LITERATURA WSPÓŁCZESNA
> przełom po 1989 roku - budził nadzieje polityczne, ale też wielkie nadzieje literackie - czekano na przełom // rewolucja w literaturze // na początku nie była ona tak spektakularna - pojawiły się nowe nazwiska (np. Stasiuk), roczniki 60. - młodzi debiutanci // np. Marcin Świetlicki, Izabela Filipiak, Stasiuk itd. || głód nowości - główną lokomotywą napędową jest tzw. Pokolenie Brulionu - np. Świetlicki należał do tego = pismo, które wychodziło „Brulion” // powstało nieco blisko Uniwersytetu, teksty nieco obrazoburcze // Cezary Michalski - obecnie komentator polityczny, krytyka polityczna, zna się na literaturze, wtedy również związany z „Brulionem” // po jakimś czasie część z tych autorów zaczęła ewaluować w stronę katolicyzmu - współtworzyli potem „Frondę” // Manuela Gretkowska - też w kręgu Brulionu, wolność - publikowanie wszystkiego, teksty związane z seksualnością, wszystko, co kontrowersyjne // korespondencje paryskie Manueli - złożone w całość potem // idea absolutnej wolności - publikowanie rozmaitych pisarzy, którzy np. mieli romans z hitleryzmem, żadnych barier // sprzeciwić się pokoleniu stanu wojennego // ci, którzy wchodzili po 89 roku mieli dosyć retoryki narodowowyzwoleńczej // tworzyli swoje teksty w opozycji do tamtych tekstów i idei // wolność dotyczy NAS, ale i CZYTELNIKA // czytelni ma dokonać wyboru i ocenić te teksty || bazowanie na skandalu, na przekraczaniu granic;
> 91 rok - Bóg, handel, ojczyzna // Boże, chroń mnie przed katolikami // Baranku Boży „odczep się” || Kościół walnie przyczynił się do obalenia komunizmu, reżimu, a nagle młodzi ludzie pojawiają się, zaprzeczają temu kontrowersyjnymi hasłami itd.;
> literacka zmiana - czy rzeczywiście jest ten przełom? są pewne nowości, ale też jest sporo po staremu - tak naprawdę widać tylko ślady zmian // „Panna Nikt” - fabuła; hybrydy (ni to powieści, ni to dzienniki) // brak wspólnej wielkiej wizji świata, sposób widzenia ograniczony przez cenzurę i nowomowę // po 89 miał być apetyt na przemianę, w końcu mamy dostać porządne fabuły, opowiedziana Polska, nasza rzeczywistość i tożsamość // okazało się to jednak wielkim złudzeniem // nie są to czysto zamknięte powieści, wkraczanie autora do tekstu, intertekstualność itd. (nie są to standardowe powieści) !!! || dostaliśmy jeszcze bardziej rozbitą rzeczywistość, co było trudne do ogarnięcia;
> nowości: kobiety - weszły bardzo mocno w „kanon”, „Absolutna amnezja”, szokujące teksty autorek, fraktale postmodernistyczne // nowatorskie ujęcia; posypały się inwektywy // Andrzej Zieniewicz (profesor) - o kompleksach dziewczyn (autorek) // one pisały zaś o traumie, cierpieniu, bólu // młoda krytyka literacka - umiejętność interpretacji tej literatury;
> promowanie literatury, sprzedawanie jej itd. || dziś nas za bardzo nie interesują debiuty, wtedy zaś panował głód nowości, wydań, nowych tekstów itd.;
> to co było nowe: opowieść o traumie, wkracza jakieś „ja” (np. w książce „Gnój”) // wkraczanie autora, zmaganie się z własną tożsamością //
> METAFIKCJA - zjawiska literackie oparte na intertekstualności - nawiązywanie do innych tekstów, odwoływanie się // literatura mówi o literaturze, gra z innymi tekstami !!!
> „Absolutna amnezja”
> przełom po 89' roku;
> instrumentalne wykorzystanie feminizmu // uważano, że feminizm jest wywrotowy na tyle, że będzie dobrą pałką do bicia po głowie;
> zawołanie Zieniewicza - „baby runęły na literaturę” // inne głosy krytyki: piętnowanie tej literatury, np.: literatura menstruacyjna - wątek menstruacji jest na planie pierwszym, ale z drugiej strony dużo tekstów, w których próby pogodzenia się (poradzenia sobie) z kobiecą tożsamością, dojrzewaniem itd. // tematy pojawiły się w literaturze, ale też dostarczyły motywu ciała/cielesności - wykorzystanie ciała w piętnującym sensie;
> piętnowanie literatury // szukano określenia „wytrychu” nawiązującego do fizjologii, w tym wypadku - literatura menstruacyjna // odebranie jej nieco wartości; sprowadzenie do głosu marginalnego // tożsamość w jakiś sposób się rozsypała ||
> deprecjonując nurt próbowano mu odbierać wartość;
> inna strategia: tak naprawdę ta literatura nie jest specyficznie kobieca // Sosnowski napisał, że „też był kiedyś małą dziewczynką” więc sprowadził książkę do książki inicjacyjnej // opowiadającej o PRL-u; doświadczenie dla kobiet i mężczyzn było takie samo, więc może widać w tym uniwersalizm // refleksja: może nie jest ważna płeć w tym wypadku;
> Sosnowski orzekł, że to jest opowieść niekobieca tylko OGÓLNA O TAMTYM CZASIE;
> książka zaskoczyła krytyków // wcześniej też były tego typu książki - zabierany głos radykalnie w sprawach kobiecych, ale mniej promowane // wypromowanie nowszych książek; Filipiak i Gretkowska napisały coś, a już kręcą programy, piszą itd.;
> te teksty zaistniały w przestrzeni kulturowo-społecznej, było o nich względnie głośno w tej przestrzeni zainteresowanych kulturą - na tym polegała ta nowość;
> przed 89 rokiem nie mieliśmy możliwości poznać tekstów o feminizmie // nie bardzo ktoś o tym wiedział //
> zdeponowanie wątków w „Absolutnej amnezji” (nawiązań do teoretycznych działań feministek) // trochę się mówi o latach 80., że to jest „czarna dziura”, niewiele się wie // marazm; narodowy klimat, który zapanował w latach 80., fakt Solidarności stworzenie klimatu upolitycznienia i jedności // w tej jedności (wszyscy walczą o wolność) WIĘC TRUDNO WYWALCZYĆ COŚ DLA SIEBIE, coś prywatnego i indywidualnego;
> o tym też jest ta książka - wywalczanie własnej przestrzeni, intymności itd.;
> opowieść o rozproszonej tożsamości // pojawił się pomysł, że być może teksty feministyczne są adekwatne do tego czasu; utożsamienie się z bohaterką; dlatego, że pokazywały rozproszoną tożsamość w pewien sposób dobrze diagnozowały samo poczucie odbiorców po 89' roku - stan zawieszenia, braku podstaw, rozproszenia i trudności znalezienia się w nowym świecie //
> Czapliński: podział tożsamości // rodzaje kobiet - nierówna, rozproszona, środka, samodzielna // kobieta nierówna - cechuje ją różne reagowanie na te same sprawy, inna, odmienne podstawy, nie chce się dostosować, „nierówno pod sufitem” - pani Lisiak - bardziej dojrzała wersja Marianny + jej scenariusz na przedstawienie z okazji Dnia Kobiet //
> teksty - proces wychowywania do kobiecości, przygotowywanie do stanu // przedstawienie chorego modelu edukacji, podbieranie świadomości dzieciom, które z natury były jeszcze prawdziwe (niezmienione przez system) // w szkole to się zatraca // dzieciństwo - okres oczekiwania na dorosłość || model kobiety rozproszonej - to też pewna ewolucja w czasie; odniesienie do kultury polskiej - nierówność płci była kamuflowana;
> świadomość zaczęła się gubić // patriarchalny model rodziny //
> kobieta rozproszona - Manuela Gretkowska (np.) // motto „Mojej żonie…” w książce - doszukiwano się wątków homoseksualnych, a tak naprawdę było to kpiną/ironią z tego, że kobieta zostaje sprowadzona do roli żony || dedykacja informująca o pewnej zależności „mojej żonie” - nawiązanie do posiadania jej przez „jakiegoś męża”;
> chronologiczne ułożenie się TYPÓW i ewolucji (literatury kobiet) // proza kobieca: izolowanie się kobiety, zamknięcie w swoim świecie regres tolerancyjności - wpływ na literaturę kobiecą // czy regres tolerancyjności działa tak, że przestajemy pisać radykalne książki czy odwrotnie? (bo coś nas denerwuje) // w 2000 roku twórczość komercyjna wysuwa się na PIEDESTAŁ (Grochola itd.) // powieści nieszczególnie wymagające // różne tematy poważniejsze (Terakowska) np. od tematów podejmowanych przez Grocholę;
> trauma systemu: ojciec traci funkcję (są nowe wybory) i szaleje // gromadzi lalki, dokonuje zagłady // szaleństwo, zamknięcie jego w szpitalu psychiatrycznym, Turek kradnie mu medal z pokoju - metaforyczne utracenie stanowiska;
> wątki feministyczne: np. Policja Menstrualna // obcięcie włosów - scena Marianny z ojcem // szaleństwo Lisiak // przedstawienie szkolne // Mistrzyni; Prządka ma tekst Lisiak i idzie z nim do Mistrzyni, ale ona jej nie przyjmuje // Prządka uznała, że twórczość Lisiak świetnie wpasowuje się w działania Mistrzyni (temat pracy), ale ta nie miała czasu - była zajęta // Filipiak też była na seminarium u Janion - odniesienie autobiograficzne || teraz Filipiak wydała kolejne rzeczy dotyczące Komornickiej - wdzięczny temat dotyczący transgresji, przemian - poetka, która zapowiadała się bardzo dobrze, zaczęła siebie postrzegać jako mężczyzna, przyjęła taką rolę //traktowana jako szalona i zmarła //
> Komornicka to jest też taki trop // intertekstualne związki z innymi tekstami // nawiązanie do mitu o Ifigenii // kobieta poświęcona państwu // mit założycielski, bycia ofiarą // Ifigenia początkowo buntuje się, ale potem przyjmuje to przeznaczenie // zgoda poprzez rezygnację;
> ciało w kulturze jest wystarczającym kontrolerem // poza systemem (niezdefiniowana jako obiekt seksualny, musi być pilnowana), potem włącza się ją do systemu - gdy następuje ta pierwsza menstruacja //
> pojęcie Prządki - odwołania do motywu PAJĄKA - dwa rodzaje nici: magistrala dla pająka i lepka (łapanie much) // bohaterka rozbita; dysponowanie dwóch nici // lepka - lepkie sny, sucha - przebudzenie, dzięki czemu może twardo stąpać i odejść (ale nie uciec!), bo to wszystko zapętla się w cyklu (jak nić pajęcza) // trzeba prząść równolegle te nici // jedna nić jest przyszłością, ale nie zapomina o tym, co miało miejsce wcześniej // odniesienie procesu „absolutnej amnezji” - zapominania cierpień dzieciństwa;
> pająk w kontekście feminizmu - koncepcja feministyczna: ARACHNOLOGIA - autorką jest Nancy Miller, odnosiła się do chyfologii; autor rozpuszcza się w tekście, jest niewidoczny // to był koncept chyfologii, ale w proteście Nancy Miller sformułowała pojęcie ARACHNOLOGII; autorkom nie zależy, by się rozpuścić w tekście - ma być czytelne, ale też chcą zaistnieć jako kobieta-autorka !!! // CHYFOLOGIA nie była feministkom w smak // ARACHNOLOGIA - nawiązanie do mitu o Arachne (starcie gigantów, która będzie lepszą prządką), Arachne zamieniona w pająka za karę // mit o Filomei, która została okaleczona - wycięto jej język, bo została zgwałcona (uciął jej język po dokonaniu gwałtu) później tkała informacje o tej swojej krzywdzie // nawiązanie: Penelopa i Odyseusz - Penelopa nie tka własnej historii, lecz historię żony czekającej na mężczyznę - ciągle pruje tkaninę - nie ma własnego języka i głosu // sieć wychodzi „z paszczy pająka” - związek organiczny z kobietą;
> motyw milczenia - milczące kobiety // koncepcja białego atramentu - kobiety nie mogą się wyrazić w języku patriarchalnym, jedną z tych form wypowiedzi, które im zostają to np. szaleństwo // koncepcja: kobiety właściwie powinny milczeć, bo wejście w język jest wejściem w patriarchat // oddzielenie od świata męskiego, bo nie oferuje ten język możliwości wypowiedzenia się !!! // brak żeńskich odpowiedników wielu zawodów // język jest takim więzieniem // milczenie dziewczynek - może nawiązywać do tego;
> Doświadczenie kobiece i historia - przemyśleć na za tydzień; tutaj kobieta odnosi się do historii, nie tylko do swojego doświadczenia // kobiety rzadko piszą o historii wielkiej, bo siłą rzeczy ich tam nie ma, są nieobecne || Filipiak pisze też o sytuacji kobiety w historii !!!
