GOTYK XIII-XV Architektura gotycka w Polsce opiera się na budownictwie ceglanym. Umieszczane w ścianach okna mają znacznie mniejsze wymiary. Bryła pozbawiona dekoracji rzeźbiarskiej zdobiona jest blendami, Sklepienie krzyżowo-żebrowe, Francja, Beauvais, XIII w.

Kościół halowy i bazylikowy, okna ostrołukowe z maswerkiem

Zabudowa frontowa i szczytowa

Architektura gotycka- pojawiaja się 2 nowe elementy: sklepienie krzyzowo-zebrowe i okna wysokie strzeliste ostrołukowe z maswerkiem, kościół halowy i bazylikowy,zabudowa frontowa i szczytowa pojedyncze filary dobudowywano przypory

*Francja chartes- katedra notre dame XII-XIII, okna z nieprzezroczystego szkla złożone z gomulek nastepne pojawily się witraże

Gotyk w Krakowie

* Wawel gotycki - zamek krolewski na Wawelu, baszta sandomierska XVI, baszta senatorska tzw. Ubranka XV, pawilon gotycki tzw wieza

Krakow-miasto budowane na prawie magdeburskim ( prostopadly rzad ulic blok zabudowy 100/100m) lokacja 1257, lokacja kazimierz 1335. W centrum miasta budowano rynek a w jego centrum był ratusz (wladza administracyjna) w narozniku był kościół farny(mariacki) katedra sw. Stanislawa i sw. Wacława, III faza, Władysław lokietek 1320- budynek z cegly, prezbiterium-okna ostrołukowe

Maswerki- koronkowe dekoracje u gory okien, zabudowa frontowa i szczytowa

Miasto średniowieczne- klinowe, owalnicowe, ulicowe, 1241-najazd tatarow duzo zostalo zniszczone w Krakowie

3 ozdobne układy urbanizacyne: krakow, Kazimierz, kleparz. / sukiennice Xiv, wieza ratuszowa Xiv , mury średniowiecznego Krakowa XIV-XV, brama florainska barbakan, Collegium maius UJ Xv, kościół p.w najświętszej Marii panny XIV-Xv

Krakow- klasztor dominikanow kościół p.w bozego ciala XIV-Xv, klasztor augustianow kościół p.w sw Katarzyny

Debno- architektura drewniania kosciol p.w sw michala archanioła Xv

Rzezba-krakow- oltarz” zasniecie Marii” Wit Stwosz 1477-1489 w bocznych skrzydlach są przedstawione sceny z zycia Chrystusa. Proporcje ciala są wydłużone charakterystyczne szaty na postaciach, rzeźbione w drewnie często pokrywane zlotem, krakow- Wawel kaplica swietokrzyska Xv nagrobek Kazimierza Jagiellończyka Wit Stwosz, jong Huber 1496 charakterystyczna dla gotyku byla ekspresja, madonna z kruzlowej 1410, pieta z Biecza 1340

Malarstwo: „ ucieczka do egiptu” malowidlo powstaja malowidla freskowe na desce, mistrz pasji dominikańskiej 1460, epitafium wierzbiety z Branic 1425, obraz opłakiwanie z chomranic 1440-50 sw. Eustachy na lowach 1467

Fundacje Kazimierza wielkiego:architekt i urbanistyka

Sandomierz, lokcja miasta 1227, brama opatowska XIV, katedra narodzenia najświętszej Marii panny

Szydłów- mury miejskie/ Kazimierz dolny/zamki wyżynne : checiny- zamek za czasow w. lokietka i Ogrodzieniec zamek z XIV

Gotyk w polnocnej Polsce:

Wielkopolska- poznan- katedra sw piotra i pawla/ Gniezno - katedra p.w wniebowzięcia nmp i sw Wojciecha/ Śląsk -Wrocław- ratusz XIII-XIV katedra p.w sw Jana chrzciciela XIII, kościół sw. Marii Magdaleny XIV/ paczkow kościół sw. Jana ewangelisty XIV/ W-wa stolica księstwa mazowieckiego/

Pomorze- Malbork- panstwo krzyzackie zamek z czasow XIV-XV / Lidzbark warminski - zamek biskupi XIV/ gniew zamek krzyzacki XIII-XIVGdańsk- największy osrodek miejski portowe budowane na prawie lubeckim , ul dlugi targ

Miasto lubeckie- rozwija się wzdłuż przestrzeni handlowej podłużnej( np. torun Elbląg) ratusz był budowny tez tam/ Gdańsk- kościół WNMP kościół halowy-kilka naw o tej samej wysokości sklepienie ozdobne gwiaździste, kościół sw. Katarzyny , pelpin- klasztor cystersow, / TORUN UNESCO drugi taki zespol miesji jak krakow, ratusz z 1391 , katedra sw. Jana chrzciciela i ewangelisty , kościół sw. Jakuba,

