RODZIAŁ I: WPROWADZENIE DO FINANSÓW

1. Gospodarka rynkowa to taka forma organizacji i zasad działania, w której wszystkie uczestniczące w procesie produkcji, wymiany i konsumpcji podmioty poddane są rygorowi rynku, a rynek w każdej fazie procesu gospodarowania, wymusza na podmiotach efektywne działanie. DZIAŁANIE podmiotów na rynku rozpoczyna się od doboru czynników produkcji, następnie następuje ich przekształcenie w wytwory, czyli dobra i usługi i ich przemieszczenie w czasie i przestrzeni. W fazie końcowej działanie polega na dostarczeniu dóbr i usług, za pośrednictwem rynku, finalnym nabywcom. Wszyscy uczestnicy procesu wytwarzania dążą do MAKSYMALIZACJI ZYSKÓW, a konsumenci-nabywcy MAKSYMALIZACJI UŻYTECZNOŚCI.

2. Mechanizm rynkowy działa tym lepiej, im doskonalsze są warunki konkurencji, a te wyznaczają takie cechy rynku, jak: ilość podmiotów po stronie popytu i podaży, a także topień jednorodności dobra, będącego przedmiotem wymiany.

3. Odstępstwa od zasad doskonałości prowadzą do deformacji mechanizmu tynkowego i konkurencji. Przed państwem stoi właśnie zadanie wyznaczenia prawnych ram działania wszystkich instytucji gospodarki rynkowej, a mianowicie:

-poszanowanie własności

-swobodę działania na rynku

-ochronę rynku przed deformacjami

PAŃSTWO nie może pozostać obojętne na zakłócenia rynku wywołane cyklem koniunkturalnym zwłaszcza na wzrastające bezrobocie i inflację.

4. Przepływy rzeczowe i finansowe w gospodarce rynkowej: (rysunek osobny)

Producenci podejmują decyzje o zwiększeniu produkcji pod wpływem popytu zgłaszanego przez gospodarstwa domowe. W wyniku tych decyzji powstają strumienie dóbr i usług kierowanych do gospodarstw domowych. Gospodarstwa z kolei w swych decyzjach kierują się cenami i osiąganymi dochodami. Czynniki te decydują o wielkości strumieni dóbr i usług oraz o tym, jakie będą finansowe strumienie zwrotne w postaci wydatków na dobra i usługi. Tylko część dochodów gospodarstw przeznaczana jest na konsumpcję. Reszta w postaci strumienia oszczędności zasila system finansowy. System finansowy, w postaci banków i instytucji finansowych, w oparciu o te strumienie kreuje strumienie kredytowe i kieruje je do przedsiębiorstw i gospodarstw domowych. Dzięki temu przedsiębiorstwa są kapitałowo zasilane, mogą reagować na wzrost popytu i zwiększać produkcję, gospodarstwa zaś zasilane kredytami mogą zwiększać popyt. Powstają w ten sposób dodatkowe strumienie rzeczowe, składające się z dóbr i usług, które trafiają poprzez rynek do gospodarstw, po cenach wyznaczonych przez rynek. Te i inne konsekwencje decyzji podmiotów rynkowych poddają się modelowemu opisowi przedstawionemu na 1.1.

5. Rynek rozwija się w następstwie podziału pracy, dlatego są wyodrębniani: producenci, kooperanci, podwykonawcy, pośrednicy, sprzedawcy i nabywcy.

Rozwój cywilizacji sprawił, że wyodrębniło się wiele rynków rzeczowych i finansowych. Kryterium wyodrębnienia są dobra i usługi oraz instrumenty finansowe. Wyróżnia się rynek zaopatrzenia produkcji, a w ramach niego rynek czynników produkcji, rynek surowców i materiałów, rynek dóbr konsumpcyjnych. (Szerzej strona ok. 20)

6. STRUMIEŃ- przemieszczanie się zasobu rzeczowego lub finansowego w danym czasie. Pojęcia to zawiera w sobie 3 elementy: zasób, ruch i czas.

STRUMIENIE RZECZOWE są wynikiem wytwarzania, podziału i konsumpcji dóbr. Aby dobra trafiły do właściwych podmiotów wymagają uruchomienia STRUMIENI FINANSOWYCH w postaci pieniądza bądź innych instrumentów finansowych.

Strumienie finansowe mogą przyjmować postać:

-pieniądz gotówkowy

-pieniądz bezgotówkowy

-wierzytelność

- papier wartościowy o różnych okresach zapadalności

Szczególna postacią jest strumień pieniężny, szczególną formą strumień pieniądza.

7. CENY, jako kategorie finansowe, są uogólnieniem wszelkich wymiennych transakcji rynkowych. Są wyrazem pieniężnych relacji między popytem, a podażą.

Cena- przez pojęcie ceny rozumie się zarówno ceny dóbr i usług, jak i stawki płac, jako ceny siły roboczej, stopy procentowe, jako ceny pieniądza i kapitału, kursy walutowe, jako ceny pieniądza narodowego, wyrażonego w walutach innego kraju, a także składki ubezpieczeniowe, jako ceny ochrony przed ryzykiem. Jest trwałym elementem rynku.

CENA RÓWNOWAGI- cena zadowalająca zarówno sprzedającego, jak i kupującego; naturalnym procesem jest dążenie do tego stanu

Cena dostosowuje się tak długo, jak długo istnieje jakakolwiek nadwyżka popytu bądź podaży. Oznacza to, ze cena dochodzi do punktu równowagi poprzez ciąg cen, które są cenami nierównowagi.

8. FINANSE- to ogół zjawisk ekonomicznych, związanych gromadzeniem, podziałem i wydatkowaniem zasobów finansowych. Finanse zajmują się badaniem ruchu pieniądza i instrumentów finansowych niebędących pieniądzem. Ruch ten wywołany jest przez kreację, cyrkulację i osiadanie pieniądza w postaci oszczędności I rezerw finansowych. Finanse zajmują się wiec strumieniami finansowymi kreowanymi przez wszystkie podmioty gospodarki rynkowej.

Finanse dzielimy ze względu na kryterium podmiotowe i przedmiotowe.

Podmioty biorące udział w tworzeniu strumieni finansowych to przedsiębiorstwa, państwo, gospodarstwa domowe oraz banki i instytucje finansowe.

Finanse dzielimy na:

-finanse publiczne

-przedsiębiorstw

-gospodarstw domowych

-banków

-ubezpieczeń i innych instytucji finansowych

Kryterium przedmiotowe wyróżnia 3 rodzaje strumieni:

-ekwiwalentne zwane rynkowymi (są wynikiem operacji rynkowych i transakcji kupna-sprzedaży dób i usług, także usług pracy; mają charakter materialny i polegają na przekazaniu wartości materialnych, któremu towarzyszy przekazanie zapłaty w odwrotnym kierunku; takie strumienie kreują głównie przedsiębiorstwa i gosp.dom.)

-redystrybucyjne zwane transferami (nie są wynikiem świadczeń wzajemnych i w ich tworzeniu nie bierze udziału rynek, te strumienie kreują głównie państwo poprzez podatki i opłaty i emerytury, renty, zasiłki, odsetki)

-kredytowe (są wynikiem udzielanych przez banki kredytów, każda spłata kredytu lub emisja nowego prowadzi do powstania tych strumieni)

9. Niepewność mierzalna to RYZYKO, niemierzalna to niepewność sensu stricto. Niepewność to taki stan rzeczy, który nie wiemy czy wystąpi, jeśli mówimy zaś o ryzyku to znamy prawdopodobieństwo jego wystąpienia.

O sile ryzyka decyduje otoczenie i pozycja podmiotu w tym otoczeniu oraz czas. Im większą swobodę działania ma podmiot, tym większą ma swobodę wyboru, tym mniejsze ponosi ryzyko w generowaniu strumieni finansowych; im dłuższy jest dystans czasowy od momentu rozpoczęcia działania do jego zakończenia tym większe podejmuje się ryzyko.

RYZYKO SYSTEMATYCZNE (ryzyko dotykające wszystkie podmioty)

-ryzyk sektorowe (ryzyko generowane przez otoczenie będące środowiskiem działania tej samej grupy podmiotów)

-ryzyko specyficzne (źródła jego tkwią we wnętrzu danego podmiotu)

Uwzględniając kryterium przedmiotowe:

-ryzyko otoczenia ekonomicznego (wyznaczane przez stan koniunktury; inflacja, stagflacja- stagnacja gospodarcza z wysokim bezrobociem i wysokiej inflacji; ryzyko walutowe, transakcyjne)

-technologicznego (wzrasta wraz ze skracaniem się czasu pomiędzy pojawieniem się nowej technologii a jej komercjalizacją)

-społecznego (wynikające z odrębności kulturowych)

-demograficznego (dotyczy zmian populacji danego społeczeństwa, które powodują np. starzenie się społeczeństw)

-politycznego

-prawnego

-międzynarodowego

ROZDZIAŁ II: WPROWADZENIE DO BANKOWOŚCI

1. Działanie banków polega na generowaniu strumieni finansowych zgodnie z oczekiwaniami podmiotów niebankowych i w zgodzie z własnym interesem.

2. Odmienność zadań i zasad działania doprowadziła do wykształcenia 2stopniowego systemu bankowego: bank centralny i banki komercyjne.

Banki w niektórych krajach są podporządkowane rządowi, np. Wielka Brytania, Francja, Japonia i kraje, w których banki centralne mają pełną niezależność, np. USA, polska.

3. Przyczyny destabilizacji systemu bankowego: zbyt duża liczba ryzykownych operacji bankowych, masowe wycofywanie wkładów i wysoka skala oszustw bankowych np. nadużycia kredytowe. (Nałożone przyczyny na siebie skutkowały np. wielkim kryzysem światowym 1929-33)

4. Funkcje systemu bankowego

-monetarna - kreowanie pieniądza i siły nabywczej

-kapitałowa- organizuje przepływ środków od tzw. Podmiotów nadwyżkowych do podmiotów deficytowych, w wyniku tej funkcji następuje transformacja oszczędności na kapitał i inwestycje

-kontrolna - udostępniając środki system bankowy wpływa na decyzje podejmowane przez podmioty, nad prawidłowością pełnionych funkcji czuwa nadzór bankowy

-zapewnienie bezpieczeństwa banków ( upadłość jednego banku powoduje upadłość następnych banków tzw. Run na banki, który wywoła efekt domina)

5. BANK CENTRALNY, jako:

-bank emisyjny: tworzy pieniądz gotówkowy (jedynie bank centralny ma ten przywilej), tworzy pieniądz żyrowy, centralny pieniądz rezerwowy na rachunkach banków komercyjnych

-bank państwa: udziela kredytów, w imieniu państwa emituje papiery skarbowe, deponuje wolne środki pieniężne państwa i prowadzi rachunki

-bank banków: reguluje płynność systemu bankowego i prowadzi rachunki, reguluje wielkość tworzonego przez banki komercyjne pieniądza bankowego, reguluje obieg emitowanego pieniądza gotówkowego

6. PIENIĄDZ WSPÓŁCZESNY

• Pieniądz współczesny jest pieniądzem symbolicznym z powodu niewyczuwalnej, aczkolwiek dużej, siły, jaką daje mu powszechność akceptacji w społeczeństwie i w obrocie gospodarczym, popartej sankcją władzy państwowej

• Funkcje:

- środek płatniczy (reguluje zobowiązania),

- miernik wartości (dla określenia wartości dóbr i usług stosowana jest jednakowa miara),

- środek przechowywania wartości = środek tezauryzacji

• Cechy pieniądza: (str.58)

- płynność-to zdolność do regulacji finansowych zobowiązań;

- rzadkość,

- trwałość- niezmienność cech jakościowych materiału

- podzielność,

- jednorodność,

- zdolność do przechowywania

• Pieniądz współczesny to nie tylko gotówka, ale przede wszystkim pieniądz o charakterze kredytowym, który powstaje, jako rezultat zobowiązań i roszczeń; wymaga on pieniądz żyrowego inaczej depozytowego

• Surogaty pieniądza- udokumentowane wierzytelności pieniężne, które mogą być przekształcone w środki pieniężne

• Czeki, karty kredytowe- pieniądz o mniejszej sile, choć formalnie powinny być traktowane, jako niepieniądz, ponieważ wręczenie go sprzedawcom lub wierzycielom nie jest zapłatą za otrzymany towar bądź usługę, gdyż zapłata następuje dopiero wówczas, gdy sprzedawca/wierzyciel przedstawi w banku czeki itp..