> Stefan Chwin - „Hanemann” > odejście od typowego obrazu Niemca (od zbrodniarza, hitlerowca itd.);przedstawia naród jako ofiarę, która doznała represji ze strony Polaków jak i Rosjan // „Dwie ojczyzny, dwa patriotyzmy” (81') - Lipski zarzuca Polakom megalomanię i ksenofobię (nadmierne) - Polacy nie są chętni przyznawać się do zbrodni popełnianych (ukrycie tego);
> przełamanie stereotypu Niemca w powieści „Początek” - historia pięknej Żydówki, która zostaje uratowana przez Niemca - po raz pierwszy pokazanie ludzkiej twarzy Niemca (nie jako mordercy, ale pomocnika) // wyjście poza stereotyp - odbiło się to kosztem wizerunku Żydów (bo Żyd donosi na drugiego Żyda) oraz Rosjan // kosztem innych narodowości - posłużono się stereotypem wobec innych narodów (stracili Żydzi - pokazani gorsi od Niemców i tradycyjnie - Rosjanie; barbarzyńcy itd.) // z Niemcem łączy nas pewna wspólnota kulturowa (wykształcony itd.) my też chcemy należeć do tego Zachodu //
> prymat tragedii indywidualnej nad tragedią zbiorową;
> Hanemann - chce sobie istnieć, ale jest zobojętniały // nostalgik, melancholik //
> idylla (marzenie) // postulatywność;
> Niemiec - stereotypowe może być jego wykształcenie, ale większość PRZEŁOMOWA;
> jest bierny (antyteza hitlerowca) ||
> motyw samobójstwa - interesuje go, dlaczego ludzie nie popełniają samobójstwa (bardziej niż: dlaczego ludzie popełniają je);
> indywidualne doświadczenie wojny // wojna w tle tak naprawdę (jakby mało zauważalna);
> różnice między ludźmi nieco zatarte (trochę pójście na łatwiznę);
> POSZUKIWANIE PRAWDY O PRZESZŁOŚCI // gest poszukiwania - uwiarygodnienie świata, świadectwa i wspomnienia + miasto jest dużym bohaterem książki - Gdańsk bardzo dobrze pokazany; detale // na końcu słowniczek nazw - tłumaczenie miejsc podkreślenie prawdopodobieństwa;
> przemiana - z nazw niemieckich na polskie;
> poczucie realności przez miasto !!!
> przedmioty - sporo detali; pamięć przedmiotów dla nas, wspomnienia poprzez przedmioty, wartość sentymentalna, nośnik pamięci // uosobienie tych przedmiotów - bohaterowie tej książki to także PRZEDMIOTY // „one patrzą” itd. // (…)
> np. talerz - używają go Niemcy potem Polacy itd.;
> odwołania do obrazów Caspara Davida Friedricha // powieść detektywistyczna - dziwny i niepotrzebny wątek z prosektorium // samobójstwa - samobójstwo Kleista i zakochanej pary;
> para popełnia samobójstwo wspólnie - nad jeziorem; nieco wymiar literacki //
> gest Kleista i pani Vogel; samobójstwo nieco usprawiedliwione chorobą // pewien wyraz wolności (odebranie sterów chorobie i naturze, Opatrzności) // dwie wersje samobójstwa w kulturze niemieckiej i polskiej // w polskiej - akcent osoby zaszczutej // w niemieckiej - wyraz wolności !!!
> piosenka o porcelanie Czesława Miłosza - nawiązanie + biblijna sytuacja wypędzenia;
> przedmioty zmysłowości - faktograficzność // dużo tropów do literackości // nawiązania intertekstualne, stylizacja na konwencję literacką //
> list Retza - wezwanie na przesłuchanie UB // bohater wchodzi do urzędu - otwarte okno (upał) wychodzi w piękny, upalny dzień, podczas gdy list dostał tak naprawdę w lutym;
> Adam - naśladował rozmaite postacie, z jednej strony raz napisane, że naśladował Hanemanna, a potem, że nigdy go „nie ruszył” // drzemki homeryckie (wg Pietrycha) - niespójności, brak konsekwencji wskazanie na literackość; nie jest osadzona w rzeczywistości, ale raczej stanowi fikcję - poprzez szczegół i odwołanie się do miasta (co miało uprawdopodobnić);
> Chwin napisał opowieść autobiograficzną nieco // ale: rodzice tak naprawdę nie jawili się w aurze biblijnej (jak w Hanemannie), nie byli tacy życzliwi // Chwin opowiada TAKĄ HISTORIĘ, JAKBY CHCIAŁ więc musi pójść w stronę literackości; nieco przykryć; odsunąć historię w tło dla dobra swojej opowieści - by osiągnąć opowieść kompensacyjną o swojej rodzinie // przyjeżdża do Gdańska, przyjmuje Niemca z otwartymi ramionami // Polacy w pozytywnym świetle BRONIĄ NIEMCÓW W RÓŻNYCH SYTUACJACH // opowieść kompensacyjna o naszym narodzie - znowu dobrze pokazani - poprawienie samopoczucia;
> obszar mitu - staje się to nieprawdopodobne //
> dobrze, że są te błędy - bo ta książka sama siebie dekonstruuje nieco - nie można tego odbierać jako fakty, rzeczywistość;
> dlaczego Hanemann się nie zabił? - lubi rozpamiętywać bolesne rzeczy // przełom w wyniku spotkania z Hanką // Hanka nieco go wyciąga z katatonii // status odmieńca (Hanka) - odmieńcy; z Ukrainy // Hanemann wybiera właśnie takie osoby (odmienne) //
> inna aura niż w nurcie „małych ojczyzn”;
> „Róża” Smarzowskiego - Róża wpisywana w te mity, odrzucona przez wszystkich (odrzucenie przez Polaków; bronią jej niby, ale boją się), Hanemann tutaj mimo wszystko jest przyjmowany !!! // zastanowić się pod kątem tematu wypędzeń !!!
> Andrzej Stasiuk - „Jadąc do Babadag”
> „Szkoła bezbożników”
> teoretycy literaccy wskazują, że u nas nie wytworzyła się powieść dotycząca środowiska żydowskiego // był trend ku uniwersalizowaniu doświadczeń // pozytywnym bohaterem był model asymilacyjny Żydzi powinni się zasymilować ze społeczeństwem;
> trend asymilacyjny z jednej strony w „Lalce” // jeden z bohaterów pracujących u Wokulskiego jest Żydem - chciał się ochrzcić, zostać chrześcijaninem, ale nie udało się to;
> brak tekstu w XX-leciu, który pokazałby Żydów jako odrębna kultura, całość bardziej w kontekście asymilacji !!!
> „Sklepy cynamonowe” - nie widać za bardzo tej żydowskości, mimo żydowskiego pochodzenia Brunona Schulza // świadectwa żydowskie po II wojnie światowej - odniesienia do holocaustu;
> ADOLF RUDNICKI - „Niekochana” adaptacja;
> ADOLF RUDNICKI - uprawianie lamentu nad środowiskiem nieistniejącym // które zostało wymordowane // chciał stworzyć cykl świadectwa dotyczącego holocaustu - rzecz nieukończona // ale także ofiary kolaboracji - Żydzi wydawani przez Żydów;
> styl zgaszony po wojnie, mniej emocji, mniej liryzacji (Rudnicki) potem coraz bardziej subiektywny, liryczny, ekspresyjny // potem będzie zaliczany do literatury biograficznej - refleksje;
> KAZIMIERZ BRANDYS - „Samson” - podejmował kwestie holokaustu, zmiecenia społeczności w Polsce w czasie II wojny światowej;
> JURAND STRYKOWSKI - „Austeria” - adaptacja Kawalerowicza // forma maski, świat ginący, który przepadł tak naprawdę fizycznie;
> po 1945 roku temat holokaustu i wyginięcia jest tematem dominującym w tekstach twórców pochodzenia żydowskiego;
> 1989 rok - ten temat wymaga przepracowania, pojawia się kontrowersyjny wtedy tekst JANA BŁOŃSKIEGO - „Biedni Polacy patrzą na getto”
> potrzeby przedstawienia tej społeczności: rozmaite strategie (…)
> w tekście: to także trauma polska, nie tylko żydowska (holokaust) // ten temat nie powinien być do końca odcięty, bo trauma narodowa tkwi ciągle w nas, powraca // niepamięć kulturowa (Polacy mają wobec Żydów) // Żydów kojarzymy na najprostszym polu - kupcy koło XVIII wieku, potem holokaust, później ich nie ma (…) //
> film „Miejsce urodzenia” - dokument // szukanie szczątków swoich rodziców - ojca, zamordowanego przez Polaka // dokonanie pewnej ekshumacji // rozmowy z mieszkańcami, kojarzą go, ale nie są zbytnio rozmowni - gdy chce jakichś konkretów - zostaje spuszczona zasłona milczenia // ojciec został zamordowany - udaje się odnaleźć te szczątki dzięki butelce mleka;
> Polacy zawłaszczyli dyskurs ofiary - uważają się za główne ofiary wojny // więc w związku z tym, są zawsze niewinni;
> Błoński zanalizował 2 wiersze Miłosza // obraz getta płonącego obok karuzeli, gdzie nie ma wglądu na tragedię // w drugim wierszu lęk - patrząc na getto, ale strach przed pójściem z pomocą // opisanie traumy - Polacy nie stanęli niby po stronie morderców, ale STALI BIERNIE // spór polsko-żydowski; dialog, gdzie spór sięga średniowiecza;
> awantura o artykuł Błońskiego;
> 1989; różne strategie przedstawiania // „Weiser Dawidek” || film Marczewskiego - opowieść o niesamowitym chłopcu polskim // tajemnica żydowskiego chłopca (piromana) // cechy mesjanistyczne, świat światem apokalipsy i marazmu // ryby gniją w zatoce; śmierdzi // bohater próbuje wrócić do przeszłości, dowiedzieć, co się stało - ale przeszłość zatrzaśnięta // obraz Żyda niesamowitego „fajny Żyd” // niestereotypowy // społeczność egzotyczna, w jakimś sensie podrasowana i atrakcyjna;
> „Zagłada” PIOTRA SZEWCA - dzień przed momentem zagłady // aura niesamowitości;
> „Wenecja” KOLSKIEGO - koegzystencja środowisk // inność, ale zgodność !!!
