Bez czarny (bez lekarski, bez apteczny, bez biały, bez pospolity, holunder, bzowina, hyćka, hyczka) (Sambucus nigra L.) - krzew. W różnych systematykach zaliczany do rodziny bzowatych, piżmaczkowatych lub przewiertniowatych. Występuje w stanie dzikim w Europie, północnej Afryce, na Kaukazie i w Azji Mniejszej. W Polsce spotykany na całym obszarze kraju do wysokości 1100 m n.p.m.
Spis treści |
Kwitnący krzak bzu
Kwiaty bzu
Owoce bzu
Pokrój
Zazwyczaj wysoki krzew, rzadko o pokroju drzewiastym do wysokości 6 m.
Młoda kora jest zielonawoszarawa. Z wiekiem staje się szara i spękana. Cechą charakterystyczną jest to, że gałązki w środku są wypełnione białym, lekkim rdzeniem.
Liście są nieparzysto-pierzastozłożone, o długości do 30 cm, złożone z 5-7 naprzeciwległych, eliptycznych listków, z wierzchu ciemnozielone, od spodu jasne, ostro piłkowane. Po roztarciu nieprzyjemnie pachnące.
Białe lub kremowe o średnicy około 5 mm, o mdłym zapachu, zebrane w podbaldachogrono, pięciołatkowe i z tyloma pręcikami oraz jednym słupkiem. Kwitnie od maja do czerwca.
Czarne, mięsiste pestkowce, lśniące i soczyste o średnicy 6 do 15 mm. Początkowo zielone, potem czerwieniejące, aby w końcowej fazie nabrać czarnofioletowego koloru. Owoce dojrzewają w lipcu i sierpniu.
Biotop
Porasta nieużytki i zręby leśne. Preferuje miejsce nasłonecznione i wilgotne, np. na ruinach zabudowań. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla All. Sambuco-Salicion, Ass. Sambucetum nigrae.
Kwiaty bzu
Surowcem zielarskim są kwiaty (Flos sambuci) i dojrzałe (czarne) owoce (Fructus sambuci), rzadko liście i kora. Wszystkie części rośliny zawierają toksyczny składnik zwany sambunigryną. Składnik ten po spożyciu jest rozkładany do cyjanowodoru, co powoduje poczucie słabości, niekiedy wymioty. Jednak podczas przetwarzania (suszenie, gotowanie itp.) sambunigryna ulega rozkładowi, co pozwala na stosowanie.
Zawiera: kwiaty dzikiego bzu zawierają olejki eteryczne, śluzy, związki wapnia, potasu, sodu, glinu i żelaza, glikozydy cyjanogenne, saponiny triterpenowe, flawonoidy (rutyna, kwercetyna, estragalina), garbniki. Owoce zawierają witaminy (A, B1, B2, C i J), antocyjany, olejki eteryczne, garbniki, glikozydy cyjanogenne (sambunigryna), pektyny, kwasy organiczne (octowy, jabłkowy, walerianowy, winowy i benzoesowy).
Działanie: kwiaty działają moczopędnie, napotnie, przeciwgorączkowo, wzmacniająco na naczynia krwionośne (zmniejsza kruchość naczyń włosowatych). Zewnętrznie ma zastosowanie do przemywań w stanach zapalnych oczu i gardła. Owoce działają łagodnie przeczyszczająco, moczopędnie, napotnie, przeciwbólowo, odtruwająco. W medycynie ludowej stosowany jako środek przeciw przeziębieniom, np. w postaci soku z owoców lub nalewki.
Zbiór i suszenie: Kwiaty zbiera się w dzień słoneczny, gdy rozkwitną, lecz nie przekwitają. Należy unikać zbierania surowca przegniłego lub wyschniętego (zbrązowiałe), gdyż powoduje on gnicie pozostałego surowca przy suszeniu. Kwiaty ścina się całymi baldachami, a następnie w domu odłuskuje od szypułek po wysuszeniu lub przed (lepiej przed). Najlepiej suszyć w miejscu suchym, cienką warstwą, temperatura nie większa niż 35 stopni Celsjusza. Dobry surowiec nie może się zaparzyć i ma kolor białawo-żółty (brązowy należy odrzucać już podczas suszenia). Owoce najlepiej zbierać po deszczowym dniu, ale w słoneczny dzień, kiedy są w większości w pełni dojrzałe (mają kolor czarnofioletowy). Odrzuca się zielone i niedojrzałe, gdyż zawierają duże ilości sambunigryny.
Dojrzałe owoce bzu
Nalewka z owoców bzu czarnego
500g owoców bzu czarnego zalewamy 1 szklanką wódki i odstawiamy na 7 dni. Następnie wyciskamy przez płótno. Zażywa się po 40-50 kropli na szklankę herbaty, trzy razy dziennie jako środek w chorobach przeziębieniowych (napotny i wzmacniający).
Syrop z owoców bzu czarnego
1kg owoców zasypujemy 0,5kg cukru oraz dodajemy około 1 szklanki wody. Całość gotujemy, aż do uzyskania syropu, nie dopuszczając do zbyt długiego wrzenia. Rozlewamy do przygotowanych uprzednio naczyń, przecedzając nasiona i resztki po owocach. Podaje się jako środek witaminizujący i wzmacniający w dni możliwej choroby, jako środek lekko napotny przy przeziębieniach po 2 łyżki na szklankę dwa razy dziennie. Można również stosować jako środek uśmierzający ból lub migrenę. Działa też jako środek moczopędny. Podawany także na zapalenie migdałów i grypę.
Jest też doskonałym i bardzo popularnym w niektórych krajach surowcem do produkcji domowego wina.
