Polska pod rządami Edwarda Gierka (1970 - 1980)

Strajki na wybrzeżu

Nieefektywna gospodarka socjalistyczna doprowadziła do pogorszenia warunków życia w Polsce. W grudniu 1970 r. drastycznie podniesiono ceny żywności. Stało się to przyczyną strajków robotników, które wybuchały w stoczniach Gdańska, Gdyni i Szczecina oraz w zakładach pracy wielu innych miast Wybrzeża. 15 grudnia w Gdańsku podczas manifestacji stoczniowców z budynku Komitetu Wojewódzkiego PZPR padły strzały. W odpowiedzi na to wzburzeni demonstranci podpalili siedzibę partii. Oddziały wojska i milicji przystąpiły wtedy do pacyfikacji tłumu. 16 grudnia przed stocznią w Gdańsku wojsko otworzyło ogień do robotników, wielu z nich zginęło lub odniosło rany. Na wezwanie sekretarza Komitetu Centralnego PZPR Stanisława Kociołka gdyńscy stoczniowcy 17 grudnia udali się do pracy. Przed wejściem do stoczni zostali jednak ostrzelani przez wojsko z broni maszynowej. Zginęły dziesiątki osób, setki zostały ranne. Strajki ogarnęły Wybrzeże.

W trakcie wypadków grudniowych 1970 r. nastąpił przewrót w kierownictwie PZPR. W nocy z 18 na 19 grudnia większość członków Biura Politycznego, po tym jak chorego Gomułkę odwieziono do szpitala (atak nadciśnienia), opowiedziała się za powołaniem na stanowisko I sekretarza PZPR Edwarda Gierka. Ponadto z Biura Politycznego postanowiono usunąć ludzi najbliżej związanych z poprzednim sekretarzem, Władysławem Gomułką, którego obarczono winą za kryzys. 20 grudnia odbyło się VII Plenum KC, na którym stanowisko szefa PZPR powierzono Gierkowi. Tego samego dnia wieczorem Gierek wystąpił w telewizji wygłaszając mowę do narodu. W swoim przemówieniu nowy szef partii stwierdził, że to nie robotniczy protest, a działania „wrogów socjalizmu” i „żywiołów aspołecznych i przestępczych” spotkały się ze „zdecydowanym odporem sił obrony porządku”. Gierek odciął się od błędów poprzedniego kierownictwa, zbagatelizował masakrę robotników, usprawiedliwiając działania milicji i wojska, a ponadto wspomniał ogólnikowo o możliwości poprawy sytuacji materialnej.

Wzrost napięcia w 1971 r.

Przerwanie strajków i demonstracji pod koniec grudnia 1970 r. nie oznaczało uspokojenie nastrojów i „normalizację” stosunków z władzami, które nie cofnęły podwyżek cen, ani nie poprawiły warunków bytowych robotników. Ponadto przemilczana została grudniowa masakra. W drugiej połowie stycznia 1971 r. w stoczniach Trójmiasta i Szczecina rozpoczęły się ponowne strajki. Przyczyną wystąpienia robotników była podawana w prasie i telewizji informacja o rzekomych zobowiązaniach produkcyjnych podjętych w Stoczni Szczecińskiej i ich entuzjastycznym przyjęciu. Dnia 23 stycznia cały Szczecin objął strajk generalny. Stoczniowcy domagali się m.in. cofnięcia podwyżek, demokratycznych wyborów do władz partyjnych i związkowych, gwarancji bezpieczeństwa dla strajkujących i sprostowania fałszywej informacji. Ponadto zażądano przybycia kierownictwa PZPR z Gierkiem i Jaroszewiczem w celu przeprowadzenia rozmów z komitetem strajkowym. Władze w końcu ustąpiły. Dnia 24 stycznia I sekretarz KC PZPR Edward Gierek w towarzystwie Piotra Jaroszewicza, Franciszka Szlachcica, gen. Wojciecha Jaruzelskiego i Kazimierza Barcikowskiego przybył do Stoczni Szczecińskiej, a następnie do Trójmiasta. Gierek ostatecznie doprowadził do przerwania strajku, zdobywając sobie zaufanie załóg fabrycznych i zwracając się do nich z zapytaniem: „To jak pomożecie?”, na co robotnicy odpowiedzieli - „Pomożemy”. Jednakże władze nie zamierzały bynajmniej cofnąć wprowadzonej uprzednio podwyżki, usprawiedliwiając ją sytuacją. W lutym 1971 r. doszło do kolejnej fali strajków. Tym razem strajk wybuchł w Łodzi w przemyśle tekstylnym. Z początku żądano podwyżki płac, potem pojawił się postulat cofnięcia grudniowej podwyżki cen. Strajkowało kilkadziesiąt tysięcy osób, głównie kobiety. 14 lutego do Łodzi na rozmowy z załogami Zakładów Przemysłu Bawełnianego im. J. Marchlewskiego i Zakładów im. Obrońców Pokoju, przybył premier Piotr Jaroszewicz wraz z sekretarzem KC Janem Szydlakiem. Władze obawiając się poważnych konsekwencji z wynikłej sytuacji, 15 lutego podjęły decyzję o cofnięciu podwyżki grudniowej. Nastąpiło złagodzenie napięcia w kraju.

