Zagadnienia stylistyczne
1. Podstawowe cechy dobrego stylu
2. Spójność tekstu
3. Tekst wielozdaniowy  ostatnie refleksje
1. Podstawowe cechy dobrego stylu
Jeśli będziemy jasno, zwięz
le formułować myśli, a nasze wypowiedzi będą komunikatyw- Aby powiedzieć bądz
na-
ne, żywe i obrazowe, to z pewnością osoby z nami rozmawiające będą chciały z na- pisać coś dobrze (i oczy-
mi dyskutować! wiście poprawnie), mu-
simy popracować nad
Czym jest jasność stylu? A
ączyć ją trzeba z jasnością i ścisłością myślenia. Kto wie,
naszym stylem.
co chce powiedzieć, ten łatwiej znajdzie właściwe ujęcie słowne swoich myśli. Pa-
miętaj! Niejasność myśli powoduje niejasność wysłowienia.
Jasność stylu możesz osiągnąć przez:
 umiejętny dobór wyrazów (neutralne nacechowane, ogólne szczegółowe, spe-
cjalistyczne itp.);
 unikanie homonimów (zwłaszcza w bliskim sąsiedztwie);
 unikanie wyrazów przestarzałych, archaizmów i nowo utworzonych neologi-
zmów, które utrudniają zrozumienie treści;
 unikanie zdań zbyt długich i zawiłych;
 unikanie zdań wtrąconych, dygresji;
 unikanie częstych peryfraz i zbyt wyszukanych figur stylistycznych.
Czym jest zwięzłość? Styl zwięzły charakteryzuje się zdaniami krótkimi (zdania poje-
dyncze lub nieskomplikowane złożone) lub ich równoważnikami.
Zwięzłe przedstawienie akcji, następstwa wydarzeń czy nawet gwałtownych uczuć
(gniewu, strachu, bólu) jest o wiele skuteczniejsze niż długa tyrada, która doprowa-
dza słuchacza/czytelnika do gwałtownego ziewania!
Komunikatywność jest niezbędna w życiu każdego z nas.
Porozumiewamy się z sobą, by przekazywać sobie informacje o otaczającym nas
świecie, o naszych uczuciach itp. Gdy nie potrafimy sprawnie zakomunikować
tego, co jest ważne, nie potrafimy porozumieć się z innymi ludz
mi!
Jeśli wyliczamy, możemy być pewni, że nasze myśli są przedstawione bardziej czy-
telnie.
Pamiętaj, że sprawność w porozumiewaniu się z ludz
mi powinna cechować wszyst-
kie style. Jednak największe znaczenie ma dla stylów o charakterze praktycznym:
dla stylu potocznego, urzędowego i publicystycznego.
Komunikatywność stylu możesz osiągnąć przez:
 posługiwanie się językiem poprawnym, rozumianym przez większość użytkow-
ników;
 posługiwanie się językiem prostym;
 unikanie wyrazów obcych;
 unikanie wyrażeń i zwrotów pustych, beztreściowych, tzw. frazesów.
Żywość stylu możemy osiągnąć przez:
 umiejętne stosowanie różnych typów zdań (przeplatanie zdań oznajmujących
zdaniami pytającymi i wykrzyknikowymi ożywia opowiadanie);
 stosowanie czasów w różnych funkcjach, np. czasu teraz
niejszego w funkcji cza-
su przeszłego  to przełamuje monotonię i ożywia opis;
 umiejętne i niezbyt częste stosowanie figur stylistycznych, np. pytań retorycz-
nych, wykrzyknień, peryfraz.
2
Aby nasz język nie był zbyt monotonny, powinniśmy przedstawiać swe myśli w spo-
sób barwny, żywy i pobudzający wyobraz
nię. Pamiętajmy jednak, że należy robić to
z umiarem!
Obrazowość to plastyczne przedstawienie myśli i uczuć. Możemy ją osiągnąć przez:
 umiejętne stosowanie wyrażeń, zwrotów przenośnych czy frazeologicznych (np.
zamiast powiedzieć, że ktoś uciekł, mówimy, że wziął nogi za pas);
 umiejętne stosowanie przysłów i zwrotów przysłowiowych;
 umiejętne stosowanie metafor, porównań i epitetów.
Pamiętaj! Największym wrogiem dobrego stylu jest posługiwanie się stereotypami,
gotowymi formułami i bezmyślne powtarzanie utartych zwrotów! Jeśli mechanicz-
nie wyrażamy swe myśli, bądz
my przygotowani na& porażkę.
