ministra Finansów wydane na mocy delegacji do ustawy o zobowiązaniach podatkowych.
Podporządkowanie rachunkowości prawu podatkowemu.
1989
1. Prywatyzacja
2. Rozwój rynku kapitałowego
3. Łączenie się przedsiębiorstw
Etap 1
Rozporządzenie MF z 15.01.91 w sprawie zasad prowadzenia rachunkowości i wprowadziło nowe zasady ostrożnej wyceny.
Etap 2
1994 - Ustawa o rachunkowości (sporządzenie przez jednostki inne niż banki skonsolidowanych sprawozdań finansowych)
Uregulowania prawne
Ustawy:
28.04.1936 - Prawo Wekslowe
11.05.1936 - Prawo Czekowe
23.04.1964 - Kodeks Cywilny
26.07.1991 - o podatku dochodowym od osób fizycznych
15.02.1992 - o podatku dochodowym od osób prawnych
29.09.1994 - Ustawa o rachunkowości
29.06.1995 - o obligacjach
29.08.1997 - ordynacja podatkowa
29.08.1997 - Prawo Bankowe
15.09.2000 - Kodeks Spółek Handlowych
27.07.2002 - Prawo Dewizowe
11.03.2004 - o podatku od towarów i usług
02.07.2004 - o swobodzie działalności gospodarczej
29.07.2005 - o ofercie publicznej i warunkach wprowadzenia instrumentów do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych
Rozporządzenia MF
12.12.2001 - w prawie zasad sporządzania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych
12.12.2001 - w sprawie szczegółowych zasad sporządzania sprawozdania finansowego jednostek powiązanych
30.12.1999 - w sprawie klasyfikacji środków trwałych
06.04.2004 - w sprawie polskiej klasyfikacji wyrobów i usług
Zarządzenie Prezesa NBP z dnia 29.05.1988 w sprawie form i tryba przeprowadzania rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem banków.
Międzynarodowe Standardy Rachunkowości
Pierwszoplanową rolę w skali międzynarodowej przy harmonizacji rachunkowości odgrywają:
IASB - Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
IFRIC - Komitet ds. Międzynarodowej Interpretacji sprawozdań finansowych
OECD - Organizacja ds. Wspólnoty Gospodarki i Rozwoju
ONZ - Organizacja Narodów Zjednoczonych
„Standardy rachunkowości” ≠ „Standaryzacja rachunkowości”
• norma prawna • ujednolicenie standardów
• nie mają przepisów prawnych
• są to wzorce działań
• zabezpieczone sankcjami
MSR
1. MSSF - Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej
2. MSR - Międzynarodowe Standardy Rachunkowości
3. Interpretacji wydanych przez Komitet ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
Z art.2 ust.3 Ustawy o Rachunkowości - jednostki sporządzające sprawozdanie finansowe zgodnie z MSR stosują przepisy Ustawy o Rachunkowości tylko w sprawach nieuregulowanych przez MSR.
Art.10 ust.3 Ustawy o Rachunkowości - jednostki wykorzystują MSR tylko w prawach nieuregulowanych przepisami ustawy oraz w przypadku braku odpowiedniego standardu krajowego.
MSR nie wskazuje jakie jednostki powinny je stosować.
Obowiązek stosowania MSR wynika z rozporządzenia 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady.
W Polsce zgodnie z Ustawą o Rachunkowości obowiązek sporządzenia sprawozdania finansowego zgodnie z MSR dotyczy skonsolidowanych sprawozdań finansowych emitentów papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu oraz banków.
Na treść każdego standardu rachunkowości składa się:
- wprowadzenie
- wyjaśnienia
- omówienie standardu
- data obowiązywania standardu
Obecnie mamy MSR 1-41 (30 funkcjonujących)
MSSF 1-8
Definicja dyrektyw zbliżona jest do definicji standardów rachunkowości.
Do podstawowych należą:
Dyrektywa IV z 25.07.1978 w sprawie rocznych jednostkowych sprawozdań finansowych spółek
Dyrektywa VII z 13.06.1983 w sprawie skonsolidowanych sprawozdań finansowych
Dyrektywa 2006/46/We z 14.06.2006 zmieniająca dotychczasowe dyrektywy w sprawie rocznych jednostkowych skonsolidowanych sprawozdań finansowych spółek, banków i innych instytucji finansowych oraz zakładów ubezpieczeniowych
Wykład 2
27.03.2012
Przedmiot rachunkowości:
Majątek przedsiębiorstwa i jego źródła pochodzenia - jest tu również bilans otwarcia(nasz majatek na sam początek). Składa się z majątku trwałego i zapasów oraz środki pieniężne, a w pasywach kapitał podstawowy (założycielski)
Procesy gospodarcze (przychody i koszty) - każdą najmniejszą operację trzeba zapisywać
Wynik finansowy (zysk lub strata)
Metody rachunkowości:
Bilansowa - polega na ujmowaniu, grupowaniu i przedstawianiu majątku przedsiębiorstwa i wszystkich zjawisk gospodarczych dwustronnie i równoważnie - bilansowo
Podmiotowa - rachunkowość jest prowadzona odrębnie dla każdego podmiotu gospodarczego.