Społeczeństwo polskie nabierało stopniowo zaufania do nowej ekipy rządzącej. Wiązało się to ze zmianami, jakimi dały się odczuć. Podniesione zostały najniższe płace, a ceny na artykuły żywnościowe miały ulec zamrożeniu na najbliższe lata. Nastąpiły także pewne zmiany w sferze kultury. Złagodzono cenzurę. Biuro Polityczne podjęło decyzję o odbudowie Zamku Królewskiego w Warszawie. Złagodniała także polityka władz wobec kościoła. W niektórych miejscach udzielano pozwolenia na budowę kościołów. W marcu 1971 r. nowy premier Piotr Jaroszewicz spotkał się z prymasem Wyszyńskim.

Nowa polityka gospodarcza.

W lutym 1971 r. VIII Plenum KC odrzuciło przygotowany przez Gomułkę plan 5 - letnia na lata 1971 - 1975. Jego zmodyfikowaną wersję przyjęto w grudniu 1971 r. na VI Zjeździe PZPR. Nowy plan 5 - letni przewidywał wzrost dochodu narodowego o 39%, produkcji rolniczej - o 20%, przemysłowej - o 50%, natomiast płacy realnej - o 18%. Ponadto zakładano wzrost inwestycji ogółem o 45%. Z kolei udział inwestycji w dochodzie narodowym miał wynieść przeciętnie 24% rocznie.

Od końca 1971 r. nastąpił „wielki skok” inwestycyjny. Przystąpiono do budowy Huty „Katowice”, kopalni węgla brunatnego w Bełchatowie i węgla kamiennego w Zagłębiu Lubelskim, oraz Portu Północnego w Gdańsku. W tym samym czasie poczyniono starania mające na celu poprawę warunków bytowych społeczeństwa. Zaczęły rosnąć płace i spożycie. W latach 1970 - 1975 zwiększyła się liczba zarejestrowanych samochodów osobowych (z 480 tys. w 1971 r. do 1080 tys. w 1975 r.). Rozpoczęto wówczas masową produkcję małolitrażowego Fiata 126p na licencji włoskiej (tzw. „maluch”) w zakładach w Warszawie, Tychach i Bielsku - Białej. Zbudowano trasę szybkiego ruchu z Warszawy do Katowic. Ten rozwój gospodarczy był możliwy m.in. dzięki kredytom zaciągniętym w bankach zachodnich na początku lat siedemdziesiątych. Lata 1972 - 1975 w pamięci wielu Polaków zachowały się, jako najlepsze i najbogatsze w całym okresie istnienia PRL.

Odprężenie.

