Zaczynam powoli rozumieć intencje prof. Łurii dot. 3 bloków funkcjonalnych.

Bloki oznaczają aktywność mózgu w procesie dostrzegania, analizowania i rozwiązywania problemu (jakiegokolwiek).

Łuria doszedł do tego badając żołnierzy radzieckich, którzy mieli uszkodzony mózg w wyniku ran odniesionych na wojnie.

BLOK I

Na najniższym poziomie mózgowym aktywizuje funkcje pobudzenia i uwagi czyli na co i jak zwracać uwagę

BLOK II

Wykorzystanie zmysłów do analizy, przetwarzania informacji, formułowania wniosków, aktywizacja pamięci jednym słowem processing

BLOK III -

Planowanie i monitoring - płaty czołowe mózgu są zaangażowane w planowanie działań, ustalanie celów, wybór strategii i monitorowania działań w stosunku do tych planów. Jest to blok, który działa w celu zapewnienia samoregulacji funkcji reszty systemu.

Bardziej naukowo…

Według Łurii istnieje sześć  głównych czynników decydujących o prawidłowym przebiegu czynności mowy. Czynniki te związane są  z różnymi obszarami półkuli dominującej i są to:

 

• gnozja somestetyczna - analiza i synteza doznań czuciowych od narządów artykulacyjnych do wieczka ciemieniowego; uszkodzenie tej okolicy powoduje apraksję oralną i prowadzi do aferentnej afazji czuciowej;

• synteza sekwencyjna - niezbędna do płynnego wykonania ciągu ruchów narządów artykulacyjnych przy wypowiadaniu słów i  ich szeregów,  związana z ośrodkiem Broca, gdzie powstaje algorytm poruszania narządów mowy; uszkodzenie tej okolicy prowadzi do eferentnej afazji ruchowej przy jednoczesnym prawidłowym wypowiadaniu głosek w izolacji;

• mowa wewnętrzna (cerebracja) - warunkująca możliwość tworzenia rozwiniętych wypowiedzi słownych; zjawisko to związane jest z okolicą płata czołowego położoną ku przodowi od okolicy Broca, a jej uszkodzenie prowadzi do afazji dynamicznej;

• słuch fonematyczny - zdolność do rozróżniania dźwięków mowy ich analizy i syntezy - stanowiąca niezbędny warunek wszelkich czynności mowy,  związana jest z okolicą Wernickego, a jej uszkodzenie jest przyczyną afazji akustyczno-gnostycznej;

• słuchowa pamięć słowna - zdolność utrzymywania w pamięci słuchowych wzorców słów, niezbędna do formułowania, a także analizy wypowiedzi, zapisywania  dłuższych fragmentów wypowiedzi, związana z tylnymi częściami II i III rozwoju skroniowego położonymi pod okolicą Wernickego; uszkodzenie tej części mózgu może powodować afazję akustyczno- mnestyczną;

• synteza symultatywna - zdolność tworzenia i rozszyfrowywania związków logiczno - gramatycznych pomiędzy słowami, które składają się na wypowiedzi (następstwo w czasie, związki rządu, zgody itp.). Funkcja ta związana jest z okolicą położoną na styku trzech płatów: ciemieniowego, skroniowego i potylicznego, a jej uszkodzenie może powodować afazję semantyczną.

W koncepcji Łurii nie ma mowy zatem o ośrodkach poszczególnych czynności mowy i ich współdziałaniu. Są natomiast wskazane określone okolice mózgu spełniające swoiste funkcje ważne m. in. dla przebiegu czynności mowy. I to one, współpracując ze sobą w jednym układzie funkcjonalnym stanowią mózgowy mechanizm procesu tworzenia i rozumienia wypowiedzi.

 

Z teorią dynamicznej lokalizacji funkcji koresponduje funkcjonalny podział mózgowia także zaproponowany przez A.R. Łurię. Wyróżnia się tu trzy bloki funkcjonalne, czyli zespoły anatomicznie odrębnych, choć połączonych ze sobą części mózgowia, które spełniają podobne funkcje.

 

Blok I - energetyczny, który obejmuje pień mózgu i jądra podstawy; reguluje elementarne, biologiczne funkcje organizmu, a dominującą rolę odgrywa w tym systemie twór siatkowaty.

 

Blok II - informacyjny, który zapewnia dopływ i przetwarzanie informacji docierających do OUN zarówno z zewnątrz jak i wewnątrz organizmu. Funkcję tę spełniają płaty: ciemieniowy, skroniowy i potyliczny (czyli tylny obszar mózgu); zasadniczą rolę odgrywają tu omówione wcześniej pola projekcyjne, gnostyczne i asocjacyjne ( I, II, III- rzędowe),

 

Blok III - sterowniczy, który programuje i kontroluje przebieg wyższych czynności korowych, pobudza je i hamuje. Obejmuje on przedni obszar mózgu czyli płat czołowy. Trzeba tu wyróżnić część motoryczną (eferentną) umiejscowioną wzdłuż bruzdy Rolanda i okolicą przedczołową, która ma liczne połączenia z pozostałymi częściami mózgu i kontroluje ich działanie chociaż sama nie spełnia ani funkcji sensorycznej, ani motorycznej - stąd w przeszłości uznawano ją nawet za okolicę funkcjonalnie obojętną.

 

Niektórzy badacze wyróżniają związane z uszkodzeniem  tej okolicy trzy symptomatologicznie zróżnicowane zespoły (warianty zespołu czołowego):

 

I grzbietowo-boczny:  spowolnienie, zanik zainteresowań przy dobrze zachowanych reakcjach stereotypowych;

II przypodstawny:  rozpad złożonych form zachowania, reakcje bezkrytyczne, nieadekwatne, mowa szybka, chaotyczna, bezwolna, konfabulacja, zanik przyzwoitości, wybuchowość;

III przyśrodkowy: senność kinetyczna (adynamia), w mowie mutyzm kinetyczny. Rozpad kontrolnej funkcji mowy, zobojętnienie emocjonalne.

---