W rachunkowości konkretnego przedsiębiorstwa ujmowane są nie tylko majątek i kapitały tego przedsiębiorstwa, ale także pojedyncze operacje gospodarcze(operacje księgowe) dotyczące jego działalności
Grupowania - polega na ujmowaniu operacji gospodarczych w jednorodnych grupach (np. rzeczowe aktywa trwałe itd.)
Struktura rachunkowości
Klasyczny podział rachunkowości obejmuje trzy zasadnicze człony:
Księgowość
Rachunek kosztów - analiza kosztów działalności (zazwyczaj większe przedsiębiorstwa mają bardziej rozbudowany rachunek kosztów)
Sprawozdawczość finansowa -
Funkcje i zadania rachunkowości
Rachunkowość spełnia w stosunku do podmiotu gospodarczego następujące funkcje:
Informacyjna
Kontroli wewnętrznej
Sprawozdawczą - element końcowy rachunkowości
Analityczna - interpretacyjna
Statystyczna - jednostki gospodarcze muszą dostarczyć informacje statystyczne ( są wybierane te przedsiębiorstwa losowo)
Użytkownicy - odbiorcy informacji
Zewnętrzni (rachunkowość finansowa)
Aktualni i potencjalni inwestorzy
Wierzyciele
Banki
Organy państwowe
Wewnętrzni (rachunkowość zarządcza)
Pracownicy
Kierownictwo
Zarząd
Rachunkowość finansowa:
roczne sprawozdanie finansowe
Skonsolidowane sprawozdanie finansowe
Wnioski kredytowe
Rachunkowość statystyczna
Rachunkowość podatkowa
Rachunkowość zarządcza:
Analiza segmentów w podziale na produkty, rynki, odbiorców
Analiza kosztów i wydatków
Planowanie finansowe
Analiza rentowności, płynności, solidności
Analiza działalności
Zasady rachunkowości:
Uniwersalne - wykorzystywane we wszystkich gospodarstwach
Zasada dwustronnego zapisu każdej operacji gospodarczej
Zasada periodyzacji, czyli okresowych sprawozdań finansowych
Podstawowe - nadrzędne
Podstawowe - podrzędne
Polskie prawo o rachunkowości stawia podmiotom gospodarczym wymogi co do warunków prawidłowego prowadzenia rachunkowości takich jak:
Zasada wyższości treści ekonomicznej nad formą (art. 4 ust. 2)
Zasada ciągłości (art. 5 ust.1)
Zasada kontynuacji (art.5 ust. 2)
Zasada memoriału ( art. 6 ust.1)
Zasada periodyzacji oraz współmierności przychodów i kosztów (art. 6 ust. 2)
Zasada ostrożności (art. 7 ust.1)
Zasada istotności (art.8 ust. 1)
Przewaga treści formalnej nad formą - Zasada przewagi treści ekonomicznej nad formą nakłada na podmioty gospodarcze obowiązek wykazywania w księgach rachunkowych i prezentowania w sprawozdaniach finansowych składników majątkowych oraz operacji gospodarczych zgodnie z rzeczywistą treścią ekonomiczną, która nie zawsze musi być w pełni zgodna z ich wyrazem formalnym.
Zasada ciągłości - podmioty gospodarcze zobligowane są do stosowania w kolejnych latach tych samych zasad polityki rachunkowości. Znowelizowane prawo o rachunkowości pod podjęciem polityki rachunkowości rozumie wybrane i stosowane przez jednostkę, odpowiednie do jej działalności, rozwiązania dopuszczone przepisami Ustawy i zapewniające wymaganą jakość sprawozdań finansowych w obszarze sposobu grupowania operacji na kontach, wyceny składników aktywów i pasywów, ustalania wyniku finansowego oraz sporządzania sprawozdań finansowych.
Zasada ciągłości wymusza również konieczną zgodność wykazanych w bilansie zamknięcia danych z danymi bilansu otwarcia kolejnego roku obrotowego. Zmiany w stosowanej polityce rachunkowości musza być wprowadzane ze skutkiem od pierwszego dnia roku obrotowego, bez względu na faktyczną datę podjęcia decyzji i powinny posiadać merytoryczne uzasadnienie w postaci zwiększenia wartości poznawczej uzyskiwania informacji.