W maju 1972 r. Bundestag ratyfikował układ PRL - RFN z grudnia 1970 r. We wrześniu 1972 r. nawiązano stosunki dyplomatyczne między PRL i RFN. Natomiast w listopadzie obydwa państwa podpisały między sobą umowę, która przewidywała wypłatę przez rząd RFN odszkodowań dla ofiar hitlerowskich eksperymentów medycznych. W styczniu 1972 r. otwarto granice między PRL i RFN. W marcu 1972 r. Jaroszewicz w sejmie swoje exposé, w którym zapewniał o gotowości PRL do podjęcia działań zmierzających w kierunku umocnienia bezpieczeństwa w Europie i współpracy z państwami, które mają podobne cele. Na przełomie maja i czerwca 1972 r. w Warszawie wizytował prezydent USA Nixon. Skutkiem tej wizyty miało być zwiększenie obrotów handlowych między PRL a USA, a także udzielenie przez USA kredytów i licencji dla Polski.

• Budowa „drugiej Polski”. W latach 70 - tych jednym z najpopularniejszy haseł propagandowych stał się slogan mówiący o „budowie drugiej Polski”. Towarzyszył on podczas obchodów różnych rocznic organizowanych przez władze. Hasło to miało oznaczać podejmowanie przez władzę działań zmierzających do „unowocześnienia” państwa, zarówno w sferze gospodarczej, kulturalnej jak i politycznej.

• Zmiany w systemie szkolnym. W listopadzie 1972 r. władze przeprowadziły reorganizację systemu szkolnego, nakładając na młodzież szkolną zarówno obowiązki szkolne jak i „społeczne”. W kwietniu 1973 r. podjęta została z kolei przez Sejm PRL uchwała o zadaniach państwa wobec młodzieży oraz o jej udziale w budowie „socjalistycznej Polski”, natomiast w październiku uchwała o reformie szkolnej, która zapowiadała wprowadzenie 10 - letniej szkoły na wzór radziecki.

• Reforma administracyjna. Kierownictwo PZPR przeprowadziło reorganizację administracji. W miejsce dawnych 17 województw i 5 miast wydzielonych powołano 49 województw, likwidując powiaty. Dwustopniowy podział na województwa i gminy wszedł w życie 1 czerwca 1975 r. Reforma ta miała na celu wzmocnienie kontroli kierownictwa najwyższych władz partyjnych nad aparatem terenowym.

• Federacja Socjalistycznych Związków Młodzieży Polskiej. 11 kwietnia 1973 r. została utworzona Federacja Socjalistycznych Związków Młodzieży Polskiej. Wchłonęła ona wszystkie organizacje młodzieżowe: Związek Młodzieży Socjalistycznej, Związek Socjalistycznej Młodzieży Wiejskiej, Socjalistyczny Związek Studentów Polskich, Związek Harcerstwa Polskiego i Socjalistyczny Związek Młodzieży Wojskowej, które miały od tej pory pracować „pod ideowopolitycznym kierownictwem PZPR”. Na przewodniczącego RSZMP wybrano Stanisława Cioska.

• Zmiany w konstytucji. W maju 1975 r. Sejm PRL podjął uchwałę w sprawie zmiany konstytucji, co spowodowało liczne protesty. Prymas Wyszyński w wygłoszonej przez siebie homilii poddał krytyce sytuację polityczną, społeczną i moralną. W listopadzie episkopat skierował z kolei do władz PRL list, w którym wyraził swój sprzeciw wobec projektowanej nowelizacji konstytucji. Zapowiedź zmian ustawy zasadniczej zmobilizowała i skupiła środowiska opozycyjne. W grudniu 1975 r. 59 wybitnych przedstawicieli życia umysłowego złożyło swoje podpisy pod listem protestacyjnym w tej sprawie (tzw. „List 59”). Sygnatariusze listu, powołując się na Deklarację Praw Człowieka ONZ i Akt Końcowy KBWE, skrytykowali projekt i zaapelowali do władz o przestrzeganie swobód i wolności obywatelskich. W styczniu 1976 r. podpisany został kolejny list przez 101 wybitnych Polaków ze świata kultury, w którym zaprotestowali przeciwko projektowanym zmianom w konstytucji.