• Pieniądz gotówkowy i bezgotówkowy - doskonały środek płatniczy, jednakże lepszym środkiem przechowywania wartości są papiery wartościowe, wkłady terminowe i oszczędnościowe

• Depozyty:

a Vista - płatne na każde żądanie, które dzielimy na depozyty na rachunkach czekowych, na rachunkach oszczędnościowych, bieżących i inne aż do depozytów terminowych

ZASÓB pieniądza to suma wszystkich zidentyfikowanych form pieniądza posiadanych przez

podmioty niebankowe

pieniądzem o najwyższej sile jest baza monetarna, na którą składa się:

Pieniądz gotówkowy, rezerwa obowiązkowa banków komercyjnych, na rachunkach w banku centralnym; rezerwa nadobowiązkowa składająca się z dobrowolnych wkładów banków komercyjnych w banku centralnym

7. Uwzględniając dwa rodzaje pieniądza i dwa rodzaje podmiotów (bank centralny i komercyjny) możemy mówić o:

- Kreowaniu pieniądza rezerwowego przez bank centralny

- Kreowaniu pieniądza bankowego przez banki komercyjne

Proces kreacji rozpoczyna się od momentu wpłacenia do banku pieniądza gotówkowego, który przyjmuje postać zapisu na rachunku bankowym a Vista. Wpłacona gotówka jest płynną rezerwą i może być spożytkowana przez bank w różny sposób. Bank komercyjny może ją trzymać w skarbcu bądź zamienić na wkład na żądanie w banku centralnym, ale to nie przyniesie mu dochodu, zatem najprawdopodobniej zamieni na kredyt, udzielając go podmiotom niebankowym. Dla bezpieczeństwa i by nie utracić zaufania klientów, zatrzyma część, jako rezerwę na wypadek, gdyby niektórzy z klientów zgłosili się po gotówkę. Banki komercyjne utrzymują rezerwy w ilości wielokrotnie mniejszej od wielkości posiadanych wkładów, co umożliwia im wygenerować wielokrotnie więcej pieniądza kredytowego, niż wyniósł początkowy przyrost płynnych rezerw w systemie bankowym.

8. O jakości pieniądza decyduje m.in. rzadkość jego występowania, a to z klei decyduje o podaży pieniądza.

Przez podaż pieniądza rozumie się zasób pieniądza będący w posiadaniu podmiotów niebankowych, to przez popyt na pieniądz rozumie się skłonność podmiotów niebankowych do posiadania stale odnawialnego zasób pieniądza.

Friedman jest zdania, że podaż i popyt na pieniądz są niezależne w tym sensie, że podaż pieniądza nie dostosowuje się do popytu na pieniądz. Dzieję się tak, dlatego, że o podaży pieniądza decydują tylko władze monetarne- to one decydują ile wyemitować pieniądza gotówkowego

9. Czynniki popytu na pieniądz ( wg Keynes):

Zależy od preferencji płynności, czyli od potrzeby posiadania płynnych rezerw, gł. Przez gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa ( rezerwy aktywne, zależą od potrzeb transakcyjnych i dyktowane są przezornością, liczy się dochód realny; rezerwy pasywne, tworzone pod wpływem spekulacji i skłonności do tworzenia majątku w postaci lokat)

Łączny popyt na pieniądz można zapisać, jako funkcję(M) dochodu (Y) i stopy procentowej (r): M=M(Y;r)

Podaż pieniądza zależy od banków komercyjnych, a także centralnego, który odpowiada za kreację pieniądza rezerwowego, podstawowym źródłem podaży jest baza monetarna

10. POLITYKA PIENIĘŻNA

Porządek monetarny tworzy bank centralny w ten sposób, że: reguluje stosunki między Walutą krajową, a innymi walutami; tworzy zasady zaopatrzenia gospodarkę w pieniądz, sprawuje kontrole nad systemem bankowym i wpływa na zachowania banków komercyjnych

Zachowany porządek monetarny służy głównemu celowi polityki pieniężnej, jakim jest stabilizacja wartości pieniądza i celowi nadrzędnemu, jakim jest finansowanie realnego wzrostu gospodarczego

Polityka rezerw obowiązkowych polega na takim ustaleniu, przez bank centralny, wartości stopy rezerw obowiązkowych, by kreacja pieniądza kredytowego nie zagroziła stabilizacji wartości pieniądza

Podstawowym instrumentem w polityce pieniężnej banku centralnego jest stopa redyskontowa, która ma wpływ na inne stopy procentowe, także lombardową i wywiera wpływ na stopy procentowe na rynku bankowym: kredytowym i depozytowym.

Stopa lombardowa, po której bank centralny udziela kredytów bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych

Polityka otwartego rynku jest instrumentem bezpośredniego kształtowania podaży pieniądza.

By zapobiec wahaniom stóp procentowych i kursów walut, najbardziej skutecznym instrumentem są interwencyjne operacje zakupu lub sprzedaży pieniądza i walut, bo bezpośrednio oddziałują na podaż pieniądza i podaż walut. W ten sposób bank centralny wpływa bezpośrednio na płynność systemu bankowego, stopy procentowej i podaż pieniądza.

11. Niedostosowanie tempa wzrostu podaży pieniądza do tempa wzrostu produktu krajowego brutto może wywołać DEFLACJĘ lub INFLACJĘ z wszystkimi jej dalszymi konsekwencjami ekonomicznymi dla wzrostu gospodarczego i dla stabilności wartości pieniądza.

12. Źródła nieskuteczności polityki pieniężnej:

• opóźniona interwencja i/lub zbyt mocna albo zbyt słabe aktywizowanie właściwych narzędzi banku centralnego

niezgodna z oczekiwaniami reakcja banków komercyjnych i podmiotów niebankowych w procesie transmisji

RODZIAŁ III: FINANSE PUBLICZNE

1. PAŃSTWO otrzymuje od podmiotów wpływy podatkowe, składki na ubezpieczenia społeczne, wpływy celne, opłaty za czynności administracyjne, korzystanie z majątku publicznego, nabywa dobra i usługi, uzyskuje od nich także kredyty i pożyczki. W zamian za to świadczy usługi publiczne, finansuje spłaty kredytów i pożyczek z odsetkami, opłaty za dobra i usługi, wydatki rzeczowe, dotacje i subwencje, wynagrodzenia, zasiłki, emerytury i renty. Uzyskane środki państwo wykorzystuje Do realizacji swych funkcji publicznych tworząc w tym celu strumienie finansowe będące tzw. Wydatkami rynkowymi (ekwiwalentnymi) i wydatkami transferowymi.

Pierwszy rodzaj strumieni tzw. wydatki finalne, które trafiają przez rynki rzeczowe do przedsiębiorstw z tytułu zakupów w ramach zamówień publicznych oraz przez rynek pracy do gospodarstw z tytułu wynagrodzeń.

Państwo pozyskuje brakujące środki za pośrednictwem instytucji finansowych emitując poprzez rynki finansowe papiery dłużne (skarbowe).

1. FINANSE PUBLICZNE obejmują ogół zjawisk i procesów związanych z tworzeniem i wydatkowaniem funduszy publicznych, a w szczególności budżetu państwa, samorządowe, fundusze ubezpieczeń społecznych i innych funduszy publicznych. FP służą realizacji interesów państwa i odgrywają b. istotną rolę w gospodarce ze względu na znaczący udział w redystrybucji dochodu narodowego za pośrednictwem budżetów publicznych.

2. - Dobra prywatne- dobra i usługi dostarczane indywidualnym nabywcom przez sprzedawców za pośrednictwem rynku i za dochody prywatne, po nabyciu dobra prawo do niego ma tylko jego nabywca
   

- Dobra publiczne- dobra i usługi świadczone przez państwo i jednostki publicznoprawne na zasadach powszechnej dostępności, są pośrednio odpłatne, gdyż źródłem ich finansowania są wcześniej wniesione świadczenia podatkowe i niepodatkowe.

- Dobra publiczne:

• Sensu stricto tj. obrona narodowa, bezpieczeństwo publiczne, administracja państwowa, ochrona sanitarna, oświetlenie ulic, korzystanie z dróg publicznych itp. Występuje konieczność ich finansowania z funduszy publicznych i nie jest możliwe respektowanie zasady wyłączenia.

• Sensu largo: oprócz dóbr klasycznych są tzw. Dobra społeczne tj. usługi związane z ochroną zdrowia i edukacją.

3. Państwo za pośrednictwem finansów publicznych realizuje funkcje:

- lokacyjną- polega na alokacji zasobów publicznych, włącza się do procesów wywołujących zmiany struktury gospodarczej

- redystrybucyjną - polega na własnym podziale produktu narodowego przez państwo, państwo dokonuje redystrybucji dochodów społeczeństwa poprzez: system podatków i transferów rządowych, bezpłatne lub częściowo odpłatne dostarczanie usług społecznych, pomoc dla najsłabszych członków społeczeństwa, zwiększenie mobilności terytorialnej i zawodowej ludności, oddziaływanie na równe warunki startu dla młodzieży

-stabilizacyjną- ma przeciwdziałać stagnacji ekonomicznej i bezrobociu, w okresie dekoniunktury stara się przyspieszyć wzrost zachęcając do inwestowania

4. W ujęciu podmiotowym fp obejmują:

- centralne władze ustawodawcze, wykonawcze, aparat skarbowy, jednostki finansowane z funduszy publicznych np., szkoły (szerzej strona 100)

5. Do realizacji zadań stojących przed sektorem publicznym tworzone SA państwowe i samorządowe jednostki budżetowe i pozabudżetowe. Źródłem pokrycia wydatków jednostek budżetowych jest budżet państwa/samorządu, jeśli nawet osiągają własne dochody nie mogą nimi dysponować., np. urzędy naczelnych organów państwowych, urzędy administracji rządowej, sądy, prokuratury.

Wyjątek;p : szkoły wyższe i instytucje kultury: mają osobowość prawną, mają więc prawo do własnych dochodów i majątku, przy czym większość środków na ich funkcjonowanie pochodzi z dotacji budżetu państwa.

6. Przedmiotową strukturę stanowią fundusze publiczne, na który się składa: budżet państwa, budżety samorządowe, fundusze ubezpieczeń społecznych i pozostałe fundusze publiczne.

7. Ilość, przeznaczenie i sposób finansowania funduszy publicznych SA określane ustawowo.

8. Procedura budżetowa obejmuje opracowanie projektu budżetu, uchwalenie budżetu, jego wykonanie, sprawozdawczość i kontrolę jego wykonania. ( 4 etapy szerzej- 104)

9. Cechy budżetu państwa:

- jest scentralizowanym funduszem środków gromadzonych i wydatkowanych przez państwo

- gromadzenie środków przez budżet odbywa się w sposób przymusowy i bezzwrotny

- przyjmuje formę ustawy

- jest planem przepływu strumieni dochodów i wydatków państwa na określony czas (zazwyczaj rok)

- ma charakter strumieniowy, związany jest z koniecznością egzekucji dochodów i wydatkowania środków przed upływem okresu budżetowego

- nie jest jedynym funduszem składającym się na finanse publiczne, nie daje więc wystarczającej podstawy do oceny finansowej działalności państwa

10. DANINY PUBLICZNE- przymusowe i bezzwrotne świadczenia, pobierane w określonych terminach od podmiotów, gdy wystąpi stan ustawowo określany jako źródło poboru; tytuł, wysokość i termin zapłaty ustalają konstytucja, ustawy budżetowe, przepisy wykonawcze do ustaw; podatki, opłaty administracyjne

11. PODATEK- przymusowe, nieodpłatne, bezzwrotne świadczenie pieniężne nakładane przez państwo na osoby fizyczne i prawne w celu uzyskania dochodów wystarczających na wydatki związane z zadaniami państwa.

Podstawowym podatkiem obciążającym konsumpcję jest podatek od towarów i usług (VAT) nazywanym też podatkiem od wartości dodanej. VAT to podatek wielofazowy tzn. każda faza obrotu gospodarczego płaci podatek od wartości dodanej wykreowanej przez siebie. Podatek naliczony jest sumą VAT zapłaconego w poprzednich fazach przez dostawców, obliczoną na podstawie faktur zakupu. Różnica między VAT wynikającym z wystawionych faktur sprzedaży, a podatkiem naliczonym stanowi podatek należny.

12. RODZAJE PODATKÓW

- wg podmiotu opodatkowania: osoby fizyczne, osoby fizyczne

- przedmiotu opodatkowania: wydatki, dochody, majątek, przychody

- przeznaczenie: ogólne, celowe

- władztwo podatkowe: państwowe, samorządowe

- związek między ciężarem podatkowym a podatnikiem : bezpośrednie, pośrednie

13. PODATEK AKCYZOWY

Nakładany na konsumpcję wybranych dóbr, zwłaszcza luksusowych. Silnie wpływa na cenę towarów; obciążone są nim zwykle: wyroby spirytusowe i winiarskie, tytoniowe, paliwa, samochody osobowe, dobra luksusowe (jachty pełnomorskie, wyroby jubilerskie).