3
2. Spójność tekstu
Zanim powiemy sobie, czym jest spójność tekstu i jakie zabiegi musimy wykonać,
by ją osiągnąć, wyjaśnimy, czym jest tekst.
Można uznać, że tekstem jest uporządkowany zbiór wyrażeń, które wzajemnie się z sobą
wiążą. Ów zamknięty układ powinien nieść określone znaczenie i pełnić najważ-
niejszą w języku funkcję komunikatywną.
Zastanówmy się, na czym nam zależy, gdy tworzymy tekst.
Przede wszystkim chcemy, by każdy, kto będzie nas słuchał (lub czytał to, co napi-
saliśmy), skupił się na tym, co mamy do przekazania (funkcja fatyczna). Jak ten cel
osiągnąć? Musimy mówić na temat, bowiem gdy tekst dotyczyć będzie zbyt wielu te-
matów, nasz rozmówca poczuje się znużony i wkrótce przestanie nas słuchać.
Pamiętaj  zbyt wiele dygresji, chaotyczne opowiadanie doprowadzą interlokutora
do znużenia! Staraj się nie odbiegać od tematu i łączyć swe myśli (słowa) tak, by były
dla każdego jasne i zrozumiałe.
Spajajcie swą opowieść operatorami metatekstowymi  wyrazami i wyrażeniami,
Metatekst  wyrazy,
które wspierają tworzenie tekstu, np. wiesz, rozumiesz, znaczy, pomyśl o tym.
zwroty i wypowiedzenia,
nazywane operatorami
Dzięki nim szybciej i przystępniej przekażemy swoje myśli, niejako  wprowadzi-
metatekstowymi, które
my słuchacza w temat. Pomogą nam wszelkie wyliczenia, wyjaśnienia, tj. po pro-
stanowią odautorski ko-
stu, po pierwsze..., po drugie, oto przykład, gdyż uporządkują nasze słowa.
mentarz do podstawowe-
Tego rodzaju operatory odgrywają jeszcze jedną, niezwykle ważną rolę, dają  sy- go tekstu i są przez odbior-
gnał odbiorcy tekstu, czy nasza opowieść będzie trwała, czy też wkrótce ją skoń- cę tak właśnie odbierane,
np. krótko mówiąc, praw-
czymy.
dę powiedziawszy, powta-
Trzeba naprawdę mocno się starać, by skończyć swój tekst i być pewnym, że nasz
rzam, po pierwsze&
słuchacz dyskretnie nie spogląda na zegarek i nie ziewa&
4
3. Tekst wielozdaniowy
 ostatnie refleksje
Zajmiemy się w tej części kursu jeszcze jedną, bardzo istotną kwestią związaną
Gdy mamy napisać dłuż-
z budowaniem tekstu: świadomym użyciem elipsy i zaimków. Są ludzie, którzy są od-
szy tekst, od razu zaczy-
izolowani od rodziny i dlatego są samotni. Jedno zdanie, a tyle powtórzeń!
nają pojawiać się proble-
my. Od jakich słów zacząć
A co stanie się, gdy będziemy musieli rozwinąć ten temat? Czy w kolejnych wypo-
i jakimi zakończyć? Jak
wiedzeniach znowu użyjemy są? Niekoniecznie!
zbudować tekst, by był
Wystarczy, że zastosujemy w tekście elipsę. Owa konstrukcja składniowa, w któ- spójny, jakich konstrukcji
rej brakuje jakiegoś elementu (jego znaczenia można się łatwo domyślić), bywa dla używać, by się nie powta-
nas wybawieniem. Dzięki niej nie powtarzamy co zdanie tych samych wyrazów, rzać, gdzie umieszczać
zwrotów. istotne informacje, by zo-
stały dostrzeżone itd.
Pamiętaj! Ogólnie przyjęte jest opuszczanie tych elementów zdań, które są powie-
leniem części poprzedzających je wypowiedzi, a tekst jest krótszy i zrozumiały, np.
Ewa musiała wyjść z domu. Założyła swój ulubiony płaszcz, zamknęła drzwi bal-
konowe, sięgnęła po klucze i szybko pobiegła w kierunku drzwi.
Druga możliwość to zastosowanie zaimków osobowych lub wskazujących. One rów-
nież bardzo dobrze pełnią swą funkcję w obszernym, wielozdaniowym tekście.
Kończąc naszą zabawę z językiem polskim, chcielibyśmy jednak zwrócić uwagę na
to, że czasami warto coś powtórzyć, przecież:
Repetitio est mater studiorum!
5