Ostatecznie dnia 10 lutego 1976 r. ustawa o zmianach w konstytucji została przegłosowana. Sejm przyjął następujące poprawki:

Art. 1. 1. Polska Rzeczpospolita Ludowa jest państwem socjalistycznym. Art. 3. 1. Przewodnią siłą polityczną społeczeństwa w budowie socjalizmu jest Polska Zjednoczona Partia Robotnicza. Art. 6. 2. Polska Rzeczpospolita Ludowa w swej polityce […] umacnia przyjaźń i współpracę z ZSRR i innymi państwami socjalistycznymi […]. (Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Uchwalona przez Sejm Ustawodawczy w dniu 22 lipca 1952 r. (tekst uwzględnia nowelizację), Warszawa 1979, str. 8 - 11).

Wprowadzenie zapisu do ustawy zasadniczej o trwałej przyjaźni PRL z ZSRR, oznaczało w praktyce konstytucyjne uznanie zależności Polski od Związku Radzieckiego.

Czerwiec 1976 r.

W drugiej połowie lat siedemdziesiątych społeczeństwo polskie zaczęło coraz dotkliwiej odczuwać niepowodzenia gospodarcze. 24 czerwca 1976 r. władze poinformowały o wprowadzeniu jednorazowej wysokiej podwyżki cen żywności. Przewidywała ona wzrost cen od 30% do 100 %. Projekt podwyżki spowodował liczne protesty wśród robotników, do których doszło już następnego dnia.

Radom. W Radomiu zastrajkowała załoga Zakładów Mechanicznych im. „Waltera”. Robotnicy „Waltera” opuścili teren fabryki i ruszyli w kierunku innych zakładów, których załogi przyłączały się do strajkujących. Przed gmach KW PZPR, znajdujący się przy ul. 1 Maja, zebrał się wielotysięczny tłum demonstrantów. Pod Komitetem zaczęto krzyczeć: „PRECZ Z PODWYŻKAMI, JESTEŚMY GŁODNI, CHCEMY CHLEBA I WOLNOŚCI”. Niebawem grupy demonstrantów zaczęły się gromadzić także w innych punktach miasta. Prawie cały Radom znalazł się w rękach demonstrantów. Zniecierpliwiony tłum oczekujący na odpowiedź władz pod gmachem KW PZPR, wtargnął do pustego już budynku, który splądrowano, a następnie podpalono. Do walki z manifestantami ściągnięto dość znaczne posiłki ZOMO z innych miast. Do tłumu zaczęto strzelać petardami i rakietami świetlnymi. Użyto także gazu i pałek. Pod wieczór oddziały ZOMO rozproszyły demonstracje. Wychwytywano jeszcze sporadycznie pojedyncze osoby, które bito w bestialski sposób. Według oficjalnych danych rannych zostało około 121 osób cywilnych oraz 77 milicjantów, w tym 18 przypadków ciężkich. Aresztowano 634 osoby.

Ursus. W Ursusie strajk rozpoczęła załoga Zakładów Mechanicznych „Ursus”. Kilka tysięcy robotników zgromadziło się pod budynkiem dyrekcji, żądając przyjazdu najwyższych władz. Wobec odmowy pracownicy opuścili teren Zakładów i udali się w kierunku torów kolejowych, gdzie następnie zablokowali ruch pociągów na linii Warszawa - Kutno i Warszawa - Skierniewice. W innej części Ursusa demonstranci przechwycili dwa samochody dostawcze, w których znajdowały się jajka i cukier. Władze bezpieczeństwa podjęły przeciwdziałania dopiero pod wieczór. Rozchodzących się wówczas robotników zaatakowało ZOMO pałkami, petardami i granatami z gazem łzawiącym. Aresztowano około 300 osób.