Borówka czarna, jagoda, czernica, czarna jagoda, czarna borówka (Vaccinium myrtillus L. Sp.Pl.1 1753) - gatunek krzewinki z rodziny wrzosowatych (Ericaceae L.) wg innych systematyków do brusznicowatych (Vacciniaceae S.Gray). Występuje w Europie i Azji, powszechnie w Polsce.
Pokrój
Gałązki ostro kanciaste, nagie, zielone, gęsto rozgałęzione.
Skrętoległe, z zewnątrz połyskujące, od spodu bledsze, cienkie, podługowato-jajowate, na brzegach drobno piłkowane, zaostrzone na szczycie. Ogonki krótkie.
Kwitnąca krzewinka
Pojedyncze, zwisające w kątach liści na szypułkach długości 3-5 mm. Korona różowozielonkawa do białaworóżowej o beczułkowatym kształcie, cztero lub pięciokrotnie wrębna. Posiada 10 pręcików i słupek złożony z 4-5 owocolistków. Kwitnie od kwietnia do czerwca. Kwiaty są zapylane przez owady.
Czarna jagoda z niebieskawym, woskowym nalotem. Czas od zapylenia do pełnej dojrzałości owoca wynosi ok 2 miesiące.
Gatunek eurosyberyjski, występuje od niżu po wysokie stanowiska górskie (nawet powyżej górnej granicy lasu), miejscami masowo. Rośnie na glebach lekko wilgotnych w borach sosnowych, innych lasach iglastych, dąbrowach, buczynach i na wrzosowiskach. Roślina kwasolubna.
Działanie : Świeże owoce mają działanie rozluźniające przy zaparciach i jednocześnie przeciwbiegunkowe. Owoce suszone działają tylko przeciwbiegunkowo, antyseptycznie, przeciwgorączkowo, dawniej używane również jako środek antyrobaczycowy. Liście stosuje się w stanach zapalnych układu moczowego i przewodu pokarmowego oraz jako środek pomocniczy przy cukrzycy.
Brzoza (Betula L., 1754) - rodzaj drzew i krzewów należący do rodziny brzozowatych. Obejmuje około 35-60 gatunków - różnica w ocenie liczby gatunków jest m. in. wynikiem łatwego tworzenia mieszańców międzygatunkowych o trudnym do ustalenia statusie taksonomicznym. Występuje w stanie dzikim w strefach umiarkowanej, borealnej i arktycznej Europy, Azji i Ameryce Północnej. Centrum różnorodności gatunkowej i prawdopodobne miejsce powstania rodzaju znajduje się w północnej Eurazji. W Polsce najpospolitszym gatunkiem jest brzoza brodawkowata (Betula pendula Ehrh.) występująca w lasach zarówno na niżu jak i w górach.
Spis treści [ukryj] |
Brzoza - liście i kora
Brzoza - liść
Korowina na pniach zazwyczaj gładka, łuszcząca się poziomo cienkimi płatami; biała (najczęściej), żółtawa, ciemnowiśniowa lub czarna. Młode gałązki okrągławe. Pączki okryte 5-6 łuskami.
Opadające na zimę, skrętoległe, pojedyncze, ogonkowe, zwykle jajowate, rzadziej okrągławe, piłkowane, wyjątkowo słabo klapowane. Zazwyczaj nagie, tylko wiosną nieco lepkie. Jesienią pięknie żółte.
Rośliny jednopienne. Kwiaty w kotkach. Kwiaty męskie siedzące, wykształcone już w jesieni i zimujące, nie okryte łuskami. Pylniki bez włosków na szczycie. Kwiaty żeńskie na szypułkach, umieszczone na bocznych krótkopędach, przez zimę ukryte w pąkach, rozwijają się na wiosnę wraz z liśćmi. Kwitnienie od kwietnia do maja.
Drobne orzeszki opatrzone dwoma błonkowatymi skrzydełkami (czasem niepozornymi), osadzone w kątach trójklapowych łusek, które odpadają wraz z dojrzałymi owocami - cały kwiatostan rozsypuje się. Owoce dojrzewają zazwyczaj w lipcu-początku września.
Cechy różniące
Od grabu i leszczyny odróżnia się kwiatami żeńskimi zebranymi w kotki, a nie występującymi w luźnych gronach (grab) lub po 2 (leszczyna); od olszy zaś nie drewniejącymi i odpadającymi z owocami łuskami kwiatów żeńskich i okrągłymi w przekroju młodymi gałązkami.
Wymagania
Drzewa światłolubne, pionierskie, zazwyczaj o małych wymaganiach pokarmowych i wilgotnościowych. Występują zazwyczaj na gorszych, piaszczystych glebach, a także na północnej granicy lasu.
Stosowana jako drzewo leśne (często jako tzw. przedplon przy zalesianiu).
Roślina lecznicza - liście brzozy mają działanie moczopędne, przeciwreumatyczne i napotne. Poprawiają także przemianę materii i działają odtruwająco na układ krwionośny.
Gromada okrytonasienne, podgromada Magnoliophytina, klasa Rosopsida, podklasa oczarowe, nadrząd Juglandanae, rząd leszczynowce, rodzina brzozowate, podrodzina Betuloideae, plemię Betuleae, podplemię Betulinae.[1]
Gatunki
Sekcja: Humiles Koch - liście o 2-5 parach nerwów, małe - do 3, wyjątkowo 5 cm długości. Skrzydełka owoców znacznie węższe od orzeszków. Krzewy.
Głóg dwuszyjkowy (Crataegus laevigata (Poir.) DC.) - gatunek krzewu należący do rodziny różowatych. Występuje w Europie, Azji Zachodniej i w Afryce Północnej. W Polsce pospolity na całym obszarze. Status gatunku we florze Polski: gatunek rodzimy.