> tendencja do wymazania konfliktu, podkreślenie wyjątkowości;
> inna potrzeba: pokazanie tego, że ten świat nie jest anielski, świat pełen win, nieprzepracowanych różnic itd. // śledzenie stereotypów // powstanie warszawskie bardziej istotne niż potraktowane po macoszemu powstanie w getcie warszawskim !!! // akowcy niechętnie przyjmowali nawet do swych szeregów osoby pochodzenia żydowskiego;
> „Sąsiedzi”;
> „Dziewczynka w czerwonym płaszczyku” ROMY LIGOCKIEJ punkt widzenia dziecka, traumatyczne wspomnienia zaszczucia z getta itd., narracja dziecięca - stylizacja nieco;
> teksty POSTPAMIĘCI - odniesienie do dziedzictwa, którego nie doświadczyliśmy - odziedziczenie traumy po poprzednich pokoleniach // Żydzi borykający się z problemem obciążenia // komiks: Żydzi to kosmici, karzeł z paranormalnymi zdolnościami, żołnierze Armii Ludowej - przedstawieni jako koty; pomagają bohaterom żydowskim //
> BOŻENA KEFF - Utwór o matce i ojczyźnie // zmaganie z pamięcią holokaustu, który włożyła jej na plecy matka // świadectwa napięć miedzy PL a Żydami // kwestie antysemityzmu i niezrozumienia //
> „Szkoła bezbożników” - druga część // w 1. części („Koń Pana Boga”) Dichter mówi, że ukrywał się podczas wojny, co ciekawe - nie widział żadnego Niemca - całą wojnę się ukrywał na strychu bądź w studni // zagadka ojca - bomba spadła na budynek, w której ojciec dogorywał swojej choroby płuc, ale popełnił samobójstwo - POWIESIŁ SIĘ !!! // w „Koniu Pana Boga” - dokładnie wyjaśnione okoliczności // matka idzie do kryjówki siostry i postanawia zostawić Wilhelma z umierającym ojcem na strychu - on jednak nie chce; upiera się i idzie z matką // TO POWRACA JAKO WYRZUT SUMIENIA // ojciec zostawiony popełnia samobójstwo, po czym jeszcze spada bomba !!!
> matka - dosyć twarda kobieta, stoi trzeźwo pomimo przejść, dystyngowany styl życia, obyta w towarzystwie, nie widać tych traum u niej, wypowiada się nawet mało elegancko, zaś w pierwszej części matka znajduje człowieka, który wydał jej rodzinę - uwodzi go, nic z tego nie ma - za namową oficer wysyła człowieka na Sybir - zemsta przeprowadzona na zimno;
> Żydzi mieli zostać wycięci w pień, Polacy mieli zostać niewolnikami nawet przez chwilę, ale mieliśmy się do czegoś przydać // nie ma równości // siedzą w studni - czekają na zbawienie // wejście Rosjan to był kolejny zawód i pozbawienie państwowości // czekanie naiwne;
> Rosjanie pojawiają się w „Szkole…” przyjdą, napiją się - pozytywny obraz, brak pokazania np. brutalności, gwałtów, agresji itd.;
> nie ma wspólnoty - nie było tak samo // Polacy mogli jawnie żyć podczas II wojny światowej, zaś Żydzi nie;
> widać różnice - co powoduje kolejne różnice;
> miopia i daltonizm // widzenie tego, co się chce // kropki - czerwone i różowe;
> nawiązanie do „Baśni” Andersena - odłamek w oku - inne widzenie //
> wchodzi też w grę sama wola bohatera - on właściwie widzi tylko to, co chce - odsuwa niewygodne kwestie, które wracają za pomocą koszmarów // gest bohatera, by pozostać krótkowzrocznym - zepchnąć doświadczenia traumatyczne w podświadomość;
> inicjacja // zapoznaje się z ideologią komunistyczną // droga Wilhelma - nie odnajduje się w zwykłej szkole, dzieci szykanują (Żydzi zabili Jezusa) // udaje mu się dostać do innej szkoły, robotniczej - nikt go nie pyta o przeszłość, o pochodzenie etniczno-narodowe;
> ideologia komunistyczna - możliwość asymilacyjna, zniesienie różnic // na pewnym zebraniu hasła komunistyczne - równość nie dotyczy wszystkich;
> MIOPIA - obowiązuje bohatera - zamknięcie oczu na to;
> ideologiczno-naukowa otoczka wciąga go // chłopiec nieco zbyt inteligentny, zbyt błyskotliwy // maturę pisze 2 lata wcześniej (w wieku 16 lat) // bohater dziecięcy - doświadczony, przeżył holokaust na strychu (często w towarzystwie umierającego ojca) // jest nad wyraz dojrzały //
> lakoniczny styl narracji // nieco chłodna i oschła // mimo momentów metafor, symboli i emocji oschłość narracji, stonowanie, lakoniczność;
> strategia zamrożenia emocjonalnego // powściągliwość = nie ma dowodu, że Wilhelm ostentacyjnie uważa cokolwiek - podkreślenie NIEZDECYDOWANIA, szukanie swojej ideologii, miejsca na ziemi itd. // asceza - brak specjalnych ocen, bo on tak naprawdę nie wie // skoro szuka - to musi być pewne ograniczenie - miopia //
> brak rozbudowanych ocen i diagnoz zaproponowanych przez Wilhelma na rzecz ascezy;
> czego bohater szuka w komunizmie ? = jest pomiędzy dwoma światami - dwie grupy ludzi: matka, Karola - będący nieco przeciwko, zaś Rosenthal i Michał - będący za komunizmem // niby deklaruje się, ale do końca nie znajduje tożsamości //najbardziej komfortowo czuje się z Elżbietą - będącą poza tym wszystkim;
> szukał komfortu, bezpieczeństwa w sferze komunizmu // fragmenty: próbuje się rozpuścić w tym świecie, niby nie podnosi oczu, jak wychodzi z wojny (we śnie) // skłanianie się tam, by znaleźć AZYL, bezpieczeństwo // chciałby bardzo, ale nie lubi pana Rosenthala // poczucie ulgi go otacza, gdy Rosenthal umiera //
> sceny przy stole, traktują Wilhelma jako dorosłego - dowolność w czytaniu, różne społeczeństwo przy stole (komuniści i anty) // panuje rozwichrzenie poglądów, akceptacja przy stole, kiedy podejmuje się kwestie niepasujące do obiadu;
> detale przesądzają o tym, że odrzuca ten komunizm - rzeźby - np. przypomnienie chłopców Hitlerjugend // komunizm był tak brzydki i paskudny, siermiężny // jeśli ktoś miał tylko SMAK, to nie sposób było go przyjąć // Elżbieta proponuje np. „Czarodziejską górę”, przy której komunizm (wygląd, sztuka itd.) przegrywa //
> brak myślenia tylko jakiś automatyzm, brak miejsca w komunizmie na abstrakcyjne myślenie // doktryna // polemika z Wladimirem // nie można wyłączać roli jednostki // nie na wszystko trzeba mieć zawsze jakąś odpowiedź;
> ojciec - i wątek ojcostwa - nie tylko poczucie winy, ale też pewne poczucie wypartej tożsamości // ojciec powraca jako upiór // przypominanie o tożsamości bycia Żydem // kiedy wybiera się to zespolenie, to odrzuca się pochodzenie i pamięć // droga inicjacyjna polegałaby tutaj na pozostaniu Żydem // rezygnacja z komunizmu, który miałby go chronić // będzie trudno - decyzja na to // nie będzie mu się dobrze i wygodnie żyło (jeśli nie wybierze komunizmu) || powrót do tożsamości żydowskiej, co będzie znowu problemem !!!
> dorosłość - polegałaby właśnie na tym.
> „Moje pierwsze samobójstwo” - w audiobooku !!!
> „Bohater naszych czasów” na podstawie Pilcha !!! (TEMAT)
> „Pokłosie” i „Ida” - zestawienie //odniesienia do Dichtera;
> zamrożenie emocjonalne bohaterki w „Idzie” // asceza formalna;
> porównanie „Idy” do „Szkoły bezbożników”; lakoniczność i oszczędność narracji, forma inicjacji, poszukiwanie tożsamości, plan polityczny: postać ciotki, która należy do aparatu państwowego / ojczym Wilhelma || „Ida” - pewna forma odwetu, naród odebrał Idzie bliskich (w imię czego ona ma się utożsamiać z narodem polskim?) // niezapewnienie bezpieczeństwa bohaterom żydowskim;
> bohater wykreowany w kontekście innych bohaterów;
> problem nostalgii //
> twórcy włączali strategię nostalgiczną // czemu służy nostalgia w opowieściach o PRL-u?