Płock. W Płocku strajk rozpoczęła załoga Mazowieckich Zakładów Rafineryjnych i Petrochemicznych. Zniecierpliwieni oczekiwaniami na zmianę rządowej decyzji demonstranci udali się pod budynek KW PZPR, w którym wybito szyby. Podobnie jak w Ursusie oddziały ZOMO wkroczyły do akcji dopiero wieczorem kiedy robotnicy już się rozchodzili. Zatrzymano wówczas 55 osób.

25 czerwca do strajków doszło także w Trójmieście, Białymstoku, Elblągu, Grudziądzu, Łodzi, Starachowicach, Poznaniu, Radomsku, Szczecinie i Warszawie.

Reakcja władz.

Jeszcze tego samego dnia, 25 czerwca 1976 r., została podjęta przez władze decyzja o cofnięciu podwyżki. Zaraz po zdławieniu strajków organizowane były w całym kraju wiece potępiające „warchołów” i „wichrzycieli”. Jednocześnie władze podjęły działania zmierzające do ukarania uczestników zajść. Podejrzanych przyprowadzano na komendy MO i przepuszczano przez tzw. „ścieżki zdrowia”, czyli szpalery bijących ich pałkami funkcjonariuszy MO. Wobec zatrzymanych wszczęte zostały postępowania sądowe. Według oficjalnych danych w Radomiu zatrzymano 634 osoby, w Ursusie - 172, a w Płocku -55. Około 350 spraw trafiło przed kolegia ds. wykroczeń, a ponad 100 do sądów. Sądy doraźne w Radomiu skazywały uczestników zajść na kary więzienia do 10 lat, a w Ursusie do 5 lat.

Powstanie zorganizowanej opozycji

KOR. 23 września 1976 r. 14 osób ogłosiło „Apel do społeczeństwa i władz PRL”, który zapowiadał utworzenie Komitetu Obrony Robotników. Apel podpisali: Jerzy Andrzejewski, Stanisław Barańczak, Ludwik Cohn, Jacek Kuroń, Edward Lipiński, Jan Józef Lipski, Antoni Macierewicz, Piotr Naimski, Antoni Pajdak, Józef Rybicki, Aniela Steinsbergowa, Adam Szczypiorski, ksiądz Jan Zieja i Wojciech Ziembiński. Marszałek Sejmu PRL, Stanisław Gucwa nie przyjął Apelu Komitetu. W kolejnych miesiącach do KOR przystępowały nowe osoby, w tym m.in.: aktorka Halina Mikołajska, Mirosław Chojecki, Adam Michnik i inni. W 1977 r. KOR liczył 26 osób. W wyniku wielomiesięcznej Kampanii propagandowej KOR zmusił w końcu władze do zwolnienia z więzienia uczestników czerwcowych protestów. Amnestia nastąpiła na podstawie uchwały i dekretu Rady Państwa z lutego i lipca 1977 r.

29 września 1977 r. KOR przekształcił się w Komitet Samoobrony Społecznej „KOR” (KSS „KOR”). Organizacja posiadała własną oficynę wydawniczą, tzw. Niezależna Oficyna Wydawnicza, w skrócie „Now-a”, z której wychodziły biuletyny informujące społeczeństwo polskie o represjach i łamaniu prawa przez władze, a także o akcjach prowadzonych na rzecz pomocy poszkodowanym.

Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO). Podczas konferencji prasowej dla dziennikarzy zagranicznych w Warszawie 26 marca 1977 r. Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela przedstawił deklarację „Do społeczeństwa Polskiego”. W deklaracji tej powołano się na Powszechną Deklarację Praw Człowieka i Obywatela ONZ oraz na Pakty Praw Człowieka i Akt Końcowy KBWE. Swoje podpisy pod deklaracją złożyli: Mieczysław Boruta - Spiechowicz, Andrzej Czuma, Leszek Moczulski, Stefan Kaczorowski, Stefan Niesiołowski, Antoni Pajdak, ksiądz Bohdan Papiernik i Wojciech Ziembiński. Niebawem ROPCiO wydał swój pierwszy miesięcznik „Opinia”.