Pokrój
Gałęzie silnie splątane, elastyczne. Kora gładka, szara. Na gałązkach liczne, ostre ciernie o długości 1-2 cm..
Pojedyncze, o długości 2-5 cm, odwrotnie jajowate, u podstawy klinowate, z dużymi, zwykle trwałymi przylistkami, górą ciemnozielone, dołem jaśniejsze. Wyrastają na cienkich ogonkach, do połowy długości są całobrzegie, w górnej części blaszki 3-5 klapowe. Kształt liści u różnych okazów dość zmienny.
Drobne kwiaty tworzą baldachogrona. Zbudowane są z 5 działek kielicha, 5 wolnych, białych lub różowawych płatków korony oraz licznych pręcików i 1 dolnego słupka z 2 szyjkami (od tego właśnie pochodzi nazwa gatunkowa). Przedsłupne kwiaty zakwitają w maju i są owadopylne. Roślina miododajna.
Niemal kulisty owoc jabłkowaty ciemnoczerwonego koloru ma długość ok. 1 cm. W środku zawiera 2 pestki (czasami trzy). Jest jadalny, stanowi też przysmak wielu zwierząt.
Widne lasy, zarośla, miedze, zbocza, polany. Występuje na całym niżu, oraz w niższych położeniach górskich. Jest odporny na suszę i ciężkie warunki klimatyczne, może też róść na jałowych glebach. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl. Rhamno-Prunetea.
Surowiec zielarski: kwiatostany, zwykle z najbliższymi liśćmi (Inflorescentia Crataegi-Flos Crataegi). Owoce też mają działanie lecznicze, ale dwukrotnie słabsze. Głóg zawiera: saponiny, flawonoidy, związki purynowe (adenina, guanina), nukleozydy (adenozyna, guanozyna), garbniki, witaminy, związki kumarynowe (eskulina, fitosterole).
Działanie: rozkurczające naczynia wieńcowe serca i uspokajające. W postaci naparu lub nalewki spirytusowej stosuje się przy nadciśnieniu, przy nerwicach, bezsenności, dolegliwościach wieku starczego oraz w leczeniu po zawale mięśnia sercowego. Wykazuje działanie podobne do substancji czynnych naparstnicy purpurowej, ale w odróżnieniu od niej działa łagodnie i nie wykazuje oddziaływań ubocznych. Wskazane jest używanie obu tych ziół równocześnie, ze względu na ich korzystny synergizm.
Zbiór i suszenie: kwiatostany zbiera się na początku kwitnięcia, owoce jesienią. Suszyć należy w temp. do 40 ° C, możliwie szybko.
Drewno głogu jest twarde - bywa wykorzystywane do wyrobów tokarskich.
1. Kulesza W. Klucz do oznaczania drzew i krzewów. PWRiL, Warszawa, 1955.
2. Macků Jan, Krejča Jindřich. Atlas roślin leczniczych. Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1989. ISBN 83-04-03281-3
3. Matuszkiewicz Władysław. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, 2006. ISBN 8301144394.
4. Mazerant-Leszkowska Anna. Mała księga ziół. Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, Warszawa, 1990. ISBN 83-202-0810-6
5. Podbielkowski Zbigniew. Słownik roślin użytkowych. Wyd. VI, PWRiL, Warszawa, 1989. ISBN 8309002564
6. Rostafiński Józef, Seidl Olga. Przewodnik do oznaczania roślin. PWRiL, Warszawa, 1973.
7. Rutkowski Lucjan. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 8301143428
Głóg jednoszyjkowy (Crataegus monogyna Jacq.) - gatunek wysokiego krzewu lub niewielkie drzewo z rodziny różowatych.
Pokrój
Dorasta do 6-8 m wysokości, ma silnie zdrewniałe cierniste gałęzie.
Są 3-7 klapowe wyposażone w przylistki, głęboko wcięte. Kwitnie w okresie od maja do czerwca, kwiaty koloru biało kremowego, o jednym słupku.
Kuliste o średnicy 7-10 mm z jedną pestką, o barwie od jasnokoralowej do ciemnobrunatnej, dojrzewają w okresie sierpień - październik.
Głóg jednoszyjkowy - kwiaty
Jałowiec pospolity (Juniperus communis L.) - gatunek zawsze zielonego krzewu lub drzewa należący do rodziny cyprysowatych.
Pokrój
Zawsze zielony, powoli rosnący, prosty, od nasady rozgałęziony krzew o kolumnowej, niekiedy także płasko rozpostartej formie wzrostu; występuje również jako małe drzewo o wielu pniach z wąsko piramidalną (tylko rzadko spłaszczoną) koroną, osiąga wysokość 0,5 - 6 m (w uprawie- do 12 metrów). Młode pędy 3m- kanciaste z wąskimi podłużnymi listewkami.
Początkowo gładka czerwonawo brunatna, później szarobrunatna wzdłuż popękana, odpadająca w postaci łusek i włókien.
Liście szpilkowate, przeważnie po trzy w okółku, daleko od siebie, prosto odstające, nie zbiegające w dół pędu, sztywne, kłujące, 10-20 mm długości i 1-2 mm szerokości, równowąskie do lancetowatych, na końcu tępe lub kolczasto zaostrzone, proste, zwykle szarozielone, z wierzchu z szeroką białą wstęgą środkową i wąskimi zielonymi smugami brzeżnymi.
Rozdzielnopłciowe, tylko bardzo rzadko obupłciowe, pojawiają się jesienią w pachwinach liści okółków w środkowej części gałązek. Kwiaty męskie małe, podłużne, żółte, zwykle skierowane skośnie w dół, składają się z licznych okółków o 3 łuskowatych pręcikach.