> tekst EWY THOMSON // zajmowała się literaturą rosyjską; publikowała teksty, np. opowieść o postkolonialnych kompleksach // kompleksy postkolonialne dotyczą nas od końca wieku XVII, przez cały XIX i XX // przesiąknięcie goryczą, słabość podszyta nienawiścią (do siebie i innych) // teza autorki: naszym dziedzictwem postkolonialnym jest to, że z jednej strony mamy owe elity zapatrzone w Zachód - przyjmują postawę niższości wobec tego co zagraniczne, deprecjonowanie tego co jest „tutaj” jako ciemnogród, niegodne uwagi, zacofane itd. // z drugiej strony: bezustanne życie w świecie oblężonej twierdzy - „ci inni to ci, którzy nam zagrażają” - wszystko co obce prowadzi do klęski;
> cechą naszej literatury - tworzymy ofiary (bohater) // to jest to dziedzictwo postkolonialne;
> grupa prozachodnia - załamana, ponieważ żyje w świecie, w którym nie chce się utożsamiać // w literaturze zachodniej jest kult człowieka bohatera - wygrywającego, osiągającego sukcesy;
> inna teza: bohaterowie (także z kina) to nieudacznicy, przegrani na rozmaite sposoby; kult bohatera ofiary - wyraz braku szacunku do siebie itd.;
> kult ofiary - przyniesiony przez romantyzm;
> opiewanie polskiego nieudacznictwa; klimat //
> Pilch a kobiety, dystans, ironia, humor //
> Pilch nieco się wymyka - niby pisze nie na serio, ale prześwituje stamtąd przesłanie, pomimo ironii, dystansu itd. // o poważnych rzeczach pisze się teraz mniej poważnie, bardziej swobodnie (…)
> sprowadza wysokie tematy nie jako wyzwanie, tylko gest komercyjny - ułatwienie przełknięcia poważnych kwestii // łatwiej jest powiedzieć dziś w takiej formie niż zupełnie na poważnie;
> tendencja silna w literaturze polskiej po 89 roku // kobiety mniej nostalgicznie mierzą się z przeszłością // (…)
> po 89 roku pojawiły się teksty jako gesty tożsamościowe // odwołania do małych ojczyzn, pisarze próbowali się gdzieś zakorzenić;
> tutaj wspominanie inne, przekroczenie znanego nurtu nostalgicznego; wypieranie tendencji wspominania, że tamto, co było, było idealne, utracone itd.;
> Czapliński - zjawisko nostalgii w literaturze lat 90. // sama nostalgia jest bardzo zróżnicowanym zjawiskiem // bazuje na wielu strukturach // każdy pisarz ma swoją strategię przenoszenia poczuć nostalgicznych do dzieł // powieści krążą wokół tęsknoty, pielęgnowania wspomnień itd. // w latach 90. nadprodukcja prozy nostalgicznej, symptom problemów z teraźniejszością // powrót do przeszłości // posługiwanie się nostalgią - było uwiarygodnieniem krytyki III Rzeczypospolitej //
> Pilch nie mierzy się z rzeczywistością (takie tezy krytyków) // brak historii // próba wymknięcia się historii, wymknięcia się PRL-owi, bohaterowie znaleźli sobie niszę i zamykają się w swoim świecie //
> fabuła nostalgiczna - sposób na budowanie kontaktu z czytelnikiem;
> „Dziedzictwo romantyczne w literaturze lub filmie najnowszym”
> RUDNICKI na za tydzień.
> Rudnicki - w 1983 roku wyemigrował do Niemiec, mieszkał w Hamburgu // kursuje między Polską a Hamburgiem // perspektywa podwójna;
> odwołanie do ojców literackich w tekście - tradycja groteski, co umożliwia groteska pisarzowi // gry intertekstualne, zabawa cytatami // Rudnicki w kręgu literatury postmodernistycznej //
> gry z historią są widoczne || opowiadania od konkretu wychodzą - jakaś notka o wypadku czy o uwięzieniu Polaka handlującego czymś // branie z prasy;
> proza bardzo literacka // odniesienie do rzeczywistości, do społeczno-kulturowej przestrzeni, do tradycji;
> „W Kosmosie” - nawiązanie do Gombrowicza, Henio z Gombrowicza, kwestie z kosmosu, próba nadania pewnego porządku rzeczywistości // Henryk próbuje badać sobie godność, klękając przed ojcem // kwestie formy, uwznioślenia przez formę, formę, której poszukujemy i której nie znosimy jednoczesne // to co młode - pożądane // człowiek rozdarty;
> „Zawał mam” - odwołanie do Białoszewskiego // tytuł zbioru Białoszewskiego // przepisanie fragmentu Białoszewskiego (str. 69);
> Marek Hłasko, Czeszko // (wg opracowania)!!!
> Schulz - kolejne odwołanie („Cierpienie głupiego Augusta”) // szarga świętości // forma hołdu dla pisarzy, są to jego ojcowie // Schulz - spadające martwe ptaki (…)
> fragment: sprzedawanie osocza Niemcom - sprowadzenie martyrologii do parteru, oddawanie tego za pieniądze Kompleks Polski KONWICKIEGO, tam też narracja romantyczna // kolejka metaforą polskości, Polacy oddają tę krew;
> „Na wyciągu” - Zaduszki - utknął na wyciągu nocą // Mickiewicz - „Dziady” - nawiązanie // wosk, wszędzie wosk, na uszach, na szyi, „ruszyć się nie mogę” // (…)
> upadek Konrada - upadek w ramiona, pycha go zwodzi (kolejne nawiązanie);
> Rudnicki ma specyficzny sposób kreacji siebie jako podmiotu, specyficzny sposób opowiadania // sięganie do swoich poprzedników // style opowiadania w rodzaju Konwickiego, Gombrowicza itd. - propozycja innego sposobu mówienia o tym, co prawdziwe, autentyczne, co staje się materią literatury;
> nawiązuje i gra z tą tradycją // trzej twórcy to są gracze !!! // kwestia Sylw - zdominowały (w latach 70.) // „Kalendarz i klepsydra” Konwickiego // fikcyjność przestała wystarczać w orzekaniu o rzeczywistości // sięganie do doświadczenia // prawdziwość zdarzeń // środek komunizmu, zakłamania, nowomowy w związku z tym wypowiadanie się w 1szej osobie na ten temat budziło wątpliwości // pisarze: nie za bardzo są w stanie orzekać o tym świecie z pełnym przekonaniem // potrzebują formy heterogenicznej // pisarze nie byli pewni świata za oknem // mieszaniny literackie - wg Błońskiego - np. formy brulionowe, sięgały do elementów fikcyjnych, reportażowych, biograficznych // „Kalendarz i klepsydra” - niby dziennik, dziennik ten jednak jest zrobiony, jest to po części fikcja literacka // kontrakt dziennikowy zawarty z czytelnikiem, ale już na początku pewne zawarcie - że autor wie, co lubi czytelnik, co ma zamiar zrobić itd. // nudno jest brnąć przez czyjeś myśli, jeśli nie są złote // „to będzie książka sensacyjna”, obiecuje w prologu (zapowiedzi) dobrą książkę, więc już założenie, że może być fikcja w tym // spreparowanie na oczach // sygnalizuje nam autor, że jest to po prostu zrobione !!!
> ramy też są w tej książce sztuczne, opowieść zamknięta w pewnej formie, jakby fikcyjna;
> sporo rzeczy jest z życia Konwickiego, ale on będzie się wymykał i dystansował;
> sylwiczne formy // inny rodzaj „ja” autorskiego;
> Trójkąt autobiograficzny: jeden z wierzchołków na dole = WYZNANIE, na górze = ŚWIADECTWO, a po prawej na dole = WYZWANIE //
> zależy, na co kładzie twórca nacisk // jeśli prezentacja wnętrza, emocjonalności itd. - to będzie na pierwszym wierzchołku po lewej (np. intymne kroniki, forma eksploracji) // świadectwo - również mamy do czynienia z formą autobiograficzną, ale koncentracja na świecie zewnętrznym - reportażowe gatunki // wyzwanie - formy, które koncentrują się na ODBIORCY, prowadzenie pewnego rodzaju gry z odbiorcą, może być ukrywanie się za maskami itd. // gra skoncentrowana na odbiorcy !!!
> ten trzeci model właśnie jest w formach sylwicznych || bo są na granicy fikcyjności i prawdy // gra z czytelnikiem // „Kalendarz i klepsydra” podejmuje taką grę z czytelnikiem //
> pozostałe człony nie znikają, bo można znaleźć tam elementy świadectwa i wyznania;
> podmioty wpisane w te teksty były na przecięciu fikcji i prawdy;
> Sylwy - autentyki (inna nazwa) // forma autentyku, częściowo należą do świata literatury, ale są otwarte na świat zewnętrzny. Podporządkowane wydarzeniom świata zewnętrznego;
> Zarówno Jarzębski jak i Nycz (autor koncepcji Sylwy) - formy zaczęły ewoluować // lata 60., 70., 80. - strategia pisarska: chodziło tutaj o PRAWDĘ, teksty miały potwierdzać prawdziwość zawartych tam doświadczeń // biografia - potwierdzenie, ale będzie się trochę wycofywał, będzie się dystansował // literatura i intymistyka - nie są wystarczającymi formami, więc potrzebowali formy pokracznej, połamanej !!!
> Białoszewski - też się wpisuje w ten model // dużo wspólnoty między Rudnickim a nim // też zaczynał jako dziennikarz // treści pochodzące z zewnątrz, wtapiane potem w bardzo wyraziście wykreowany świat literacki // Białoszewski chorował, leżał w sanatoriach, przychodzili jego bliscy i przynosili mu anegdoty; potrzebował paliwa, by pisać // interesujące sprawy z zewnątrz zmieniał w literaturę // krótkie formy prozatorskie oparte na doświadczeniu, biografii, kreacji, świecie zewnętrznym // fikcja + rzeczywistość;
> poszukiwanie inspiracji w rzeczywistości wokół nas // częste wykorzystywanie mowy potocznej u Białoszewskiego // mowa potoczna - pęd mowy // u Rudnickiego też mowa potoczna, dobry słuch;
> Gombrowicz - różne chwyty widziane przez postmodernistów (ale on nim nie był) // nie wpiszemy go tam, bo Gombrowicz wierzył w hierarchię - akt pisarstwa jest ważny, należy do porządku elitarnego, wysokiego // literatura czymś bardzo istotnym // wyraziste hierarchie // często wskazuje się tutaj na podmiot - pęd do dystansowania się, np. „Transatlantyk” - 2 opcje: opcja nowoczesna i sarmacka/tradycyjna // pisarz stoi z boku; // pisarz często wpisuje się w swoje opowieści - WITOLD („ja”) - ale fikcja go nieco pożera, pisarz wpisuje się w tekst, podpisuje się imieniem i nazwiskiem, ale nieustannie się temu wymyka;
> „Dzienniki” Gombrowicza - literacko opracowane, przygotowane // z podmiotu czynienie siebie przedmiotu opisu // autor się wymyka: „Ja” „On” // bardzo podobne chwyty: Białoszewski, Konwicki i Gombrowicz (trójka graczy);
> zmiana: tradycje, z którymi gra Rudnicki // pojawienie się jako postać biorąca udział w tych wydarzeniach // przenosi się akcent z paktu prawdziwościowego //Czapliński - kiedyś mieliśmy do czynienia z antyfikcją, a teraz te ANTYFIKCJE METAFIKCJE = czyli następuje coś w rodzaju pogłębienia fikcyjności // nie chodzi o fakt prawdziwościowy, lecz już o fikcyjny // różnica między nimi trudno zauważalna, Rudnicki gra z tożsamością, wpisuje się w tekst, // ale poczucie: czymś się różnią - być może stopniem swobody, intertekstualności // już nie chodzi tutaj o prawdę, lecz o pożarcie przez fikcję nawet Rudnickiego // czy on jest pożarty do końca przez fikcję?