Konfederacja Polski Niepodległej (KPN). 1 września 1979 r. działeczek ROPCiO z Leszkiem Moczulskim na czele utworzyli Konfederację Polski Niepodległej - pierwszej opozycyjnej partii politycznej, głoszącej program niepodległościowy.

Wolne Związki Zawodowe. Pierwszy komitet WZZ powstał w lutym 1978 r. Katowicach. Jego inicjatorem był Kazimierz Świtoń. W kwietniu powołano kolejny komitet WZZ na Wybrzeżu, a następnie w Ursusie pod Warszawą.

Wybór Jana Pawła II.

16 października 1978 r. Karol Wojtyła wybrany został na papieża - Jana Pawła II. Był to przełomowy moment dla Polski.

Pierwsza pielgrzymka papieża do Polski.

Dnia 2 czerwca 1979 r. Jan Paweł II udał się z pierwszą pielgrzymką do ojczyzny. Zgodnie z obawami komunistycznych władz na spotkania z papieżem przybywały setki tysięcy wiernych. W ten sposób rola i znaczenie kościoła w Polsce wyraźnie wzrosły. Przyjazd Jana Pawła II miał przełomowe znaczenie dla ożywienia wiary. Rozbudził także poczucie narodowej wspólnoty i wzmocnił nadzieję całego społeczeństwa na poprawę warunków życia i wolności słowa. Gorące przyjęcie papieża przez tłumy wiernych pozwoliło komunistycznym władzom dostrzec, w jak nikłym stopniu są popierane przez społeczeństwo.

Kryzys gospodarczy

W końcu lat siedemdziesiątych kryzys gospodarczy był już odczuwalny w całym kraju. Polska była zadłużona w bankach zagranicznych na ponad 20 mld dolarów. Przed sklepami, w których brakowało towarów, ustawiały się długie kolejki zdesperowanych ludzi. Edward Gierek, aby utrzymać się przy władzy, zdymisjonował premiera Piotra Jaroszewicza wraz z całą Radą Ministrów, obciążywszy go winą za kryzys gospodarczy.

Strajki sierpniowe 1980 r.

Wprowadzona 1 lipca 1980 r. podwyżka cen na niektóre gatunki mięsa spowodowała jeszcze w tym samym miesiącu protesty w niektórych zakładach Warszawy, Ursusa, Sanoka, Tczewa, Rzeszowa i innych miastach. Pomimo ograniczenia zasięgu podwyżki władzom nie udało się uspokoić wzburzonych robotników. Fala strajków rozlała się po całej Polsce.

Przebieg wydarzeń w sierpniu 1980 r.:

14 sierpień Strajk w Stoczni Gdańskiej. Robotnicy zażądali m.in. przywrócenia do pracy usuniętych za działalność strajkową Annę Walentynowicz i Lecha Wałęsy.

16 sierpnia Dyrekcja Stoczni Gdańskiej zgodziła się na podwyżki płac. Część robotników postanowiła kontynuować strajk solidarnościowy z innymi zakładami Trójmiasta. Powstał Międzynarodowy Komitet Strajkowy (MKS) z Lechem Wałęsą na czele.

17 sierpnia MKS sformułował 21 postulatów strajkowych. Pierwszy i najważniejszy postulat to: powołanie niezależnych od partii i pracodawców wolnych związków zawodowych.

18 sierpnia Strajk w Szczecinie. Tutejszy MKS wysunął 36 postulatów.

Reakcja władz W telewizyjnym wystąpieniu Gierek odrzucił polityczne postulaty strajkujących, a przede wszystkim żądanie wolnych związków. Zgodził się jedynie wysłać do Gdańska wicepremiera Tadeusza Pykę w celu rozpoczęcia rozmów tylko z delegacjami poszczególnych przedsiębiorstw. Pominięty MKS wezwał strajkujące zakłady do przerwania rokowań z komisją Pyki. W tym samym czasie władze aresztowały wielu głównych działaczy opozycji, którzy wspierali strajkujących robotników. Wśród aresztowanych byli m.in.: Jacek Kuroń, Adam Michnik, Leszek Moczulski, Mirosław Chojecki i Zbigniew Romaszewski.