Zasada kontynuacji (konstytucji, ciągłości działania) - zakłada dalsze prowadzenie działalności przez podmiot gospodarczy w dającej się przewidzieć przyszłości, w nie zmniejszonym istotnie zakresie, bez postawienia jej w stan likwidacji lub upadłości chyba, że jest to niezgodne ze stanem faktycznych lub prawnym.
W przypadku, gdy warunek kontynuacji działania jest zagrożony, na przykład w sytuacji postawienia jednostki w stan likwidacji nie spowodowanej prywatyzacją, upadłości, podziału, sprzedaży lub przekazania, wówczas składniki majątku wycenione SA według cen sprzedaży netto możliwych do uzyskania, nie wyższych od cen nabycia lub kosztów wytworzenia pomniejszonych o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne (umorzeniowe).
Zasada memoriału - polega na ujęciu w księgach rachunkowych ogółu dotyczących danego roku obrotowego przychodów i związanych z nimi kosztów oraz innych operacji gospodarczych bez względu na termin ich zapłaty. Tym samym operacje gospodarcze powinny być przypisane do okresów sprawozdawczych według wystawionych dokumentów, lecz niekoniecznie pieniężnie rozliczonych.
Zasada periodyzacji - przejawem praktycznego zastosowania tej reguły są pozycje kosztów rozliczanych w czasie, co umożliwia przypisanie poniesionych kosztów do okresów, których dotyczą, jak również tworzenia rezerw na koszty, W myśl tej zasady oraz współmierności przychodów i kosztów na wynik finansowy danego okresu sprawozdawczego wpływają osiągnięte w tym okresie przychody oraz koszty związane z ich uzyskaniem, to znaczy współmiernie do wysokości przychodów.
Zasada ostrożności - w myśl zasady tej podmioty gospodarcze zobowiązane SA do wyceny składników majątku, pełnego uwzględniania zobowiązań w wartości możliwej do uzyskania na rynku lub w wartości nie wyższej od wartości użytkowej.
Zasada istotności -
W literaturze przedmiotu wymieniane są dodatkowo (lecz nie zapisanych w UoR):
Zasada stosowania cen i kosztów rzeczywistych
Zasada realizacji
Zasada wiarygodności
Do cech jakościowych rachunkowości zaliczyć można:
Przydatność
Wiarygodność
Wierne odzwierciedlenie
Przewagę treści nad formą
Neutralność
Kompletność
Zasadę ostrożnej wyceny
Porównywalność
Sprawdzalność
Zrozumiałość
Polityka rachunkowości (Art. 4.) - powinna mieć ok. 25 stron
Rozdział 1 Ogólne zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych
§ 1. miejsce prowadzenia ksiąg (np. Księgi rachunkowe ….. sprawdzone są w …)
§ 2. Określenie roku obrotowego i wchodzących w jego skład okresów sprawozdawczych
§ 3. Technika prowadzenia ksiąg rachunkowych
Programy informatyczne :
symfonia Finanse i Księgowość Premium a. 2007 firmy Matrix
Oraz TS firmy przedsiębiorstwo informatyczne Rutkowski
§ 4 Metody i terminy inwentaryzowania
Sposoby:
Spis z natury
Potwierdzenia sald
Weryfikacja danych księgowych
Rozdział 2 Obowiązujące w firmie metody wyceny aktywów i pasywów oraz zasady ustalania wyniku finansowego formy
§ 5 Obowiązujące zasady wyceny aktywów i pasywów
§ 6 Umorzenie
§ 7 Wycena środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych
§ 8 Wycena pozostałych aktywów i pasywów
§ 9 Rezerwy i aktywa z tytułu podatku dochodowego
§ 11 Ewidencja dla celów ustalenia dochodu do opodatkowania
§ 12 Ewidencja dla celów rozliczenia z urzedem Skarbowym podatku VAT
§ 13 Wybór systemu rachunku zysków i strat
§ 14 Zestawienie zmian w kapitale własnym
§ 15 Szczegółowość sprawozdania finansowego
§ 16 Zasada istotności
Rozdział 3 Zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych firmy
§ 17 Zakładowy plan kont
§ 18 Wykaz zbiorów danych tworzących księgi rachunkowe na komputerowych nośnikach danych
§ 19 Programowe zasady ochrony danych
Rozdział 4 System ochrony danych w firmie
§ 20 Ochrona dokumentów i ksiąg rachunkowych
§ 21 Okresy przechowywania zbiorów
§ 22 Udostępnianie danych i dokumentów
7