> inaczej niż u Pilcha - Pilch skoncentrowany na sobie // zaś tutaj: Rudnicki widziany w świecie, pakt reportażowo-prawdziwościowy jest silniejszy, kwestie zewnętrzne, komentator wydarzeń, gra silniejsza;
> absurd, chaos, nazwisko niby wpisane w tekst, miasto swoje (Hamburg), ale pożarcie przez fikcję // gra bardziej fikcjonalna // powołując się na ojców;
> JA SYLEPTYCZNE - ja wymykające się sobie // „ja” prowadzące grę z czytelnikiem // równocześnie mówi, że to jest totalna bzdura („nie jestem Rudnickim”) //
> Andrzej Leszczyc - jest i nie jest tym Skolimowskim (w „Rysopisie”);
> wiara, martyrologia - znęcanie się nad tym // mówi, że buty kojarzą mu się z Oświęcimiem // Jedwabne pojawia się w innym miejscu // prześmiewcze podejście do symboli // motywy polskości // wyśmiana postawa mesjańska // sprowadzenie do parteru // umieranie za Polskę - sprzedawanie osocza // kpina z mesjańskiego sposobu myślenia // kpina przy okazji Powstania Warszawskiego - że było niepotrzebne - że zamiast do Księgi Pamiątkowej to do Księgi Guinnessa (za głupotę powstania) !!!
> to już nikogo nie szokuje (???)
> prowokacja, strategia opisywania, kontrowersje (Żydzi) // z czego się śmiejemy tak naprawdę? dotknięcie poważnych tematów na granicy, kontrowersyjnie lub przekroczenie;
> przerost formy nad treścią // odseparowanie się czytając;
> 3 typy pisarzy wg Czaplińskiego:
> rzemieślnicy, kpiarze, imoraliści:
> rzemieślnicy - o czym pisać, to, co odbiorcę zachwyca, emocje // korzystanie z 3 warstw: zewnętrzna, egzystencjalna, metafizyczna // konkrety + rzeczy nieopisane // warsztat, kult fachowości, konwencja, liczy się warsztat // muszą mieć to „coś” // po 1989 roku muszą być to bardziej skondensowane formy, warsztat literatury;
> kpiarze - szydzą, wygłupiają się, ironizują // trzeba się pochylić, by znaleźć kontekst;
> imoraliści - występowanie przeciw kodeksom moralnym, poszukiwanie tożsamości, np. „Absolutna amnezja”; uwolnienie od kreacji jednostki, przeciwstawienie się, robią serio;
> Rudnicki - kpiarz, obok Pilcha;
> czego się boją kpiarze? (…) powagi, ciężko jest powiedzieć cokolwiek poważnie, bo się robi patos kiczowaty, przejadło się to nieco // boją się też fanatyzmu // lęk przed formą fanatyzmu jakąkolwiek // ucieczka przed tym poprzez kpinę;
> ciężko znaleźć powagę // jeden fragment: wystawianie spektaklu dotyczącego Katynia - śmiertelnie poważne // „wychodzą i dalej słyszą strzały” // przebłysk powagi u Rudnickiego;
> „Spowiedź mordercy Ignacego Szypuły zanim wypadł przez okno i zabił się” - opowiadanie Rudnickiego zupełnie inne niż we wspomnianym zbiorze „Śmierć czeskiego psa”;
> stylizacja na ową spowiedź bohatera // o ojcu, o braciach, o matce // doświadczenia z obozu koncentracyjnego // stylizacja Rudnickiego // makabryczne opisy // brutalny obraz polskiego obozu koncentracyjnego !!! // język, ale też jest to O NAS;
> TEMAT: Czy powieść Masłowskiej posiada potencjał krytyczny? // Stosunek do rzeczywistości (…)
> Postmodernizm // równie dobrze można go przykleić do Chwina (stylizacja u niego na np. historię mieszczaństwa niemieckiego) // Rudnicki - TEKSTY DRUGIE - też można uwzględnić to jako postmodernizm // Masłowska również;
> żeruje na innych tekstach kultury i językach // sposób przedstawienia;
> postmodernizm - periodyzacja międzynarodowa // można to doprowadzić niemal do lat 50. (modernizm) // modernizm ścisły zamkniemy mniej więcej do lat 30., ale w literaturze światowej postmodernizm amerykański i europejski będziemy wskazywać mniej więcej w latach 60. // to, co było do 60. nazwiemy modernizmem;
> różne periodyzacje: Nycz wskazuje np., że modernizm w latach 70. XIX wieku, bo on chce włączyć Nietzschego // nam się kojarzy modernizm z Młodą Polską, ale stąd też wynikają trudności // chciano wyjść poza periodyzacje, otworzyć się na refleksję zachodnią wyjście z jakby niewolnictwa i podporządkowania historii //
> sytuacja w Polsce: problem z dopasowaniem naszej literatury do światowej // w tekście „Polowanie na postmodernistów” Boleckiego teza: że niedobrym jest szukanie „prepostmodernistów” w gronie: Schulz, Gombrowicz, (i wskazywanie na nich w naszej polskiej literaturze) próbujemy dopasować obcą terminologię do naszych zjawisk i autorów;
> postmodernizm - Bolecki mówi, że jest również kwestią kulturową i cywilizacyjną // nasza cywilizacja inaczej się rozwijała, pisał to w latach 2000 - ten modernizm nie powstaje ze względu różnicy kulturowej (brak jeszcze informatyzacji dobrze rozwiniętej) // mieliśmy futuryzm - absurdalny w państwie opierającym się na rolnictwie // też argumenty przeciwko sobie;
> my postmodernizmu mieć nie możemy, bo u nas: akty prawdy, nawiązywanie do tradycji, historii itd. // cieniem kładą się powinności epoki poprzedniej // co prawda mieliśmy już wtedy Gretkowską, nawiązywanie do innej literatury // lęk też: że to co przyjdzie z zachodu, będzie gorsze - płytkie, konsumpcjonizm itd., brak otwarcia na to i akceptacji // interpretowano to jako pewne zagrożenie dla literatury // bardzo polskie zachowanie - nie potrafimy nie odwoływać się do naszej historii, tradycji (…)
> postmodernizm w wersji amerykańskiej - najbardziej znany // niektórzy nie dostrzegali u nas postmodernizmu, tylko raczej neoawangardę - dotarcie literatury do granic siebie;
> literatura eksperymentatorska - która mogłaby wydać literaturę postmodernistyczną miała przyklejoną łatkę „obcej” //
> widoczne zjawisko w kinie; np. książka „Surrealizm w kinie polskim” // wskazanie, że jest to zaprzepaszczony nurt, niereprezentatywny, ponieważ źle go było używać do walki narodowowyzwoleńczej, filmy Hasa (późny) - pokazuje wyczerpanie modernistycznego sposobu; świat rozpada się // „Lalka” Hasa to stagnacja, martwa kolekcja (w porównaniu z „Lalką” Prusa) // zaś film był niezrozumiały - do czego go przypisać, jaki to gatunek?
> Żuławski (reżyser) - wskazanie, że może on jest kontynuatorem tego nurtu (postmodernizmu);
> Sylwy - też miały kontekst neoawangardowy // one jednak miały strategię sięgania do eksperymentu literackiego, ale jednak celem było to, by pokazać coś autentycznego // u nas chodzi w literaturze o to, by dobrnąć do prawdy // pomysł; zawrzeć pakt prawdziwościowy, uciec w zakłamanie itd. // Sylwy się obroniły; autentyki Konwickiego itd., ale inne eksperymenty literackie nie znalazły swojego miejsca;
> Szkoła Berezy - przysłużyła się do tego - opozycja do literatury mimetycznej // przypięto im łatkę, że są zajęci językiem, że tylko eksperymentują //
> w 1989 roku uważa się, że postmodernizm jest wersją wywrotową, zburzenie granic obyczajowych // ale ten nasz postmodernizm wyjawił się później w wersji KONSERWATYWNEJ // zmiażdżenie historii - nie mamy do czynienia z przebiegiem zdarzeń, zostaje to zmielone, coś w rodzaju nurtu RETRO, powrót, ale nieuhistoryczniony // postmodernizm też nam to dostarcza, chociażby Chwin sięganie po rozmaite gatunki, które przetwarza // np. Paweł Huelle - nawiązania do obcej literatury, np. do „Czarodziejskiej góry” / wersja postmodernizmu mało awanturniczego // konserwuje porządek;
> cechy postmodernizmu (poszukać czegoś więcej do tematu)
> postmodernizm literacki // wiele cech modernizmu widać w tym nowym zjawisku //
> teoria o dominantach: utwór będzie posiadał różne dominanty // literatura modernistyczna (np. „W poszukiwaniu straconego czasu”, powieści Joyce'a, Wirginia Woolf, Iwaszkiewicz, Gombrowicz - z jednej strony modernista; wierzy w misję literatury, ale wymyka się - „ja” bez oryginału - sobowtóry w tekście, wymykanie się formie, tożsamości, bohaterowie tekstów - nie są już silnymi podmiotami, uleganie rozpadowi) // dominanta epistemologiczna i ontologiczna // modernistyczna literatura - to w niej pytania dotyczące poznania: jak interpretować świat, którego cząstkę stanowię, jak oni to poznają, jak przekazywana jest wiedza, granice poznania ???, itd. wzór powieści kryminalnej - bo widać to, rozpoznanie sytuacji w świecie, czytelnik rozwiązuje zagadkę // Kafka - też powieści o poznaniu, stawianie pytań itd. - porządek epistemologiczny || dominanta ontologiczna, postmodernizm - czytając tekst/pisząc tekst stawiamy sobie inne pytania - dotyczą ontologii świata, który poznajemy: która z moich jaźni to uczyni, jak świat jest zbudowany, czym się różnią światy, konfrontacja światów, w jaki sposób istnieje tekst ??? podstawowe pytania dotyczą ontologii zaprezentowanego świata - gatunek: science fiction = film „Zeszłego roku w Marienbadzie” świat wyrzucony z kolei, świadomość, która go zdeformowała, poszukiwanie związków // ontologiczna: świat, którego nie znamy - nie wiemy, czy jest realny, czy nierealny, czy w ogóle istnieje ten świat - wysadzenie ze swoich kolein // wytrącenie // postmodernizm - to też fikcja // przykładem może być też kino Davida Lyncha // postmodernizm bardzo często przypomina, że jesteśmy w świecie fikcyjnym // żerowanie na innych tekstach - też jest wyróżnikiem postmodernizmu // mieszanie „góry” i „dołu” // postmodernizm doprowadza do zmiksowania, przestajemy dostrzegać, zaburzenie hierarchii // przeciwstawianie się swoim poprzednikom || przykład labiryntu - moderniści uwielbiają labirynt, epistemologia - np. Kafka; bohater gdzieś błądzi itd. // ale postmodernizm też lubi labirynt - ale lubi grać tym, bawić się tym labiryntem wejście w labirynt, szukanie, zabawa tekstami, mnóstwo nawiązań, labirynt wśród tekstów, przemieszczanie się pomiędzy światami - wiele początków i wiele końców // gra z czytelnikiem !!!