21 sierpnia Władze wysłały do Trójmiasta komisję rządową z Mieczysławem Jagielskim, a do Szczecina - komisję z Kazimierzem Barcikowskim.

23 sierpnia Na całym Wybrzeżu rozpoczął się strajk generalny!

24 sierpnia Władze przerwały rozmowy ze strajkującymi robotnikami.

Powołanie specjalnego sztabu kierowniczego Władze powołały specjalny sztab kierowniczy, którego zadaniem było przygotowanie planu zdławienia strajków siłą. W jego skład weszli: Józef Pińkowski jako przewodniczący, Kazimierz Barcikowski, Stefan Olszowski, Mieczysław Jagielski, gen. Wojciech Jaruzelski i minister spraw wewnętrznych Mirosław Milewski.

Utworzenie komisji ekspertów przy MKS Zgromadzeni w Stoczni Gdańskiej intelektualiści katoliccy utworzyli komisję ekspertów wspierającą MKS. Zadaniem komisji było zatem udzielanie MKS rad w sprawach prawnych i ekonomicznych oraz pomocy w precyzowaniu stanowiska. W komisji znaleźli się m.in.: Tadeusz Mazowiecki, Bohdan Cywiński, Andrzej Wielowieyski oraz działacze TKN: Bronisław Geremek i Waldemar Kuczyński.

29 sierpnia Rozpoczęcie strajku solidarnościowego przez górników kopalni „Manifest lipcowy” w Jastrzębiu na Górnym Śląsku oraz robotników z pozostałych górnośląskich kopalni, hut i innych zakładów.

30 sierpnia Podpisane zostało porozumienie między komisją Barcikowskiego i MKS w Szczecinie z Marianem Jurczykiem na czele.

31 sierpnia Podpisane zostało porozumienie między MKS w Gdańsku z Wałęsą na czele i komisją Jagielskiego.

Wrzesień 1980 r.:

3 wrzesień Podpisane zostało porozumienie rządowe z komitetem strajkowym z Jastrzębia, na którego czele stał Jarosław Sienkiewicz.

Powstanie „Solidarności”.

Od początku września 1980 r. zaczęły powstawać niezależne związki zawodowe, m.in. 4 września 1980 r. utworzony został związek „Mazowsze” ze Zbigniewem Bujakiem na czele. 13 września opublikowano z kolei uchwałę Rady Państwa w sprawie rejestracji nowo powstających związków.

17 września gdański MKS oraz przedstawiciele nowych komitetów związkowych z całego kraju spotkali się w Gdańsku w celu podjęcia decyzji o kształcie organizacyjnym rodzącego się ruchu. Wystąpiły dwie koncepcje: decentralizacja ruchu bądź jego scentralizowanie. Ostatecznie opowiedziano się za tą drugą koncepcją, tzn. utworzono jeden, ogólnopolski Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”. Na czele Krajowej Komisji Porozumiewawczej „Solidarność” stanął Lech Wałęsa. 24 września Komitet Założycielski „Solidarność” złożył w Sądzie Wojewódzkim w Warszawie wniosek o rejestrację wraz z projektem statutu. Po jego rozpatrzeniu 24 października nastąpiła rejestracja NSZZ „Solidarność”.

Przywódcy NSZZ „Solidarność”: Lech Wałęsa Andrzej Gwiazda Marian Jurczyk

Odwołanie Gierka.

Z 5 na 6 września 1980 r. zebrało się VI Plenum KC PZPR, na którym odwołano Edwarda Gierka ze stanowiska I sekretarza KC PZPR, a jego miejsce zajął Stanisław Kania.

---