Akcyza jest nakładana przede wszystkim ze względów fiskalnych, obciąża produkty często konsumowane lub drogie, co gwarantuje wysokie dochody państwu; wzrost cen paliwa zachęca do produkcji i zakupu samochodów o niższym zużyciu paliwa

14. Podstawą opodatkowania w podatku dochodowym jest rzeczywisty dochód podatnika, czyli różnica między przychodami a kosztami ich uzyskania

Podatek dochody od osób fizycznych: Opodatkowaniu podlegają wszyscy obywatele (poza wyłączonymi np. rolnikami) i wszystkie grupy ich dochodów (wynagrodzenia, emerytury, renty, nagrody, honoraria, najmu, dzierżawy…) uzyskiwane w kraju i za granicą.

Podatek dochody od osób prawnych: obejmuje poza przedsiębiorstwami także niektóre jednostki nieposiadające osobowości prawnej np. wspólnicy spółki cywilnej.

Podatki majątkowe obciążają wartość majątku z punktu widzenia dochodu, który może przynieść, cen rynkowych, ewidencyjnych itp. Na podatki majątkowe składają się: podatki od posiadania majątku (od nieruchomości, środków transportu), podatki od przyrostu majątku (spadków i darowizn, opłata skarbowa od nabycia praw majątkowych) i podatki od wzrostu posiadanego majątku (opłata adiecancka)

Podatki celowe służą gromadzeniu środków mających ściśle określonych adresatów po stronie wydatków, np. podatek drogowy, składki na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, fundusz pracy.

Dla podatków bezpośrednich podstawą wymiaru jest dochód lub majątek, decydującym kryterium ich nałożenia jest zdolność płatnicza podatnika, pełnią one gł. Funkcję redystrybucyjną; są to np. podatki dochodowe majątkowe.

Podatki pośrednie obciążają podatnika w sposób niezwiązany z jego sytuacją dochodową i majątkową, są to podatek od towarów i usług VAT, podatek akcyzowy, podatki od przychodów, podatek importowy, podatek od gier i podatek od sprzedaży akcji w obrocie publicznym. Podatek importowy pełni gł. rolę protekcyjną (ogranicza import), dopiero w drugiej kolejności- rolę fiskalną.

15. Ze wzrostem opodatkowania bezpośredniego wiążą się dwa przeciwstawne efekty:

Efekt dochodowy- wywołuje zwiększenie wysiłku dla utrzymania poziomu dochodu do dyspozycji

Efekt substytucyjny- powoduje zmniejszenie wysiłku z powodu zmniejszenia dochodowej rekompensaty za wysiłek.

Przyjmuję się, że im wyższe dochody i obciążenia podatkowe- tym silniejszy jest efekt substytucyjny, im niższe dochody- częściej dominuje efekt dochodowy.

16. Opłaty publiczne można podzielić :

- opłaty za czynności organów administracyjnych rządowej i samorządowej

- opłaty za usługi podmiotów gospodarki publicznej

- opłaty za korzystanie ze środowiska naturalnego

- opłaty adiacenckie związane z udziałem w nakładach inwestycyjnych i kosztach utrzymania urządzeń publicznych

17. W przypadku samorządu terytorialnego należy rozróżnić dochody własne i regulacyjne (stron 114)

18. Zasada zdolności płatniczej jest związana z malejącą użytecznością krańcową dochodu tj. coraz mniejszą użytecznością następnej, dodatkowej jednostki pieniężnej, z punktu widzenia zaspokajania potrzeb podatnika.

Zasada ekwiwalentności w kształtowaniu poziomu obciążeń opiera się na korzyściach uzyskiwanych przez podatnika obciążonego płatnościami.

Problem wolnego jeźdźca „free Rider” podatnika, który uważa, iż nie są mu one potrzebne, dlatego nie chce uczestniczyć w ich finansowaniu.

Zasady podatkowe sformułował już Smith w 1776, wymienił: zasadę równości, pewności, dogodności i taniości.

Adolf Wagner w XIX wieku wyróżnił zasady fiskalne, ekonomiczne, sprawiedliwości i techniczne.

ZASADY PODATKOWE:

a)fiskalne:

-wydajności -> polega na wyborze takich przedmiotów opodatkowania, które są odpowiednio wydajnymi źródłami dochodów

-elastyczności -> stanowi, że podatki powinny być tak skonstruowane, by uwzględniać zmieniającą się sytuację podatników gospodarki

-stałości ->zwraca uwagę, iż należy unikać wprowadzania nowych podatków i zmian w podatkach istniejących

b)ekonomiczne- wskazuje, że powinien być nałożony w takiej wysokości, by podatnik uregulował go z bieżących dochodów, bez naruszania swego majątku, w przeciwnym wypadku następuje pauperyzacja podatnika

c)sprawiedliwości

-powszechności-> ciężary podatkowe powinny być powszechne i obejmować każdego obywatela

-równości -> równomierne rozłożenie ciężaru podatkowego na wszystkich podatników

-zdolności dochodowej -> ciężar podatkowy powinien być skorelowany z poziomem dochodów

d)techniczne:

-pewności -> podatki powinny być niezawodnym źródłem dochodów budżetowych

-dogodności ->obciążenie podatkowe powinno uwzględniać możliwości finansowe podatnika i specyfikę prowadzonej przez niego działalności

-taniości ->minimalizowanie kosztów poboru podatków

19. Podmiot podatku - osoba fizyczna lub prawna

Przedmiot podatku- zdarzenie np. uzyskanie dochodu, przychodu, obrotu

Podstawa opodatkowania- opodatkowaniu podlegają zdarzenia powtarzalne np. wynagrodzenie bądź jednorazowe np. spadek, darowizna.

Stawka podatkowa- podatki progresywne (stawka podatku rośnie szybciej niż podstawa opodatkowania), proporcjonalne i regresywne (wzrost kwoty podatku jest mniejszy od wzrostu podstawy opodatkowania)

Stawka degresywna- kombinacja stawki progresywnej i proporcjonalnej, szybciej od podstawy opodatkowania rośnie należność podatkowa do pewnego pułapu.

Mechanizmy umożliwiające zmniejszenie ciężaru podatkowego: kumulacja, rozłączność odstawy opodatkowania; zniżki, zwyżki, ulgi podatkowe; zwolnienie podatkowe: zwolnienie podmiotowe- np. przedsiębiorstwa inwestujące w SSE po przekroczeniu określonych wydatków inwestycyjnych i określonego poziomu zatrudnienia, zwolnienie przedmiotowe- np. maszyny dla rolnictwa, środki ochrony roślin.

Ulgi:

-systemowe- obowiązuje wszytskei podmioty spełniające określone ustawą warunki

- zindywidualizowane- zależne od indywidualnej sytuacji danego podatnika i decyzji organów podatkowych

20. Fiskalizm państwa wiąże się z problemem granic skutecznego opodatkowania- krzywa Laffera: dochody podatkowe są funkcją 2 wielkości podstawy opodatkowania i wysokości stóp podatkowych, po przekroczeniu pewnej granicy następują ujemne skutki gospodarcze w postaci zmniejszenia dochodów podatkowych państwa, w takiej sytuacji należy obniżyć stopy podatkowej

21. WYDATKI PUBLICZNE:

1. bieżące:

-utrzymanie jednostek budżetowych

-dotacje finansujące wydatki bieżące jednostek pozabudżetowych i funduszy celowych

-dotacje do szkół wyższych i jednostek kultury

b) inwestycyjne:

-realizowane są dla przyrostu majątku w dyspozycji sektora publicznego

22. Rodzaje wydatków

1. ekonomiczne:

-fiskalne

-transferowe

b) horyzont czasu:

-bieżące

-inwestycyjne

c)sposób oddziaływania

-bezpośrednie

-pośrednie

d)funkcje publiczne

-klasyczne, np. finansowanie obrony narodowej, bezpieczeństwa wewnętrznego, administracji państwowej u sądownictwa

-socjalne, np. oświata, ochrona zdrowia, transfery społeczne, dotowania kultury

-ekonomiczne, np. finansowanie działań antycyklicznych, dotacji, subwencji

e)stopień obligatoryjności

-sztywne, np. wydatki związane z obsługą długu publicznego, deficytu funduszy ubezpieczeń społecznych

-pozostałe

f)podmiotowe

-władz ustawodawczych

-wykonawczych

-sądowniczych

g)przedmiotowe (np. wynagrodzenia osobowe, energia, stypendia, usługi materialne)

-części

-działy

-rozdziały

-paragrafy

Główne wydatki: oświata, wychowanie, transport, gospodarka komunalna, opieka społeczna.

23. RÓWNOWAGA BUDŻETOWA- ujęcie budżetu zakłada pokrycie przewidywanych wydatków dochodami.

NIERÓWNOWAGA BUDŻETOWA może mieć charakter nadwyżki (dochody są większe od wydatków; może świadczyć o zbyt wysokiej presji podatkowej i niegospodarności polegającej na niezrealizowaniu planów zdarzeń rzeczowych) lub deficytu (wysokość deficytu jest miarą nieefektywności finansowej państwa; wyróżniamy deficyt rzeczywisty-faktyczna różnica między dochodami i wydatkami w danym roku budżetowym- i deficyt podstawowy- będący zestawieniem dochodów i wydatków przy pominięciu płatności odsetkowych)

Czynniki decydujące o rzeczywistej równowadze budżetowej mogą mieć charakter:

a)ekonomiczny- równowaga wystąpi jeśli wydatki publiczne znajdą pełne pokrycie w dochodach budżetu

b) organizacyjny-równowaga jest zależna od sposobu i zakresu finansowania np. ubezpieczeń społecznych

c) techniczny- równowaga jest założona w ustawie budżetowej

d) polityczny- równowaga nie jest jedynym celem polityki gospodarczej

Deficyt- zdaniem zwolenników liberalizmu powoduje m.in.: inflacje, wzrost stopy procentowej na rynku finansowym, wzrost długu publicznego; pogląd przeciwny Keynesa- deficyt może być źródłem dodatkowego popytu wpływającego korzystnie na wzrost dochodu narodowego. Poprawa koniunktury, związana z wysokimi dochodami, zyskami i zatrudnieniem, zwiększa wpływy budżetu, niwelując jego deficyt.

Jedynym sposobem finansowania deficytu budżetowego nienaruszającym równowagi makroekonomicznej jest sięgnięcie przez państwo po oszczędności, przejawia się to zakupem obligacji rządowych przez podmioty dysponujące oszczędnościami.

24. BONY SKARBOWE- krótkoterminowe papiery wartościowe emitowane dla zapewnienia budżetowi państwa bieżącej płynności finansowej, są sprzedawane z dyskontem (poniżej ceny nominalnej), mogą pełnić rolę rezerw kasowych

25. BILETY SKARBOWE- średnio-długo terminowe, sprzedawane na rynku kapitałowym w drodze licytacji

26. OBLIGACJE- średnio- i długoterminowe papiery wartościowe, emitentem obligacji poza państwem mogą być przedsiębiorstwa, banki, organizacje społeczne.

27. Konwersja- zmiana warunków wykupu, terminów spłaty, stopy odsetkowej

28. konsolidacja- łączenie kilku pożyczek w jedną

29. repudiacja- odmowa spłaty pożyczek zagranicznych

30. DŁUG PUBLICZNY- gł. Przyczyną jego powstania jest zaciąganie przez państwo i związki publicznoprawne pożyczek w kraju i za granicą w celu sfinansowania deficytu.

31. PUBLICZNE FUNDUSZE CELOWE- forma alternatywna w stosunku do budżetu, służą przezwyciężeniu negatywnych cech wydatkowania środków z budżetu; funkcjonują zwykle dłużej niż rok, środki przeznaczone są na ściśle określone cele, funkcje: alokacja środków publicznych, redystrybucja dochodów w gospodarce, racjonalizacja wydatkowania środków publicznych; finansują swe wydatki dochodami ze zbierania składek, częściowo bazują na dotacjach

32. FUNDUSZ UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH- podstawowy i największy fundusz celowy związany z zabezpieczeniem ludności na wypadek konkretnego ryzyka życiowego.