> podmiotowość - gra z własną tożsamością, rozpuszczenie tego nieco, Masłowska się wymyka, trudno ją utożsamić z tym, gdzieś tam się ukrywa - gra;
> pojawienie się mikrohistorii, które opowiadają językiem środowisk zamkniętych // zanik rozróżnienia na to co zewnętrzne, wewnętrzne // rzeczywistość oddała miejsce fikcji // ironiczne stadium historii // zatarta granica między widownią a sceną //
> problem tożsamości: synteza znanych nam postaci, typów polskości - użycie tych typów postaci w życiu społecznym - miesza - niweluje cechy, wyolbrzymia, bawi się postaciami // stereotypy zmiksowane, płynne przechodzenie // postać Silnego - w głowie Silnego jest wszystko, czasem jest Masłowską, czasem kimś innym - odbicie całej Polski // charakterystyka społeczna nie jest jedynym elementem !!! //
> dyskusja o Masłowskiej;
> dokonane krytyki przez język // integralne złączenie z formą // krytyka wpisana w język;
> (…)
> Temat do Witkowskiego: „Wszyscy jesteśmy ciotami po PRL-u. Wszyscy jesteśmy ciotami w teatrze płci. Teatr płci - odnosząc się do literatury i kina polskiego (wszyscy podlegamy).
> c.d. postmodernizm u Masłowskiej // problemy z tożsamością, rozproszona tożsamość;
> „Lubiewo” Witkowskiego;
> same zmagania z tożsamością nie są postmodernizmem // rozproszenie; byty tekstualne, pojawienie się to jest już chwyt postmodernistyczny // status świata: pojawienie się np. autorki i rozwalenie wszystkiego - fikcyjność opowieści;
> istotne: postmodernizm nie tylko gra ze światem, ale również odnosi się do rzeczywistości // istnieją np. powieści historyczne postmodernistyczne - METAPOWIEŚĆ, gdzie wskazanie, że te powieści postmodernistyczne nie wykluczają konfrontacji z rzeczywistością // Umberto Eco; historie poddane fabulacji // zwykle takie teksty historyczne ukrywały fikcyjność, uprawdopodobnienie (np. u Sienkiewicza), zaś postmoderniści opowiadają historię życia albo z historii, ale bezustannie nam pokazują, że to jest WSZYSTKO ZROBIONE, musimy pamiętać, że to pewna konwencja // nie ma obiektywnej opowieści o przeszłości // rozmaite historie odwołujące się do nowego czytelnika // era podejrzliwości - traktujemy teksty z pewną nieufnością, kto sankcjonuje dany tekst i jest autorem // obiektywnej prawdy nie ma;
> tekst Wojciecha Śmiej: wątki homoseksualne w polskiej literaturze;
> etap modernizmu // wątki nie pojawiły się w literaturze od zawsze - Polska miała z tym kłopot, musiano sobie z tym poradzić // literatura emancypacyjna - nastąpiła w latach 80., 90. // duża część czyniła te zmagania z wątkami w różny sposób - jakoś to trzeba było opowiedzieć // 1 propozycja: GERMANA RITZA (literaturoznawcy) - potrzebowaliśmy Szwajcaria, by opowiedział o wątkach gejowskich - teza: mamy w literaturze coś na kształt KANONU LITERATURY HOMOSEKSUALNEJ, albo sublimowany język albo niewypowiedziane pożądanie = na 2 sposoby opowiadaliśmy o tym // mogliśmy wprowadzić do kanonu;
> Wojciech Śmiej inaczej: dokonuje przeglądu literatury od XIX wieku w PL (porównanie z innymi krajami) // tam wyraźnie widoczne były // męski homoseksualizm był tabu i w ogóle się nie pojawiał (w XIX wieku) // jedynie wątki lesbijskie, miłość kobiet // w XX-leciu międzywojennym pojawiła się szansa, że te wątki będą obecne - Iwaszkiewicz, Czechowicz, Napierski, Gombrowicz w powieściach psychologicznych // kiedy wybuchła wojna gatunek psychologiczny ewoluował // w tak jasny sposób nie można było tego pokazywać kodowanie, zwłaszcza w twórczości Iwaszkiewicza czy Gombrowicza // potem trudności dostrzegania homoseksualizmu (uzbroić się w narzędzia) polska literatura homoseksualna jako część kanonu nie istnieje „Panny z Wilka” lub opowiadanie „Przyjaciele” - miały je zastąpić w tym opowiadaniu wątki homoseksualne nie były maskowane // dostrzeganie homoseksualnych treści powinno przebiegać równocześnie, nie można odczytywać ich niezgodnie z kanonem || trzeba zostawić to CZYTELNIKOWI - dać mu możliwość własnej interpretacji i ułożenia hierarchii odczytania znaczeń;
> wskazanie na to, że dla utworów z tego okresu charakterystyczna była podwójność odczytań, ale też opozycyjność // opozycyjność facetów i kobiet; czasów rozgrywania i czasów wspomnień // podobne mechanizmy u Gombrowicza i Białoszewskiego - ich twórczość też nie funkcjonuje w kanonie jako homoseksualna, ponieważ jest to nadal NIEKANONICZNA INTEPRETACJA // nowe kanony tworzą interpretacje; odklejenie się kanonu // ukrycie homoseksualizmu - dlatego znalazły się w kanonie wg Śmieja // jeśli czytamy Prousta i pojawiają się wątki homoseksualne - wyrażenie tego wprost znalazła się w kanonie;
> G. RITZ - literatura homoseksualna istnieje w kanonie, a nie gdzie indziej, bo została represjonowana // niewypowiadane pożądanie znalazło swoje miejsce w kanonie // RITZ analizował Gombrowicza m.in. // poddawał lekturze wydobywającej wątki homoseksualne - są rozmaite znaki informujące, że te treści są // STRATEGIE: sublimacja - tłumaczymy homoseksualizm na coś, co jest bardziej akceptowane w literaturze w postmodernizmie czyniliśmy z tego akceptowalne - relacja platońska - relacja nauczyciela i ucznia = edukowanie kogoś, wprowadzanie do życia, usprawiedliwienie urodą tych postaci - przetłumaczenie na język uniwersalny // np. Iwaszkiewicz (opowiadanie) - pożądanie homoseksualne między bohaterami z młodości, którzy już nie żyją PRZETŁUMACZENIE TYCH WĄTKÓW NA MOTYW ŚMIERCI // przestajemy myśleć o homoseksualizmie, tylko o pięknie - sublimacja z tego nieakceptowanego na akceptowalne przesunięcie w rejestr SZTUKI // artyści mogą być homoseksualistami - utarło się to w kulturze // literatura robi to samo zmienia znak homo, by znalazł się w akceptowalnym położeniu miłość platońska (usprawiedliwienie) // pożądanie homoseksualne musi zostać uśmiercone - często tych pięknych, młodych chłopców się uśmierca w tych modernistycznych opowiadaniach !!!
> tłumaczenie na SYMBOLE: symbole inicjacji w kulturę, śmierci itd.;
> szukał także w tekstach literackich PĘKNIEĆ - gdzie jest coś bezsensowne, brak uzasadnienia, bo tam mogą kryć się te wątki = „Panny z Wilka” - rozmaite znaki, które właśnie świadczą o pożądaniu homoseksualnym // bohater śni, że przytula się do trupa żołnierza i to go erotycznie łechce // panny zachowują się jak chłopcy // panny, z którymi bohater ma męskie relacje - czyli tak jakby faceci, a to są niby panny z dworku - nie powinny się tak zachowywać (siłować, jeździć na koniu, chodzić na nocne wycieczki) // np. podziwianie „pięknych szerokich pleców”, co nie pasuje do opisu kobiet albo np. „piękne oczy” - wskazanie tego do faceta przez faceta;
> ZNAKI TAJNE - u Tadeusza Bryzy - bohater posiada tomik Prousta // sygnały;
> teza RITZA jest taka, że mamy ten KANON, ale w tym kanonie musimy się dokopać do wątków homoseksualnych, używając pewnych narzędzi !!! //
> teksty Andrzejewskiego // „Brama raju” - monolog o krucjacie dzieci do Ziemi Świętej, która ma być formą odkupienia za grzechy // dzieci okazują się wcale nie takie czyste, bo wchodzimy do ich głowy (spowiedź itd.), część tych dzieci idzie z pobudek seksualnych, kochają się w organizatorze krucjaty, motywacje homoseksualne organizatora samego //
> element modernistyczny - naznaczenie śmiercią;
> „Miazga” - osoba homoseksualisty, ale ten fakt nie wywołuje efektu ze strony społeczeństwa // wprowadzić homoseksualizm i nie skonfrontować tego ze światem // tak jak „Hanemann” - że nikt nie ma do niego zastrzeżeń, że jest Niemcem;
> lata 80. - pojawianie wątków sposób dosłowny // Grzegorz Musiał - klucz postmodernistyczny; polityka wprowadzenia intymnej homoseksualności - opisanie miejsc, do których takie osoby chodzą, wyrażenie estetyki KAMPU, kiczowata muzyka, kult dużych miast europejskich // dosłowne pojawienie się tych wątków nie wystarczy, by to wpisać potrzebna do tego jest spójność, tradycja tradycję tę stworzyli Gombrowicz i Iwaszkiewicz = baza dla współczesnych twórców wykorzystujących te wątki;
> jest nadzieja wg Śmieja, że te teksty WNIKNĄ DO KANONU, czytanie tego przez wszystkich, przyjęcie przez większość społeczeństwa // wątki homoseksualne pojawiają się już teraz u autorów NIEHOMOSEKSUALNYCH // „Absolutna amnezja” - tam są związki homoseksualne między kobietami, między Marianną a Turkiem tożsamość homoseksualna nie determinowała tych bohaterek - niewysuwanie się na plan pierwszy;
> związki Prządki z kobietami w „Absolutnej amnezji” - ale skupienie się na tożsamości w ogóle, a nie na tożsamości seksualnej;
> powstawanie różnych tekstów // przełom lat 80. i 90. - ukazanie, jak nam jest ciężko, szare i czarne życie - pisane tak, że pokazywało osobę homoseksualną jako ZLEPEK NIESZCZĘŚĆ - miało zachęcić do empatii, ale nie zachęciło;
> kino - Fassbinder = QUERELLE - piękni chłopcy, marynarze, ale kryminaliści, świat homoseksualny jako świat gwałtu, przemocy, kradzieży, przestępstwa marginesu;
> powstaje także literatura porządna, emancypacyjna - Bartosz Żurawicki książki warszawskie trochę, nie są zbyt szczęśliwe // nie potrafi (autor) stworzyć świata przedstawionego // „Trzech panów w łóżku nie licząc kota” // otwarty sposób pokazanie życia gejów w wielkim mieście // „Śmierć w darkroomie” - kryminał (konwencja), bohater hetero wchodzi w ten świat, ale nie boi się tego ani nie zraża go to // Sienkiewicz - „Ciało obce” - dybanie na cnotę bohatera męskiego;
> mamy też kilka spóźnionych COMING OUTÓW - Stryjkowski - „Milczenie” = wyznanie własnej homoseksualności, opowieść o pożądaniu homo // Michał Głowiński - napisał po prostu wyznanie homoseksualne // Maria Janik - COMING OUT - wyznała w wywiadzie;
> WITKOWSKI „Lubiewo”:
> teatr płci // performatywność płci - płeć jest czymś, jak akt PERFORMATYWNY // nasze zachowanie, mówienie itd. - klasyfikuje nas jako faceta lub kobietę // nie jest punktem wyjścia nasza esencja // akty PERFORMATYWNE są względne, nie są niczym naturalnym ani stałym, mogą podlegać zmianom // aktem PERFORMATYWNYM jest np. zawieranie małżeństwa nic się nie wydarza (pomijając kwestię wiary) po prostu jest umówienie, że pod ołtarzem wypowiada się TAK, staje się mężem i żoną - umowa społeczna wymagająca pewnego kontekstu // musi iść za tym jakiś rytuał, umowa - za tym nie idzie nic realnego, to jest tylko pewne słowo, umowa // to, co my mówimy = działa, Austin tak mówił: SŁOWA = DZIAŁANIE !!! //
> Działanie: „Duszno tutaj” - wypowiedź ma 3 warstwy: lokucyjna - sama wypowiedź, ilokucyjna - sugestia, że trzeba otworzyć, perlokucyjna - ktoś wstaje i otwiera;
> nasza PŁEĆ - umowa, że tak ktoś przychodzi ubrany // że to jest chłopiec, a to dziewczynka - za tym idą konkretne działania, wyobrażenia // np. faceci nie przychodzą w szpilkach, bo taka była UMOWA //
> akty fortunne (udało się) i niefortunne (nie udało się);
> zmiany zasmucające - teatr płci - granie przed sobą, udawanie kogoś, kim nie jesteśmy // gdzieś jesteśmy pomiędzy // wachlarz możliwości - możemy wybierać pewne formuły, ale obowiązują pewne schematy stereotypowe, z którymi musimy się na co dzień zmagać;
> Witkowski - przemycił w erotycznej formie treści uniwersalne //
> realizacja popędów za wszelką cenę // np. scena w parku w „Lubiewie” - szukanie okazji, to może być odczytanie uniwersalne (poprzez np. używanie określeń żeńskich, imion żeńskich, co wygląda jakby dziewczyna szukała faceta itp.) - tak jakby też dziewczyny chodziły i szukały okazji - UNIWERSALIZM;
> sfera wyglądu - może kiedyś będzie akceptowalne wszystko;
> „ciotom było dobrze w Peerelu, a potem wrzucenie ich w gorszy świat po transformacji” //
> czy jest to opowieść egzotyczna czy uniwersalna?