Lokacje : Kazimierz dolny budowa zamku XIV warszawa z IVlokacja mury miejskie i barbakan , Malbork stolica pasta krzyzackiego, zamek XIV-XV1286, Gdańsk ul dlugi targ 1263, torun katedra sw Jana chrzciciela i ewangelisty 1391-ratusz 1233 i 1264, Kazimierz 1335, krakow 1257, Wrocław katedra Jana chrzciciela XIII ratusz XIII-XVI 1212/1226 i 1261, poznan katedra sw piotra i pawla XIV 1253, Szydłów mury miejskie 1329, wislica 1326

Renesans XVIw

Stefan Batory , Zygmunt I stary i Zygmunt II August wprowadzili renesans do polski

Renesans na Wawelu ( w Krakowie)

*Kaplica zygmuntowska 1519-33 jedno z pierwszych dziel w Polsce( forma sześcianu) bartolommeo berrecci , bernardino zanobi de gianotis , Jan cini ze sieny, na planie kwadratu. Wnętrze przykrywa kopuła wsparta na ośmiobocznych z zewnątrz i kolistym od wewnątrz bębnie. Podniebienie kopuły zdobią kasetony wypełnione roślinnymi rozetami. Podział ścian skomponowany w oparciu o schemat łuku triumfalnego podkreślają rzeźbione pilastry i gzymsy / pojawilo się okrągłe okno i wystroj , rzezba się zmienia luk triumfalny się pojawia zmienia się kształt rzezby nagrobnej/* Wawel katedra , nagrobek biskupa gamrata Jan maria Padovano 1547

*Nagrobek Jana Olbrachta-1 przykład rzezby renesansowej Franciszek florentczyk 1502-03
* Wawel- dziedziniec arkadowy 1503-49 franciszek florentczyk, bartolommeo rerrecci-rekonstrukcja Wawelu po pozarze , /kruszganki wsparte na kolumnach antycznych zmienia się kształt okien są prostokątne zamknięte gzymsem, zmienia się wyglad wnętrza komnat, arrasy się pojawiaja- obraz takany / * komnaty zamkowe: XVIw: sala senatorska, sypilania gosci krolewskich, arras z satyrami tarczownikami, Bruksela 1555 sceny ze starego testamentu ogrod rajski ksiega Genesis dookoła pas roślinny

Dach pogrążony- wysoki konstrukcje dachowe z zygaczami chronil przed pozarem, * krakow sukiennice Jan Maria Padovano, Santo gucci 1556-60 rekonstrukcja np. gornej kondygnacji, ratusz w Sandomierzu XVIw

Recepcja renesansu- Bodzentyn oltarz katedry krakowskiej, Jan Maria Padovano, Jan cini ze Sieny( luk triumfalny ze scena malarska)* tarnow katedra p.w NMP nagrobek Jana i Jana Krzysztofa tarnowskich, 1567

Ratusz renesansowy: poznan Jan baptysta Quadro 1550-60 , tarnow przebudowa z XIV

Malarstwo renesansu - * pierro della francesca XV scena biczowania zastosowanie kilku planow przestrzennych * fra angewlico -scena zwiastowania * leonardo da vinci XV portret cecylii galleriani 1483-1490

Stanisław samostrzelnik 1480-1541, portret biskupa piotra tomickiego 1535 jest to realistyczny portret arnat ma renesansowe dekoracje- portret staje się popularny. * Marcin Kober, portret Stefana Batorego 1583 portret Benedykta z Koźmina autor nieznany IIćw XVIw

Manieryzm był w Polsce stylem importowanym głównie przez artystów włoskich (Santi Gucci, Wawrzyniec Senes, Bernardo Morando), oraz niderlandzkich (Antoni van Opberghen). Jego najsilniejszy rozwój przypada na koniec XVI i pierwszą połowę XVII wieku. Wśród ważniejszych cech specyficznych dla malarstwa manieryzmu, można wymienić brak realistycznego naśladowania natury, stosowanie wydłużonych proporcji ludzkiego ciała, rezygnacja z perspektywy zbieżnej lub przeciwnie - ekstremalne jej akcentowanie w nadnaturalnie długich sceneriach.

w Polsce pojawil się w Pol. XVIw charakteryzuje się przepychem i duza ilością dekoracji

Kaplica manierystyczna-* krakow, kościół dominikanow , kaplica myszkowskich projekt przypisywany santi gucciemu 1614,* staszow , kaplica teczynskich 1613-25 były to kopie kaplicy zygmuntowskiej, * Bejsce kaplica firlejow 1594-1600 , * lwow, Ukraina kaplica boimow 1617, hanusz scholtz, Jan pfister

Manieryzm *Kazimierz dolny, kościół p.w sw Jana chrzciciela i sw. Bartłomieja 1586-89 koscioly są nadal wysmukle /zmienia się dekoracja- listwa lubelska- gesta siec umieszczana na stropie, do kościoła wprowadzono muzyke - instrumenty organowe/ * kamienice mikołaja i Krzysztofa przybylow ( zdachem pogrążonym i attyka) kamienica celejowska 1635 /rzezby na płaszczyźnie elewacji i podcienia/