Ubezpieczenia emerytalne- utrata Możliwości zarobkowania związana ze starością; zdrowotne- chorobą, rentowe- inwalidztwem; bezrobociem, macierzyństwem

33. 3 gł. Modele POLITYKI SPOŁECZNEJ

- liberalny: rynek i rodzina są oparciem dla realizacji potrzeb człowieka, polityka ma charakter selektywny, skierowana jest do grup najsłabszych i niezaradnych, interwencja państwa mocno ograniczona

- motywacyjny: potrzeby społeczne są zaspokajane odpowiednio do wydajności pracy i poziomu dochodów, sektor publiczny aktywnie reguluje warunki bytu ludności w przypadkach losowych, np. choroba, inwalidztwo

- redystrybucyjny- charakterystyczny dla gospodarek socjaldemokratycznych, zakłada naturalne prawo człowieka do godziwych i względnie równych warunków życia

34. UBEZPIECZENIA EMERYTALNO- RENTOWE- gromadzą największą część środków funduszy celowych; zasada „pay as you go” PAYG- opiera się na teorii umowy społecznej, traktującej finansowanie emerytur jako kontrakt międzygeneracyjny- pracujący płacą składki dla sfinansowania aktualnych emerytur, a na ich emerytury pracować będzie następne pokolenie (szerzej 144)

35. Ryzyka

-związane z błędnym oszacowaniem wskaźników makroekonomicznych, ryzyko stóp procentowych, kursu walutowego, ryzyku zachowań podmiotów gospodarczych itp. (szerzej ok. 150)

ROZDZIAŁ IV: FINANSE PRZEDSIĘBIORSTW

1. PRZEDSIEBIORSTWO zorganizowane jest po to, aby odpłatnie świadczyć usługi i produkować dobra, by zaspokoić potrzeby otoczenia i osiągnąć korzyści. Każde przedsiębiorstwo spełnia swą misję w sposób przez siebie określony.

2. mechanizm rynkowy i instrumenty konkurencji rozstrzygają ostatecznie o udziale przedsiębiorstwa w rynku. Proces wymiany doprowadza do transformacji strumieni dóbr i usług w strumienie środków pieniężnych. Usługi pracy tworzą strumienie rzeczowe, wynagrodzenia- strumienie pieniężne.

3. Cel przedsiębiorstwa- maksymalizacja zysku- uważana za przejaw krótkowzroczności, ponieważ może prowadzić do zaniedbywania nakładów na prace badawcze, modernizację produkcji itp. W wyniku tych zaniedbań przedsiębiorstwo osłabia swoją pozycję na rynku bądź może też z niego wypaść

4. Cele pośrednie (często realizowane równocześnie) np.: wzrost przychodów e sprzedaży, poprawa pozycji na rynku, obniżenie kosztów, rozszerzenie rynków zbytu

5. DECYZJE o charakterze finansowym- wyrażają się w gromadzeniu, podziale i wydatkowaniu środków finansowych. Decyzje inwestycyjne dotyczą wydatkowania kapitału i decydowania o kierunku rozwoju przedsiębiorstwa. Obie decyzje są ściśle ze sobą powiązane. Decyzje inwestycyjne są weryfikowane możliwościami sfinansowania inwestycji finansowymi efektami tych inwestycji.

Działalność operacyjna- dokonuje wyboru źródeł finansowania i sposobu ich pozyskania

6. Jeżeli przedsiębiorstwo potrafi realizować postawione cele to mówimy, ze jest skuteczne; jeśli robi to we właściwy sposób- jest sprawne; jeżeli osiąga cele przy jak najmniejszych nakładach- efektywne.

Efektywność ma swój wymiar ilościowy:

Roe- rentowność kapitału własnego (zysk netto/kapitał własny)

Roa- rentowność aktywów (zysk netto/ aktywa)

-pmr- rentowność sprzedaży (zysk netto/ przychody ze sprzedaży)

7. Przedsiębiorstwo tworzy zasoby rzeczowe i finansowe, które w wyniku procesu gospodarczego podlegają transformacji. W ten sposób dokonuje się ruch rzeczy, pieniądza i kapitału (ruch okrężny kapitału). Owa przemiana trwa tak długo, jak długo istnieje przedsiębiorstwo na rynku.

8. Procesy operacyjne i ich konsekwencje finansowe (strona 168)

9. Sprzedaż na kredyt często bywa instrumentem promocji i przekłada się wzrost przychodów ze sprzedaży.

10. Specjalną formą inkasa należności jest factoring. Polega na odsprzedaży należności bankowi lub innej instytucji finansowej; konieczność wykorzystania instrumentu windykacji należności uzasadnia się tym, że należności SA obarczone ryzykiem niewypłacalności, wskutek czego może dojść: do utraty kapitału, płynności, potencjalnych korzyści z tytuł€ niemożności podjęcia działań w zamierzonym zakresie, utraty części wartości pieniądza na skutek procesów inflacyjnych w gospodarce.

11. Instrumenty przyspieszające wpływ należności: (str.170)

-kredyt udzielany odbiorcom w formie wekslowej

-kredyt bankowy uzyskany pod zastaw należności

-cesja należności

-odsprzedaż należności

-windykacja należności

12. Zamrożenie środków finansowych w zapasach jest bardziej kosztowne niż w należnościach, ze względu na gorszą ich płynność. Z drugiej trony, utrzymanie zapasów przynosi także korzyści: zapewnia prawidłowy przebieg procesu produkcji.

Zapasy:

1. prawidłowe: 9niezbędne do zapewnienia ciągłości produkcji lub sprzedaży)

- bieżące

-sezonowe

-rezerwowe (przeznaczone na pokrycie potrzeb produkcji w warunkach niestabilnego otoczenia)

b) nieprawidłowe:

- nadmierne (przekraczają uzasadnione ekonomicznie potrzeby)

-zbędne (nie mogą być w ogóle wykorzystane w przedsiębiorstwie i powinny być zlikwidowane bądź odsprzedane, by odzyskać chociaż część zamrożonego zasobu pieniądza)

13. FINANSOWANIE polega na pozyskiwaniu kapitału w różnej formie i o różnym okresie użytkowania. Od pozyskiwanego kapitału przedsiębiorstwo rozpoczyna byt rynkowy i by mógł być kontynuowany, przedsiębiorstwo w sposób nieprzerwany musi uzupełniać i powiększać kapitał. Ważna jest ciągłość finansowania.

Źródła finansowania wewnętrznego: zysk pozostający do dyspozycji przedsiębiorstwa, amortyzacja, także rezerwy; zysk netto plus amortyzacja= nadwyżka finansowa netto

Zewnętrzne finansowanie ma miejsce gdy przedsiębiorca otrzymuje kapitał za pośrednictwem rynku finansowego-> zwiększają owe środki kapitał własny. To są także kredyty bankowe, pożyczki (np. obligacje przemysłowe emitowane przez przedsiębiorstwo w celu pozyskania kapitału długoterminowego o dużej wartości), kredyty handlowe.

Niekonwencjonalną formą jest LEASING- przykład łączenia finansowania z inwestowaniem w jeden ciąg decyzyjny- forma zewnętrznego finansowania, leasing finansowy można porównać do zakupu dobra w drodze sprzedaży ratalnej, natomiast leasing operacyjny swą formą przypomina dzierżawę.

14. GRATYFIKACJE- wydatki związane z finansowaniem; przyjmują one formę odsetek dla dawców kapitału obcego i dywidend lub wypłat z zysku dla dawców kapitału własnego.

15. Podatki uszczuplają własne źródła finansowania wewnętrznego przedsiębiorstwa, ponieważ podnoszą koszty działalności i zmniejszają wypracowany zysk.

16. Źródła kapitału(strona 180)

17. Inwestycje- przekształcają zmieniają i zwiększają majątek przedsiębiorstwa, zarówno rzeczowy, jak i finansowy, wartości niematerialne i prawne.

18. INWESTYCJE:

1. rzeczowe: (ze względu na skutki)

-odtworzeniowe

-modernizacyjne

-nowe

Inwestycje rzeczowe- służą odtworzeniu (na celu utrzymanie dotychczasowej substancji majątkowej), modernizacji (obniżenie kosztów)i powiększeniu majątku rzeczowego; są najtrudniejszymi decyzjami w przedsiębiorstwie, kapitał jest lokowany w najmniej płynnych składnikach majątku na wiele lat, jeśli decyzja była błędna wycofanie się z niej mogłoby być równoznaczne z upadłością przedsiębiorstwa.

Inwestycje nowe- są na ogół inwestycjami rozwojowymi. Efektywne przedsięwzięcie inwestycyjne powinno zapewnić zwrot zainwestowanych środków i wygenerować nadwyżkę w okresie eksploatacji inwestycji.

b)finansowe: (ze względu na rodzaj instrumentu)

-akcje

-obligacje

-udziały

-pożyczki i depozyty bankowe

Głównym celem jest osiągnięcie korzyści w postaci dywidend i udziału w zyskach lub odsetek; miarą efektywności inwestycji finansowych jest stopa zwrotu z danej inwestycji

c) niematerialne (ze względu na kierunek inwestycji)

- badania i rozwój

-kapitał ludzki

-wizerunek przedsiębiorstwa

Są najbardziej nieuchwytnymi inwestycjami; to inwestowanie w zasoby najbardziej unikalne, to właśnie inwestowanie te zasoby tworzy podstawy do budowy strategicznej przewagi przedsiębiorstwa; mogą dotyczyć np. budowy danych o odbiorcach, szkolenia pracowników , wszelkich projektów udoskonalających działalność przedsiębiorstwa

19. DEINWESTOWANIE- decyzja sprzedaży lub likwidacji części zbędnych, posiadanych zasobów.

20. RYZYKO:

a) systematyczne- dotyczy wszystkich przedsiębiorstw na rynku; źródłem jest makrootoczenie, a o skali decyduje stan koniunktury, finansów publicznych i polityka interwencyjna państwa, polityka monetarna banku centralnego

b) sektorowe: źródłem są perspektywy rozwoju lub ich brak

c) specyficzne: ryzyko dotykające określonego przedsiębiorstwa, źródła: wadliwa struktura kapitału, przeinwestowanie, brak umiejętności pozyskania i zatrzymania klientów, błędna polityka należności, zapasów i zobowiązań, błędna polityka kadrowa

Ryzyko OPERACYJNE- prawdopodobieństwo niezrealizowania oczekiwanego poziomu zysku operacyjnego; dźwignia operacyjna- jest niczym innym jak elastycznością, czyli miarą „reakcji” zysku operacyjnego na zmiany sprzedaży; pomocny jest próg rentowności- im wyżej położony próg tym wyższe ryzyko operacyjne, im mniejsza jest sprzedaż tym prób usytuowany wyżej

Ryzyko INWESTYCYJNE- wynika z możliwości powstania odchyleń miedzy efektami przewidywanymi w projekcie inwestycji a efektami osiągniętymi w rzeczywistości, w trakcie jej realizacji i eksploatacji

Ryzyko FINANSOWE- związane jest z finansowaniem majątku przez kapitał własny i obcy, a wiec zależy od struktury kapitału.

ROZDZIAŁ V: FINANSE GOSPODARSTW DOMOWYCH

1. Gospodarstwo domowe - mówi się o nim jako o grupie osób powiązanych ze sobą więzami rodzinnymi i utożsamianymi z pojęciem rodziny. Cecha wyróżniająca gosp. dom. od innych grup społecznych- wspólne zamieszkiwanie.

Dla finansów najważniejsze wspólne gospodarowanie funduszami pieniężnymi i kreowanie strumieniami finansowych. Strumienie te powstają w wyniku aktywnego uczestniczą gospodarstw na wielu rynkach rzeczowych i finansowych.

Gospodarstwo- odrębny podmiot zaspokajający swe potrzeby za pośrednictwem rynku, przy użyciu pieniądza.

Zachowania konsumpcyjne- to ogół podejmowanych czynności, działań, sposobów postępowania, mających na celu zdobycie zasobów pieniężnych dal zaspokojenia potrzeb, a także ogół zasad gospodarowania zgromadzonymi zasobami. (finanse gospodarstw dom. Gromadzenie, podział, wydatkowanie środków pieniężnych)

2. Członkowie gospodarstwa świadczą usługi pracy, nie są obojętni na zmiany stawek płac, w konsekwencji zmieniają czas wolny na dodatkowy dochód, a następnie konsumpcję. Kiedy stawki płac spadają, czas wolny staje się tańszy, coraz więcej osób zrezygnuje z wydłużenia czasu pracy na rzecz czasu wolnego.

3. Dochód z pracy- jedno ze źródeł, z których czerpie gospodarstwo; pozostałe- praca samodzielna, zgromadzony kapitał i budżet państwa.