Szyszki żeńskie bardzo małe i niepozorne, zielonkawe, prosto wzniesione, składające się z licznych 3- członowych okółków o podłużnie spiczastych listkach łuskowych. Trzy zalążki są umieszczone szczytowo pomiędzy trzema najwyższymi łuskowatymi listkami (zwanymi także łuskami nasiennymi). Po zapyleniu łuski te zrastają się w jedną i mięsistą nibyjagodę lub szyszkojagodę otaczającą 3 nasiona. Niedojrzałe nibyjagody są wielkości grochu, zielonkawe, bez soku, nieprzyjemne w smaku. Jagodoszyszki dojrzewają jesienią drugiego lub trzeciego roku, mają 6-9 mm średnicy, są czarnobrunatne, niebieskawo oszronione, na krótkich trzoneczkach. Nasiona słabo 3- kanciaste, jasnobrunatne, z twardą łupiną.
Podobno w czasie upału hektar jałowców wydziela do 30 kg lotnych substancji o działaniu antyseptycznym i bakteriobójczym co stanowi swoisty rekord wśród drzew i krzewów iglastych. Lecznicze właściwości jałowca cenione były już w starożytności. W tym celu wykorzystywano szyszkojagody, liście i samo drewno. Medycyna naturalna zaleca stosowanie jałowca w takich chorobach jak: artretyzm, cukrzyca i nadczynność tarczycy. Leki z jałowca można przyrządzać na wiele sposobów jako napary, wyciągi wodne i alkoholowe, nalewki, syropy, wino i piwo jałowcowe czy nawet powidła.
Kasztanowiec zwyczajny (kasztanowiec biały) (Aesculus hippocastanum L.) - gatunek drzewa z rodziny kasztanowcowatych. Pochodzi z Półwyspu Bałkańskiego, jednak udomowienie sprawiło, że w całej Europie spotyka się sztuczne nasadzenia, w tym także w Polsce.
|
Pokrój |
|
Kwiaty |
|
Owoce |
Pokrój
Dłoniastozłożone z 5 do 7 wydłużonych, odwrotnie jajowatych listków o długości do 25 cm. Duże pąki wydzielają lepką substancję.
Płatki białe z żółtymi lub czerwonymi plamkami u nasady. Zebrane w gęste, wiechowate, wzniesione kwiatostany o długości do 30 cm. Kwitnienie w maju.
Nazywane kasztanami, okryte zieloną, kolczastą torebką o średnicy do 6 cm. Owocuje we wrześniu i październiku.
Aesculus hippocastanum cv. Baumanii - odmiana pełnokwiatowa, kwiaty są płonne (nie zawiązują owoców), a więc takie drzewa są efektowniejsze w czasie kwitnienia i jednocześnie nie śmiecą w czasie dojrzewania owoców.
Medycyna - Zawarte w niedojrzałych owocach (Semen Hippocastani) glikozydy służą do produkcji środków pobudzających krążenie krwi, oraz wzmacniają ściany naczyń krwionośnych. Zapobiegają również skurczom i stanom zapalnym. Stosuje się je również do produkcji środków wykrztuśnych (w Imperium Osmańskim leczono nim astmę oskrzelową i kaszel u koni - stąd łacińska nazwa gatunku hippocastanum co oznacza "koński kasztan").
Wskazania lecznicze na użytek wewnętrzny
Uszczelnia ściany naczyń włosowatych i zwiększa ich przepuszczalność do stanu normalnego dzięki zmniejszeniu kruchości naczyń. Usprawnia się przepływ krwi w naczyniach żylnych, co hamuje krzepliwość krwi i przeciwdziała powstawaniu zakrzepów wewnątrznaczyniowych. Działa przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie i łagodnie ściągająco. Garbniki zawarte w kasztanowcu wywierają na przewód pokarmowy działanie rozkurczowe, przeciwzapalne i łagodnie zapierające. Ułatwia wydalanie moczu przy przeroście prostaty.
Właściwości lecznicze
Zewnętrznie przetwory z kasztanowca podaje się w postaci okładów w leczeniu oparzeń, odmrożeń, ubytków naskórka, zapalenia naczyń włosowatych skóry. Intrakt ze świeżych niedojrzałych owoców leczy zakrzepy i zastoje żylne, nadmierną przepuszczalność naczyń, jest także stosowany w stanach zapalnych i nieżytowych żołądka i jelit.
Surowiec: kwiaty, kora i owoce.
Zawartość: W kwiatach występują flawonoidy, kumaryny, cukry, kwasy wielofenolowe, escyna i garbniki. Kora zawiera flawonoidy, trójterpeny, garbniki i związki kumarynowe. Natomiast w nasionach znajdują się związki kumarynowe, escyna i flawonoidy.
Działanie i zastosowanie: Wyciągi z kory i kwiatów kasztanowca zalecane są w niewydolności krążenia, żylakach (przede wszystkim w żylakach odbytu) i jako środki przeciwzapalne.