Zamek manierystyczny baranow sandomierski zamek leszczyńskich santi gucci 1591-1606, 8 niepolomice zamek Zygmunta II augusta 1550-72 nowy typ fortyfikacji- bastionowych zamek nie pelni już funkcji obronnych. Zamek alkierzowy - baszta która nie sluzy obronie tylko by umieścić w niej pokoj z widokiem na ogrod/* pieskowa skala zamek szafrańców 1542 * Krasiczyn zamek Krasickich pozniej sapiehow galezzo appiono XVI/XVII na rzucie prostokąta z basztami

Renesansowe Miasto idealne- Zamość miasto hetmana Jana Zamoyskiego, Bernardo mirando realizacja od 1581 pojawilo się miasto należące do jednej osoby rynek jest przestrzenia centralna , ratusz Bernardo mirando 1591-1600 rozbudowa Jan Jaroszewicz Jan Wolff 1639-51 listwa lubelska katedra p.w zmartchwystania pańskiego i sw Tomasza apostola B,. mirando XVIw,

Kościół manierystyczny: Pułtusk kościół p.w zwiastowania NMP Jana baptysta z Wenecji 1560 * lwow Ukraina kościół p.w sw. Andrzeja * klasztor bernardynow pawel domicini 1602-30

Manieryzm w Gdańsku- brama wyzynna 1588, willem von den blocke* dwor Artusa 1617 abraham van den blocke8 arsenal antoni van obberghen 1602-05 8 dekoracje zlota brama

Barok XVII-XVIII

Wpływ kontrreformacji na sztuke polska : palac biskupow krakowskich w kielcach 1637-42 8 sad nad arianami ( kościół katolicki doprowadza do wygnania ruchu protestanckiego Tomasz dolabella XVIIw bernardyni kalwaria zebrzydowska klasztor bernardynow 1603, Jan Maria bernardoni jezuici krakow, kościół p.w sw piotra i pawla Giovanni trevano 1596-1620 .

Nowa stolica W-wa zamek krolewski Giovanni trevano 1600-19 kolumna Zygmunta, Augustyn locji constantino tencalla, clemente molli. W-wa jest jednym z nielicznych miast które przezywa rozkwit

Architektura rezydencjonalna:

Palac alkierzowy; W-wa zamek ujazdowki Giovanni trevano 1624-36 * Łańcut zamek Lubomirskich 1629-42 maciej trapowa Krzysztof mieroszowski * Kielce palac biskupow krakowskich Giovanni trevano tomaso poucino 1637-41dwukondygnacyjna budowla z wyższymi o jedno piętro sześciobocznymi basztami, bez wewnętrznego dziedzińca, z arkadowymi loggiami przy elewacji frontowej i tylnej; nowy material budowlany czarny marmur palac forteca w baroku polarna jest forma elipsy ujazd zamek ossolińskich krzyztopor Wawrzyniec senes 1627-44 na rzucie pięciokąta , dwukondygnacyjna budowla z wyższymi o jedno piętro sześciobocznymi basztami, bez wewnętrznego dziedzińca, z arkadowymi loggiami przy elewacji frontowej i tylnej;

Architektura sakralna- krakow klasztor kamendulow w Bielanach andrea spełza 1609-30, kościół pw. Sw bernardyna, klimontow kolegiata Wawrzyniec senes budowa na rzucie elipsy Jednonawowy kościół, wzorowany ma świątyniach jezuickich, to jednonawowa budowla, bez transeptu, z trzema parami kaplic. Kolejne dwie kaplice przylegają do prezbiterium

Prekursorami nowego stylu byli jezuici pierwsze barokowe kościoły, budowane przez architektów - zakonników, były wzorowane na rzymskim Il Gesù (wprowadzenie transeptu pozornego pojawienie się płytszego prezbiterium, zredukowanie naw bocznych do rzędów kaplic Charakterystyczna formą były sanktuaria

Tylman van Gameren krakow kościół p.w sw. Anny 1689-1703 * W-wa kościół sakramentek 1688-92

Sarmatyzm- Tarłów kościół sw. Trojcy podresla Zycie po śmierci wazny element tego okresu to portret trumienny „ taniec śmierci” krakow klasztor benedyktynow, portert sarmacki portert michala Korybuta wisniowieckiego . W epoce baroku zaczęto malować portrety sarmackie. Cechy tego obrazu to: szlachcic namalowany był w postawie stojącej, był ubrany w najbardziej reprezentacyjny strój. Budowano wiele bogato zdobionych pałaców i kościołów, uczelni i szkół wyższych. Budowano dziesiątki tysięcy dworów, prawie zawsze drewnianych, z sosny, jodły i modrzewia. Przy wejściu znajdował się ganek.

Palac miedzy dziedzincem a ogrodem wilanow rezydencja Jana III Sobieskiego Augustyn locji 1677-96* W-wa palac Krasińskich 1677-95 bialystok palac Branickich

---