Gospodarstwa domowe różnią się dochodami również dlatego, że różne są ich możliwości zarobkowania, a także potencjał ich wiedzy i wykształcenia. Członkowie gospod. Są zobowiązani wobec państwa w postaci podatków i obowiązkowych płatności na rzecz ubezpieczenia społecznego; to co pozostaje po wywiązaniu się z owych płatności, jest dochodem rozporządzalnym, przeznaczonym na zaspokojenie potrzeb konsumpcyjnych i na oszczędności.

4. Gospodarstwo domowe na rynku dóbr i usług - w procesie wyboru g.d. postępuje w zgodzie ze swoimi preferencjami; podstawowym dobrem każdego gospodarstwa domowego jest mieszkanie. O ostatecznym wyborze decydują preferencje gospodarstwa domowego i jego ograniczenia. G.d. decyduje o strukturze zakupów, porównując korzyści z kosztami utraty satysfakcji z powodu rezygnacji z alternatywnego użycia tej samej jednostki dochodu; Ciągle modyfikuje strukturę swych zakupów - wydatków aby korzyść, jaką czerpie z ostatniej jednostki dochodu, wydając na dane dobro była taka sama w każdej kategorii wydatków. G.D. wybiera dobra i usługi najlepsze, na jakie może sobie pozwolić - powstaje koszyk konsumpcji. Bardziej preferowany jest tańszy koszyk.

G.d. jest zarówno stroną podaży jak i popytu. Jeśli ma oszczędności może inwestować, jeśli nie ma i konsumuje - może pozyskać kredyty i pożyczki.

5. Dochód, konsumpcja i skłonność do konsumpcji - dochody G.d. są ważnymi źródłami strumieni pieniężnych w gosp. rynkowej. Część z nich przekształca się w strumień wydatków na konsumpcję - czyli wartości dóbr i usług nabytych w ciągu jakiegoś okresu czasu przez gosp. domowe. Składniki strumienia: zasób rzeczy i pieniądza, odpowiadający wartości tych rzeczy, ich przemieszczanie, czyli ruch i czas.

Dochód = przychód - koszty uzyskania przychodu

Przychody można pozyskiwać z tytułu:

-stosunku pracy,

-renty,

-emerytury,

-wykonywania wolnego zawodu,

-z działalności gospodarczej,

-wynajmu,

-dzierżawy ruchomości i nieruchomości kapitału pieniężnego i praw majątkowych od ich sprzedaży

Koszt uzyskania przychodu to wydatki pieniężne, które poniesiono, by osiągnąć przychód np. dojazd do pracy.

Dochód netto = dochód brutto - podatki

Po zapłaceniu podatków netto przekształca się w kategorię dochodu rozporządzalnego, który może być oszczędzony lub rozporządzony.

W ekonomii istnieje również dochód nominalny i dochód realny:

Dochód realny = (1 - ST. Inflacji) dochód nominalny

Zw. Dochodu i konsumpcji są dosyć oczywiste. G.d. wybierze najlepszy zestaw dóbr i usług na jaki go stać. Spośród warunków determinujących wybór, dwa są zasadnicze: dochód i ceny dóbr i usług.

O tym, jaką część dochodu gosp. domowe konsumuje, jaką w efekcie oszczędza - decyduje krańcowa skłonność do konsumpcji. Im wyższy jest wskaźnik krańcowej skłonności do konsumpcji, tym większa część przyrostu dochodu przeznaczona jest na przyrost konsumpcji, tym mniejsza część z przyrostu dochodu gospodarstwo domowe przeznacza na przyrost oszczędności.

Konsumpcja jest krańcową funkcją dochodu, ale w miarę wzrostu dochodu krańcowa skłonność do konsumpcji maleje.

Konsekwencją dynamiki zmian dochodu i wydatków na konsumpcję jest również zjawisko nieodwracalności konsumpcji, przejawiające się w tym, że w okresie spadku dochodów gospodarstwa domowe chcą za wszelką cenę utrzymać poziom konsumpcji. Postępują tak szczególnie wówczas, gdy uważają, że spadek dochodu jest przejściowy. Nazywa się to efektem rygla.

G.d. decyduje o wydatkach na konsumpcję w oparciu o strumień bieżącego dochodu i strumień dochodu rozporządzalnego, jaki uzyska w przyszłości.

Na dochód przyszły wywierają wpływ stopy procentowe na rynku finansowym i ich zmienność w czasie.

To, jak długo G.d. będzie czekać na realizację odłożonej konsumpcji, nazywa się stopą preferencji czasu. Zmiany stopy procentowej nie tylko zmieniają przyszłe ceny dóbr usług w relacji do cen bieżących, ale zmieniają też dochód. O konsumpcji przyszłej decyduje przede wszystkim konsumpcja bieżąca.

6. Oszczędności= różnica miedzy dochodami a wydatkami na konsumpcję (wg Keynesa;)

Są to strumienie finansowe; zależą od konsumpcji i od dochodu, oszczędzamy by zwiększyć konsumpcję przyszłą, oszczędzamy przez ostrożność, by ochronić się przed nieprzewidzianymi wypadkami lub by zwiększyć swój majątek.
Wg Friedmana majątek tworzą: płynne rezerwy pieniądza(gotówka), quasi-pieniądz, czyli Inne aktywa finansowe (akcje, obligacje…), majątek rzeczowy (nieruchomości…) i kapitał ludzki (wykształcenie) .

Oszczędzanie to cała wiązka decyzji i trudnych wyborów między korzyścią z dodatkowej, bieżącej konsumpcji a kosztami alternatywnymi z tytułu rezygnacji z tej konsumpcji i stopą dochodu z tytułu oszczędności. Im bardziej rozbudowana jest struktura źródeł dochodu i im większe są z tego tytuł€ wpływy, tym większa jest skłonność do oszczędzania.

7. Najbardziej płynnym zasobem, przechowywanym w gosp. Dom. Jest gotówka, za wyrzeczenie się której bank proponuje stopę a Vista.

ROR (rachunek oszczędnościowo- rozliczeniowy)- łączy w sobie rachunek bieżący z lokatą, umożliwia posiadaczowi korzystanie z pieniądza plastikowego i 24-godzinny dostęp do własnych zasobów gotówkowych, będących jednocześnie w ciągłej dyspozycji banku, w zamian za oprocentowanie a Vista. Dla banków jest to najtańszy sposób pozyskania pieniądza.

8. Keynes- preferencja płynności-> podstawową przesłanką przechowywania oszczędności w postaci gotówki jest wygoda. Różne są motywy, Keynes wyróżnił 3: motyw transakcyjny, ostrożnościowy (owe rezerwy pełnią rolę ochrony przed ryzykiem utraty płynności) i spekulacyjny.

9. Inwestowanie gosp. Dom:

- gosp. Dom. Może pożyczyć swe oszczędności przedsiębiorstwu, nabywając dłużne papiery wartościowe, które w tym celu przedsiębiorstwo wyemitowało

- forma pośrednia z udziałem pośrednika finansowego, którym może być bank bądź niebankowa instytucja finansowa; mniej ryzykowna; np. nabycie polisy ubezpieczeniowej; najczęściej korzysta się z tej formy

10. To preferencje konsumpcyjne gosp. Dom. Wytyczają kierunek rozwoju rynków id decydują o losie przedsiębiorstw. Gosp. Występuje na rynku w potrójnej roli: konsumenta- na rynku dób i usług, pracobiorcy- na rynku pracy i inwestora- na rynku finansowym

11. Gosp. Narażone na ryzyko rynkowe, funkcjonalne ( gdy wybrany produkt nie spełnia swych funkcji), finansowe (koszt pozyskania produktu jest większy od korzyści, jakie produkt ten daje= cena nie jest odzwierciedleniem wartości produktu)

12. Racjonalność zachowania- wiąże się z procesem wyboru i umiejętności określania swych preferencji, wybory i te preferencje podporządkowane są maksymalizacji użyteczności

Decyzje rozważne- konsument rozpatruje różne sposoby zaspokojenia potrzeb, rozważając różne alternatywy wyboru w stosunkowo długim czasie, konsument takim zachowaniem daje dowód dostrzegania ryzyka, a przemyślaną decyzją- ochrony przed ryzykiem.

Decyzje nierutynowe- związane z jednorazowością procesu wyboru, wymaga procedury przemyślanej i wydłużonej w czasie.

13. Uleganie impulsom i zmienianie decyzji w ostatniej chwili, „ kurczowe trzymanie się potrzeb i przekonań”- zachowanie nieracjonalne

Decyzje impulsywne- wyzwalana są w trakcie podejmowania decyzji nawykowych-> są podejmowane pod wpływem rutyny i przyzwyczajeń

14. Źródłem ryzyka jest niewystarczający popyt wobec nadmiernej podaży siły roboczej.

Wartość pracy zależy od wydajności i wartości rynkowej tego wszystkiego, co wyprodukują. Zagrożenie bezrobociem- największe zagrożenie pracowników i gosp. Dom. Płynące z rynku pracy. Dlatego państwo poprzez regulacje prawne zapewnia finansową rekompensatę w postaci zasiłków.

Bezrobocie strukturalne- rodzaj masowego i długotrwałego bezrobocia, które wynika z niedostosowania podaży pracy do zdolności i struktury aparatu wytwórczego.

ROZDZIAŁ VI: BANKOWOŚĆ KOMERCYJNA

1. BANKI KOMERCYJNE- podstawowy podmiot gospodarczy, generują strumienie finansowe; strumienie o charakterze kredytowo- ekwiwalentnym- powiązania banku z poszczególnymi podmiotami na rynku (strona 230)

2. Szczególna rola objawia się w procesie obsługi obrotu bezgotówkowego- polega na rozdzieleniu fizycznym wymiany dóbr między kupującym a sprzedającym od rozliczenia finansowego do tej transakcji.

3. Banki komercyjne tworzą strukturę podmiotową systemu bankowego. Bank komercyjny- pośrednik któremu państwo udziela licencji na działalność polegającą na przyjmowaniu środków pieniężnych (depozytów) od jednych osób w celu wypożyczenia tych środków innym osobom oraz na wykonywaniu innych czynności bankowych.

4. Czynności bankowe:

1. aktywne (przedmiotem tej czynności jest określenie form alokacji pozyskanych przez banki środków):

-kredyty i pożyczki

- papiery wartościowe w portfelu

- dokonane przez bank lokaty międzybankowe

b) pośredniczące (prowadzenie rachunków bankowych i dokonywanie obrotu bezgotówkowego na zlecenie)

- prowadzenie rachunków bankowych

-dokonywanie rozliczeń

-udzielanie i przyjmowanie gwarancji

- obsługa papierów wartościowych i doradztwo finansowe

c) pasywne ( pozyskanie wolnych środków rynku)

-pozyskane przez bank depozyty

-emisja własnych papierów wartościowych

-lokaty międzybankowe pozyskane

Zakres wykonywanych czynności przez banki komercyjne jest bardzo szeroki i można go określić jako świadczenie na rzecz klientów detalicznych i korporacyjnych różnego rodzaju usług poczynając od przyjmowania depozytów, aż po czynności pośrednictwa finansowego w zakresie rynku finansowego.

5. Celem jest maksymalizacja zysku przy akceptowanym przez bank poziomie ryzyka, głównym źródłem zysku banku jest różnica uzyskana między ceną płaconą na rynku za pozyskanie środków i cena uzyskana za udzielone kredyty, to źródło wzmacniane jest przez wpływy środków za odpłatne świadczenie przez banki wszelkich czynności pośredniczących, zyski z operacji dokonywanych na rynku finansowym.

