Arabowie i cywilizacja islamu
Należący do ludów semickich Arabowie od starożytności zamieszkiwali Półwysep Arabski. Państwa tworzone przez nich powstawały na pd. zachodzie Półwyspu (od XV w. p.n.e.), gdzie rozwijało się rolnictwo i kwitł handel, oraz na północy (od IX w. p.n.e.), gdzie niewielkie państwa arabskie z reguły szybko podbijali silniejsi sąsiedzi.
W VI w. n.e. najważniejszym miastem Arabów była leżąca na skrzyżowaniu szlaków handlowych Mekka. Tu urodził się i rozpoczął publiczną działalność Mahomet (ok. 571-632), prorok islamu i twórca islamskiego państwa (kalifatu), w którym nie ma rozdziału między strukturami władzy religijnej i państwowej.
Pierwszymi wyznawcami wiary głoszonej przez Mahometa byli członkowie plemion zamieszkujących Półwysep. Po śmierci proroka przywództwo objęli kalifowie tzw. prawowierni (632-661), a następnie kalifowie z dynastii Umajjadów (661-750). Za ich panowania rozpoczął się okres wielkich podbojów arabskich, prowadzonych w imię wojny z niewiernymi (dżihad). W ciągu niespełna 100 lat państwo islamskie objęło tereny w pd. części basenu Morza Śródziemnego i w Azji, od Hiszpanii na zachodzie po Chiny na wschodzie i od Kaukazu i Syrdarii na północy po Aden na południu. Jednocześnie usystematyzowano podstawy wiary: spisano Koran, czyli księgę objawień Mahometa. Stosunek do tradycji (sunny) jako drugiego źródła wiary stał się przyczyną podziału muzułmanów na sunnitów i szyitów.
Rządzący z Damaszku Umajjadowie wprowadzili wiele reform (monetarne, podatkowe, armii, systemu pocztowego). Ustanowili też język arabski językiem urzędowym, co usprawniło i umocniło kalifat. Wobec poddanych innych wyznań stosowali zróżnicowaną politykę: pogan (wyznawców animizmu) nawracano siłą, innowierców (chrześcijan, żydów) zaliczano do kategorii podopiecznych, którzy mieli samorząd i płacili wyznaczone podatki.
Arabowie stanowili w swym państwie mniejszość. Początkowo nawet nie mieszali się z ludnością podbitych krajów, pozostając w obozach wojskowych. Za panowania następnej dynastii kalifów, Abbasydów (750-1258), części państwa islamskiego uzyskały samodzielność (np. kalifat kordobański w 929, kalifat Fatymidów w Egipcie od 969), a władza Abbasydów w Bagdadzie stawała się coraz bardziej iluzoryczna. Obok kalifów pojawili się sułtanowie (sprawujący władzę wojskową) i wezyrowie (przejmujący kierownictwo nad bieżącymi sprawami państwa). Do największego znaczenia doszli w X w. wezyrowie z perskiej dynastii Bujjidów, a w XI w. sułtanowie z dynastii Seldżukidów (wywodzącej się z turkmeńskiego plemienia Ojguzów). Seldżukidzi, znani w historii jako Turcy Seldżuccy, w części Azji Mniejszej stworzyli nawet własne państwo, sułtanat konijski. Kolejne prowincje usamodzielniały się pod rządami lokalnych dynastii. Kres państwu arabskich Abbasydów położył w 1258 najazd Mongołów. W muzułmańskim imperium odbudowanym w XVI w. przez Turków Osmańskich Arabowie nie odgrywali już żadnej roli politycznej.
W XIX w. ziemie zamieszkane przez Arabów zostały opanowane przez państwa europejskie, głównie przez Anglię i Francję. W 2. połowie tego stulecia w Syrii i Libanie wśród Arabów-chrześcijan rozpoczęło się arabskie odrodzenie kulturalne i polityczne. Zrodziła się idea panarabizmu oraz dążenie do usamodzielnienia się i odzyskania niepodległości. W XX w. państwa arabskie kolejno zdobywały niezależność. Realizacją idei panarabskiej stała się Liga Państw Arabskich powołana w 1945, natomiast nie powiodły się kilkakrotne próby zjednoczenia 2 lub więcej państw. Mimo narastających sprzeczności, ideę jedności interesów arabskich podtrzymuje istnienie państwa Izrael (od 1948) i konfliktu izraelsko-arabskiego, a także problem Palestyńczyków.
W XIX w. na ziemiach arabskich wprowadzano, obok szari'atu, prawo oparte na wzorcach europejskich. Po odzyskaniu niepodległości wiele państw arabskich prawo to zaakceptowało. Jako przeciwwaga tych tendencji reformatorskich na początku XX w. powstał ruch fundamentalistyczny, którego celem stało się ponowne upolitycznienie islamu i powrót do idei państwa wyznaniowego. Integryzm zdobywa coraz większe poparcie: w 1979 fundamentaliści przejęli władzę w Iranie, 1997-2001 w Afganistanie. Istotną rolę odgrywa również w azjatyckich państwach powstałych po rozpadzie ZSRR. W tych krajach, w których przewagę zdobyli fundamentaliści, rola szari'atu wzrasta, a w niektórych państwach staje się on ponownie prawem państwowym.