> przekroczenie - w kinie pokazuje się pięknych i idealnych, a tutaj jest rejestr brudu, pewna koncepcja // reportażowość // świadomy zamysł - sięganie świata transgresyjnego;
> PRZEGIĘCIE WSZECHOBECNE;
> zdystansowanie do opowieści - literackość // powołania na Dekameron, na „Niebezpieczne związki”, powołanie na Gombrowicza (w rozmaitych odsłonach), stylizacja na Gombrowicza - pojawienie się w go w języku // powołanie na kosmos // Gombrowicz jakby był podstawą literatury współczesnej // Platon // luj nieśmiertelny // Konwicki z „Wniebowstąpieniem” // koszary, przedziwne (tak jak w powyższej książce) // samoświadomość // wkroczenie do tekstu jako Michaśka (początkowo jest Witkowskim - jako po prostu reportażysta; a potem staje się już elementem świata przedstawionego) // u Filipiak ze śmiertelną powagą, zaś u Witkowskiego wzięte wszystko w nawias // ogłoszenia matrymonialne // ostatnie sceny są fantazją - wkroczenie w świat popkultury, stawanie się diwami, wszystko zmieszane;
> bez tego zbliżyłoby się do REPORTAŻU // zamienienie tego w literaturę // jakiś też akt obronny (bezpieczeństwo, gdy powołuje się na znane motywy, utarte schematy);
> c.d. „Lubiewa”
> stylizacja nieco na Gombrowicza // postać luja - z parobkiem, to co niskie i niedojrzałe - zepchnięte // forma, bez formy, młodość, dojrzałość u Gombrowicza to „łykaliśmy” // tu też jest jakieś wyjście z formy, wolność // bolesna groteskowość //
> u Gombrowicza jest to wszystko łatwiejsze do przyjęcia ||
> koniec - odejście w kierunku fikcji // nawiązania do oper mydlanych // do rozmaitych nawiązań romansowych - zmiana w opowieść eskapistyczną // umowność tej historii;
> obraz PRL-u: wszyscy jesteśmy ciotami PRL-u = to też jest historia pewnej grupy, która wskutek transformacji została wypluta // tutaj ten PRL nie był taki straszny // po 1989 roku stracenie pewnej tożsamości - brak zrozumienia rzeczywistości nowej // obrócenie tego plusa i minusa (bo normalnie transformacja przynosiła wolność) // opowieść uniwersalna;
> tęsknota również za młodością w tej książce // podważenie nostalgii - tęsknią do zniewolenia, do dzieciństwa, do złowrogich żołnierzy;
> czy to jest alternatywna wersja zdarzeń sprzed 89 roku? (czy to kwestia młodości)? = kościół; nie mówią, że kościół jest zły, stroją się do kościoła, chodzą na msze // tamci wydepilowani geje - nie chcieli kościoła // PRL był dobry NA SWÓJ SPOSÓB // czy ta historia egzotycznej grupy może być historią wszystkich, którzy nie znaleźli się w tym nowym świecie??? = ta wolność nie przyniosła rzeczywiście realnych zmian; brud, którego nie chcemy - „cioty PRL-u” // „piękni geje” - nie chcą również tego brudu // dziedzictwo przepracowywane nieustannie // odcięcie się od peerelowskiego świata, chcemy go wyrzucić z podświadomości, ale on powraca ciągle;
> gdyby nie było brudne, to byłoby łatwiejsze do zaakceptowania;
> brudny wątek ma obrzydzić PRL;
> rozciągnięcie na relatywizację zdarzeń historycznych JESZCZE PRZED PRL-em, alternatywa wobec obowiązujących wersji;
> u Filipiak też alternatywna wersja PRL-u = jest bohaterce źle, niezależnie, gdzie jest (w jakim czasie) // większym brzemieniem jest patriarchat niż PRL;
> kultura popularna - rozważania na temat kultury popularnej // film a książka;
> komiks a galeria - 2 temat;
> Wojciech Kuczok „Gnój”;
> zamiłowania Kuczoka do różnych tematów, m.in. góry (np. scena w Oknie Pawlikowskiego „Pręgi”), Tatry, futbol, ojciec;
> główny zarzut wobec Kuczoka - eksperymentatorstwo trochę dla samego eksperymentu językowego // wątek ojcowski - już w „Opowieściach słychanych” pojawia się kreacyjnie przedstawiona opowieść, gdzie jest pokazana relacja ojcowsko-synowska, gdzie ojciec znęca się nad synem //
> „Spiski. Przygody tatrzańskie” - też się pojawia ojciec - oderwany od rzeczywistości, odrzut potransformacyjny // siedzi i zrzędzi // matka namawia syna, by wywiózł ojca w góry, gdzieś zostawił // projekt wielkiej korekty, plastyk - ojciec dąży do absolutnej prawdy - odsłania wszystko, co jest prawdziwe = ściągnięcie wszelkich retuszy; ściąga z Chrystusa i Jego wizerunków opaskę z bioder // ściąga krzyż na Giewoncie - bo to późniejsza naleciałość //
> zbiór opowiadań - relacje damsko-męskie, młodość bohatera, inicjacja seksualna, zakonnica tuż przed pójściem do klasztoru (ostatnie przeczucie własnej seksualności; ostatnie kuszenie) // miłość do gór - nieustannie pojawia się // nieudacznicy po małżeństwach // poczucie klęski // opowieść o nim/narratorze - góry - inicjacja seksualna z dziewczyną z gór !!! // opowieść homoseksualna, bardzo dobrze napisana - bohater siedzi w Parku Jordana, jest kuszony przez wersję parobka (deskorolkarza);
> Kuczok - jeden z pierwszych emancypatorów // lubi krótkie formy;
> język w dziele Kuczoka // niby dość kreacyjny język, który może wydawać się, że nie koresponduje z traumą // ale jest to prosty, potoczny język opowieści;
> nawiązanie do Prousta - „kładłem się spać wcześnie” // „czułem, że własna matka mnie wydała - wydała mnie na świat” - gra słów, ale jest to ciekawe // eksperymentatorstwo językowe // próba zapisania gwary śląskiej - mówione typowe jak na Śląsku // podsłuchiwanie języków przez Kuczoka, np. język góralski - wykorzystywanie tego w książkach !!! // matka jest prostą kobietą, więc nawiązanie do tego językiem;
> strategia narratora - zdystansować się do historii // wpisanie w literacką historię // potoczność i pewne wtrącenia kreatorskie = dla lepszego zrozumienia, żeby nie była ta kolejna ciężka opowieść o cierpieniu i inicjacji !!!
> najwięcej satyry jest w części „Wtedy”;
> PRZEDTEM = saga rodzinna, ojciec Starego K. go nie bił, skąd przemoc, matka najbardziej załamana sprzedażą parteru // matka nieustannie lamentuje, że ktoś się wprowadza, nie chce ich znać, że ludzie marnują tę kamienicę //;
> WTEDY = (…)
> POTEM = przejście do lat 90.;
> Stary K. - uzasadnienie bicia, inaczej sobie wyobrażał wszystko, przerost ambicji // wielkość bez znaczenia // ojciec zagubiony // dominacja nad innymi ludźmi //
> kiedy narrator wchodził w dorosłość pada komunizm;
> tradycje odcięte, frustracja - zostaje przemoc, zagubienie tożsamości // postać Starego K. -charakterystyczna dla pewnego stanu zniewolenia // rodzeństwo Starego K. - dziwne, przezroczyste, słabe, zepchnięcie przez rodzinę, dziwacy itd.;
> niespełniony artysta (ojciec) - mechanizm obronny, bo zbliża się do bezbronności;
> patriarcha seria nieudaczników próba odzyskania władzy (Stary K.) // po wyczerpaniu się patriarchatu (wuj Alfons), powraca coś, co jest jakby potworną wersją patriarchatu // forma przeciwstawienia się - desperacka próba odzyskania władzy;
> refleksja nad systemem patriarchalnym // czy tylko Stary K. jest reprezentantem systemu władzy w tej książce? // przemoc = rówieśnicy - pewna forma powtórzenia, świat opierający się na przemocy //
> po co rozmaite instytucje ?? // patriarchat jest zły (…) // Maria Janion - krytyka ojca przekłada się na krytykę społeczeństwa patriarchalnego // figura matki bardziej pozytywnie przedstawiona // oniryczny sen - wszyscy z wyjątkiem matki giną (w tym gnoju i zawaleniu domu) !!!