6. Zasady działania banku komercyjnego:

1. Samodzielności (bank działa w obrocie gospodarczym jako pełnoprawny, samodzielny podmiot gosp., może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania we własnym imieniu i an własny rachunek)

2. Samofinansowania (banki same finansują koszty swojej działalności, prowadzą działalność na podstawie planu finansowego)

3. Komercjalizmu (kierują się w swoich decyzjach rachunkiem ekonomicznym, podejmują decyzje które zapewniają zrealizowanie zakładanego zysku)

4. Konkurencyjności (bank będzie dążył do wzmocnienia swojej pozycji gł. Poprzez poszerzanie swojej oferty produktów bankowych, jak również oferowanie innych produktów np. bezpłatne ubezpieczenie dla klienta banku)

7. 3 podstawowe funkcje:

1. koncentracji kapitału, która umożliwia działalność depozytową banku i za pośrednictwem której banki dokonują gromadzenia zdywersyfikowanych zasobów pieniądza)

2. transformacji pieniądza w czasie, polegającej na wykorzystaniu środków o krótkim terminie zapadalności do finansowania inwestycji o dłuższym terminie realizacji

3. realizacji rozliczeń finansowych, która umożliwia podmiotom regulowanie wszelkich zobowiązań
   

8. Kryteria podziału i rodzaje banków komercyjnych

1. zadania:

- uniwersalne (instytucje, które łączą transakcje depozytowe i kredytowe z transakcjami w zakresie obrotu papierami wartościowymi)

-specjalistyczne (np. banki hipoteczne- przedmiotem działania jest gromadzenie środków od podmiotów chcących inwestować na dłuższy okres i udzielanie kredytów który jest zabezpieczony hipoteką, branżowe- zajmują się obsługą konkretnego sektora gospodarki, inwestycyjne- koncentrują swą działalność na pozyskiwaniu środków z rynku i lokowaniu ich na rynku )

b) własności:

- państwowe - kapitał jest własnością Skarbu Państwa

-prywatne- tworzone jako spółki akcyjne prywatnych osób

c) zasięgu działania

- lokalne

-regionalne

-krajowe

-międzynarodowe

d) organizacji banku:

-jednoodziałowe

- wielodziałowe

-grupy bankowe

-holdingi

-zrzeszenia

9. Depozytariusz- bank przyjmujący depozyt; deponent- składający lokatę. Podstawą przyjęcia lokaty przez depozytariusza jest zawarcie umowy z deponentem.

10. DEPOZYTY:

1. kryterium podmiotu:

-depozyt detaliczny czyli klienta indywidualnego

- podmiotów gospodarczych

-jednostek organizacyjnych finansów publicznych

b) waluty

-złotowe (przyjęte w walucie krajowej)

-dewizowe

c) wymagalności:

-a Vista

- terminowe-> jest to umowa między bankiem a klientem dotycząca lokowania środków pieniężnych zawierana na czas określony. Bank zobowiązuje się wypłacić kapitał wraz z odsetkami na koniec okresu umowy

d) kapitalizacji:

-kapitalizowanie

- rentierskie

e) oprocentowania:

-stałe

-zmienne

f) możliwości odnowienia:

-odnawialne-> to lokata, która po zakończeniu ich trwania, wobec niepodejmowania decyzji o innym przeznaczeniu zgromadzonych środków przez deponenta, są automatycznie przedłużane na następny okres.

-nieodnawialne-> po okresie wymagalności środki lokaty wraz z należnym oprocentowaniem są stawiane do dyspozycji deponenta i oczekują na jego decyzję co do dalszego sposobu ich wykorzystania.

g)warunków

-negocjowane-> klient może negocjować czas trwania i oprocentowanie lokaty

-standardowe-> przeznaczone są gł. Dla klientów detalicznych, cecha charakterystyczna: wysokość lokaty, oprocentowanie i czas są takie same dla wszystkich klientów

SUBKONTO- konto pomocnicze, którego zadania sprowadzają się do dokonywania jednorodnych operacji np. do przeprowadzania rozliczeń określonym podmiotem.

11. Krótkoterminowe lokaty banku przyjmują postać:

1. depozytów typu call- nie ma określonego czasu trwania lokaty, termin wypowiedzenia depozytu nie przekracza 48 h

2. depozytu jednodniowego rozpoczynającego się w dniu dokonania depozytu w zapadającego w następnym dniu trwania roboczym tzw. Overnight ( O/N)

3. depozytu rozpoczynającego się w następnym dniu roboczym po dniu zawarcia umowy, a zapadającym w następnym dniu roboczym tzw. Tomorrow next (TN)

4. depozytu rozpoczynającego się w drugim dniu roboczym od dnia zawarcia umowy, a zapadającym w następnym dniu roboczym tzw. Spot next (S/N)

5. week fixed (1W) depozyt, który trwa od waluty spot do waluty przypadającej 7 dni później

6. 2 weeks (2W) depozyt, który trwa od waluty spot do waluty przypadającej za 14 dni

7. 1 month (1M) depozyt, który trwa od waluty spot do waluty przypadającej za miesiąc

12. Depozyty długoterminowe rynku lokat międzybankowych mogą przyjąć postać depozytu 2 (3,4,6,9,12) months, czyli depozytu, który trwa od waluty spot do waluty przypadającej za 2,3,6,9,12 miesięcy później.
    

13. Certyfikaty depozytowe- papiery wartościowe emitowane przez banki w celu pozyskania środków pieniężnych z rynku; emitując certyfikat bank zobowiązuje się zwrócić zaciągniętą pożyczkę wraz z należnymi odsetkami osobie, która przedstawi do wykupu papier w jego zapadalności; najpopularniejsze certyfikaty o stałym oprocentowaniu , wysokość oprocentowania= kupon
    

Dyskontowe certyfikaty- emitowane są po cenie niższej od ich wartości nominalnej i w dniu zapadalności wykupywane są przez emitenta po ich wartości nominalnej.

Dyskonto- różnica między wartością nominalną, a ceną nabycia rynkową.

14. KREDYT BANKOWY- jest stosunkiem ekonomicznym wynikającym ze świadczenia przez jedną ze stron, wierzyciela, na rzecz drugiej, dłużnika, określonej wartości w pieniądzu lub w towarach na warunkach zwrotu równowartości w terminie późniejszym. Udzielany jest na podstawie zawieranej umowy kredytowej, gł. Elementem umowy jest konieczność zwrotu wykorzystywanego kredytu wraz z odsetkami w umownym terminie oraz zapłata prowizji od przyznanego kredytu. Podstawą przyznania kredytu jest wykazanie się przez potencjalnego dłużnika zdolnością kredytową, czyli pozytywną oceną potencjalnych możliwości spłaty kredytu.

15. Kryteria bankowe i kryteria podziału:

1. przedmiotu:

-obrotowe (zawierane w celu utrzymania płynności finansowej)

-inwestycyjne (na finansowanie nakładów inwestycyjnych)

b) waluty:

-złotowe

-dewizowe

c) zabezpieczenia:

-lombardowy (brak określenia celu kredytu i udzielany jest na zasadzie zastawu np. blokada środków na rachunku bankowym)

-hipoteczny (zabezpieczony wpisem do księgi wieczystej nieruchomości)

d) podmiotu:

- gospodarcze

-ludności

e)okresu:

-długoterminowe

-średnioterminowe

-krótkoterminowe

f) formy:

-w rachunku bieżącym (określony limit środków finansowych, bez określenia celu ich przeznaczenia)

- w rachunku kredytowym (ewidencjonuje się wszystkie operacje związane z obrotem środkami przyznanego kredytu, od przyznania kredytu aż do momentu jego spłaty, może przybierać formy: kredytu celowego, płatniczego, linii kredytowej)

- dyskontowy (udzielany z tytułu przekazania przez podmiot do dyskonta posiadanych weksli przed terminem płatności)

-akceptacyjny (konsekwencja rozliczeń wekslowych)

-factoringowy (polega na nabyciu przez bank factoringowy wierzytelności od podmiotu, określonej części 70-80% kwoty pieniężnej odpowiadającej wierzytelności, pomniejszonej o prowizję factoringową; specjalną odmianą jest forfaiting- korzystna forma dla przedsiębiorstw, które chcę uniknąć zmiany kursu walutowego oraz politycznego i gospodarczego związanego z krajem importera)

-leasingowy (bank kredytuje transakcję leasingową, przy czym bank finansuje zakup przedmiotu leasingu lub też zasila finansowo korzystającego z leasingu)

16. BANKOWE ROZLICZENIA PIENIĘŻNE- rozliczenia miedzy bankiem a klientem, polegają na przemieszczaniu w czasie i przestrzeni określonego zasobu pieniądza zgodnie ze zleceniem klienta, mogą być

a)gotówkowe:

-wpłaty i wypłaty gotówkowe

-czek gotówkowy

b) bezgotówkowe

-polecenia przelewu ( polega na obciążeniu określoną przez wierzyciela kwotą rachunku bankowego dłużnika i uznania tą kwotą jego rachunku, ta forma jest używana do płatności nieprzekraczających 1.000 euro, jeśli dłużnik jest osobą fizyczną)

-polecenia zapłaty

- czek rozrachunkowy

-akredytywa ( polega na wyodrębnieniu przez bank na zlecenie właściciela rachunku określonej wielkości środków, z jednoczesnym przeznaczeniem ich na uregulowanie zobowiązań wobec konkretnego wierzyciela, po spełnieniu przez niego warunków ustalonych przez dłużnika)

-karty płatnicze

-inkaso bankowe ( stosowane przede wszystkim w obrotach zagranicznych, transakcja taka polega na wydaniu dokumentów przez bank po zainkasowaniu od dłużnika należności lub po zabezpieczeniu zapłaty, np. w postaci weksla)

-rozliczenia planowe

-okresowe rozliczenia saldami ( polegają na kompensowaniu wzajemnych rozrachunków występujących w określonym czasie)

17. Karty płatnicze- wydane przez uprawnionego emitenta w ramach funkcjonującego systemu rozliczeń. Ich celem jest umożliwienie posiadaczowi dokonywania operacji typu transferowego. Karty płatnicze: debetowe (dysponowanie środkami w granicach salda dyspozycyjnego) i kredytowe ( swoistego rodzaju typu „charge” w których posiadacz rozlicza się z bankiem w określonych terminach)

Autoryzacja karty dokonywana jest za pośrednictwem terminala sklepowego w centralnej jednostce weryfikacji kont. Celem autoryzacji jest upewnienie się czy karta nie jest fałszywa, czy posiadacz karty ma prawo do dokonywania transakcji.

18. Krajowa izba rozliczeniowa (kir)- za jej pośrednictwem dokonywane są rozrachunki międzybankowe (strona 258…;p). Wspomagane są dwoma systemami informatycznymi: systemem SYBIR(system bankowych izb rozliczeniowych) i ELIXIR(system elektronicznego przelewu pieniądza)

Podstawowych czynności rozliczeniowych dokonują bankowe regionalne izby rozrachunkowe (BRIR), ich zadaniem jest rejestracja na podstawie przekazanych dokumentów pierwotnych przez oddziały banków wszystkich należności i zobowiązań uczestników izby z ich regionu.

19. Bank prowadzi także transakcje polegające nas prowadzeniu emisji obcych na zlecenie, ale równie z wykonuje funkcje gwaranta, banku-depozytariusza lub reprezentanta niebankowych instytucji finansowych.
    

20. Sekurytyzacja- forma uczestnictwa banku na rynku finansowym, jest to proces emisji papierów wartościowych na podstawie udzielonych wcześniej przez bank kredytów.

Etapy Sekurytyzacji- strona 260.

21. Underwriting- operacja, w której gwarant wykupuje od razu całą emisję od emitenta lub też zobowiązuje się do wykupu tej części emisji, która nie zostanie sprzedana. W ten sposób emitent uzyskuje gwarancję, iż cała emisja zostanie objęta i tym samym eliminuje ryzyko jej niezamknięcia.

W zależności od świadczonych usług możemy wyróżnić następujące formy Underwritingu:

-nieodwołalny

-otwarty- polega na nabyciu tylko części emisji, która nie została zakupiona przez innych

-marketingowy- zobowiązuje się tylko do zorganizowania warunków do sprzedaży wyemitowanych papierów wart.

22. RYZYKO -systematyczne i niesystematyczne

Głównym źródłem ryzyka niesystematycznego są wykonywane czynności bankowe przyjmujące postać ryzyka: kredytowego, płynności, stopy procentowej, walutowego, inwestycji na rynku finansowym. ( dla ambitnych 263-265 ;p )

ROZDZIAŁ VII: Finanse ubezpieczeń

1. Istota i zadania ubezpieczeń w gospodarce rynkowej

Ubezpieczyciele są podmiotami rynkowymi powołanymi do świadczenia ochrony ubezpieczeniowej wobec pozostałych uczestników rynku.

- Potencjalni nabywcy ochrony bezp.:

- Przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe

- Państwo, banki i inne instytucje finansowe.

Ubezpieczyciele nabywają również skarbowe papiery wartościowe emitowane przez państwo. Mogą też nabywać akcje i obligacje emitowane przez przedsiębiorstwa.

Ubezpieczenie jest formą finansowej ochrony osób fizycznych i prawnych oraz ich mienia lub wykonywanej przez nich czynności przed ryzykiem objętym przedmiotem ubezpieczenie. Ochrona przed ryzykiem jest podstawowym zadaniem ubezpieczeń i sprowadza się do przejęcie ryzyka ubezpieczeniowego i roztoczenia nad nim tzw. ochrony ubezpieczeniowej.