Medycyna ludowa zaleca stosowanie nalewki z kwiatów do leczenia nieżytów przewodu pokarmowego, a także hemoroidów i żylaków nóg. W przypadku hemoroidów, żylaków, zakrzepów i zastojów żylnych, rozległych krwiaków, stłuczeń, a także przy biegunce, stanach skurczowych i nieżytach jelit i żołądka zażywa się odwar z kory, lub kwiatów. Aby go sporządzić bierzemy 1 łyżkę stołową suszu i zalewamy ją 1 szklanką wody, a następnie gotujemy pod przykryciem przez około 5 minut. Potem przecedzamy i pijemy w ciągu dnia w dawkach podzielonych. Tego samego odwaru możemy używać zewnętrznie do nasiadówek w hemoroidach oraz do okładów na odmrożenia i stłuczone miejsca.. Obolałe, zmęczone nogi można moczyć w odwarze z jaskółczego ziela, mielonych kasztanów i owoców jałowca (biorąc każdy ze składników w równych wagowo częściach). Od góry nogi należy okryć tak, aby para rozgrzała je całe. Potem szybko należy położyć się do łóżka, by nie dopuścić do ich gwałtownego schłodzenia. Nalewkę sporządzoną z zalanych spirytusem (wagowo musi być go dwa razy więcej) drobno utartych nasion można wcierać w chore miejsca w przypadku nerwo- i mięśniobóli oraz bólów reumatycznych. Odwar z łupiny nasiennej zalecany jest do płukania pochwy przy krwawieniach z niej (bez względu na przyczynę, z wyjątkiem krwawienia menstruacyjnego). W przypadku zapalenia żył zalecany jest do picia sok wyciśnięty ze świeżych kwiatów. Wyciągi z nasion, kory i kwiatów kasztanowca działają przeciwzapalnie, likwidują obrzęki, regulują procesy trawienne. Ponadto wpływają rozkurczowo na mięśnie oraz na ściany naczyń krwionośnych, wzmacniając też te ostatnie.
Inne gatunki kasztanowców posiadające zastosowanie lecznicze to m.in.: Aesculus californica, Aesculus glabra i Aesculus pavia, które można stosować do uśmierzania nerwo- i mięśniobólów.
Przemysł chemiczny - otrzymuje się z niego składniki do środków piorących i gaśniczych, kleje.
Kosmetyka - składnik kremów (w tym kremów do golenia) i szamponów.
Owoce stanowią karmę dla zwierzyny.
Owoce cenione są wśród radiestetów za swoje "właściwości magiczne". Położone pod łóżkiem bądź biurkiem wpływać mają na polepszenie samopoczucia i przyrost sił witalnych, zmniejszać natomiast szkodliwe oddziaływania żył wodnych.
Pąk środkowy - kwiatowy, |
A. hippocastanum |
Kwiatostan |
Owoc |
Krwawnik pospolity, tysiąclist (podlaskie), złocień krwawnik (lubelskie), żeniszek krwawnik (świętokrzyskie) (Achillea millefolium L. Sp.Pl.2 1753) - gatunek byliny lub krzewinki z rodziny astrowatych. Pospolity w Eurazji, Ameryce Północnej i Australii.
Spis treści [ukryj] |
Krwawnik pospolity - pokrój
Łodyga i liść
Koszyczek kwiatowy
Pokrój
Osiąga wysokość 50-80 cm. Czasem tworzy niewielkie kępy. Cała roślina jest miękko, wełnisto owłosiona.
Prosta, słabo rozgałęziona, o silnym zapachu.
Ciemnozielone, w zarysie wąskolancetowate, podwójnie lub potrójnie pierzaste, wiosną przy ziemi tworzą gęste rozetki, na łodygach rozmieszczone są rzadko. Liście odziomkowe są ogonkowe i szerokie na 2-4 cm, liście łodygowe są siedzące i o połowę węższe.
Płaskie kwiatostany, utworzone z koszyczków zebranych w baldachogrono, o 5 żeńskich kwiatach brzeżnych nibyjęzyczkowych i środkowych rurkowych, obupłciowych. Pojedyncze koszyczki o średnicy ok. 5 mm. Kolor naturalny kwiatów to biały lub różowy z żółtawym środkiem. Kwitnie od lipca do października (czasem, gdy utrzymują się temperatury dodatnie - także dłużej). Kwiaty przedprątne, zapylane przez muchówki
Pełzające o żółtawym kolorze, podziemne białe, zaróżowione przy węzłach. Wydaje liczne, przyziemne rozety liści, z których wyrastają łodygi kwiatostanowe.
Pastwiska, łąki i nieużytki od niżu po tereny górskie. Na polach uprawnych jako chwast. Rośnie przeważnie na obszarach o klimacie suboceanicznym i umiarkowanie kontynentalnym. Łatwo dostosowuje się do różnych warunków, ale preferuje gleby średnio próchniczne. Umiarkowanie światłolubny.
Działanie: przeciwzapalne, przeciwkrwotoczne, bakteriostatyczne i przeciwskurczowe. Dawniej przykładano ziele na rany (aby przyspieszyć gojenie) oraz sporządzano napar na krwotoki wewnętrzne.
Surowiec zielarski: kwiaty (Flos millefolii), ziele (Herba millefolii). Ziele ma przyjemny, aromatyczny zapach i gorzki smak. Olejek eteryczny (Oleum millefolii) zawiera związki azulenowe, ponadto roślina zawiera cholinę, flawonoidy, garbniki, gorzki glikozyd achilleinę oraz sole mineralne (zwłaszcza sole cynku) i magnezu.
Zbiór i suszenie: ziele zbiera się z roślin dziko rosnących. Ścina się je w okresie kwitnienia, na wysokości ok. 10 cm nad ziemią. Do suszenia rozkłada się pojedynczą warstwą na płachtach lub wiąże w cienkie pączki i zawiesza w cienistym i przewiewnym miejscu. Suszyć w piekarniku w temperaturze do 35°C.
A. m. 'Rosea'
Jest to gatunek bardzo zmienny, stosunkowo trudny do odróżnienia od gatunków z nim spokrewnionych. Istnieje szereg odmian ozdobnych:
'Carnea' - odm. o jaskrawo, ciemnokarminowych kwiatach.
'Cerise Quinne' - kwiaty wiśniowe.
'Kelwayi' - kwiaty karminowoczerwone.