> ojciec: PATRIARCHA (siła, ale zaufanie, dobroć) i KAT // trzeci typ = ojciec NIEOBECNY - dość tradycyjny // ojciec obecny lub partner potomka;
> ojciec AUTORYTET // lepsze relacje poszukiwanie nowego wzorca // (…)
> komiksy - film;
> komiks przedwojenny = bardzo dobre źródło rozpoznania mentalności Polaków przed wojną // komiks ten był formą ekspresji skierowaną do szerokich mas // uwzględnianie potrzeb owej szerokiej masy - odbicie tej mentalności // prasa rewolwerowa // skierowanie do odbiorcy dorosłego + osobna wkładka dla młodego czytelnika;
> były w tzw. wersji polskiej, ale często się zdarzało, że komiksiarze na potęgę zrzynali z komiksów obcych, zagranicznych (to, co się dało ściągnąć z prasy zachodniej) // skierowanie do lokalnego odbiorcy; wiązanie się z określonym regionem, gdzie powstawali // np. zachodnia część Polski - dużo więcej antyżydowskich, antybolszewickich || zaleta i wada tego, że nie było specjalistów od rysowania; zaleta - ludzie związani z prasą, z formami ekspresji, z rysunkiem, więc był przepływ między środowiskami (zapładniając artystycznie) // potem to się zmieniło zawód komiksiarza = złe strony = wrzucenie rysowników komiksu do takiego getta; podejmowane są próby, żeby wyjść z błędnego rozumienia, że komiks to tylko kultura niska, że nie ma żadnej siły po 89 roku = wyciągnąć komiks z „getta” // sposób ekspresji też jest doskonalony przez twórców;
> komiksy przedwojenne nie miały dymków - z reguły były to podpisy pod obrazkami // na podstawie wiedzy uzyskanej na temat kina polskiego, u nas obraz był z większymi oporami adaptowany // wszystko, co się kojarzyło z kulturą popularną, wydawało się, że pochodzi od zaborców albo nie wspomaga tożsamości narodowej (naszych zachowań itd.) // obsesja na punkcie słowa !!! // konstruowanie w ten sposób opowieści, żeby zachowały WALOR LITERACKI podpisy pod obrazkami, balladowość nieco // ten komiks miał być bliższy;
> „Przygody Wicka Buły w raju” komiks rysowany przy „Gościu Niedzielnym” pojawiały się często antysowieckie, antysemickie nawiązania, treści !!! // komiks adresowany do zwykłego człowieka !!! // pojawiały się także komiksy antyniemieckie;
> „Koziołek Matołek” - drogi, zainspirowany Disneyem // elity go przeniosły; nie każdego było na to stać // „Koziołek Matołek” został potępiony w latach 50., że odciąga dzieci od prawdziwych problemów !!!
> KOMIKS c.d.;
> film - i kwestie dotyczące komiksu w PRL-u;
> komiks - wykorzystywany ideologicznie // potem rozrywka - jego ranga jako sztuki zmalała w przekonaniu społecznym;
> dziedzictwo peerelowskie sytuuje komiks w obszarze kultury popularnej // potem zapotrzebowanie na komiks ZACHODNI - sprzedało się to // 2 wydawnictwa publikowały zachodnie komiksy, komercyjne, np.: Batman, Spiderman itd.;
> wyczerpało się to // postrzega się komiks w perspektywie kultury popularnej // w USA też jest to problemem // u nas w pewnym momencie kino zaczęło przejmować atrakcyjność komiksu o superbohaterach // ale też wprowadzanie też ambitniejszych tytułów, komiksy europejskie itd. //
> komiks był źle widziany w latach 90. - wśród odbiorców // np. wydawnictwa kolekcjonerskie // komiksiarze najczęściej pracują też w rozmaitych innych agencjach, bo trzeba się z czegoś utrzymać, a komiks już na marginesie - tworzenie jego itd. // dotacje państwa i milionowe nakłady, jakie były sprzedawane skończyło się to w 1989 roku //
> negatywne dziedzictwo po Peerelu komiks przekazywał różne kontrowersyjne treści, władza wykorzystywała popkulturę kojarzenie z działalnością propagandową;
> komiks oddalał się od rzeczywistości // w PRL - charakter eskapistyczny - nie odwoływał się do tematów, zaś wcześniej w science fiction były jakieś podwaliny faktów z życia;
> niechciane dziedzictwo - komiks nie nadaje się do przekazywania głębszych treści;
> środowisko związane z science fiction - bardzo prężne // pomocna dłoń komiksowi - od tego środowiska // spotkały się 2 getta - zamknęły się przed światem zewnętrznym - to, co pomagało komiksowi, stało się potem jego przekleństwem // „Komiks” - publikowano tam komiksy oparte na Wiedźminie Sapkowskiego = pismo padło przez tego Wiedźmina // pomysł na komiks wchodzący w związek z science fiction, nie jest najlepszą drogą;
> rejestr popkultury // rejestr komiksów adresowanych do dzieci !!! // nie ma zjawiska undergroundu w PRL // adresowanie do młodego czytelnika // zatrzaśnięcie tego w pewnym świecie sztuki trywialnej albo infantylnej;
> po 1989 roku kurczy się rynek komiks jest stopniowo wypierany przez inne media, np. film // przestaje być tak atrakcyjny jak inne formy ekspresji // ważne wydawnictwa po 89 roku: IGMONT POLSKA - publikowano np.: „Kaczor Donald”, „Asterix…” itd. - umacniało to jego wizerunek jako sztuki trywialnej !!!
> w 1993 roku powstaje inne czasopismo - branżowe - polscy autorzy, by stworzyć z komiksu osobny gatunek, ale gatunek POPULARNY - nie udało się tych rozmaitych pomysłów pogodzić !!! // inne ważne: Kultura Gniewu - tam wychodzą najbardziej ambitne komiksy // teraz wydają już wszystko;
> inny problem: PRL był trochę wyrwą // przed 1939 - komiks blisko życia mimo małego wyrafinowania, treści antysemickie, nacjonalistyczne, jednak odnosił się do życia, komiks polityczny // ZAŚ W PRL nie mógł być polityczny // powróciło to po 1989 roku w komiksie undergroundowym = skierowanie w stronę RZECZYWISTOŚCI;
> Krzysztof OWEDYK - niezależny twórca „Ósmej czary” - opowieść postapokaliptyczna, filozoficzna, teologiczna // rozmaite odmiany apokalipsy - np. broń biologiczna, chemiczna, kataklizmy // zaplanowana eksterminacja Boga - nie warto kontynuować tej zabawy, więc trzeba znieść gatunek ludzki utworzyć raj dla grupy ludzi = garstka ocalonych, jednak są ciągle oszukiwani, biorą leki itd. // na poważnie biorą kwestie raju, niby mają się tam nie starzeć, nie chorować, mieli spotkać bliski, ale tego nie ma !!! // utrzymanie w nieświadomości i posłuszeństwie // pozostają też jakieś niedobitki w świecie poza rajem - poddawanie eksterminacji - „Bóg” ma tam swoich urzędników, siły itd. = zabijają // dwóch bohaterów głównych - Pierre przedziera się przez apokaliptyczny świat, bo szuka swojej ukochanej, która była głęboko wierząca, więc zakłada, że obecnie znajduje się w raju // walczy z przedstawicielami władzy boskiej // w obozie zaś rodzi się bunt - niektórzy strażnicy dostrzegają mistyfikację (…) // bohater ostatecznie otrzymuje wsparcie od diabła - paradoksalnie diabeł sprzyja ludziom;
> temat powracający wśród niezależnych twórców // sam temat zmierzenia się z teologią itd. - wraca w komiksach undergroundowych, ale w dużo bardziej obrazoburczej formie;
> Prosiaczek (pseudonim) = „Piła” // język, który się pojawia nie jest wyszukany // wzorowanie na film „Piła” - choćby pod kątem układu liter, tytułu i niektórych obrazków wyglądających jak plakat filmu chodzi jednak o picie alkoholu // wulgaryzmy, poglądy anarchistyczne //
> PITY 2011 - inny komiks = nawiązanie do wypełniania PIT-ów // „Wyborcza” - ta żydowska szmata // „Przywiązanie” - o psie;
> antyklerykalizm, antymieszczańska krótka kreskówka // przeciwko rozmaitym nacjonalizmom //
> „zakazany owoc 2” - anarchiści // formy obsceniczności, wulgarności, silnie antyklerykalne // komiksy na granicy wszelkich norm // nie boją się niczego // kpina z religii, z rozmaitych subkultur itd. // kreska uproszczona - nie jest wyrafinowana, uproszczone obrazki, chodzi o anarchistyczny przekaz // w undergroundowych komiksach nie chodzi jednak o kreskę;
> „Likwidator” - dość popularny komiks // psychopata zabija wszelkich swoich wrogów; postać, która niszczy wszystkich, nakładania innych do przemocy itd. // subkultury bez broni w ręku nie są potrzebne // morduje polityków, braci Kaczyńskich, Lecha Wałęsę, konkretne zdarzenia z życia włączone w ten komiks // zabija rozmaitych przedstawicieli episkopatu // żarty przekraczające wszelkie granice // bolszewicy zrobili jedną rzecz dobrze - nauczyli Polaków, jak zabijać (…) // odwołania do Smoleńska // przejście od jednego bestialskiego mordu do drugiego brak większej narracji // zabija wędkarzy, drwali itd. // to jest nieco fantazja !!! // eskapizm i spełniona fantazja; jest to też prowokacja;
> prawica - realizuje się w komiksie historycznym;
> dłuższe formy komiksowe - ambitniejsze // „Osiedle Swoboda” - osadzone w undergroundzie, wulgarność itd., ale jest ambitniejszy, bo mamy do czynienia z jakąś narracją, historią, opowieścią // mainstreamowe, ambitne, opowieść autobiograficzna - nawiązanie do rozmaitych komiksów zachodnich // Śledziński to wykorzystał;
> komiks ten zyskał dużą popularność // Śledziński stworzył pismo „Produkt” - ten komiks był początkowo tam wydawany // ambitne pismo - pokazywać dobre komiksy //
> Wilk - superbohater i antybohater // idzie ratować świat, ale jest zajęty - jemu się nie chce, nie ma pelerynki do latania itd. // ostatecznie się tego podejmuje // Wilku nie cierpi głupich tekstów !!! // głupie teksty - powiedzonka bezrefleksyjne // Wilk na ubraniu żółwia, zresztą takiego sam posiada (opiekuje się nim i kocha) // związek z rzeczywistością - odniesienia do Opola, miejsc itd. //
> Jeż Jerzy - postać stworzona przez Produkt // biega z deskorolką, otoczony jest wianuszkiem kobiet, ma przyjaciół, ale też przeciwników // obleśny // skinhead - prześladowania jeża itd. // antybohater - jeż // forma wynalezienia nowej postaci, bardziej adekwatnej w kwestii polemiki z bohaterami z PRL-u //
> autobiografia - „Osiedle Swoboda” też się zalicza || inni twórcy komiksowi wykorzystują różne doświadczenia swoje // „Projekt człowiek” - większa dbałość o kreskę // w Wilku walor absurdu - duża wartość komiksu // graficzna strona - słabiej w undergroundzie // „Projekt człowiek” - opisanie własnego doświadczenia ciąży przez bohaterkę // miłość, rozstanie i trudne, samotne macierzyństwo // komiksy - mało autorek, więcej facetów //
> powrót do PRL-u zabawy na schodach, karp w wannie, przebijanie uszu dzieciakom na domówkach, zakupy, // Śledziński - „Na szybko spisane” - sztuczne owoce, programy telewizyjne z PRL-u //
> „Życie codzienne w Polsce w latach 1999-2001” - komiks o życiu codziennym;
> komiksy historyczne - dotyczące np. problemu holocaustu itp. // inne: kpiny z przedsięwzięć rocznicowych - rocznicowa karykatura !!!
22