Ochrona ubezpieczeniowa jest usługą świadczoną przez ubezpieczyciela, polegającą na refinansowaniu szkód objętych ubezpieczeniem w formie jednorazowego odszkodowania lub cyklicznego świadczenia. Ochrona ubezpieczeniowa nie prowadzi do uniknięcia szkody, lecz zapewnia, w razie wystąpienia, uniknięcie ujemnych finansowych następstw.

Funkcja kompensacyjna polega na wyrównywaniu skutków zakłóceń jakie powstały w wyniku zaistniałego zdarzenia, objętego ubezpieczeniem. Poprzez tę funkcję ubezpieczenia wpływają stabilizująco na całą gospodarkę pełniąc równocześnie Funkcję stabilizacyjną.
Inną formą funkcji stabilizacyjnej jest:

Funkcja redystrybucyjna - poprzez działania na rzecz wyrównywania szkód losowych oraz wypłaty odszkodowań i świadczeń, ubezpieczenia dokonują „wtórnego podziału” na rzecz ubezpieczonych. Mechanizm redystrybucji uruchamia się w momencie nabycia ubezpieczenia. Dokonują się wówczas przesunięcia dochodów w przestrzeni i w czasie. Wykupienie polisy oznacza bowiem zamianę konsumpcji bieżącej na oszczędności, a te na polisy ubezpieczeniowe. Polisy ubezpieczeniowe dają prawo do wypłat w okresach przyszłych, gdy wystąpi wypadek ubezpieczeniowy (zdarzenie losowe objęte ubezpieczeniem), lub inne okoliczności uprawniające ubezpieczonego do wypłaty świadczenia. Dla gospodarki rynkowej ważna jest również funkcja prewencyjna bądź interwencyjna ubezpieczeń, przekładająca się na ochronę przedmiotu ubezpieczenia. Tę funkcję wykonują ubezpieczyciele w ramach swojej podstawowej działalności.

Ubezpieczyciele kierują się w swym działaniu minimalizacją kosztów ubezpieczeń- sprowadza się to do wywierania presji na ubezpieczonych, by Ci z większą dbałością chronili ubezpieczone przedmioty, stosują też bonifikaty za dotychczasową bezszkodowość w użytkowaniu ubezpieczonych rzeczy (funkcja prewencyjna)

Funkcja kontrolna- wiąże się z każdą czynnością finansową.

Działalność zakładów lub instytucji ubezpieczeniowych polega na przejęciu ryzyka wystąpienia zdarzenia lub zdarzeń objętych ubezpieczeniem. Przejecie ryzyka i roztoczenie ochrony ubezpieczeniowej to istota działania ubezpieczyciela. By mógł się wywiązać ze swoich zobowiązań musi działać w ramach trzech obszarów, wykonując

- działalność prewencyjną (In zapobiegawczą)- polega na przeciwdziałaniu wypadkom ubezpieczeniowym i ograniczaniu ekonomicznych skutków tych wypadków, wykorzystuje 3 rodzaje instrumentów: techniczne, ekonomiczne i prawne

- finansową- polega na gromadzeniu środków dla finansowego zabezpieczenia funkcji ochrony ubezpieczeniowej, podstawowym źródłem są gromadzone składki ubezpieczeniowe, kapitały własne stanowią zabezpieczenie wykonania wszelkich zobowiązań ubezpieczycieli, a zwłaszcza pokrycia strat;

- inwestycyjną- tworzone rezerwy i obowiązkowo gromadzone fundusze muszą przynosić dochody i zapewnić dobrą pozycję konkurencyjną na rynku, aby ten cel zrealizować, zgromadzone środki muszą być lokowane na rynku finansowym, by zapewnić atrakcyjną stopę zwrotu z zainwestowanego kapitału.

2. Zasady działania ubezpieczeń na rynku

Rynek ubezpieczeń obejmuje całokształt powiązań i relacji między jednostkami, oferującymi usługi ubezpieczeniowe a jednostkami zgłaszającymi na nie zapotrzebowanie (wykres strona 275). Inicjatywa należy do strony podażowej, a więc ubezpieczyciela, który informuje o możliwościach ochrony ubezpieczeniowej kształtując poprzez marketing-mix potrzeby. Reakcją jest zgłoszenie zapotrzebowania na dany produkt i przedstawienie oferty rynkowej ora rozpoczęcie procesu negocjacji. Efektem końcowym negocjacji jest zawarcie transakcji kupna-sprzedaży, w wyniku której kupujący akceptuje składkę ubezpieczeniową, a ubezpieczyciel zobowiązuje się do przejęcie ryzyka. Jeśli nic się nie wydarzy w czsie okresu ubezpieczenia to relacje ubezpieczający - ubezpieczyciel zanikając. Gdy nastąpi ubezpieczyciel dochodzi praw z tytułu ubezpieczenia ale aby to było możliwe, musi najpierw przedstawić dowody powstałej szkody. Ubezpieczyciel natomiast, zanim wypłaci odszkodowanie, oszacuje szkodę. Ważną rolę odgrywa tu stawka ubezpieczeniowa.

Ubezpieczający jest podmiotem popytu na rynku.

Strona popytowa rynku jest bardzo zróżnicowana. Tworzą ją gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, banki oraz państwo.

Podmiotami tworzącymi sferę podażową są ubezpieczyciele. Działają na rynku w formie spółek akcyjnych albo w formie towarzystw ubezpieczeń wzajemnych.

Cechy:

- Zasada wzajemności: ubezpieczony jest jednocześnie członkiem towarzystwa, a każdy członek towarzystwa jest jednocześnie ubezpieczonym. Członkowie są ze sobą powiązani nie tylko przynależnością do towarzystwa, lecz są zobowiązani do współtworzenia funduszy, potrzebnych towarzystwu na pokrycie wydatków kosztów. No i oczywiście, działalność towarzystwa nie jest nastawiona na zysk, lecz na zaspokojenie potrzeby ochrony członków. Jest więc instytucją non profit. Na rynku dominują spółki akcyjne.

Publiczne zakłady ubezpieczeniowe powołane zostały z woli państwa (ustawowo). Działają na rynku lub poza rynkiem obok podmiotów prywatnych, które podlegają w pełni rygorom mechanizmu rynkowego. Zakłady publiczne działające na zasadach pozarynkowych to np. ZUS.

Wśród podmiotów na rynku coraz większą rolę odgrywają pośrednicy ubezpieczeniowi: agenci i brokerzy ubezpieczeniowi. Pośrednik ubezpieczeniowy udziela informacji, wykonuje zlecenie i zawiera umowy oraz inkasuje składki ubezpieczeniowe. Jest więc przedstawicielem danego ubezpieczyciela. W szczególności agent, przedstawiciel ubezpieczyciela, działa na rzecz i w imieniu ubezpieczyciela , z którym jest związany umowa agencyjną a wynagrodzeniem jest prowizja od zawartych umów. Broker jest niezależnym pośrednikiem, jest reprezentantem klienta, nie związany jest z żadnym konkretnym ubezpieczycielem. Prowadzenie działalności brokerskiej wymaga zezwolenia państwowego nadzoru ubezpieczeń.

INSTYTUCJE RYNKU UBEZPIECZENIOWEGO

Instytucje nadzoru nad działalnością ubezpieczeniową oraz instytucje zewnętrzne wpływające na stosunki stron umowy ubezpieczeniowej.

Podmiotem mającym czuwać nad prawidłowością działania ubezpieczycieli jest Państwowy Urząd Nadzoru Ubezpieczeń. Urząd ten służy ochronie interesów ubezpieczających i zapobiega sytuacji, w której ubezpieczyciel nie będzie w stanie wypłacić należnego świadczenia. Uprawniony jest do wydawania zezwoleń na prowadzenie działalności brokerskiej i agencyjnej.

Kolejną instytucją ochrony rynku ubezpieczeń jest Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny. Ochroną objęte są przed wszystkim ubezpieczenia obowiązkowe OC posiadaczy pojazdów mechanicznych.

Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny gwarantuje poszkodowanemu odszkodowanie, gdy sprawca szkody mimo ustawowego obowiązku nie jest ubezpieczony lub gdy nie zostanie zidentyfikowany.

Drugie podstawowe zdanie UFG to przejęcie zobowiązań w sytuacji ogłoszenia upadłości któregoś z ubezpieczycieli.

Istnieje również instytucja Rzecznika Ubezpieczonych. Podstawowym jego zadaniem jest reprezentowanie i ochrona konsumenckich interesów ubezpieczonych, szczególnie wobec podmiotów prawa.

Rynek reasekuracyjny - gromadzi z jednej strony towarzystwa reasekuracyjne, z drugiej zaś ubezpieczycieli gotowych odstąpić część ryzyka lub odstąpić całe ryzyko, ale w taki sposób, że ubezpieczyciel nadal pozostaje jedynie i wyłącznie odpowiedzialny bezpośrednio wobec ubezpieczonego. Ryzyko przyjęte do reasekuracji może być scedowane na następnego re asekuranta. Główną przesłanką reasekuracji jest wyrównywanie ryzyka poprzez jego podział.

Istnieje również koasekuracja, która ma na celu rozproszenie ryzyka.

Koasekuracja może występować w dwóch formach: koasekuracji zewnętrznej i koasekuracji wewnętrznej. Koasekuracja zewnętrzna polega na tym, że każdy ubezpieczyciel ubezpiecza tylko część ryzyka i za nią odpowiada bezpośrednio przed ubezpieczającymi. Koasekuracja wewnętrzna jest dla ubezpieczającego wygodniejsza z uwagi na to, że jeden ubezpieczyciel odpowiada za całe ryzyko wobec ubezpieczającego, z pozostali ubezpieczyciele odpowiadają wyłącznie wobec pierwszego ubezpieczyciela.

3. Rodzaje ubezpieczeń

KRYTERIA KLASYFIKACJI UBEZPIECZEŃ:

Ogół produktów ubezpieczeniowych poddaje się klasyfikacji według następujących kryteriów:

- dobrowolności stosunku ubezpieczenia,

- przedmiotu ubezpieczenia,

- podmiotu ubezpieczenia,

- czasu trwania stosunku ubezpieczenia.

a) Kryterium dobrowolności ubezpieczenia: wyróżnia się ubezpieczenia obowiązkowe dobrowolny. Ubezpieczenia obowiązkowe charakteryzują się ograniczoną swobodą, gdy chodzi o sposób zawarcia kontraktu. Najliczniejsze wśród ubezpieczeń obowiązkowych to ubezpieczenie komunikacyjne OC ubezpieczenie OC rolników. Podstawą tego rodzaju ubezpieczeń jest ustawa która narzuca charakter produktów, zakres świadczenia i zapewnia pewność świadczenia.

b) Biorąc pod uwagę przedmiot ubezpieczenia, należy wyróżnić ubezpieczenia osobowe i majątkowe. W ubezpieczeniach osobowych przedmiot ochrony są dobra osobiste ubezpieczającego: życie, zdrowie i zdolności do pracy. W ubezpieczeniach majątkowych przedmiotem ubezpieczenia są dobra i wartości majątkowe.

W ubezpieczeniach osobowych można ustalić jej wysokości i nie zawsze szkoda ma charakter negatywy. Może dotyczyć także okoliczności pozytywnych, np. osiągnięcie pełnoletniości.

Natomiast w ubezpieczeniach majątkowych ubezpiecza się od powstania szkody. Szkoda ma wymiar pieniężny i wiąże się z negatywnymi skutkami zajścia określonego zdarzenia losowego.

Ubezpieczenia wg przedmiotu ubezpieczeń:

1. Majątkowe:

- rzeczowe

-majątkowe w rolnictwie

- transportowe

-dotyczące praw i zobowiązań

2. komunikacyjne

3. osobowe:

-na życie

-chorobowe

-zdrowotne

-od nieszczęśliwych wypadków

Ubezpieczenia rolne:

1. obowiązkowe:

-budynki

-oc rolnika

2. dobrowolne:

-mienie ruchome

-zwierzęta

-uprawy

-inne

4. SKŁADKA UBEZPIECZENIOWA- cena, jaką płaci ubezpieczający za udzieloną ochronę w ciągu ustalonego kresu, zwanego okresem ubezpieczenia, którą nabywa na rynku ubezpieczeń. Z PUNKTU widzenia gospodarki finansowej ubezpieczyciela Składka jest udziałem ubezpieczającego w pokryciu przyszłych świadczeń i odszkodowań.
   