'Sammetriese' - odm. kwitnąca ok. dwa tygodnie później od pozostałych, kwiaty intensywnie czerwone.
'Rosea' - nazwa zbiorcza dla siewek w. w. odmian, kwiaty od różowych do lilafioletowych.
Krwawnik jest jedną z roślin niesionych w pęku do kościoła w święto Matki Boskiej Zielnej.
Lipa (Tilia) - Rodzaj długowiecznych drzew należący do rodziny lipowe. Rosną w umiarkowanej strefie półkuli północnej. Zalicza się do niego ok. 30 gatunków.
Lipa drobnolistna (Tilia cordata)
Spis treści |
Zwykle okazałe drzewa zrzucające liście na zimę.
Czasami z odrostami u podstawy, stosunkowo krótki, przeważnie prosty, u starszych okazów bardzo gruby.
Ciemnoszara lub szarobrunatna, z biegnącymi wzdłuż spękaniami i sieciowato rozgałęzionymi listewkami, jednak niezbyt grubo i głęboko rzeźbiona. Pączki z dwoma lub trzema łuskami mogą być bardzo różnej wielkości, podłużnie owalne, z przodu zaokrąglone.
Pojedyncze, skrętoległe, sercowate, u nasady często lekko asymetryczne. Brzegi karbowano-piłkowane.
Obupłciowe, żółte lub białe, zebrane baldachogrona lub dwuramienne wierzchotki. Do osadki kwiatostanu przyrośnięta jest podłużna podsadka. Płatków korony i działek kielicha po 5, słupek 1, pręciki liczne. U części gatunków występują płonne pręciki, tzw. prątniczki. Kwiaty są zwykle pachnące i miododajne.
Wg systemu Reveala rodzaj lipa należy do gromady okrytonasienne, podgromady Magnoliophytina, klasy Rosopsida, podklasy ukęślowe, nadrzędu Malvanae, rzędu ślazowce, podrzędu Tiliineae, rodziny lipowate, podrodziny Tilioideae, plemienia Tilieae podplemienia Tiliinae.[1]
Inne gatunki (wybór)
Działanie: Napar z kwiatów lipy działa napotnie i przeciwgorączkowo, moczopędnie, sokopędnie, uspokajająco oraz przeciwskurczowo. Łagodzi także kaszel.
W prawiekach, kiedy miejscem praktyk religijnych były święte gaje, lipy uchodziły za najulubieńsze drzewo tajemniczych bóstw. Ślady uwielbienia lipy przetrwały do dziś w nazwach niektórych miejscowości - Święta Lipa, Świętolipie, Święte Lipy... a wieś Święte Lipki (na granicy Warmii i Mazur, nad jeziorem Dejnowo) jeszcze długo po przyjęciu chrześcijaństwa słynęły jako przybytek pogańskich bogów.
Kiedy Bóg dał dziecię, sadzono koło domu młodą lipkę, wierząc w tajemniczy związek między siłą życiową a przydatnością tego drzewa. Sadzono lipę w dniu urodzin, ale nie wolno było nawet wykopać dołka pod drzewko, zanim nie rozbrzmiał pierwszy krzyk dziecka, bo dołek mógł okazać się złowróżbny.
Dziwne, że trumny nie odstraszały zabobonnych od wytwarzania z lipowego drewna kołysek dla niemowląt. Nigdzie nie ma śladu złowróżbnego skojarzenia lipowej kołyski ze zgonem dziecka. Przeciwnie - w żadnej innej kolebce dziecko nie spało tak dobrze i nie chowało się tak zdrowo, jak właśnie w lipowej.
Kropidło do święconej wody osadzano lipowych trzonkach, bo podobno w drzewo to rzadko uderzał piorun, który jest ponoć wyładowaniem nie żadnej elektryczności, ale gniewu Bożego.
Gościu, siądź pod mym liściem, a odpoczni sobie!
Nie dojdzie cię tu słońce, przyrzekam ja tobie,
Choć się nawyssej wzbije...
...
Tu zawżdy chłodne wiatry z pola zawiewają
Tu słowicy, tu szpacy wdzięcznie narzekają
...
A ja swym cichym szeptem sprawić umiem snadnie,
Że człowiekowi łacno słodki sen przypadnie
Lubiłem lipę, co nad sławnym Janem
Cień rozstrzelony zbierała pod siebie
I co roku miodu obdarzała dzbanem
Niewymyślnego żądzach i w potrzebie
Co były drugim poetów mieszkaniem
Głośna słowików, szpaków narzekaniem
Kołysz mi się kołysz,
Kołysko lipowa!
Niechaj cię, Jasieńcu,
Pan Jezus zachowa! -
2.Kulesza, W.. Klucz do oznaczania drzew i krzewów. Warszawa : PWRiL, 1955.
3.Mazerant-Leszkowska, Anna. Mała księga ziół. Warszawa : Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. ISBN 8320208106.
5.Szafer, Władysław i Kulczyński, Stanisław. Rośliny polskie. Warszawa : PWN, 1953.
Mniszek lekarski syn. mniszek pospolity, (Taraxacum officinale F. H. Wigg.) - gatunek rośliny wieloletniej z rodziny astrowatych (Asteraceae). Gatunek eurazjatycki, okołobiegunowy, występuje na obszarach o klimacie suboceanicznym. Gatunek kosmopolityczny, w Polsce jest rośliną bardzo pospolitą, nazywany bywa potocznie dmuchawcem. Występuje na całym niżu i w niższych położeniach górskich.
Inne nazwy mniszka: mlecz (ze względu na mleczny sok - nazwa myląca - istnieje inny rodzaj mlecz), brodawnik (Podlasie), pępawa (okolice Sandomierza), wole oczy (Pomorze), mlyc (gwara śląska), męska stałość.
Spis treści |
Pusty w środku (dęty) głąbik, początkowo wełniście owłosiony, później gładki, jasnobrunatny lub czerwonawy. Osiąga wysokość 10-20 cm, poliploidy do 50 cm.
Liście zebrane w rozetę, głęboko pierzasto wcięte, podłużne, lśniące, nagie lub lekko owłosione. Przez środek liścia biegnie główna żyła mleczna.
Kwiatostan
Obupłciowe, języczkowe tworzące po jednym koszyczku na każdym głąbiku. Okrywa koszyczka złożona z kilku szeregów jajowatych lub lancetowatych listków. Ich charakterystyczną cechą jest odginanie się w dół zewnętrznych listków okrywy w czasie kwitnienia. Płatki korony zrośnięte, jasnożółte lub złocistożółte. Osiągając dojrzałość kwiatostan zmienia się w kulisty dmuchawiec. Kwiaty są przedprątne, co utrudnia samozapylenie. Roślina kwitnie od kwietnia do lipca, zapylana jest przez owady.
Szarego koloru, żeberkowane i pokryte brodawkami niełupki z długim dzióbkiem (2-3 razy dłuższym od owocu). Nasiona zebrane w owocostanie (dmuchawcu) tworzącym puszystą kulę, każde posiada niewielki, parasolowaty aparat lotny powstały z puchu kielichowego, zwiększający powierzchnię lotną. Roznoszone przez wiatr na duże odległości. jedna roślina wydaje w ciągu roku ok. 3 000 nasion.
Owocostan mniszka
Nasiona w owocostanie
Korzeń gruby, spichrzowy i długi, prosty, tworzący rozgałęzienia tylko w kamienistej glebie.
Występuje na siedliskach otwartych: nieużytkach, łąkach, polach, trawnikach, w ogrodach. Roślina światłolubna i azotolubna, hemikryptofit. W górach występuje po regiel dolny. W uprawach rolnych i ogrodach jest uciążliwym chwastem. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Arrhenatheretalia.[1]
Działanie: kwiat działa moczopędnie. Jego korzeń zawiera sporo soli mineralnych, zwłaszcza potasu, kwasy organiczne, sterole, różne związki cukrowe, na przykład inulinę, substancje goryczowe (taraksacyna), cholinę. Odwar z korzeni lub nalewka pomagają w schorzeniach dróg żółciowych i kamicy żółciowej oraz przy wszystkich problemach wątrobowych. Pomaga przy kłopotach trawiennych. Dzięki interferonowi podnosi odporność organizmu, powinni więc go spożywać anemicy. Obniża poziom cholesterolu, pomaga w leczeniu miażdżycy, początków cukrzycy, otyłości, reumatyzmu i gośćca. Zalecany jest również przy chorobach skóry. Podnosi sprawność seksualną kobiet i mężczyzn.
Świeża roślina stanowi dobrą paszę dla zwierząt hodowlanych
Podbiał pospolity (białkuch, ośla stopa, końskie kopyto, boże liczko, kniat, kaczyniec, grzybień, białodrzew) (Tussilago farfara L., Sp. Pl. 1753) - bylina z rodziny astrowatych (Asteraceae Dum.).
Liście podbiału |
Podbiał pospolity |
Owocostany podbiału |
Łodyga kwiatostanowa wysokości do 30 cm. Bladożółta lub bladozielona, pokryta łuskowatymi, czerwonawymi liśćmi. Kłącze czołgające się, długości do 1 m.
Odziomkowe, długoogonkowe, duże, okrągławo-sercowate, z ząbkowanym brzegiem i płytkimi zatokami, pokryte od spodu srebrzystym meszkiem. Pojawiają się pod koniec kwitnienia.
Mały, złocistożółty koszyczek na każdej łodydze kwiatonośnej. Na brzegu liczne języczkowate kwiaty żeńskie, w środku obupłciowe, lecz płonne kwiaty rurkowate. Pokazuje się, zanim rozwiną się liście. Kwitnie od marca do maja.
Gleby gliniaste, miejsca kamieniste, piarżyska, żwirowiska nadrzeczne, osuwiska, skarpy przydrożne, urwiste brzegi rzek i potoków, hałdy węglowe i pogorzeliska. W uprawach rolnych jako chwast.
Roślina lecznicza - naparem z podbiału leczyli już starożytni medycy - Hipokrates, Galen i Pliniusz. Święta Hildegarda stosowała go przy wszystkich chorobach piersiowych i jako środek wykrztuśny. Przy astmie i przewlekłym kaszlu, a także podczas zapalenia oskrzeli wdychano przez rurkę dym z korzeni tej rośliny spalanych na węglu z drzew cytrusowych. Palono też - tak jak papierosy - jej specjalnie wysuszone i zwinięte liście. Wykorzystywano podbiał do leczenia schorzeń skórnych: ran, czyraków, wrzodów, ropni, odcisków, oparzeń, pękających brodawek u kobiet karmiących oraz przy tzw. róży i uporczywych bólach głowy.
Działanie : współczesna medycyna potwierdziła dobroczynne działanie ziela, zwłaszcza jako środka wykrztuśnego i łagodzącego wszelkie dolegliwości układu oddechowego, przeciwzapalnego, chroniącego śluzówkę gardła i krtani. Zaleca się go w początkowych stadiach gruźlicy, rozedmie płuc, przy kłopotach z prostatą, w schorzeniach nerek i pęcherza. W takich przypadkach stosuje się sok z kwiatów i liści podbiału.