5. TRZY ZŁOTE REGUŁY UBEZPIECZENIA:

1. Reguła równowagi składek i świadczeń- odnosi się do całego portfela usług, wymaga równowagi pomiędzy funduszem ubezpieczeniowym powstałym ze zgromadzonych składek a wypłatami świadczeń i odszkodowań

2. Proporcjonalność składek i świadczeń, wysokość składki jest funkcją wysokości sumy ubezpieczenia, a więc im wyższa jest suma ubezpieczenia, tym wyższy powinien być poziom wnoszonej składki.

3. Reguła równowartości składek i świadczeń, mówi o właściwej relacji pomiędzy obciążeniem finansowym ubezpieczającego do wartości świadczenia z tytułu ryzyka

6. System składek ubezpieczeniowych

Wysokość składki ustala się w jednym z dwóch systemów: systemie repartycji albo systemie premiowym.

- system repartycji: w chwili zawierania przez ubezpieczającego umowy ubezpieczeniowej nieznana jest wysokość składki, gdyż ustalana jest dopiero po zakończeniu okresu ubezpieczenia, kiedy to wiadomo, jaka jest wielkość wydatków poniesionych w tym okresie.

- system premiowy: opiera się na przypuszczalnym przebiegu zdarzeń losowych w oznaczonym czasie, uwzględniając oczywiście możliwe odchylenia, które mogą powstawać w poszczególnych okresach.. Ten system choć eliminuje negatywne cechy poprzedniego (ubezpieczający od początku zna wysokość składki, którą musi zapłacić, a ubezpieczyciel może wkalkulować w tę cenę narzut na zysk), sam również posiada takowe.

W praktyce wykorzystuje się także składkę mieszaną - połączenie ww. metod. Ubezpieczający w tym systemie opłaca składkę stałą, która jest traktowana jako zaliczka. Po zakończeniu okresu ubezpieczeniowego dokonuje się końcowego rozliczenia w wyniku którego ubezpieczający bądź dopłaca brakującą część stawki, bądź otrzymuje zwrot z tytułu nadpłaty. Taki system stosuje się w towarzystwach ubezpieczeń wzajemnych.

Struktura wewnętrzna składki ubezpieczeniowej.

Składka czysta (netto) - jest podstawą i jedną z wielu składników składki brutto czyli ceny rynkowej.

Koszty akwizycji związane z aktywnością ubezpieczyciela na rynku ubezpieczeń i agresywnością prowadzonych przez niego działań rynkowych. Dodatek na działania prewencyjne natomiast, finansowany przez ubezpieczycieli wpływa na obniżenie szkodowości określonego ryzyka.

Kalkulacja składki netto, podobnie jak cały system kalkulacji jest zróżnicowana w zależności od rodzaju ubezpieczenia. I tak: w kalkulacji składek w ubezpieczeniach krótkoterminowych, najczęściej majątkowych, zakłada się równość sumy składek netto za dany okres z odszkodowaniem za szkody, wynikłe w określonym zbiorze ryzyka.

Wskaźnik intensywności wypadków ubezpieczeniowych - mierzony jest stosunkiem sumy wypłaconych odszkodowań do sumy ubezpieczenia danej grupy ryzyka.

Innym przykładem zróżnicowania kalkulacji składek najczęściej majątkowych jest franczyza, występująca w różnej formie.

W przypadku kalkulacji składek w ubezpieczeniach na życie, obowiązuje zasada równoważności wniesionych składek i świadczeń. Narzędziem sprowadzenia do porównywalności składek wniesionych i oczekiwanych świadczeń jest instrument dyskonta. Zdyskontowana wartość składek oraz odpowiadająca jej wartość oczekiwanych wypłat świadczeń noszą nazwę wartości ubezpieczenia. Elementem odróżniającym zasadę kalkulacji składek w długoterminowych ubezpieczeniach na życie od ubezpieczeń krótkoterminowych jest uwzględnienie wartości pieniądza w czasie i uwzględnienie korzyści tytułu alokacji na rynku finansowym.

Część pomnożonego funduszu ponad kwotę wypłat odszkodowań jest reinwestowana w ramach prowadzonej przez ubezpieczycieli działalności lokacyjnej.

7. Działalność lokacyjna ubezpieczycieli.

Na nią kierowane są środki finansowe zgromadzone ze składek brutto, na czas pomiędzy wpłatami składek a wypłatami odszkodowań lub świadczeń. Wiążą się z nimi takie pojęcia finansowe, jak rezerwy techniczno - ubezpieczeniowe na udziale własnym i wspomniany już wcześniej fundusz ubezpieczeniowy.

Rezerwy techniczno ubezpieczeniowe służą ochronie działalności finansowej ubezpieczycieli. W celu uzyskania współzmienności przychodów i kosztów ubezpieczyciele tworzą w ciężar kosztów rezerwy techniczno ubezpieczeniowe, przeznaczone na pokrycie zobowiązań w przyszłości. Podstawową rezerwą w rezerwach techniczno ubezpieczeniowych jst rezerwa składek tworzona z części składek brutto - pomniejszonych o koszty akwizycji - przypadające na przyszłe okresy sprawozdawcze.

Rezerwy techniczno - ubezpieczeniowe, jeśli odnoszą się do udziału własnego, noszą nazwę funduszu ubezpieczeniowego. Bezpieczeństwo ubezpieczyciela wymaga, aby fundusz ubezpieczeniowy miał pokrycie lokatami.

Ograniczenia: Pokrycie funduszu ubezp. Lokatanie może mieć charakteru formalnego, lecz musi pełnić wymogi działania efektywnego, przynoszącego korzyści w postaci przychodów z lokat. Procedura inwestowania poddana być musi zatem odpowiednim rygorom. Na przykład, ubezpieczyciel nie może dokonywać nadmiernych lokat w długoterminowe instrumenty finansowe, gdy okres ubezp jest krótki.

W ogólności ubezpieczyciel powinien lokować środki w taki sposób, aby uwzględniając rodzaj i strukturę prowadzonych ubezpieczeń, zapewnić bezpieczeństwo, rentowność, przy jednoczesnym zachowaniu płynności środków.

Dla ustawodawcy ważny jest charakter inwestycji (dłużne, czy własnościowe papier wartościowe) oraz stopień zależności między emitentem a inwestorem, a także czas inwestycji oraz obowiązki związane z posiadanym portfelem papierów wartościowych.

Ubezpieczyciel może bez ograniczeń inwestować w :

- Bony skarbowe; obligacje Skarbu Państwa; inne papiery wartościowe emitowane lub gwarantowane przez państwowe depozyty skarbowe, pożyczki udzielane Skarbowi Państwa; Obligacje gmin.

Ubezpieczyciel może inwestować do ustalonych limitów m.in. w:

- Obligacje emitowane przez inne podmioty, maksymalnie do wysokości 5% funduszu ubezpieczeniowego;

- Pożyczki zabezpieczone hipotecznie, maksymalnie do wysokości 5%;

- Nieruchomości, w jedną nieruchomość maksymalnie do wysokości 5% funduszu ubezpieczeniowego;

- Akcje dopuszczone do publicznego obrotu i funduszach inwestycyjnych maksymalnie do wysokości 30% funduszu ubezpieczeniowego,

- Udziały i akcje w krajowych spółkach prawa handlowego nie dopuszczonych do publicznego obrotu, maksymalnie do wysokości 15% funduszu ubezpieczeniowego.;

- Depozyty bankowe, lokaty w bankach nie mogą przekraczać 20% sumy funduszy własnych banków;

- Pożyczki pod zastaw praw wynikających z umowy ubezpieczenia na życie maksymalnie do wysokości funduszu ubezpieczeniowego.

8. Inwestowania

Podstawową przesłanką inwestycji jest osiągnięcie korzyści finansowych. Wysokość dochodu określa rentowność lokat. W celu redukcji ryzyka ubezpieczyciele przestrzegają zasady dywersyfikacji portfeli lokat, po to, aby ryzyko portfela było jak najmniejsze (czyli o jak najniższym odchyleniu standardowym inwestycji). Kolejnym wymogiem jest płynność lokat w portfelu - czas trwania lokat musi być zgodny z terminami realizacji zobowiązań.

System finansowy tworzą te podmioty, które gromadzą zasoby finansowe od innych podmiotów, kreują własne instrumenty finansowe, świadczą usługi związane z kreacją instrumentów podmiotów niefinansowych, dokonują transakcji instrumentami finansowymi.

Pośrednicy finansowi - ich cechą jest to, że kreowane przez nie instrumenty finansowe (polisy ubezp) uruchamiane są wówczas, gdy zaistnieje zdarzenie losowe będące przedmiotem ubezpieczenia.

Ubezpieczyciele podobnie jak banki, konkurują o oszczędności gospodarstw domowych.

Funkcjonują jako instytucje dostarczające i użyczające kapitału innym podmiotom systemu finansowego, w tym bankom, a także podmiotom niefinansowym, np. przedsiębiorstwom. Ubezpieczyciele udzielają także pożyczek państwu np. kupując skarbowe papiery wartościowe.

Ubezpieczyciele funkcjonują jako instytucje dostarczający i użyczające kapitału, które bezpośrednio lub pośrednio (poprzez banki) niefinansowe, w tym głównie przedsiębiorstwa.

To co wyróżnia ubezpieczycieli od innych podmiotów, to eskalacja ryzyka na skutek przejmowania ryzyka od ubezpieczających. Ubezpieczyciele przejmując ryzyko narażają się an ryzyko otoczenia rynkowego ubezpieczycieli, równocześnie pozostają pod wpływem ryzyka płynącego z własnego otoczenia rynkowego i makrooteczenia. Byt rynkowy ubezpieczycieli zależy od ryzyka. Do oceny ryzyka np. w ubezpieczeniach wykorzystuje się tablice zachorowalności, a w ubezpieczeniach na życie tablice umieralności. Podstawowym ryzykiem z jakim styka się ubezpieczyciel w ubezpieczeniach na życie jest ryzyko zgonu, zaś w ubezpieczeniach zdrowotnych ryzyko choroby.

Produkty ubezpieczeniowe dzielą się na ubezpieczania osobowe i majątkowe. Różnią się też skalą przyjmowanego ryzyka.

Hazard odnosi się do ryzyka ubezpieczycieli w fazie realizacji umowy ubezpieczeniowej.

Rodzaje hazardu:

- fizyczny np. budynek drewniany zlokalizowany zbyt blisko rzeki.

- moralny - oparty jest na nieuczciwości np. umyślne spowodowanie wypadku w celu wyłudzenia odszkodowania. Jest dość powszechny i trudny do rozpoznania.

- duchowy jest skutkiem subiektywnej reakcji ubezpieczonych na fakt istnienia ochrony ubezpieczeniowej. Reakcje przejawiają się w lekceważeniu i obojętności wobec ryszyka podlegającego ochronie. W przypadku ubezpieczeń zdrowotnych hazard duchowy przejawia się w postaci nadmiernego korzystania ze świadczeń.

W ubezpieczeniach mamy do czynienia z tzw. „odwróconym cyklem produkcyjnym”, koszty rzeczywistej usługi ubezpieczeniowej, czyli koszty przejętego ryzyka znane są po zakończeniu okresu ubezpieczenia, stąd ranga matematyki aktuarialnej w kalkulacji składki ubezpieczeniowej (jest podstawowym instrumentem w ochronie przed ryzykiem ubezpieczyciela przejmującego ryzyko od ubezpieczającego, uwzględnia wartość pieniądza w czasie w rachunku odsetek, rent, itp.)

Ryzyko kalkulacji składki może wynikać ze złej oceny ryzyka ubezpieczeniowego i ustalenia niewłaściwej stopy składki. Niewłaściwie skalkulowana składka może ujawnić się w niekorzystnych wynikach finansowych ubezpieczyciela.

Ustalenie poziomu rezerw zależy od technik ubezpieczeń i metod obliczania składki, a także od ewentualnego udziału reasekuracji w poszczególnych jednostkach ryzyka lub w całym portfelu. Dla bezpieczeństwa ubezpieczyciel powinien uwzględnić również np. współczynnik zmienności odszkodowań w portfelu.

Komasowanie ryzyka ubezpieczycieli powoduje, że w literaturze rozważa się problem ruiny. Ubezpieczyciel nie bojący się ryzyka będzie akceptował wyższe prawdopodobieństwo ruiny a konserwatywny odwrotnie> prawdopodobieństwo to zależy od składek ubezpieczeniowych, od wartości wypłaconych odszkodowań od utworzonych rezerw, a także od portfela inwestycyjnego (w portfelu ubezpieczyciel posiada zarówno instrumenty krótko jak i długoterminowe, bądź papiery wartościowe imienne i na okaziciela, wszystko po to aby spełnić wymogi bezpieczeństwa, płynności i rentowności lokowanych środków finansowych.

28

---