Odwar z samych kwiatów pomaga w leczeniu schorzeń kobiecych - przy stanach zapalnych pochwy, nadżerce szyjki macicy i upławach. Odwar ten może również służyć do przemywania twarzy i przygotowywania okładów - dobrze działa w przypadku plam i wrzodów. Systematycznie stosowany likwiduje przebarwienia skóry - plamy wątrobowe czy starcze.
Przepis na odwar kwiatowy:
Łyżkę kwiatów zalać szklanką zimnej wody, gotować na małym ogniu przez około 20 minut do zawrzenia, przecedzić, uzupełnić przegotowaną wodą tak, by była pełna szklanka płynu. Pić 1/4 szklanki 3-4 razy dziennie między posiłkami lub używać do irygacji czy nasiadówek.
Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica L. Sp.Pl.2:983 1753) - gatunek byliny dwupiennej z rodziny pokrzywowatych (Urticaceae Juss.). Występuje w stanie dzikim w Europie, Azji, Ameryce Północnej. W Polsce pospolita.
Pokrzywa zwyczajna: a) - widok ogólny; |
Wysokość do 1,5 m. Czterokanciasta, pokryta wydzielniczymi włoskami parzącymi, zazwyczaj nierozgałęziona.
Naprzeciwległe, z brzegu grubo ząbkowane, podługowatojajowate, u nasady sercowate, pokryte włoskami parzącymi.
Niepozorne, zielone, z czterodzielnym okwiatem zebrane w groniasty kwiatostan dłuższy od ogonków liściowych, wyrastający z pachwin liści, kwiaty żeńskie zwieszone po przekwitnieniu.
Działanie: Jest stosowana w stanach zapalnych dróg moczowych. Zawarte w korzeniu sitosterole wykorzystywane są w leczeniu łagodnego przerostu prostaty, w początkowym stadium choroby. Nie likwidują choroby, ale spowalniają jej rozwój. Jest środkiem pomocniczym w leczeniu cukrzycy. Wpływa dodatnio na procesy przemiany materii, pobudza działalność gruczołów wydzielania wewnętrznego i zwiększa ilość krwinek czerwonych, poprawia perystaltykę jelit. Pokrzywa pomaga też w pielęgnowaniu urody. Liść pokrzywy stosowany jest do pielęgnacji skóry i włosów skłonnych do przetłuszczania się i zawarty jest w licznych kosmetykach. Szczególnie polecana jest na wiosenne osłabienie.
Zdolność pokrzywy do tamowania krwotoków znana była już w starożytności, opisał ją m. in. Dioskurides i Pliniusz. Obecnie z pokrzywy i krwawnika sporządza się płynne wyciągi, które stosowane do wewnątrz tamują krwawienia nosa, jelit, macicy i płuc. Przeciwwskazaniem do stosowania są krwotoki wywołane polipami i rakami macicy oraz przydatków.
Włókiennictwo : Włókna pokrzywy otrzymywane z łodyg, których wydajność wynosi ok. 10%, są długie i mocne. Kiedyś były powszechnie wykorzystywane do produkcji szpagatu, lin a nawet tkanin. Ajnowie z Sachalinu od wieków wykorzystywali pokrzywę do otrzymywania przędzy, z której pletli powrozy i sieci rybackie. Podobnie postępowali rybacy z Kamczatki, którzy włókna pokrzywy wykorzystywali do produkcji sieci odznaczających się trwałością i lekkością, długo nie nasiąkały wodą i nie gniły. (W tamtych rejonach nie rosną inne rośliny włóknodajne.) W XIX w. w Europie z pokrzywy wyrabiano tkaniny i sita do przesiewania mąki. Podczas I wojny światowej w Niemczech z pokrzywy wytwarzano materiały ubraniowe, ze względu na brak bawełny.
W szkółkarstwie Rosa canina jest najważniejszą podkładką dla róż szlachetnych.
Pokrzywy |
Pokrzywie od wieków przypisywane są właściwości magiczne. Wykorzystywana w postaci naparu o właściwościach eterycznych, którym skropić należy ubranie i pomieszczenia mieszkalne. Ma przywracać spokój ludziom i domowi, oczyścić ze złej energii nieprzyjemnych uczuć.
Dzika róża, psia róża, szypszyna (Rosa canina L.) - pospolity gatunek krzewu z rodziny różowatych. Występuje na obszarach umiarkowanych i ciepłych półkuli północnej. Można ją spotkać prawie w całej Europie, na terenach do 1500 m n.p.m., w Afryce Północnej, na Wyspach Kanaryjskich, na Maderze, w Azji. Dzika róża rośnie także na terenie Polski, najczęściej na obrzeżach lasów.
Ma silnie, hakowato zakrzywione kolce. Dorasta do 3 m wysokości, jej gałęzie są łukowato odgięte ku ziemi.
Złożone są z 5-7 jajowato-eliptycznych, ostro ząbkowanych listków.
Pięciopłatkowe kwiaty, różowe lub białawe są pojedyncze lub zebrane w kwiatostany. Kwitnie od maja do lipca.
Szupinkowe wielkości 2-3 cm.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Bez czarny
Bez czarny
bez czarny
Bez czarny, 1. ROLNICTWO, Rośliny lecznicze
Bez czarny na czarna godzine
Bez czarny, Bliżej natury, Medycyna naturalna
Bez czarny
Bez Czarny
Bez czarny dziki(1), zdrowie-ZIOŁA
Bez czarny x
Bez czarny dla zdrowia i urody
Bez czarny przetwory
BEZ CZARNY1
Czarny bez zastosowanie, odmiany, uprawa i
Czarny bez
Skóra-Celluit-Czarny bez. Cellulit dogłębnie, ZDROWIE-Medycyna naturalna, Kosmetyki naturalne
Czarny bez drzewo śmierci i zdrowia
więcej podobnych podstron